A
'Ik ben twintig hele minuten burger geweest
Kerk Samenleving
'Niet met supergelovigen op eiland'
Leiden
KIJK 'NS MAM!
I
DONDERDAG 4 MEI 1995
BUITENLAND KORT
-ND
REDACTIE DICK VAN DER PLAS. 071 i
DE ROEPING
Arbeiders
Paus Johannes Paulus II
heeft op.de Dag van de Ar
beid in een toespraak tot
60.000 Italiaanse arbeiders
gezegd dat nieuwe gevaren
de arbeid bedreigen. Hij riep
op tot grotere solidariteit.
„Nu het conflict tussen soci
alisme en kapitalisme is op
gelost, bedreigen nieuwe ge
varen de wereld van de ar
beid", aldus de paus op het
Sint Pietersplein. Kapitalisme
kan een overdreven indivi
dualisme tot gevolg hebben,
dat ertoe kan leiden dat ge
voel voor solidariteit, recht
vaardigheid en het algemeen
welzijn naar de achtergrond
verdwijnen.
Verdringing
De Duitse kerken hebben
zich uitgesproken tegen ver
dringing en bagatellisering
van de recente Duitse ge
schiedenis. Een terugblik op
het einde van de oorlog
houdt de kans en de plicht in
"nieuwe wereldcatastrofes' te
verhinderen. Dat is men aan
de slachtoffers van de oorlog
en het geweld, maar ook aan
de opgroeiende generatie
verplicht. Dat verklaarden de
kerken in Hannover en Bonn
naar aanleiding van de her
denking van de capitulatie
van nazi-Duitsland op 8 mei
1945.
Orthodoxie
Paus Johannes Paulus II
heeft opgeroepen tot een in
tensievere dialoog met de or
thodoxie en een wederzijdse
nadere kennismaking tussen
de Katholieke Kerk in' het
Westen en Oosten. Dat
schrijft de paus in zijn apos
tolische brief 'Oriëntale Lu-
men' (het Licht uit het Oos
ten), die in het Vaticaan is
openbaargemaakt. De paus
pleit voor een versterkte in
spanning tot 'eendracht en
eenheid in diversiteit en
veelvormigheid'. De verschil
len moeten als gemeen
schappelijke rijkdom en niet
als onverenigbaarheid wor
den gezien, aldus de brief.
„De zonde van onze schei
ding is heel érnstig", meent
de paus. „Hoe kunnen we
volkomen geloofwaardig zijn,
als we nog gescheiden op
trekken?"
Als kind wist dominee Z. de Graaf (1940, Utrecht) al dat hij predi
kant wilde worden. Hij groeide echter op in een gezin dat lid was
van de Gereformeerde Gemeente en toen hij toelatingsexamen
voor de eigen theologische opleiding van deze kerk deed, werd
hij te weinig gemotiveerd bevonden.
De Graaf werd onderwijzer en later leraar Nederlands op ver
schillende scholengemeenschappen in Zoetermeer, Ridderkerk
en Utrecht. In 1973 begon er echter iets in hem te knagen en hij
voelde dat hij zijn roeping was misgelopen. Na een aanvullende
opleiding Grieks en Latijn ging hij in 1975 in deeltijd theologie
studeren aan de universiteit van Utrecht, waar hij na zes jaar af
studeerde.
Tijdens de studie groeide bij De Graaf het besef dat hij zich bij
een kerk die hem eerder van het predikantschap had afgehou
den, niet meer thuis kon voelen. Samen met zijn vrouw werd hij
in 1978 lid van de Nederlandse Hervormde Kerk. Zijn eerste ge
meente werd Hazerswoude-dorp en sinds 1988 staat De Graaf in
Katwijk aan den Rijn.
