IRA-rol in
grote fraude
Zuid-Afrika
Tsjechische protestanten gepikeerd door pausbezoek
m
ER
sraël wil grond op
Westoever onteigenen
Belgische verdachten
tugusta-zaak vrij
Buitenland
Aanklager Balkan-tribunaal
goede bescherming getuigen
Met z'n tweetjes 204
ffERDAG 20 MEI 1995
Greenpeace mag op olieplatform blijven
a si dinburgh» De milieu-organisatie Greenpeace hoeft het olieplat-
jrm Brent Spar ten noordoosten van de Shetland-eilanden
ooralsnog niet te ontruimen. Dat heeft de rechter in het Schot-
Edinburgh gisteren bepaald in een kort geding dat eigenaar
lell had aangespannen. De milieu-organisatie houdt het afge
dreven platform sinds eind april met 12 mensen bezet, uit
irotest tegen het plan van Shell om het gevaarte af te zinken. De
Irent Spar is de eerste van circa 60 overbodig geworden plat-
irms die Shell wil dumpen.
as sixon-postzegel wekt veel wrevel
WashingtonDe postzegel van de 37ste president van de VS, Ri-
hard Nixon, blijkt even omstreden als de man zelf. Velen vin-
len „elke zegel goed als het maar niet die van Nixon is". En er is
rm9e en man bekend die consequent 'Ik ben geen boef naast de
iostzegel schrijft als hij een brief of kaart verstuurt, daarbij
lixon zelf citerend, de enige Amerikaanse president die zich ge-
Iwongen zag af treden wegens onfrisse praktijken. De zegel ter
rdl« van de vorig jaar overleden Nbcon doet het eigenlijk alleen
ped in zijn voormalige woonplaats, het Californische Whittier.
luim 28.000 banen weg bij NASA
h« ape Canaveral Door een reorganisatie gaan meer dan 28.000
tanen verloren bij het Amerikaanse ruimtevaartagentschap NA-
iA en zijn toeleveringsbedrijven. Dat heeft NASA-directeur Da-
liel Goldin gisteren bekendgemaakt. NASA moet van president
llinton tot het jaar 2000 vijf miljard dollar (acht miljard gulden)
n 'renner van Libanon treedt af
k 9
,n eirqetPremier Rafik al-Hariri van Libanon is gisteren afgetre-
3 len wegens groeiende oppositie binnen het kabinet tegen zijn
n ieleid. De president van het land heeft ingestemd met de stap.
LI let kabinet zal de komende dagen wijzigingen ondergaan, 5
23ferd vernomen uit welingelichte bronnen. Al-Hariri trad op 22
tober 1992 aan. Hij is miljardair en behoort tot de honderd
ijkste mensen ter wereld.
ilep-agenten beroven toeristen
oekarest» Criminelen in de Roemeense hoofdstad Boekarest
bben een nieuwe broodwinning gevonden: verkleed als poli-
:man buitenlanders oplichten. Meer dan hoïiderd buitenlan-
lers zagen hun dollars en marken al in de zakken van nep-agen-
en verdwijnen. De truc begint steeds hetzelfde: een geldwisse-
op straat benadert een buitenlander. Dan verschijnt er een
agent'. Die wil het paspoort van de buitenlander zien, wijst de
mitenlander op het risico van het wisselen van vals geld
olgens de westerse valuta in beslag te nemen. Volgens de poli-
ie waren zelfs buitenlandse diplomaten die in Boekarest
len het slachtoffer geworden van de nep-agenteri.
