China besmet met smeemeldvirusl
Zuid-Afrika wil opheldering, geen heksenjacht
Feiten &Meningen
Christendom
en islam wacht
confrontatie
ÏE
De Balkan, 1995
WOENSDAG 24 ME11995
IENSD
Nog maar 4,5 jaar te gaan en we arriveren in het jaar 2000.
We beginnen dan niet alleen aan een nieuwe eeuw, maar
bovendien aan een nieuw millennium. Een dergelijk punt
in de tijd intrigeert en inspireert mensen. Aan het begin van
onze jaartelling stond tenslotte Christus en die jaartelling is
feitelijk door de hele wereld overgenomen. De joodse jaar
telling bijvoorbeeld geldt steeds meer als een soort folklore
die we de joden van harte gunnen.
Ondertussen is de overname van onze jaartelling over de
hele wereld een overwinning van het christendom en de
christelijke cultuur, en dat op een moment dat deze ge
loofsovertuiging in de beschaafde wereld bezig is met een
achterwaartse mars en het cultuurrelativisme als een dode
lijk virus om zich heen grijpt. We zien dat wel vaker in de
geschiedenis, het hoogtepunt van een proces, een ontwik
keling, is tevens het begin van het einde.
De start van een nieuwe eeuw en millennium vormt de
opmaat tot introspectie, die somtijds tot de vreemdste op
risping kan leiden. In Japan zien we dat nu met het sekte
wezen, dat er niet voor terugschrikt de maatschappij te ter
roriseren om hun heils- en onheilsprofetieën kracht bij te
zetten en zonodig met harde hand het onheil zelf te voltrek
ken. Ook de Amerikaanse maatschappij blijkt daar gevoelig
voor en ook daar schrikt men niet terug voor het gebruik
van ongericht geweld.
Dat is overigens een fascinerend gegeven, dat de verkon
diging van het heil zo dikwijls gepaard gaat met het bren
gen van onheil aan degenen die van de heilsboodschap niet
zijn gediend. Het is het kwaad van het fundamentalisme.
Een godsdienst, een sekte, meent het juiste inzicht in pacht
te hebben. Eenieder die niet naar dit inzicht wenst te leven,
is een verdoemde. En alsof dat nog niet genoeg is, dient de
verdoemenis over hem of haar hier en nu te worden vol
trokken.
In onze contreien kennen we de uitwassen daarvan in de
lange geschiedenis van het christendom. De inquisitie en
hier te lande de geloofsdrijverij van de verschillende protes
tantse gezindten. Naast de katholie
ke grootinquisiteurs waren het Cal-
vijn en vele van zijn volgelingen, die
van wanten wisten als het ging om
het in het gareel rammen van men
sen met afwijkende geloofsopvattin
gen, laat staan als zij een ander ge
loof waren toegedaan of het zonder
religieuze overtuiging moesten stel
len.
Menigeen heeft dat met het verlies
van lijf en goed mogen bekopen. En
nog steeds is er in dit land niets er-
gers dan het optreden van de rech
ten in de leer. De vijandigheid die je
in een dorp als Staphorst als buiten
staander ten deel valt, is ronduit
weerzinwekkend. Ze doen alsof het land van hun is en dat
is maar zeer ten dele waar. Nog weerzinwekkender wordt
het als we een blik werpen buiten onze landsgrenzen. Voor
malig Joegoslavië is een slagveld voor nationalisten, mos
lims, christenen en etnische groeperingen. De beschaving
voorbij, moet u maar denken, met name als u de beelden
ziet van scherpschutters die zomaar schieten op weerloze
burgers. Je verstand staat er bij stil en het roept een enorme
agressie tegen dit soort mensen bij mij op. Je wenst ze zon
der uitzondering absoluut het ergste toe.
En dan hebben we ten slotte nog de grote strijd voor de
boeg. Die tussen het moslimfundamentalisme en de ver
zwakte christelijke cultuur en beschaving. Een strijd die op
ons continent zal worden uitgevochten. Niet als een con
ventionele oorlog, maar een van de soort waardoor een
land als Israël nu al decennia wordt geteisterd. De vraag is
of ons soort samenlevingen daartegen is opgewassen. Erop
voorbereid zijn we allerminst. Een land als Israël laat zien
hoeveel weerstand je kunt bieden, indien je beschikt over
een vitale cultuur. Maar ook daar is een omslag zichtbaar,
die leidt tot concessies in de hoop op vrede. Een hoop die ik
zou willen delen, maar waarin het moeilijk geloven is, als je
het optreden van de Hamas-beweging ziet. Waarin het
moeilijk geloven is als je moet vaststellen dat het gematigde
moslims zoveel moeite kost om dit soort geweld of dat te
gen een schrijver als Rushdie klip en klaar te veroordelen.