„Natuurlijk was ik wel gemoti
veerd toen ik dat toelatingsexa
men voor de Gereformeerde
Gemeenten deed, maar ze han
teren bij dit kerkgenootschap te
strenge maatstaven. Ze zijn
overbenauwd dat mensen zo
maar besluiten om dominee te
worden. Daarom willen ze het
liefst dat je vertelt dat God je
letterlijk riep. Je motivatie moet
iets spectaculairs hebben, waar
bij het onmiddellijke een grote
rol speelt. Het liefst hebben ze
iemand die vertelt dat hij in
diep ellendige omstandigheden
verkeerde en toen ineens het.
licht zag. Zoals de mensen in
dat programma van de EO,
'God verandert mensen'.
Een groot deel van de sollici
tanten herkent zich hier niet in,
en ik dus ook niet. Ik dacht
toen, misschien is dit een teken
van God en wil Hij niet dat ik
predikant word. Die afwijzing is
trouwens niet de enige reden
dat ik me van de Gereformeerde
Gemeente heb afgewend. Het
kwam ook omdat ik niet geloof
dat afscheidingen en breuken
binnen kerken een oplossing
bieden. Als je eenmaal die weg
bent ingeslagen, blijf je door
gaan want het allerzuiverste
kerkje bestaat niet. Bovendien
wil ik niet met een paar super
gelovigen op een eilandje zitten.
Ik wilde terug naar de vader
landse kerk van mijn voorge
slacht.
Israël is heel belangrijk in
mijn geloofsbeleving; eens in de twee jaar
reis ik er met een groep gemeenteleden
naar toe. Telkens als ik in Galilea rondwan
del probeer ik me voor te stellen hoe het er
aan toe ging in de tijd van Jezus. Door alle
dogmatiek rond het christelijk geloof zijn
we steeds verder van de werkelijke Jezus af
gaan staan.
Voor ik theologie ging studeren, deed ik
veel kerkewerk, vooral met jongeren. Ik
merkte dat dat uitleggen van de Schrift mij
op het lijf geschreven was, ik had er erg veel
plezier in. Op een gegeven moment deed ik
met de jongeren een bijbelstudie van Mat-
theüs 10. Daar staat dat Jezus met eenvou
dige lieden aan het Meer van Galilea zat en
hen uit hun dagelijks leven wegriep: ga de
wereld in en vertel de mensen van mij. Dit
vatte ik persoonlijk op en dacht: ik sla die
weg in. Als het niet goed voor mij is, zal God
het wel zeggen. Het is de eenvoud die me
hierin aantrekt en die ik me zo goed kan
voorstellen als ik in Israël ben. Daar waar
Jezus met zijn leerlingen zat heeft het Ko
ninkrijk van God voor het eerst gestalte ge
kregen.
Jezus wilde dat zijn volgelingen al hun
bezittingen weggaven en de wereld introk
ken. Zelf probeer ik daar naar te leven,
maar onze rijkdommen zijn al zo vanzelf
sprekend geworden. Wij zijn eigenlijk onze
Koning te rijk geworden. Daarom probeer
ik zoveel mogelijk beschikbaar
te zijn voor hulpbehoevende
mensen. Zo ben ik samen met
mijn vrouw heel actief in de
Katwijkse Stichting Hulp Oost-
Europa. Kleding, voedsel en
medicijnen brengen we naar
Totoreni in Roemenië. Maar
constant denk ik: wat doe je
weinig.
Ik ben kritisch over de kerk.
Soms is de prediking zo goed
koop: als je berouw hebt, word
je de zonde vergeven en klaar is
Kees. Op zondag krijg je genade
in de kerk, op maandag kun je
een ander weer beduvelen. De
ze houding heeft de kerk met de
goedkope vergeving in de hand
gewerkt en dat neem ik de kerk
kwalijk. Jezus is gekruisigd en
weer opgestaan, dat is een unie
ke gebeurtenis en dat is de ech
te verzoening. Daarom vind ik
dat je het lijden zp\f moet erva
ren; dat mis ik in de kerk.
Ik ben opgevoed in een kring
waar men de vervangende theo
logie aanhing. Die zegt dat door
Jezus de christenen Gods volk
zijn geworden en het verbond
met de joden is verbroken.
Maar dat geloof ik sinds lang al
niet meer. God deed een belofte
aan de joden. Israël is Gods eer
ste zoon, wij zijn de tweede.