Vernieling in Parijse synagoge
arijsi nbrekers hebben ramen stukgegooid van een synagoge
in joods gemeenschapscentrum in Parijs. Behalve 25.000 frapc
000 gulden), faxmachines, computers en andgre kantoorap-
ratuur namen de dieven uit de synagoge een torah-rol mee. E
rden geen antisemitische leuzen aangetroffen.
dingen van Saturnus tijdelijk weg
Washington De ringen van de planeet Saturnus zullen maan-
lag 24 minuten lang niet zichtbaar zijn. Het i
ich om de vijftien jaar voordoet als gevolg van de positie die de
larde en Saturnus dan ten opzichte van elkaar innemen. De
grote telescopen op de wereld zullen maandag gericht
lijn op Saturnus in de hoop dat er'nièuwe manen worden ont-
lekt. Op eerdere momenten dat de ringen onzichtbaar waren,
werden 13 van de 18 ons bekende manen van de planeet ont-
lekt. De ringen ontnemen doorgaans het zicht op de manen.
gj et Israëlische leger wil hon-
Vden hectare Palestijns land
de bezette Westelijke Jor-
lanoever onteigenen om daar
kilometer wegen aan te leg-
Dat schreef het Israëlische
igblad Haaretz. Premier Rabin
:eft het plan volgens de krant
goedgekeurd. De Palestijnse
ider Arafat noemde het voor
men „een nieuwe misdaad
de Israëli's".
Volgens Arafat is het plan een
bending van de internatio-
conventies en van de ak-
rden die we hebben onder-
Jkend".
B Volgens Haaretz zal het Israë-
Tche leger weigeren zich uit de
jalestijnse steden en dorpen te-
|ig te trekken voordat de nieu-
wegen over op zijn vroegst
Jht maanden klaar zijn. Deze
die buiten Palestijnse
iatsen als Jenin en Ramallah
.'en worden aangelegd, maken
voor het Israëlische leger
logelijk zich ongehinderd te
plaatsen in het gebied dat
orlopig wel blijft controle-
Ook zullen de circa 127.000
inwoners van de 125 joodse ne
derzettingen op de Westelijke
Jordaanoever gebruik kunnen
maken van de nieuwe 'bypass-
wegen', waardoor ze minder in
aanraking komen met de Pales-
tijnen. Bij het rijden door Pales-
tijnsé steden en dorpen werden
de kolonisten in het verleden
vaak het slachtoffer van agres-
De weigering van Israël zijn
troepen uit de Arabische steden
en dorpen terug te trekken, is
een van de belangrijkste obsta
kels voor het houden van vrije
verkiezingen onder de Palestijn
se bevolking. De Palestijnen
zouden het een aanslag op hun
waardigheid en nationale trots
vinden als ze zouden moeten
stemmen terwijl het Israëlische
bezettingsleger nog aanwezig is.
De terugtrekking had volgens
het autonomiealdcoord al in juli
vorig jaar moeten plaatshebben.
Israël heeft tot nu toe op Pales
tijnse verwijten geantwoord dat
de terugtrekking zou zijn uitge
steld omdat de Palestijnse Auto
riteit niet hard genoeg optreedt
tegen islamitische t<
lan de vooravond van algeme-
e verkiezingèn in België zijn
fsteren vier verdachten in het
-omkoopschandaal vrij-
iten. Onder hen zijn twee
iraanstaande medewerkers
de Vlaamse socialisten. Ze
len sinds februari in de I.uik-
Lantin-gevangenis op ver-
iking van 'passieve corrup-
De kamer van inbeschuldi-
igstelling in Luik oordeelde
it verlenging van de aanhou-
g in verband met het onder-
ik niet nodig was.
De Vlaamse Socialistische
ij (SP), die door het schart-
ernstig in het nauw is ge
lach t, heeft opgelucht maar
ok bitter gereageerd. SP-voor-
'Her Tobback, zelf ook ver-
^"•foord in de zaak, sprak van een
loed geregiseerd spektakelstuk
iet een perfecte timing om. de
Vlaamse socialisten maximaal
re beschadigen".
Bij het begin van de verkie
zingscampagne pakte justitie de
vier op en aan het einde ervan
komen ze vrij, constateerde hij
cynisch. Volgens advocaten van
de verdachten heeft het gerecht
met de vrijlating een duidelijk
politiek signaal willen afgeven,
liet lijkt erop dat het gerecht
hiermee vlak voor de verkiezin
gen iets wil goedmaken, ver
klaarde een van hen.
