Eurofraude blijft simpel, ook in Nederland
Binnenland
tii
ia
ANP Algemeen Nederlands Persbureau CPD Geassocieerde Pers Diensti
lees dat zwaar gesubsidieerd naar Canada wordt uitgevoerd maar in de VS belandt; een Spaans spoorlijntje dat met
>el steun uit Brussel wordt opgelapt hoewel binnenkort op precies dezelfde plaats een hogesnelheidslijn zal worden
Twee voorbeelden, die illustreren hoe slordig de Europese Unie met geld omgaat. Het verhaal gaat dat
iral in landen als Griekenland en Italië enorm wordt geknoeid, maar volgens oud-staatssecretaris Piet Dankert is
ederland maar een middenmotertje bij de bestrijding van Europese fraude. Ingewikkelde regels, loopgravenoorlo-
■nover bevoegdheden, zorg om het eigen bedrijfsleven en koudwatervrees voor internationale samenwerking be
moeilijken de strijd.
USSEL-ROTTERPAM PETER DE VRIES
«RESPONDENT
Europese topambtenaar windt zich op.
bericht dat de WD in de Tweede Ka-
jrde hogere Nederlandse contributie aan
ussel pas wil goedkeuren als eerst de Eu-
iaude eens wordt aangepakt, valt duide-
verkeerd. „Het is een ronduit schande-
Jesituatie. Ministers en parlementariërs
"k(ï Ien absoluut niet hoe het in de praktijk
egaat. Er wordt op gezette tijden stevig op
jionderwerp 'fraude' getamboereerd,
p aar iedereen vergeet dat tachtig procent
J-j n de Europese begroting via de nationale
lofdsteden wordt verdeeld en dat die dus
rv/\ irantwoordelijk zijn voor de controle. Wie
aatover EU-fraude moet niet in Brussel
n, maar in Den Haag, Bonn, Rome of Ma-
10 uiA"
ie dat advies volgt en aan Nederlandse
inisteries de vraag voorlegt wat ons land
iet om Eurofraude tegen te gaan, wordt
hter niet veel wijzer. „Goeie vraag, ik zou
et weten wat het antwoord is", klinkt het
Financiën. „De indruk bestaat dat er wel
over gepraat wordt", mijmert Justitie:
g Vi Veet u, ik stuur u wat nota's toe". Het
tsrei indigst is het ministerie van Landbouw:
rava
>5 isi
1M4
geheim
onei n ^u'ts criminoloog die onderzoek deed
H ar een Europese slachtpremie voor melk-
Hui den, concludeerde dat in tien procent
emii i de gevallen ten onrechte subsidie was
doru gekeerd. Dat was niet vreemd: de abat-
wo rsdie de beesten doodden moesten zelf
subsidieregeling controleren. Zoiets is de
op het spek binden. De regeling is ver-
lerd, maar gebleven is de vuistregel dat
met de rest van de 170 miljard gulden
iendjrjaar bedragende) EU-begroting in één
de tien gevallen wordt gefraudeerd,
dat zo? Cijfers wijzen uit dat vorig jaar in
)roc twaalf lidstaten 4.264 fraudegevallen met
werden opgespoord: drie keer zo
el is in 1991. Daarmee was ruim twee
ljard gulden 1,2 procent van de begro-
g) gemoeid. De gestage stijging stijft de
iptici in de overtuiging dat wie zoekt, ook
H zal vinden. Maar hoe omvangrijk de
tofraude is, weet niemand,
is ook moeilijk vast te stellen. Er bestaat
schil tussen harde fraude, gesjoemel en
rdig beheer. Maar in Brussel is men^
iverig voor dit soort exercities. De Com-
sie, het dagelijks bestuur van de EU,
1de er lange tijd niets voor het prachtige
EU-topman Santer. foto hans van weel
Europese project zo te laten bekladden. De
EU-Rekenkamer, die toe moet zien op een
sluitende administratie, oogstte met haar
vele klachten en aanmerkingen de afgelo
pen jaren bij de Commissie vooral ergernis.