Zending onder joden klopt dus
niet, maar ik vind wel dat we
met hen in gesprek moeten blij
ven. Bijvoorbeeld over vragen
als: hoe lees je de Tora? Hoe kan
het dat wij bij Jezus terecht zijn
gekomen en jullie niet? Jezus wilde hele
maal geen nieuwe godsdienst stichten, Hij
stond in de traditie van Zijn volk. Alleen
wilde hij wel andere volken erbij halen, de
gojiem, de heidenen, wij. Zonder de syna
goge kan de kerk niet verder gaan en daar
om moeten we alles wat aan puin tussen
kerk en synagoge ligt, opruimen. Ik realiseer
me dat dat erg moeilijk is, er bestaat im
mers nog steeds veel onwetendheid in de
kerk. Laatst, tijdens de Israëlreis, zei een
vrouw nog dat de joden Jezus hebben ver
moord. Daar gaat mijn haar recht van over
eind staan."
CARINE DAMEN
BEROEPINGSWERK
NEDERLANDSE HERVORMDE KERK
Beroepen: te Veen: L W.Ch Ruijgrok
te Middelharnis; te Drempt en Olden-
keppel: L D. Horjus te Goes.
Aangenomen: naar Zuid-Limburg-
Centrum: D P. Jans te Doesburg.
Beroepbaarstelling: A.J van den
Henk. Nieuwestraat 24. 3291 AR
Strijen.
GEREFORMEERDE KERKEN
Beroepen: te Katwijk aan den Rijn:
drs. A.B. Wolters te Staphorst/Rou-
veen; te Zaltbommel (beiden part-ti
me): mevr drs. C.M. Baas en drs. J.J.
Kappers te De Lege Geaën (Streekge-
meente) (beiden part-time), die dit
beroep hebben aangenomen.
Aangenomen: naar Drachten: H.
Klein Ikkink te Coevorden.
GEREF. KERKEN VRIJGEMAAKT
Aangenomen: naar Spakenburg-Zuid:
E. Heres te Assen-Noord, die bedank
te voor Bedum en voor Groningen-
Zuid; naar Byford (WA) (Free Refor
med Church of Australia)- W van der
Jagt te Schildwolde.
GEREFORMEERDE GEMEENTEN
Beroepen: te Aagtekerke: P. Mulder
te Capelle aan den IJssel-Middelwa-
EVANGELISCH LUTHERSE KERK
Beroepen: te Monnickendam (part-ti
me) mevr. drs G. Wendt-Höpfner te
Edam(part-time) en hier tevens werk
zaam blijft
Excuses aan
Duitsers voor
haatdragendheid
ARNHEM GPD
Tijdens een 'internationale
evangelische conferentie in
Arnhem heeft de Nederlandse
voorganger Erik Veenhuizen de
aanwezige Duitsers excuses
aangeboden voor de haatdra
gendheid die ze hier nog vaak
ontmoeten. „Wij vragen u het
gebrek aan vergevingsgezind
heid, dat in ons land nog be
staat, te willen verdragen", zei
Veehhuizen gisteravond.
Tot morgen, Bevrijdingsdag,
vindt in Arnhem de Kana-con-
ferentie Healing for the na
tions' plaats, waaraan een klei
ne drieduizend evangejischen
uit alle delen van de wereld
deelnemen. Het centrale thema
van dit 'worship festival' is de
verzoening van bevolkingsgroe
pen, waarvoor de vijftigste ver
jaardag van de bevrijding is
aangegrepen.
„Het vijftigste jaar wordt in de
bijbel ook het jubeljaar ge
noemd", aldus Jan Bernard
Struik van het Kana-comité.
„Dat willen we tot uitdrukking
brengen met het vieren van on
ze vrijheid in Christus, door ver
geving en verzoening."
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
Rooseveltstraat 82 071-356356
Postadres Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-128030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorgmg
Ma t/m/vr.18.00-19 30uuren
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-128030
DIRECTIE
B. M Essenberg,
G P. Arnold (adjunct), J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor, F Nypels,
H G. van der Post (adjunct)
PUBLIC RELATIONS
W. H. C M. Steverink 071-356356
OMBUDSMAN
R D Paauw 071-356215
Tel dag 9 30 -11 30 uur of per post.
