De eerste megabios in de Randstad
•In versleten kleren bij
ilhelmina op de theey
Extra
prognoses op
MANDAG 1 ME11995
Movieworld Scheveningen: Acht zalen waar elke twintig minuten een nieuwe film begint
Nieuwe bioscooppaleizen moeten voor extra grote trekkracht zorgen.
kpositie verzetsmuseum over ontsnappingen
uit bezet Nederland
K&g|rkan opeens een heleboel in bio-
fcl^fcoopland. Het gonst van geruchten, bouw-
en Amsterdam en Diemen zitten
lkaar zelfs in de haren over wie er wel en
de niet een 'multiplex' binnen zijn grenzen
(rijgt. En dat in een land dat al jaren geldt
j is een 'ontwikkelingsland' op bioscoopge-
"ied. Nederland bengelt onderaan in Euro-
met het minste aantal bioscoopbezoe-
jen per hoofd van de bevolking. We doen
et gemiddeld een keer per jaar. En toch
fcht zalen in Scheveningen erbij met 2.200
Itplaatsen, vóór Kerstmis een elf zalen tel
end Tuschinski Den Haag achter de gevels
ie intgn de oude Cineac, plannen om bioscoop
;ta eind dit jaar af te breken en er een me-
i-Asta te laten verrijzen. Rara, hoe kan
(at?
vim van Wouw, directeur van het MGM-
noscoopconcern in ons land stelt: ,,In 1979
Den Haag de bioscoophoofdstad van Ne
erland. De eerste stad met een bioscoopsi-
ïatie op niveau, zoals we binnen een aan-
1 jaren in alle grote steden van Nederland
aSSB loeten hebben." Hij doelt behalve op Am-
erdam, Den Haag en Rotterdam, op Eind-
Dven, Utrecht en Groningen. Zijn MGM-
jncern was de eerste grootschalige plan-
fnmaker op bioscoopgebied met 'multi-
lexen' in Maastricht en Groningen. Zijn
tdrijf, dat een monopolie in de randstad
ld, heette ooit Cannon, werd MGM en
ng door de financiële escapades van
incarlo Parretti over in handen van ban-
t Crédit Lyonnais. (De verkoop aan een
suwe eigenaar, mogelijk een grote speler
de filmmarkt, is aanstaande).
vangenis ontsnappen. ,,Op 31 augustus
1943, de verjaardag van koningin Wilhelmi-
na, liep ik als vrij man in Engeland rond."
Het was hem nog snel gelukt. Gemiddeld
deed men dertien maanden over de reis.
„Alles wat ik bezat was een tennisbroek met
daarin tweeduizend gulden die ik van het
verzet had meegekregen. Verder was je af
hankelijk van de aangeboden hulp onder
weg." Per fiets, trein of lopend ging het via
Brussel, Parijs en Dyon. Daar moest de de
marcatielijn tussen bezet en onbezet Frank
rijk illegaal worden overschreden. Eenmaal
in het Zuidfranse Perpignan aangekomen,
waar het wemelde van de vluchtelingen,
moest de tweede hindernis worden geno
men: de Pyreneeën.
Koene: „Je had de keus: óf je voor veel geld
over de Pyreneeën laten helpen óf alles zelf
organiseren." Met enkele anderen koos hij
voor het laatste. In een vitrine van het Ver
zetsmuseum staat een paar solide berg
schoenen waarmee de zware tocht onder
nomen werd. Koene grinnikt: „Die was
goed uitgerust. Ik deed het op espadrilles,
in een slechte lichamelijke conditie en met
bijna niets te eten."
De poging mislukte. Koene en de zijnen
werden opgepakt door de Guardia Civil en
belandden als gevangenen in Barcelona. In
een andere vitrine van het museum liggen
de tekeningen die hij maakte van de ver
schillende Spaanse kerkers waar hij was ge
ïnterneerd. Zo ook het provisorisch gete
kende kaartje van West-Europa. Boven de
Noordzee is een vliegtuigje getekend.
