VERA LYNN
De stem
van de vrijheid
Vera Lynn. Voor eeuwig en altijd 'Sweetheart of the Forces'. Maar ook de
zangeres die tijdens de oorlog de burgers van bezet Europa een hart onder de
riem stak. 'We'll meet again some sunny day'.
Dame (geridderd in 1975) Lynn werd onlangs 78 jaar en staat nog steeds - zij
het niet vaak - op het podium. En ook nog steeds: ontroering - tot tranen toe
- bij haar publiek. Vera Lynn horen is emotie verwerken.
„Ik weet echt niet hoe dat komt. Nostalgie kan het niet zijn. Maar wat dan
wel...? Ik heb me daar eigenlijk nooit zo mee bezig gehouden."
De 'Sweetheart of the Forces'. Vera Lynn en 'de jongens'.
FOTO Omslag van het boek 'We'll meet again. A personal social history of World War Two'; Uitgever: Sidgwick Jackson, Londen.
'Ik ben nog steeds verbaasd over mijn succes'
iMMMrtrMHèliiaaiSnaBM
Vera Lynn woont in Ditchling, niet
ver van de Engelse badplaats
Brighton. Maar daar komt ze nau
welijks. Waar in Groot-Brittannië trouwens
wel?! Engelands beroemdste zangeres 'ever',
mag op 20 maart dan 78 jaar zijn geworden,
onbekommerd winkelen is er voor haar nog
steeds niet bij. You are Vera, aren't you? Ze
heeft het in haar leven duizenden en duizen
den keren moeten horen.'„Tja...", zegt Vera
Lynn „mijn noodlot is nou eenmaal dat ik in
derdaad verschrikkelijk veel op haar lijk..."
Daarom mijdt ze tegenwoordig de menigtes
en snoeit ze liever rozen in haar tuin.
Het huis dat Vera Lynn samen met haar
man en manager Harry Lewis bewoont, heet
Hampers Croft en is net zo Brits als de naam
belooft. Bakstenen mqtselmuren, dichte
klimop, erkertjes met glas-in-lood ramen,
door storm en bliksem gemaltraiteerde eiken,
gestofzuigerd gazon, bloeiende narcissen en
een oprijlaan vol knerpend grind. De voor-
jaars-idylle wordt pas verstoord als het be
zoek niets vermoedend de poort doorstapt.
Een luidruchtig joelend luchtalarm wordt on
dersteund door een batterij aanfloepende
derde-graads-verhoor-lampen; de neiging
om dekking te zoeken dringt zich op. De ont
vangst is niettemin allerhartelijkst.
Vera Lynn mag zich sinds 1975 Dame
(Commander of the British Empire) noemen,
maar dat belet de geridderde niet de koffie
zelf te zetten en te presenteren. Porseleinen
kopjes, zilveren lepeltjes en een trommeltje
vol kaakjes dragen bij tot een feestelijke
stemming. Vera Lynn is warempel precies
zoals iedereen dénkt dat ze is. Gezelligheid
kent geen tijd. 'Een wolkje melk misschien?'
Buiten breekt het voorjaar door.
Interviews geeft ze zelden, zingen doet ze
nog af en toe. Drie, vier nummers per optre
den. Het gekende repertoire: 'The White
Cliffs of Dover', 'Yours'Bless them all' en
'We'll meet again' vooral. De vrouw die op 17
april 1940 door de Britse soldaten werd uitge
roepen tot Sweetheart of the Forces en die
eretitel nooit meer afstond, komt nog altijd
geen toneel af zonder de beroemde regels
van Ross Parker en Charles Hughie zingend
te hebben voorgedragen:
We'll meet again, don't know where, don't know when
But I know we'll meet again some sunny day,
Keep smiling through just like you always do
Till the blue skies drive the dark clouds faraway.
Ze toont zich oprecht verbaasd als 'r wordt
gevraagd of dat eeuwige verzoeknummer
haar niet geweldig de keel is gaan uithangen.