REDACTIE
G J. Visser, chef redactie nieuwsdienst/kunst
H.W van Egmond, chef red. Groot Leiden
A.J.B.M Brandenburg, chef eindredactie regio
F Blok, chef eindredactie algemeen
W.F Wegman, chef red. Duin- en Bollenstreek
W Spierdijk, chef sportredactie
J. Preenen, chef binnen-, buitenland, eco
Redactie 071-1
Hoofdredactie 071-1
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8 30 tot 17 ui
071-
ABONNEMENTEN
bijvooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per maand (autom. betaling)
per kwartaal (acceptgiro)
per kwartaal (autom betaling)
per jaar (acceptgiro)
per jaar (autom. betaling)
VERZENDING PER POST
per kwartaal (NL)
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSEHEB^,
Voor mensen die moeilijk lezen, slech»
hebben of blind zijn (of een andere li
dicap hebben), is een samenvatting
regionale nieuws uit het Leidsch Dagjva
geluidscassette beschikbaar. Voor ir
08860-82345 (Centrum voor Gesprok^
N H U I
ZIEKE
ONGEVALLENDIENST
Academisch Ziekenhuis vanaf zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13 00 erv
woensdag 13.00 t/m vrijdag 13 00, woensdag 13.00 uur (Diaconessell'
en dagelijks St.Elisabeth Ziekenhuis.
BEZOEKUREN
DIACONESSENHUIS
(tel. 071-178178): dagelijks 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
Kraam- en zwangerenafdeling: buiten de gewone bezoektijden, voo 0[
ners bovendien van 10.30- 11.15uuren van 19.45 - 21.00 uur
Special Care Unit: 10.30-11.00 uur, 1500- 15.30 uur en 190Q-19.30i
na overleg met de dienstdoende verpleegkundige.
Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur, na overleg met de dienstdoend TC
pleegkundige.
Jongerenafdeling: 14.30-15.15uuren 19.00-19.45u
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth
(tel. 071-454545). dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur, klasj1
li daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Kraamafdeling: 14 30-15.30 uur en 18.30-19.30 uur (voor vaders totpe
pur).
Kinderafdeling: 14.30-19 00 uur (voor ouders de gehele dag).
Afdeling hartbewaking (CCU)en intensive care (IC): 14.00-14.30 i
18.30-19.00 uur.
Spoedeisende hulp: dag en nacht geopend
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel. 01720-63131): dagelijks 14.00-15 00 uur en 18.30-19.30 uur, k
en II daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Geen spoedeisende hulp meer mogelijk
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
(tel. 071-2691111: alie patiënten (behalve kinderen) 14.15-15.00 uP
18.30-19.30 uur.
Avondbezoekuur afdeling Verloskunde 18.15-19.00 uur, 19.00-20.00 if,
leen Partners/echtgenoten met kinderen.
Voor zwangeren: zaterdag en zondag van 10.00 tot 11.00 uur. uitslfse
voor partners/echtgenoten en eigen kinderen.
Kinderafdelingen: voor ouders van opgenomen kinderen is e
zoek mogelijkheid in overleg met de hoofdverpleegkundige.
Voor andere bezoekers gelden de volgende tijden: keel-, neus- en od'
kunde en neurologie: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30 uur; oogheelkui k
heelkunde 14.15-15.00 uur en 18.30-19.00 uur. 7
Kinderkliniek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen: 15.15 k
uur: babyzaal en boxenafdeling: volgens afspraak.