„Daarmee wilden we de Spaanse politie
duidelijk maken dat we Engelse piloten wa
ren, neergeschoten boven Holland en op
weg naar Madrid. Die poging bleek niet al te
overtuigend."
De tentoonstelling roept de sfeer op van een
ontsnappingsroute. Zo is er een nagebouwd
Brussels café, waar vluchtelingen contacten
legden met helpers aan de ontsnappingslij-
nen. Via een estafette-systeem brachten
'passeurs' de vluchtelingen van het ene
naar het volgende adres. Men zorgde voor
treinkaartjes en veelal valse papieren.
Vele anderen moesten het hebben van de
contacten die zij onderweg op deden. Zo
lukte het Koene uiteindelijk Portugal te be
reiken. Daar zorgde de Nederlandse inlich
tingendienst ervoor dat hij als verstekeling
mee kon aan boord van een KLM-toestel.
Op Engelse bodem wachtten hem en alle
andere Engelandvaarders nog vele weken
van verhoren. Eerst in Bristol door de Secu
rity en later in Londen door de Nederlandse
'Politie Buitendienst'.
Koene: „Als dan alles eindelijk voorbij was,
kwam je bij koningin Wilhelmina op de
thee. Het liefst zag ze je nog in je oude,
versleten kleren verschijnen. Dan zei ze:
'Neemt u nog een stukje cake, u zult wel
honger hebben'. En vervolgens ging je met
haar lopen in het park. Met iedereen wilde
ze daar persoonlijk een kwartier praten. Ze
wilde tot in detail weten wat er in Neder
land gebeurde."
Tentoonstelling '...En dan dddr de grens over, Ont-
snappingslijnen 1940-1945; tot en met 27 augustus
in het Verzetsmuseum Amsterdam, Lekstraat 63.
Een aantal van de vluchtelingen ging verkleed als monnik de grens over.d
erdrievoudigd
Dor die eigendomswisselingen kon Van
ouw geen gebruik maken van het aanbod
Scheveningen een megabioscoop neer te
Jten. Het Warner-consortium was slag-
tardiger en profiteerde van de korting die
atiscsn Haag op de grondprijs bood. Warner
opt nu in Den Haag voorop, MGM komt
straks achteraan (Cineac en Asta). „Op
t moment verwachten we in onze theaters
Den Haag 950.000 bezoekers per jaar",
^.Qjelt Van Wouw. „Binnen een jaar moet dat
9 miljoen tot 2 miljoen worden. En als ik
dan rekening mee houd dat Warner in
:heveningen minimaal 900.000 bezoekers
(at trekken, dan gaat het bioscoopbezoek
Den Haag verdrievoudigen."
an is Den Haag definitief uit het bio-
poparme tijdperk. De filmladder van de
fcagse Courant van juli 1951 telde nog 24
j/.Tpscopen, verspreid over de gehele stad.
■""Tidsdien is het alsmaar minder geworden,
indaag heeft Den Haag nog dertien zalen
[er, met het operatief worden van Movie-
1 in Scheveningen zijn het er morgen
als de MGM-plannen klaar zijn
[deon is dan verdwenen) worden het er
imbmfs 38. Niet teveel? Nee, zegt Wim van
ouw. „Brussel heeft een miljoen inwo-
Jrs, maar er gaan vijf miljoen mensen per
ig etF naar bioscoop. Een verdrievoudi-
ng lijkt veel, maar de situatie in Den Haag
lodelas tot nu toe dan ook armoedig. We base-
ra me?rs hebben per 20.000 inwoners één bio-
popscherm. Wij zitten daar wat boven."