Vera Lynn: ,,Oh nee, het is toch een prachtige
song?! Zo worden ze tegenwoordig niet meer
gemaakt. Toen ik het in 1939 op mijn reper
toire nam, schreef een journalist dat het wel
eens een evergreen zou kunnen worden. Dat
had ik hem van tevoren al kunnen vertellen.
Je kunt nooit voorspellen wat een nieuw lied
je gaat doen, maar 'We'll meet again' is een
uitzondering. Zelfs na vijftig jaar gaat het nog
net zo in me tintelen als toen ik het voor de
eerste keer zong. Dat komt: het is dan wel
sentimenteel, maar het is ook zo optimis
tisch."
Vera Lynn, de stem van de vrijheid. Een
symbool dat werd opgebouwd in een radio
programma waarin zij haar gesprekken af
wisselde met zang.
„Ik heb me tijdens de oorlog nooit gereali
seerd, dat ik zo populair was in de bezette ge
bieden. Dat werd me pas na de bevrijding
duidelijk. Opeens moest ik overal optreden.
Scandinavië, Frankrijk, Nederland... Ik was
stomverbaasd, want dat radioprogramma dat
ik in de oorlog presenteerde, was zuiver op
onze soldaten gericht. Niet op de mensen in
Europa."
Sincerely Yours heette Vera's uitzending,
een radiobrieven-rubriek. die als tegenhan
ger moest fungeren van de Duitse Lili Marie
ne. Ze babbelde wat. ze zong wat en ze zocht
vrouwen op die net een kind hadden gekre
gen en van wie de man aan het front lag. Dat
werk. 'Lieve kanonnier Jones, hallo hallo, ik
sta hier bij het kraambed van uw vrouw in
Londen en ik kan u vertellen dat ze zojuist is
bevallen van een zoon, James junior. Mister
Jones, het is werkelijk een pracht van een ba
by en...' Ergens in de loopgraven van Noord-
Afrika barstte een kanonnier prompt in snik
ken uit. En niet alleen hij. Een onzichtbare
band bond op die legendarische zondag
avonden alle geallieerde soldaten bijeen,
waar ook ter wereld. Zeker als Vera Lynn op
speciaal verzoek van de vrouw van kanonnier
Jones ook nog eens het lied 'Yours' inzette.
Echtgenoot Harry Lewis denkt een verkla
ring te hebben voor de geweldige populariteit
van z'n vrouw. „Lili Mariene was sexy, ge
vaarlijk; Vera het aardige meisje van om de
hoek. Niet alleen de boys in the army hielden
van haar, maar ook hun sweethearts. Ik be
doel: ze wekte geen jaloezie op." Vera Lynn
lachend: „Behalve dan bij die mevrouw die
me belde bij een optreden in het Colisseum.
Ze was woedend. Haar man was er vandoor
gegaan en ze had een brief gevonden met
mijn foto. Ik vertelde haar dat ik elke week
duizenden van zulke brieven en foto's ver
stuurde en toen werd ze gelukkig wat beleef
der. Ik had erg met haar te doen, maar aan de
andere kant beschouwde ik haar boosheid als
een compliment. Die brieven hadden blijk
baar toch een heel persoonlijke toon. Boven
dien ondertekende ik ze persoonlijk. Ik heb
nooit een handtekeningstempel gebruikt.
Ze noemt '40-'45 met enige afschuw 'het
hoogtepunt van haar loopbaan' en citeert de
grap van een Britse komiek die ooit beweerde
dat de oorlog was begonnen door haar agent:
'Ze hebben er wel -verdomd veel voor over
gehad om mevrouw Lynn populair te ma
ken'. De zangeres kan er nu om lachen. Te
meer daar zij, hoe vreemd dat ook lijkt, en
hoe verwerpelijk dat misschien ook klinkt,
toch met een zekere nostalgie terugkijkt op
die dark years. Net als haar fans trouwens.
Waarom vragen die anders altijd om 'Yours',
'White Cliffs of Dover' en 'We'll meet again'?