Tot de vrijgelaten verdachten
behoort SP-penningmeester
Etienne Mangé. Verder zijn ook
de oud-kabinetschef van Willy
Claes, Johan Delanghe, de Brus
selse zakenadvocaat Fons Pue-
linckx en de gewezen adjunct
secretaris-generaal van de SP,
Luc Wallyn, op vrije voeten ge
steld.
Zie ook pagina 7.
olomouc hans gertsen
correspondent
In het fraaie, barokké centrum van de Tsjechische
plaats Olomouc heerst een ongebruikelijke be
drijvigheid. Terwijl schilderploegen een nieuw -
laagje verf aanbrengen op de tientallen monu
mentale panden, draaien ook de gemeentelijke
plantsoenen- en reinigingsdiensten overuren. Het
wat stoffige, ingeslapen universiteitsstadje in
Noordoost-Tsjechië maakt zich op voor de komst
van het belangrijkste bezoek in haar ruim dui
zendjarige geschiedenis. Niemand minder dan
paus Johannes Paulus II brengt dit weekeinde
twee dagen en nachten door in Olomouc.
De overwegend katholieke bevolking van het
110.000 inwoners tellende Olomouc kijkt halsrei
kend uit naar de komst van de paus. Maar de pro
testantse minderheid is aanmerkelijk minder te
spreken over het bezoek. Het hoofddoel daarvan,
de heiligverklaring van de in 1620 overleden
priester' Jan Sarkander, wordt door veel pro
testanten als een slag in het gezicht ervaren. De
protestanten zien Sarkander als het symbool bij
uitstek van katholieke arrogantie en onverdraag
zaamheid.
„Begrijp me goed, we hebben niets tegen de
komst van de paus. Maar de aanleiding is wat ons
betreft bijzonder ongelukkig", zegt Jan Nohavica,
predikant van een plaatselijk Evangelisch kerkge
nootschap. Waarna een lange uiteenzetting volgt
over de bloedige godsdiensttwisten die in het be
gin van de zeventiende eeuw woedden in Mora-
vië en Bohemen. Twisten waarin Sarkander een
dubieuze rol heeft gespeeld. Zo menen althans de
protestanten.
Volgens Jan Novahica speelde Sarkander als
priester een belangrijke rol bij de gewelddadige
her-katholisering van de streek. In het begin van
de zeventiende eeuw was bijna 90 procent van de
bewoners van Olomouc en wijde omgeving pro
testant en heerste er een sfeer vein religieuze tole
rantie. „Voor de protestanten hier stond de vrij
heid van het geweten centraal. Moravië was een
toevluchtsoord voor de aanhangers van allerlei
gezindten geworden. Tussen protestanten en ka
tholieken waren de verhoudingen over het alge
meen goed. Maar mensen als Jan Sarkander sta
ken de lont in het kruitvat", zegt Nohavica.
Wat Sarkander nu precies heeft gedaan, is niet
erg duidelijk. De man is door heel wat mysteries
omgeven. Zo weten zelfs katholieke historici geen
stellig antwoord te geven op de vraag of Sarkan
der nu wel of niet was getrouwd alvorens zich aan
het priesterambt te wijden. Wat wel vast staat, is
dat Sarkander in 1620 werd gearresteerd op be
schuldiging van landverraad en dat hij na zware
en langdurige folteringen overleed zonder schuld
te hebben bekend.
Volgens de protestantse lokale bestuurders zat
Sarkander achter de verschrikkingen die Polen in
1619 in Olomouc en omgeving aanrichtten. Een
leger van zo'n 4.000 katholieke Poolse.huurlingen
trok toen plunderend, moordend, verkrachtend
en brandschattend door de streek. Honderden
protestanten verloren have en goed. Merkwaardig
genoeg werd alleen de parochie waar Sarkander
priester was ontzien. Het feit dat de van origine
Poolse priester enkele maanden voor de terreur
naar Polen was gereisd, maakte hem in de ogen
van de protestanten nóg verdachter.