;e, zegt ook Movieworld's Lauge Nielsen:
r is sinds 1993 een stijging in het bio-
jopbezoek. Terwijl er alleen maar zalen
n verdwenen. Er is weliswaar hier en daar
)ndig gerenoveerd, maar de luxe van een
iltiplex is er nog niet." Zowel hij als Van
Een miljoen filmliefhebbers per jaar zullen er naar de nieuwe
megabioscoop Movieworld met zijn acht zalen in Scheveningen komen.
Althans volgens de planning van de eigenaren, het consortium Movieworld.
„Bijna drieduizend per dag", rekent de Deen Lauge Nielsen, topman bij
Movieworld Nederland, uit. „Veel, maar het kan".
men heeft er twee jaar uitgetrokken voor
beslissing over de totale bebouwing langs
de snelweg. Nielsen: „Bioscopen buiten de
stad kunnen meer parkeerruimte bieden.
Bovendien trekje publiek uit de buitenwij
ken, dat vaak afgehaakt heeft als bioscoop
bezoeker." Bij de gemeente Rotterdam lig
gen plannen vooreen Movieworld bij het
Feyenoordstadion, naast de MGM-plannen
voor een megabios op het Zuidplein.
Eigenlijk past Movieworld Scheveningen
dus niet in die Warner-filosofie. Nielsen be
aamt het. „Maar Scheveningen is een
prachtlokatie met meerwaarde. De toe-
gansgwegen zijn slecht, maar Scheveningen
zit al vol toeristen. Ook die zijn ons publiek.
Movieworld heeft als groot voordeel dat je
er naar toe kan zonder van te voren voor
één film te kiezen. De aanvangstijden ver
schillen per zaal, dus elke twintig minuten
begint er een film." Om de zalen (met digi
taal geluid, dolby stereo en surround) heen
heeft Movieworld een riante ruimte, lange
bars voor de popcorn en de cola, terwijl
voorde restaurantruimte nog een huurder
gevonden moet worden.
Wouw gaan ervan uit dat de nieuwe 'bio
scooppaleizen' voor grote extra trekkracht
zorgen. Warner baseert het onder meer op
ervaring met de multiplexen die het in En
geland bezit. Ook in België hetzelfde effect
nadat het concern van de familie Bert enor
me megabioscopen in Gent (Dekaskoop),
Brussel (Kinepolis) en Antwerpen (Megapo
lis) heeft neergezet.
Nielsen: „Wij willen niet het Belgische prin
cipe van twintig of meer zalen volgen. Dat
kan daar misschien, hier niet. Je ziet dat
daar trouwens zalen niet gebruikt worden.
Dat is slecht voor de sfeer van gezellig uit
gaan. Een goede multiplex heeft tussen de
acht en de twaalf zalen. Je moet geen vlieg
tuighal van je megabioscoop maken. In
Scheveningen hebben we de bioscopen bo
ven elkaar gebouwd, waardoor je het pu
bliek niet over lange gangen verspreid."
Snelweg
De filosofie van Warner is om aan de bui
tenkanten van de grote steden multiplexen
neer te zetten, vaak samen met sterke loka
le partners. Speciaal voor Nederland werd
3end, verkleed als monnik, of per trein
bt valse papieren de grens over naar Bel-
Met gammele bootjes de Noorzee over-
ken of als verstekeling per schip naar
eden. Naar schatting negenduizend
:nsen ondernamen tijdens de oorlogsja-
een poging te ontsnappen uit bezet Ne-
lancL Het merendeel probeerde Enge-
d te bereiken. Nog geen derde van de
chtelingen slaagde daarin. Velen moes-
i tevergeefs terugkeren, anderen bleven
lerweg steken of vonden de dood.
in dan ddar de grens over, Ontsnapping-
11940-1945', heet de tentoonstelling
het Amsterdams Verzetsmuseum is te
afgi0- De expositie geeft een beeld van de
tsnappingsroutes die tijdens de oorlogs
in vanuit Nederland gevolgd werden,
en vluchtten om te ontkomen aap de
i-terreur, anderen om zich te scharen
de zijde van de geallieerden. Om de
chtelingen hulp te bieden werden tien
en ontsnappingslijnen georganiseerd.