CHEF HENNY VAN EGMOND, 071-356414. PLV -CHEF HANS KOENEKOOP. 0
W Voor keuken-inbouwapparaten met véél
extra's adviseren wij u graag het beste
Woubruggenciar leeft met herinneringen aan Tweede Wereldoorlog en politionele acties
Korevaarstraat
traat II. tel: 07I - I49859
VRIJE TIJD
LEIDEN
Kinderboerderij. De derde Nationale Kinderboerderijendag wordt
op 7 mei ook in de Merenwijk gevierd. Op die dag zal de boerderij
aan Parkzicht 100 open dag houden voor iedereen die naar binnen
wil en daar ook een kijkje wil nemen. Tussen 13.00 en 16.00 uur zul
len allerlei activiteiten de open dag verlevendigen, van kaas maken
tot pony rijden onder begeleiding. Maar gewoon wandelen en in de
weiden naar de jonge dieren kijken kan natuurlijk ook.
OEGSTGEEST
Rommelmarkt. Ter gelegenheid van haar 50-jarig bestaan organi
seert de scoutinggroep Shawano's zaterdag 6 mei een rommelmarkt
met een veiling in het clubhuis aan de Abtspoelweg. De rommel
markt wordt gehouden van 10.00 tot 16.00 uur. Op de jaarmarkt op 5
mei kunnen spullen ingeleverd worden bij hun stand aan de Kem-
penaerstraat. Informatie: 071 -173515 of02153-18222.
Ét Keramiek tafellamp met
gemêleerde voel. In creme,
I roze, bordeaux en groen.
Hoogte 58 cm Kop 0 45 cm
Von 149.- 99.-
Leiden Haarlemmerstraat 188.
Katwijk Princesfraat 15 a.
—EEN WINKEL VOL HELDERE IDEEEN
WOUBRUGGE UESBETH BUITINK
„Welkom in ons museum",
klinkt het bij binnenkomst in de
woning van Karei van Leerdam.
De wanden vol foto's en schil
derijen en de dikke albums met
kiekjes en knipsels vormen
vooral zijn eigen expositieruim
te, waarin hij dagelijks rond
dwaalt. De 69-jarige Woubrug-
genaar leeft met de herinnering
aan de Tweede Wereldoorlog,
de politionele acties in het voor
malig Nederlands-Indië en
Nieuw-Guinea en de Korea-oor-
log.
Van Leerdam reist de herden
kingsbijeenkomsten en de para
des in binnen- en buitenland af.
Zo défileert hij jaarlijks op de
Engelse klaproosdag', waarop
de Engelse gevallenen worden
herdacht. Dit jaar gaat hij ook
naar Washington om aanwezig
te zijn bij de onthulling van een
monument voor de oorlog in
Korea door president Clinton.
Van Leerdam kreeg halverwe
ge de Tweede Wereldoorlog in
zijn woonplaats Rotterdam de
oproep om zich te melden voor
de 'Arbeitseinsatz'. Hij dook on
der. Aan het eind van 1944 viel
Van Leerdam echter in handen
van de Duitse bezetters. Hij
werd een half jaar lang tewerk
gesteld in het doorvoerkamp
Erica in Ommen. Toen de geal
lieerde troepen Ommen steeds
dichter naderden, werden de
gevangenen naar Westerbork
overgebracht. „We moesten
drie dagen lang lopen. Er zijn
toen ook nog wat jongens dood
geschoten. omdat ze probeer
den te ontsnappen. In mijn
groep ook. Een jongen uit Den
Haag die vlak voor me liep. Hij
ging er vandoor en een Neder
landse SS'er schoot hem zonder
blikken of blozen neer."
„In Westerbork ben ik met
een bloedvergiftiging in het zie-
kenbarakje terechtgekomen. Er
waren wel geruchten over de
opmars van de geallieerde troe
pen en we merkten ook aan de
bewakers dat ze steeds banger
werden. En 's nachts zagen we
de fakkels in de lucht. Het vuur
kwam steeds dichterbij en we
bleven altijd hopen. Op een ge
geven moment werd ik geroe
pen en toen ik uit mijn bed
Karei van Leerdam in zijn 'museum'.
kwam, zag ik de Poolse tanks de
appèlplaats oprijden. Tsjonge-
jonge, toen ging er een gejuich
op." Van Leerdam en zijn me
de-gevangenen kregen het ad
vies in het kamp te blijven tot
de bruggen over de IJssel in ge
allieerde handen waren.