Monseigneur Eric Peprik, vicaris-generaal van het
aartsbisdom Olomouc, wuift de protestantse be
zwaren tegen de heiligverklaring van Sarkander
en de bedenkingen tegen de rol die de priester
zou hebben gespeeld, luchtigjes weg. „Hij is de
martelaarsdood gestorven omdat hij zijn kerk,
zijn geloof en het biechtgeheim niet wilde verra
den", formuleert Peprik. Het is Vrijwel woordelijk
een weergave van de officiële Vaticaanse motive
ring om Sarkander te kanoniseren. Maar tijdens
het gesprek laat ook Peprik, al dan niet bewust,
wat twijfels doorschemeren. „Het is allemaal niet
zo duidelijk. Je moet niet vergeten dat het zeer
moeilijke tijden waren in deze regio."
Even later verzucht hij, opnieuw gevraagd naar
de protestantse bezwaren tegen Sarkanders hei
ligverklaring, dat het allemaal draait om 'de oude
strijd tussen tolerantie en intolerantie'. De sug
gestie is duidelijk: niet de katholieke kerk is into
lerant maar de protestanten. Verdere uitleg blijft
achterwege.
Aan een nieuwe polemiek zegt de vicaris-gene
raal geen behoefte te hebben. „Voor ons is het
bezoek van de paus een zegening. Het is een
Godsgenade dat de Heilige Vader hier komt en
bovendien nog een historische figuur uit deze
streek heilig verklaart", aldus Peprik.
Maar de Tsjechische protestanten vinden dat de
kerk van Rome zich arrogant en weinig fijngevoe
lig opstelt. „De leiding van onze gemeente heeft
twee jaar geleden al een brief naar de paus ge
stuurd om te vragen af te zien van de heiligverkla
ring van Sarkander. Pas onlangs, toen alles al
rond was, kregen we te horen dal die brief nooit
is aangekomen. Wonderlijk, niet?", zegt predikant
Jan Novahica ironisch.
Voor hem is de heiligverklaring van Sarkander
geen ongelukkig incident maar een nieuw bewijs
van de Roomse arrogantie. „Niet alleen wij pro
testanten, maar ook veel katholieken en niet-ge-
lovigen hebben moeite met de eis van de katho
lieke kerk dat alle vooroorlogse bezittingen door
de staat moeten worden teruggegeven. De kerk
had hier voor de oorlog enorm veel grote landerij
en en was veruit de belangrijkste grootgrondbe
zitter van Moravië."
De oorsprong van de enorme bezittingeh van de
Moravische katholieke kerk ligt uitgerekend in de
periode van de godsdienstoorlogen aan het begin
van de zeventiende eeuw. Nadat de protestanten
bij de beruchte slag om de Witte Berg in 1620 ver
pletterend waren verslagen door de katholieke
Habsburgers, vluchtte de protestantse landadel,
voorzover niet gedood of gevangen genomen,
naar het buitenland. De katholieke kerk en enkele
voorname, met de Habsburgers samenwerkende
katholieke families pikten die bezittingen gretig
in. „Het is wat ons betreft erg wrang dat ze die
bezittingen nu allemaal terugwillen hebben", al
dus Novahica.
Het pausbezoek aan T sjechië maakt, kortom, en
kele heel oude wonden weer open.
Tsjetsjenië:
Russen voeren
aanvallen op
Rwanda-tribunaal peutert extra geld en mensen los
De Russische aanvallen op
Tsjetsjeense strijders ten zuiden
van de hoofdstad Grozny wor
den steeds zwaarder. Het pers
bureau Itar-Tass meldde dat
gisteren gevechtshelikopters af
en aan vlogen en dat om de
acht tot tien minuten raketten
werden afgeschoten.
Donderdag berichtten de me
dia dat Rusland een nieuw
groot offensief in Tsjetsjenië
voorbereidt.