0< oversteek via de Noordzee was sinds
*»2 na de aanleg van de Atlantik Wall bij-
afgesloten. De meest gekozen zuidelijke
te ging via België, Frankrijk, Spanje, Por-
al of Gibraltar. Een tweede route naar
zuiden liep via Zwitserland. Op de ex-
litie kan de bezoeker plaats nemen in
houten treincoupé, door een barak lo-
srkof1 van een Zwitsers opvangkamp of een
werpen in een Spaanse gevangenis.
gelandvaarders
3-verzetsstrijder Pieter Koene was een
de vele zogeheten Engelandvaarders. In
)ber 1942^ vertrok hij uit Nederland, toen
aar oud. Vlak daarvoor wist hij Uit de ge-
het consortium Movieworld gevormd, be
staande uit Chargeurs (onder meer eige
naar van vier grote multiplexen in Frank
rijk) en Morgan Creek (een filmproduktie-
maatschappij die in Amerika ook een bio
scoopketen bezit). De eerste plannen waren
voor Amsterdam, een megabiocoop langs
de A4, bij de Rai. Maar de onderhandelin
gen met de deelraad lopen daar zeer traag:
Zuigkracht
In Antwerpen met z'n 24 zalen tellende
Megabios is de cinema in het centrum ka
pot. In het kleinere Gent hielden enkele
bioscopen in de binnenstad het niet uit te
gen de zuigkracht van de Dekaskoop. Gaan
Movieworld en MGM (binnenstad) elkaar
straks in de wielen rijden? De filosofie van
MGM is: luxe bioscopen in de binnenstad
als onderdeel van en iets toevoegend aan
een bestaand uitgaansgebied. Tuschinski
Den Flaag aan het Buitenhof krijgt straks
een chic grand café en een zomers terras.
Movieworlds Lauge Nielsen: „De situatie in
Antwerpen is uitzonderlijk. Daar waren de
bioscopen in de binnenstad door slecht be
heer al zo goed als failliet. Je houdt toch een
uitgaanspubliek dat voor de binenstad
kiest, omdat het daar z'n vrienden ontmoet
of andere uitgaansmogelijkheden zoekt."
Bioscoopeigenaar Flans Jansen uit Delft
(onder meer Delfia) heeft ook geen angst
voor die zuigkracht: „Natuurlijk zullen er
bezoekers zijn die een keer naar Schevenin
gen gaan voor een bioscoopje. Maar Delft is
een studentenstad met een publiek dat in
zijn eigen sfeer zal blijven uitgaan."
Nederland is eindelijk rijp voor de mega
bios. En Den Haag telt de allereerste in de
randstad. Movieworld Scheveningen heeft
een ploeg Britten in dienst die overgeko
men is uit de Engelse multiplexen om het
Nederlandse personeel op weg te helpen.
Sleutelfiguren uit de personele bezetting
hebben al stages gelopen in Engeland.
Want die voortdurende stroom bezoekers
de hele dag door, dat zijn we nog niet ge
wend.
Je beseft opeens dat het maar behelpen was
in die oude bioscopen. Dringen om je flesje
chocomel in de pauze, of je kop koffie. En
wanneer je die laatste dan eindelijk had, je
mond branden omdat je haastig weer terug
moest naar de film. Flet tijdperk van de
achterafzaaltjes, de knieën in de nek van de
voorbuurman, loopt ten einde. Zelfs bij een
lengte van 1,92 houd je in Scheveningen
zittend nog ruimte over.
En - filmliefhebbers opgelet - de beruchte
pauze in de hoofdfilm is er ook verleden
tijd. Bij Movieworld kun je je popcorn en
cola meenemen en in een houder zetten die
aan de stoel vastzit.
Wanneer we dan eindelijk goed zitten, blijft
er maar één ding te wensen over: dat de
film óók goed is.