Het moet er maar uit. Iedere keer wordt ik bevangen door
een heel groot wantrouwen als ik te maken heb met de is
lam. De wijze waarop moslims aankijken tegen onze be
schaving en tegen het christendom stelt mij allerminst ge
rust. Nooit eens een écht optreden tegen de geestdrijvers
uit de eigen cultuurkring. Nooit eens écht solidair zijn met
de principes van de beschaafde wereld. Halfslachtig het ge
bruikte geweld of de oproep daartoe veroordelen, maar
nimmer vergeten het Westen toch ook dat in de schoenen
te schuiven omdat de sociaal-economische achterstelling
onze schuld zou zijn. Het komt nimmer bij hen op de hand
in eigen boezem te steken en zich eens af te vragen hoeveel
ze zelf hebben gedaan om zich economisch te verbeteren,
en dat ondanks de dikwijls zeer grote rijkdom aan grond
stoffen.
Het Westen wentelt zich intussen in zijn eigen culturele
decadentie en wendt zich onverschillig af van deze zich
ontwikkelende tegenstelling in de wereld, met een aan
waarschijnlijkheid grenzende zeer bloedige afloop. Het zou
aardig en vooral verstandig zijn indien al die zelfbenoemde
westerse racismebestrijders, minister Sorgdrager van justi
tie voorop, dat eens in hun beschouwingen zouden willen
betrekken. Dat leidt tot meer openheid en vooral ook tot
een evenwichtige benadering van de eigen cultuur en be
schaving en die van de islam.
ons vai
„De geschiedenis leert ons dat degenen die alleen geld,
mooie vrouwen en macht verafgoden, de strijd vergeten
en hun vastberadenheid en macht zullen verliezen." Par
tijleider Jiang Zemin is de corruptie in China zat. De
machthebbers hebben bestrijding van dit kwaad verhe
ven tot belangrijkste voorwaarde voor het voortbestaan
van de Communistische Partij en dus voor het politieke
leven van de kopstukken.
De vrees van Jiang, die is aange
wezen als opvolger van de zieke
Deng Xiaoping (90), is niet on
gegrond. Hij kent zijn vader
landse geschiedenis en weet dat
corruptie een belangrijke factor
was bij de val van de nationalis
tische regering van Tsjiang Kai
Tsjek in 1949 waardoor de com
munisten de macht konden
overnemen. Van jecenter da
tum zijn de massale, in bloed
gesmoorde demonstraties in
1989. Een van de belangrijkste
redenen voor de protesten was
algemeen heersende onvrede
over corrupte praktijken bij de
overheid.
De nieuwe anti-corruptie-
campagne een bijna jaarlijks
terugkerend ritueel heeft op
nieuw weinig kans van slagen,
want omkoperij is in China
diepgeworteld. Plet leven van de
Chinese burger wordt danig
verzuurd door de steekpennin
gen die nodig zijn om alledaag
se dingen gedaan te krijgen. Of
het nu gaat om behandeling in
een ziekenhuis, een telefoon
aansluiting of de afgifte van een
geboortebewijs, de 'dienstverle
ner' zal slechts in actie komen
als er een extraatje onder de ta
fel wordt doorgeschoven.
Toch blijkt uit een enquête
dat de meeste mensen ten volle
bereid zijn smeergeld te betalen
als hun eigen belangen daar
mee gebaat zijn en dat maakt
de bestrijding van het euvel niet
gemakkelijker.
Kinderen van de 'nieuwe rij
ken' belanden op een universi
teit hoewel ze bij de toelatings
examens onvoldoende punten
gescoord hebben. Vrouwen die
tegen de regels in een tweede
kind baren, betalen een dokter
voor een verklaring dat ze
zwanger zijn geraakt na een
mislukte sterilisatie. Driekwart
van de dure buitenlandse auto's
die in Peking rondrijden, blijken
het land in te zijn gesmokkeld
en te zijn voorzien van een valse
nummerplaat met bijbehorende
'officiële' papieren.