„De relatie is ronduit slecht", zegt een
nauw betrokkene.
kentering
Sinds enige tijd valt er in Brussel een kente
ring waar te nemen. Bij zijn vertrek eind
1994 schreef Eurocommissaris Schmidhu-
ber in een vertrouwelijk memo dat admini
stratieve procedures te vaak rammelen. De
nieuwe Commissie, die onder de Luxem
burger Santer in januari aantrad, is vast van
plan er werk van te maken.
De reputatie dat Europa geld over de balk
smijt, heeft „het vertrouwen van de burgers
en de geloofwaardigheid aangetast", zo
heeft 'fraude-commissaris' Anita Gradin
onderkend. Tegen gesjoemel door de
15.000 Commissie-ambtenaren wordt har
der opgetreden. De recente arrestatie van
drie leden van de dienst toerisme geldt als
een doorbraak. En in alle stilte blijkt sinds
kort een speciale eenheid van de anti-frau
dedienst Uclaf het personeel in de gaten te
houden. De interne speurders mogen enkel
aan voorzitter Santer rapporteren over de
corruptie die ze vinden.
Wat er op het Brusselse hoofdkantoor van
de EU gebeurt, is echter 'klein bier' vergele
ken bij de fraude die plaatsvindt in havens,
op het platteland of bouwwerven van de
Unie. Want van de 170 miljard gulden die
Europa jaarlijks uitgeeft, gaat het grootste
deel op aan landbouw (80 miljard) of aan
het opkrikken van achtergebleven gebieden
(70 miljard) in met name de Zuidelijke lan
den, vaak spottend de Club Méditerranée
genoemd.
Zowel bij het landbouwbeleid als bij de zo
genaamde 'structuurfondsen', zijn de natio
nale regeringen verantwoordelijk voor de
controle. Het is een constructie die garant
staat voor wantrouwen, afgunst en laksheid.
„Zolang Athene de Grieken controleert, ver
trouwen de anderen het niet", verwoordt
een ambtenaar de heersende opinie. Waar
tachtig procent van de EU-begroting via de
hoofdsteden wordt uitgegeven, speuren lid
staten slechts tweederde van de fraudege
vallen op.
De regeringen voelen er niets voor macht
met Brussel te delen. Van een Europees ge
organiseerde controle willen ze niet weten.
Het idee. alleen al dat Brussel algemene mi
nimumstraffen voor EU-fraude zou afkon
digen, bezorgt de ministers van Justitie (in
clusief Nederland) koude rillingen. En het
voorstel om knoeiende ondernemingen op
een 'zwarte lijst' te plaatsen, stuit bij de na
tionale verdedigers van 'hun' bedrijfsleven
(waaronder Economische Zaken) op stug
verzet.
Zo ontbeert de Commissie een volwaardige
eigen fraudedienst. Er is een uiterst kleine
schare inspecteurs, die enkel op papier de
bevoegdheid heeft overal in de lidstaten té
controleren. In de praktijk zijn ze niet wel
kom en zijn ze met handen en voeten ge
bonden aan nationale opsporingsdiensten
als de douane.
middenmotor
Zijn 'wij' in Nederland een haar beter dan
de rest? „Welnee", zegt voormalig staatsse
cretaris Europese Zaken en huidig Europar
lementariër Piet Dankert. „Nederland is een
middenmotor. We vinden onszelf erg keurig
en melden dus erg weinig fraudegevallen.
Maar in vergelijking met andere landen,
denk ik dat Engeland en Duitsland het bes
te scoren met de fraudebestrijding."