Hij gebruikte die periode on
der meer om terug te keren
naar het kamp in Ommen. „Ik
heb me daar in het kamp opge
geven voor militaire dienst.
Duitsland was nog niet hele
maal gecapituleerd en ik wilde
bij de stoottroepen. Bovendien
was Nederlands-Indië nog niet
bevrijd."
Dodenrit
Van Leerdam vertrok in 1946
naar Nederlands-Indië en werd
daar militair in het Koninklijk
Nederlands-Indische Leger. „In
'46 betekende dat in hoofdzaak
het ontwapenen van de Japan
ners die daar nog zaten. En de
Indische guerrillagroepjes die
alles en iedereen probeerden te
vermoorden. Wij moesten de
postweg tussen Bandoeng en
Batavia vrijmaken en bleven
met Ideine groepjes soldaten
onderweg achter om de weg te
beschermen. Ik ben daar in een
klein dorpje gebleven tot de
eerste dienstplichtigen in 1947
kwamen."
Van Leerdam kwam terecht in
de haven bij Medan aan de
oostkust van Sumatra. „We
moesten met konvooien voed
sel brengen naar Medan. Dat
was een weg van maar 29 kilo
meter, maar wij noemden het
de dodenrit. Wij moesten de
konvooien beveiligen legen de
Indische sluipschutters. Er is
daar heel wat afgepaft."
Ook tijdens de eerste politio-
FOTO LOEK ZUIJDERDUIN
nele actie werd Van Leerdam
ingezet. „Ik was één van de
twee of drie schutters in het pe
loton. Ik had een lichte mitrail
leur en als een scherpschutter
het vuur opende, moest ik te
rugschieten. Soms op een huis,
soms zaten ze in de toppen van
de bomen", omschrijft hij zijn
ervaringen. „Ik heb mijn drie
jaar daar volgemaakt en heb me
vervolgens in Medan gemeld
om bij de marine te gaan. Ik
ben twintig hele minuten bur
ger geweest."
Eind 1948 werd hij geplaatst
op HM Piet Hein, die hij nog al
tijd liefkozend 'de Piet' n
„We gingen een wereldrei
ken, maar halverwege mo
we onze trip afbreken ome)
bij Nieuw-Guinea een a -
torpedo-jager moesten ve
gen." Werkelijke oorlogsh
lingen hoefde de Piet Heil
gens Van Leerdam niet tier
richten bij Nieuw-Guinea
voeren patrouilles met het
en mijn taak was de uitk
stuurboord. Maar we h< 'f
geen tegenstanders gezien
Napalm
In december 1951 keerde
.rug naar Nederland, tro
daar en moest zich medio
ari weer op de Piet Hein m
om af te reizen naar Kore;
daar moest de Piet Heiij
torpedo-jager aflossen
escorteerden vliegtuig-mc 'J
schepen en moesten m
storte vliegers oppikken,
werd voor het eerst napal
bruikt, ook vanaf de Piet
Civiele doelen hebben we
beschoten. Met de m v
moesten we de vijand ti
de militaire linies van de 1
nen en de Chinezen. En d ,n
ren hele hordes."
„We hebben ook zesti
van Wladiwostok gezetei
moesten daar bombardf
ten afgeven op de sp( J
waarover de aanvoer naar
kwam. Ik was de doelu
Het ging erom de treil
precies uit te pileken. We
ben er twee geraakt. Ik he m
derhalf jaar bij Korea ge
twee keer een winter m
maakt met veertig
vorst."
Van Leerdam beseft dat
door zijn hand Indonesiëi
reanen en Chinezen de
hebben gevonden. Toch
ziet Van Leerdam in abs
termen over de slachti
„Het waren de tegenst.
bendes, communistisch!
pen die hun eigen be1
terroriseerden", verklaart
Van Leerdam ging na
nog één keer op reis naar
Amerika. „Dat is mijn
reis geweest met de Mari
heb de hele wereld gezie
leen in Scandinavië ben
nooit geweest." Van Le
werd daarna kapitein op i 0
gen plezierjacht. Sinds de g
wisseling is hij gepensione
di
stal
irtl