De economische hervormin
gen die in de afgelopen zestien
jaar zijn doorgevoerd, hebben
de onder Mao-Zedong vrijwel
uitgeroeide corruptie weer
volop aangewakkerd. De tradi
tioneel bijna almachtige partij
bazen in de dorpen en de ste
den worden relatief laag be
taald. Ze kijken met scheve
ogen naar vrienden en voorma
lige klasgenoten die niet voor de
staat werken en rijk worden. De
verleiding om 'macht te ruilen
voor geld' blijkt dan erg groot
en dus is het bijvoorbeeld on
mogelijk een restaurant te ope
nen door voor vergunningen en
praktische zaken, zoals aanslui
ting op het elektriciteitsnet,
slechts het officiële tarief neer te
tellen.
Met name op het platteland
misbruiken partijbazen hun po
sitie om de arme boeren uit te
zuigen door allerlei vergezochte
belastingen te heffen onder
meer voor het gebruik van de
linnen zakken waarin het zaai
goed zit en het parkeren van
kinderfietsen op het school
plein. Met de aanleg van snel
wegen zijn nieuwe praktijken
gemeengoed geworden. Auto
mobilisten worden herhaalde
lijk gedwongen te stoppen om
tol te betalen. Soms gaat dat in
de vorm van het moeten laten
wassen van de auto, 'want vuile
auto's mogen niet door ons
dorp rijden'.
Partijfunctionarissen zitten
ook in een ideale positie om
zich te verrijken ten koste van
hun werkgever, de overheid. In
de meeste gevallen is de contro
le van de boeken in handen van
dezelfde persoon die de kas be
heert. Verduistering van publie
ke fondsen kan op die manier
heel lang onopgemerkt blijven,
de verkoop van staatseigen
dommen ook.
Een gigantisch struikelblok bij
het uitroeien van het veelkoppi
ge omkoopmonster is dat poli
tie en justitie door en door cor
rupt zijn. Onder de twintigdui
zend mensen die vorig jaar zijn
veroordeeld wegens corruptie,
waren vierduizend politieagen
ten en justitiële ambtenaren.
Ruim dertig politiemensen kre
gen de doodstraf.
Zelfs de hoogste openbare
aanklager, Zhang Siqin, erkent
het probleem. 'Machtsmisbruik,
het aannemen van steekpen
ningen, verduistering en wets
overtredingen zijn binnen de
rechterlijke macht zeer ernstig',
schreef hij in het partijorgaan,
het Volksdagblad. Een compli
catie is dat in China de
lijke macht ondergesch:
de regionale partijcomité
worden zaken waarbij
functionarissen zijn be
door bestuurlijk ingrijpei 'j
doofpot gestopt.
Alle sectoren van de
samenleving lijken besm'^
het smeergeldvirus en ei
dicijn is niet voorhandf
partijtop heeft opnieui
toevlucht genomen tot h
len van voorbeelden. ,,D
tieke leiders proberen de
king ervan te overtuigen
corruptie serieus wordt
pakt, zodat het geloof in
tij kan worden hersteld'
klaart een westerse dipl
de inzet van Jiang Zemin
zijnen. Volgens haar is de
van de Chinezen voor de
munistische Partij echtei
zo dodelijk als de corrupti
PEKING YVONNE VAN DER HEU1
:rs uit
jnden
bron
arzelf.
igdjou
lijs en i
>skam]
CORRESPONDENT
Gidsland
h
sarengrad Een Servische jongen wacht in het dorp Sarengrad in Krajina op wat de toekomst voor hem in petto heeft. Voorlo
pig heeft hij onderdak gevonden in een vluchtelingenkamp. foto reuter
We leven in Ne
derland in een
paradijs. Of in
de hel. Het is
maar hoe je het
bekijkt. De tien
tallen Amerika
nen met wie ik onlangs in de
bioscoop zat zijn overtuigd van
het eerste. „Wat een land",
zuchtte een jongeman naast mij
toen de film voorbij was. Newt
Gingrich, Pat Buchanan en de
andere apostelen van het nieu
we Amerikaanse conservatisme
zullen het niet met hem eens
zijn, maar ik vraag mij af of zij
überhaupt naar 'Sex, Drugs and
Democracy' zouden gaan kij
ken.
Ooit waren wij wereldwijd, en
vooral in Amerika, bekend om
tulpen, klompen, windmolens,
Hansje Brinkers en Anne Frank.
En nog, er hoeft maar een dijk
in Limburg door te breken en
zelfs The New York Times wijdt
er een hele pagina aan.