Ook Nederland heeft de neiging de splinter
in het oog van de anderen te zien maar de
balk in het eigen te negeren. Dankert: „De
steun aan Friesland wordt door die provin
cie zelf gecontroleerd. De controle op de
landbouwsubsidies is grotendeels in han
Zelfs Flevoland heeft de twijfelachtige eer tot de 'achterstandsgebieden' binnen de Europese Unie te behoren.
den van de produktschappen, dus het agra
risch bedrijfsleven zelf. Persoonlijk vind ik
dat geen gelukkige constructie. Bij het cen
traal bestuur van de arbeidsbureaus is ie
mand speciaal, op kosten van het sociaal
fonds, ingehuurd om na te gaan hoe er geld
uit dat zelfde sociaal fonds losgepeuterd
kan worden. 'Brussel' heeft daar allemaal
weinig over te vertellen. Sterker nog: de
Commissie mag bij de controle op de uitga
ven uit het sociaal fonds niet eens bewijs
stukken opvragen".
Diep in hun hart vinden de Noordelijken in
Europa de 70 miljard gulden die jaarlijks
uitgegeven wordt aan projecten in arme
plattelandsgebieden en vervallen industrië
le regio's, weggegooid geld. „Tachtig pro
cent is onrendabel", concludeerde het
Duitse Rekenkamerlid Friedmann laatst. Bij
de 'ClubMed' liggen ze niet wakker van die
kritiek. Sinds Nederland met veel verbaal
geweld ook Flevoland tot achterstandsge
bied promoveerde, eet iedereen mee uit de
ruif. Bovendien hebben de Zuidelijke lidsta
ten het geld hard nodig, willen ze hun
zwakkere economie zover opkrikken dat de
Europese eenheidsmarkt ooit werkelijkheid
wordt.
Dat er wordt gerommeld met de structuur
fondsen, staat als een paal boven water. De
jaarverslagen van de Europese Rekenkamer
staan bol van de voorbeelden van nutteloze
bouwsels, zwart werk, onjuiste aanbeste
dingen en wat dies meer zei. De klaagzang
verdwijnt telkens in het archief.
Een diplomaat: „Er gebeurt erg weinig mee.
We zijn nu zo ver dat de Commissie gaat
rapporteren wat ze eigenlijk heeft gedaan
met de klachten van de Rekenkamer van
het jaar daarvoor. Maar de kern van de zaak
is dat in Brussel een non-interventiebegin
sel heerst: bemoei je niet met onze zaakjes,
dan bemoeien wij ons niet met jou. Elke
keer als iemand tegen de 'Club Méditerra
née' zegt: 'jullie maken tvel een geweldige
rotzooi van die structuurfondsen', dan ant
woorden zij: 'kijk eens naar je eigen land
bouwsector, hoe die bijvoorbeeld de super
heffing op te veel geproduceerde melk ont
duikt'."
bevroren kip
„Is dit een kippepoot of een kwart kip?"
lacht Henk Huisman. De baas van het dou
ane-informatiecentrum in Vlaardingen
krijgt elke dag te maken met de Europese
regeltjes, wanneer de douane de vrachtpa
pieren controleert van containers in de Rot
terdamse haven. Daar worden miljoenen
tonnen landbouwprodukten verscheept,
vaak met subsidie of juist een heffing van
de Europese Unie. Op die manier worden
onze producenten beschermd tegen con
currenten elders in de wereld, of helpt Brus
sel ze een handje hun produkten elders te
slijten.
Het is een razend ingewikkeld systeem ge
worden. Enkele jaren geleden heeft Brussel
wel eens geprobeerd de landbouwwetten te
versoepelen. Tevergeefs. Toen puntje bij
paaltje kwam, bleken de regeringen aan de
details gehecht, omdat ze hun boeren,
agro-industrie en exporteurs niet tegen de
haren in wilden strijken. De commerciële
belangen legden meer gewicht in de schaal
dan de fraudebestrijding. Zodoende geldt
voor gekoeld vlees een ander tarief dan
voor bevroren; vlees met bestemming Ca
nada krijgt meer subsidie dan bestemming
Amerika. Een handige jongen vult op de pa
pieren Canada in, transporteert het vlees
naar de VS, en strijkt de winst op.