De Tsjetsjeense president
Doedajev weigert intussen deel
te nemen aan door Moskou
voorgestelde vredesbesprekin
gen. Daaraan zouden ook verte
genwoordigers van de pro-Rus
sische leiding in Tsjetsjenië
deelnemen, meldde Interfax
gisteren.
De Russische premier Tsjer-
nomyrdin had een ronde-tafel-
gesprek voorgesteld om een op
lossing te vinden voor het con
flict. Aan de onderhandelingen
zouden onder anderen verte
genwoordigers van Doedajev
meedoen, maar ook de door
Moskou in het zadel geholpen
nieuwe Tsjetsjeense regering.
De militaire staf van de
Tsjetsjeense strijders deelde
mee dat Doedajev op deze basis
niet wil onderhandelen.
Voor zeven getuigen tegen de van oorlogsmisda
den verdachte Bosnische Serviër Dusan Tadic
heeft openbaar aanklager Richard Goldstone van
het VN-tribunaal voor ex-Joegoslavië bescher
mende maatregelen gevraagd. Daarmee hoopt de
aanklager volgens woordvoerder Christian Char-
tier van het tribunaal zeker te stellen dat deze ge
tuigen, onder wie ook slachtoffers van Tadic, tij
dens het proces in Den Haag verklaringen komen
afleggen.
Het gaat om onder anderen de vrouw die in het
'dodenkamp' Omarska in Noordwest-Bosnië
door Tadic zou zijn verkracht en een gevangene
die door Tadic gedwongen zou zijn een medege
vangene een testikel af te bijten. De vrouw heeft
eerder te kennen te geven dat zij zonder optimale
bescherming niet bereid is te getuigen.
De aanklager wil dat de zittingen waar de getui
gen moeten verschijnen, achter gesloten deuren
worden gehouden. Ze moeten bovendien kunnen
getuigen vanuit een ruimte naast de rechtszaal,
door middel van een videoverbinding, om niet
met Tadic te worden geconfronteerd. Eventueel
moet gebruik kunnen worden gemaakt van stem-
of beeldververvormers. De aanklager vraagt ook
om de mogelijkheid om het beeld van de getuige
alleen aan de rechters en de aanklager te laten
De identiteit van de getuigen wil Goldstone ab
soluut geheim houden. Hun gegevens mogen niet
aan media of publiek worden bekendgemaakt en
voorzover die nu in openbare documenten van
het tribunaal voorkomen, moeten hun namen en
overige gegevens daaruit worden verwijderd.
De aanklager moet de gegevens niettemin wel
aan de verdediging van Tadic geven, omdat die in
staat moet worden gesteld zich voor te bereiden
op het kruisverhoor. Maar hij wil dat dat niet eer
der gebeurt dan een maand voor het begin van
het proces. Hiermee lijkt hij zoveel mogelijk te
willen uitsluiten dat via Tadic, die bezoek mag
ontvangen en met familie mag bellen, de identi
teit van de getuigen toch naar buiten komt en zij
kunnen worden geïntimideerd of bedreigd.
De rechters van het tribunaal beslissen op 21
juni achter gesloten deuren over het verzoek van
Goldstone.
Intussen hebben zes westerse landen hebben
gisteren beloofd bijna tien miljoen gulden en 32
extra onderzoekers ter beschikking te stellen aan
het Internationale Tribunaal voor Rwanda, dat de
daders van de volkerenmoord van vorig jaar moet
vervolgen. Aanklager Richard Goldstone. die ook
bij dit tribunaal optreedt, had eerder gisteren ge
klaagd over schrijnend gebrek aan geld en perso
neel. Hij deed dat op een spoedconferentie in
Kigali. Daar zijn de 17 landen bijeen die de we
deropbouw van het Middenafrikaanse republiek-
je Rwanda ondersteunen. De Nederlandse minis
ter voor ontwikkelingssamenwerking, Pronk, had
Goldstone voorgesteld individuele donorlanden
te benaderen omdat de Verenigde Naties de ko
mende twee maanden zeker niet met een budget
over de brug zullen komen. De 6 miljoen dollar
worden bij elkaar gesprokkeld door de VS, Neder
land, Duitsland, Noorwegen, Spanje en Zweden.