Maar de tijden veranderen. Nu
Amerika een ruk naar rechts
heeft doorgemaakt, conservatis
me de boventoon voert en alles
wat naar seks en drugs ruikt
meteen zéér verdacht is, is ons
landje ook in een ander daglicht
komen te staan. Als het land
waar alles mag wat in Amerika
verboden is. Of volgens sommi
gen zou moeten worden. Ne
derland als gidsland. Dus toch.
Toen Wim Kok in februari Bill
Clinton bezocht kwam daar
geen letter van in de krant. Als
de Amerikaanse media al over
ons land schrijven, dan gaat het
tegenwoordig om euthanasie,
abortus, seks, drugs of prostitu
tie. Onderwerpen die in de VS
taboe zijn of waarover een 'bre
de maatschappelijke discussie'
aan de gang is, die we in Neder
land al ruimschoots achter ons
hebben.
De New York.Times, de Was
hington Post of de Los Angeles
Times wijdden lange artikelen
aan het Nederlandse abortus-
en euthanasiebeleid. Het be
staan van een 'opleiding voor
prostituées' haalde ook de
krant. Als een Amerikaan hoort
dat je uit Nederland komt gaat
het gesprek al gauw, met een
vette knipoog, over het Amster
damse Red Light District en of je
inderdaad overal zomaar drugs
kunt kopen.
Geen wonder, denk je na het
zien van de anderhalf uur du
rende documentaire van Jo
nathan Blank, die dit voorjaar in
kleine bioscopen in de hele VS
heeft gedraaid. 'Sex, Drugs and
Democracy'bevestigt de indruk
van veel Amerikanen dat je in
Nederland op elke straathoek
hasj en marihuana kunt kopen,
dat er net zoveel hoeren als tul
pen zijn en dat gewoon 'alles
mag'.
Het zaaltje in Washington zat
vol met jonge stellen en studen
ten, wier 'aah' en 'ooh' en 'nee
maar!' niet van de lucht was. De
film gaat vooral over seks, een
beetje over drugs en de demo
cratie komt er bekaaid van af.
Seksclubs, de walletjes, de hoe-
renvakbond en pornoshops, het
is er allemaal. En de koffieshops
waar de hasj gewoon over de
toonbank gaat.
Dat alles wordt gelardeerd met
commentaren van een rechter,
een politiecommissaris, een
Eerste Kamerlid, psycho- en an
dere -logen, die vertellen dat dit
de beste manier is om excessen
te voorkomen. Daar kunnen ze
in Amerika inderdaad wat van
opsteken, want verboden en ge
moraliseer zijn hier steeds meer
aan de orde van de dag. Een
krant beschreef de inhoud van
de film als 'wat voorkomt in de
nachtmerries van de Republi
keinen'.
In de huidige politieke atmos
feer in de States biedt deze film
voor proressieve Amerikanen
inderdaad een blik in het para
dijs. „Wat een utopie", schreef
de San Francisco Chronicle. Al
leen die belastingen. „Je kunt
doen wat je wilt: jezelf doden,
een abortus krijgen, aan de
drugs zijn, naar de hoeren gaan
of oma uit haar lijden helpen
alles mag. Maar je geld is niet
van jezelf'. En als je over de
schreef gaat, loop je de kans ge
arresteerd te worden door een
homoseksuele politieagent, zegt
de politiecommissaris in de
film.
Dat er ook in Nederland men
sen zijn die er anders over den
ken, blijkt overigens nergens uit
de film, die - en dan zijn we
kennelijk toch weer terug bij af
om een raadselachtige reden
begint en eindigt metde mo
lens van Kinderdijk.
HANS DE BRUUN CORRESPONDENT
Dg h.
rowi
enoc
ledei
$ra
iENHI
ocht
eker
iet m
nent
aam
en, I
nit-lcl
;roni
lante
jC'
Commissie onderzoekt misdaden uit apartheidstijdperk
TOM JANSSEN
„Natuurlijk vindt een aantal
slachtoffers van de apartheid
dat hun met een waarheids
commissie geen recht wordt ge
daan. Slachtoffers vinden
meestal dat een dader moet
worden ophangen of voorgoed
opgesloten. Dat is begrijpelijk.
Maar een samenleving ais ge
heel moet daarboven staan.
Heel Zuid-Afrika was slachtoffer
van de apartheid. Je moet reke
ning houden met de belangen
van enkelingen, maar het gaat
uiteindelijk om de genezing van
een hele natie. En daarvoor is
nationale verzoening nodig.