Huismans ervaringen met de EU laten zich
kort samenvatten: „Je hebt regelrechte cri
minele fraude, en je hebt bedrijven die op
hel scherpst van de snede balanceren door
slim gebruik te maken van onduidelijkhe
den in de wetgeving. De EU-regels nodigen
gewoon uit tot problemen, vooral in de sec
toren vlees, zuivel en graan." luiten dat nu
precies sectoren zijn die in het Nederlandse
export pakket sterk zijn vertegenwoordigd.
misdaad
Officier van Justitie mr. C. de Beaufort vajt
Huisman bij: „Eurofraude is relatief een
voudig. Je knoeit met documenten, stopt
een vals certificaat bij de lading, en klaar is
Kees. Omdat het vaak om grensoverschrij
dende misdaad gaat, is de bestrijding moei
lijk."
EU-fraude kwam vroeger hoofdzakelijk
voor bij bonafide bedrijfjes die een beetje
rommelden, zegt De Beaufort. „Maar er
duiken nu ook voorbeelden op van penetra
tie door de georganiseerde misdaad. Zo zijn
we sinds enige tijd bezig met een miljoe
nenfraude met de heffingen op melkpoe
der. Dat zijn geen gewone bedrijven meer,
dat is een gespecialiseerd fraude-circuit."
Staat Justitie dan machteloos? „Natuurlijk
niet", zegt De Beaufort. „Door fysieke con
trole van de vracht, administratieve contro
le bij exporteurs en door samenwerking
met opsporingsdiensten in andere landen
kun je veel onregelmatigheden op het spoor
komen. Daarnaast weet je uit ervaring wel
ke sectoren, goederen en bedrijven gevoelig
zijn voor fraude."
Huisman zweert bij dergelijke 'risico-analy
ses'. „Brussel schrijft voor dat jaarlijks vijf
procent van de vracht aan een fysieke con
trole onderworpen moet worden, maar ik
betwijfel het nut daarvan", zegt hij. Studie
van bedrijfstakken, goederenstromen,
trends in importen en exporten levert de
douane meer informatie op: verdachte ver
anderingen worden veel eerder gesigna
leerd. Daarnaast gaat de douane dit jaar
van start met controles op de boekhouding
van exporterende bedrijven en zullen vier
keer per jaar speciaal geselecteerde secto
ren extra onder de loupe worden genomen.
controle
Ook De Beaufort is als landelijk coördine
rend Officier van Justitie nog niet echt te
vreden. Op dit moment lopen er volgens
Justitie zo'n 100 'EU-zaken', en dat aantal
vertoont een stijgende lijn. Toch heeft hij
„nog wel wat wensen. Het kost enige tijd en
moeite voor we alle parketten op één lijn
hebben over wat we bijvoorbeeld moeten
verstaan onder fraude met superheffing. En
de internationale samenwerking zou ge
smeerder kunnen verlopen. Dat gaat nu
nog erg formeel en op ad-hoc-basis.
Brussel bepaalt de regels, maar wij jongens
van de werkvloer hebben vervolgens zelf
onze internationale contacten ontwikkeld",
zegt douane-man Huisman. „We waar
schuwen elkaar als er een vracht aan komt
waarvan we denken: 'gaat die wel naar de
plaats die op de vrachtpapieren staat'? Dat
is niet van bovenaf gekomen."
Want politici hebben wel de mond vol over
de schandvlek van de Eurofraude, veel ver
der dan dat komen ze ook niet. Vraag aan
Riet Dankert: hoe vaak heeft hij in zijn tijd
als staatssecretaris met andere Nederlandse
bewindslieden politiek overleg gevoerd over
Eurofraude? I let antwoord is ontwijkend:
„Ik coördineerde de Nederlandse inbreng
naar Brussel, niet het werk van de verschil
lende departementen zelf'. Maar deson
danks: hoe vaak prijkte het onderwerp de
afgelopen vier jaar op zijn politieke agenda?
Dankert: „Ik heb samen met Justitie een
nötaatje geschreven. Maar voor de rest:
nooit over gepraat, en ik geloof ook niet dat
dat voor mijn tijd ooit gebeurde."
Sappige koeien in een al even sappige wei. Bij de export van vlees valt in de EU vrij eenvoudig tussen de regels door te laveren.
foto hans van weel