Nederland stelt 21 van de 32 onderzoekers ter be
schikking, de VS 10 en Duitsland 1.
De Zuidafrikaanse politie is een grote fraudezaak op het
spoor, waarbij waarschijnlijk ook het Ierse Republikeinse
Leger (IRA) is betrokken. Al met al gaat het volgens de
politie om fraude van ten minste 237 miljoen rand (115
miljoen gulden).
kaapstad runa hellinga
correspondent
De fraudeurs beschikten over
gestolen certificaten van aande
len. Met behulp van gegevens
die waren verstrekt door een
medewerker van een effecten
handelaar, werden de stukken
ingevuld en bij banken te koop
aangeboden. Een hoge 1RA-
man zou bankpersoneel hebben
omgekocht Om de vervalste cer
tificaten te accepten.
Met de opbrengst beoogden
de fraudeurs volgens de politie
een vijandige overname van
drie grote Zuidafrikaanse dia
mantfirma's. Een directeur van
een van de drie firma's behoort
tot de verdachten.
Volgens de politie zijn beken
de Zuidafrikaanse en internatio
nale personen bij de fraude be
trokken en was een man met
zeer hoge contacten binnen de
IRA de leider. Drie verdachten
zijn gearresteerd en de politie
verwacht nog dertien andere ar
restaties in Zuid-Afrika. Volgens
een woordvoerder zal de hulp
van Interpol worden ingeroe
pen om de overige verdachten
aan te houden.
De politie wil geen namen
noemen van verdachten of be
trokken bedrijven. Getuigen zijn
de afgelopen tijd al met de dood
bedreigd.
Bacterie uit
oertijd tot
leven gewekt
washington ap
Het lijkt wel de film Juras
sic Park, maar volgens
Amerikaanse wetenschap
pers is het wel degelijk
waar. Ze hebben, zeggen
ze, een bacterie weer tot
leven gewekt die stamt uit
het darmkanaal van een
meer dan 25 miljoen jaar
geleden gestorven bij. Vol
gens de Amerikaanse on
derzoeker Raul J. Cano is
de prehistorische microbe
niet alleen springlevend,
maar produceert hij ook
een natuurlijk antibioti
cum dat nu wordt onder
zocht door een farmaceu
tisch bedrijf.
Volgens Cano was de
bacterie veranderd in een
spore toen hij vast was ko
men te zitten in het sap
van een pijnboom. De spo
re heeft vervolgens miljoe
nen jaren in barnsteen op
gesloten gezeten. liet
barnsteen is ontstaan door
verharding van het hars
van de boom.
Sommige bacteriën ma
ken sporen om te overle
ven. Deze zijn zeer goed
bestand tegen chemica
liën, hitte en druk. Ze stel
len de bacterie zo in staat
om lange periodes van in
activiteit te overleven, al
dus Cano. „Ze bevonden
zich in een diepe slaap en
wij hebben hen weer ge
wekt."
Een rapport over het on
derzoek van Cano en zijn
collega Monica K. Borucki
is gisteren gepubliceerd in
het toonaangevende we
tenschappelijke tijdschrift
Science. De studie van Ca
no en Borucki doet sterk
denken aan het onderzoek
dat beschreven is in de ro
man en film Jurassic Park.
In dat fictieve verhaal stui
ten wetenschappers op di-
nosaurus-DNA in mugge-
lijven die bewaard zijn in
barnsteen.
Taipei De Japanse tweelingzussen Kin Narita (links) en Gin Kanie zijn samen 204 jaar oud en genieten in hun vaderland bekendheid vanwege hun grote gevoel voor humor. Gisteren
kwamen ze per vliegtuig aan in de Taiwanese hoofdstad Taipei. Nooit eerder irt hun lange leven verkeerden ze buiten de Japanse landsgrenzen. In Taiwan zullen ze een bijeenkomst van
meer dan duizend tweelingen bijwonen. foto »ap eddie shih