De Zuidafrikaanse bewindsman
van justitie, Dullah Omar, heeft
een van de belangrijkste weken
in zijn ministeriële carrière ach
ter de rug. Afgelopen week nam
het parlement het besluit tot de
instelling van de Commissie
van Waarheid en Verzoening.
Die zal politieke misdaden uit
de jaren van de apartheid on
derzoeken en verleent amnestie
aan degenen die vrijwillig een
bekentenis afleggen.
Maanden van heftige debatten
en fel verzet van de Nationale
Partij, de Inkatha Vrijheidspartij
en blanke rechtse organisaties
gingen aan het besluit vooraf.
Rechts Zuid-Afrika vreesde een
heksenjacht en waarschuwde
dat zo'n commissie de nationa
le verzoening in gevaar brengt.
Pas toen werd vastgelegd dat
ook misdaden van het ANC zul
len worden onderzocht, groeide
de bereidheid bij de andere par
tijen om aan de waarheidscom
missie mee te werken.
Twaalf maanden lang hebben
mensen die uit naam van de
apartheid of in de strijd tegen
dat systeem misdaden hebben
begaan, de mogelijkheid zich bij
de commissie te melden. Op
basis van schriftelijke getuige
nissen, verhoren en onderzoe
ken door de commissie zelf
wordt bepaald of daders in aan
merking komen voor amnestie
en slachtoffers voor compensa
tie. Daders die zich niet melden,
lopen na afloop van de aanmel
dingsperiode het risico dat ze
zich voor de rechter moeten
verantwoorden.
Veel slachtoffers zijn teleurge
steld dat de regering niet heeft
gekozen voor een strafproces,
zoals de geallieerden dat na de
Tweede Wereldoorlog in Neu
renberg tegen de nazi's hebben
gevoerd. Maar volgens Dullah
Omar was zoiets uitgesloten:
„We hebben het apartheidsregi
me niet overwonnen zoals de
geallieerden Hitier hebben ver
slagen. De huidige regering is
het resultaat van onderhande-
lingen. De amnestie was een
toezegging: zonder die toezeg
ging hddden we vorig jaar nooit
verkiezingen gehad.
„Waar we wel over konden be
slissen, was of het een algemene
amnestie voorpolitieke misda
den zou worden of, zoals nu,
een amnestie die is gekoppeld
aan een bekentenis. Als we ons
eigen Neurenberg hadden ge
wild, hadden we de strijd moe
ten voortzetten tot we het regi
me hadden verslagen." En,
voegt hij daaraan toe, het is
twijfelachtig of het ANC daarin
ooit zou zijn geslaagd.
Tot woede van veel slachtoffers
worden de zittingen van de
commissie niet openbaar, al zal
veel van wat ter tafel komt uit
eindelijk wel worden gepubli
ceerd. Die beslotenheid is een
tegemoetkoming aan de Natio
nale Partij (NP), die vreesde dat
openbare verhoren tot een hek
senjacht zouden leiden.
Een veelgehoord punt van kri
tiek op een amnestieregeling is
dat de NP het afgelopen jaar
geen enkel berouw over de
apartheidsperiode heeft ge
toond. Op z'n best verwijten
NP-politici het ANC dat met het
oprakelen van de verleden de
nationale verzoening wordt te
gengewerkt. Op z'n slechtst hul
digen ze het standpunt dat
apartheid weliswaar verkeerd
heeft uitgewerkt, maar dat de
achterliggende bedoeling goed
was.
En dat is een houding die
slachtoffers verbittert. Michael
I^psley, een in Nieuw-Zeeland
geboren priester die beide han
den en een oog verloor door
een bombrief die de Zuidafri
kaanse geheime dienst hem had
gestuurd, formuleerde het afge
lopen week in een interview
met de Weekly Mail heel duide
lijk: „De daders hebben de
brutaliteit de slachtoffers te ver
tellen dat ze moeten vergeven
en vergeten, terwijl ze zelf niet
bereid zijn te erkennen dat ze
deel waren van het kwaad".
Omar is er van overtuigd dat de
commissie de opheldering zal
verschaffen die amnestie en na
tionale verzoening echt moge
lijk maakt. „Natuurlijk zal er
door de onthullingen soms
spanning ontstaan, maar ik ben
ervan overtuigd dat we die kun
nen beheersen. We zijn niet ge
ïnteresseerd in heksenjachten".
KAAPSTAD RUNA HELUNGA
CORRESPONDENT