Vorig jaar in Antwerpen nog, tijdens de be
vrijdingsfeesten op de Grote Markt, zong ze
op een rollend podium opnieuw die drie
nummers; de tranen stroomden de samenge
dromde Belgen over de wangen.
Hoe het komt dat haar stem zoveel emo
ties oproept, weet Vera Lynn niet. „Nostalgie
kan het niet zijn. Het zou belachelijk zijn te
beweren dat iedereen naar die tijd terugver
langt. Maar wat het dan wel is... Ik heb me
daar nooit zo mee beziggehouden. Ik ging
achter de microfoon staan en ik zong. Met
heel m'n hart, met alles wat ik had. Dat sloeg
aan. In de oorlog, maar ook daama. Dat heeft
me trouwens wel verbaasd. In 1945 dacht ik
echt dat mijn loopbaan voorbij was."
Een toekomstbeeld waarmee ze overigens
geen enkele moeite had. Ze koesterde nooit
de ambitie een beroemd zangeres te worden.
Ze zong graag, maar dat kon - meende ze -
net zo goed tijdens het afstoffen als op het to
neel.
Good Old England, 1946. Hoe heerlijk was
het leven op het land. Vera Lynn en Harry Le
wis kochten een huis in Sussex Downs, kre
gen een dochter (Virginia), maaiden het gras,
knipten de haag, molken de drie geiten,
kortom: een overzichtelijk bestaan in de rust
van het 'buiten' wonen. Hoe wreed ging hun
droomwereld aan scherven toen bleek dat
Vera een platencojptrqQt, had ondertekend
waaraan ze zich onmogelijk aan kon onttrek
ken.
Van het een kwam het ander. In februari
1947 keerde 'The Sweetheart of the Forces'
terug op de planken. Here she is... Publiek op
de stoelen, programma op de radio. En, een
onafzienbare stroom invitaties voor concer
ten op het Europese continent waaronder
een optreden in Nederland dat ze nooit meer
vergeet: Grand Gala du Disque, 1962. Iemand
was op het even verrassende als luisterrijke
idee gekomen de avond te besluiten met
'Land of Hope and Glory'.
De zangeres: „Ik beschouw die avond nog
steeds als een van de indrukwekkendste uit
mijn hele loopbaan. De uitzending liep veel
te ver uit, het was al middernacht geweest. Ik
had het lied nog nooit gezongen; vlak voor de
uitzending heb ik de coupletten nog moeten
leren. Veel nuances kon ik er niet inleggen, ik
bracht het gewoon recht-op-en-neer. Maar
het publiek was totaal ondersteboven. Net als
ik trouwens. De volgende dag wilde iedereen
in Nederland die plaat kopen. Maar die be
stond dus niet. Mijn platenmaatschappij zag
dat nummer niet zo zitten. Pas een half jaar
later is het toch nog opgenomen en werd het
een gouden plaat. In Nederland tenminste.
In andere landen deed het niets. Net als
'From the Time You Say Goodbye'. Alleen in
Vera Lynn thuis, in Ditchling. „Vreemd toch, dat het altijd maar goed ging...?! Waar heb ik dat aan te danken?"
FOTO HANS VAN WEEL
Nederland wordt er nog wel eens om ge
vraagd."
Hoe ouder ze werd - zegt ze - hoe meer ze
tegen de optredens ging opzien. „Vanwege
de spanningen. Nog steeds denk ik voor elk
optreden: 'Als ik nou maar geen flater sla'.
Die onzekerheid maakt me nerveus. Hoe dat
komt? Waarschijnlijk omdat bij mij alles van
zelf is gegaan. Ik heb nooit ergens moeite
voor hoeven doen. Ik ben nog steeds ver
baasd over mijn succes. Vanaf het moment
dat ik voor het eerst op toneel stond - ik was
acht - heb ik er rekening mee gehouden dat
het eens mis zou gaan. Maar dat moment is
nooit gekomen. Vreemd toch, dat het altijd
maar goed ging...?! Waar heb ik dat aan te
danken?"
Aan haar dictie wellicht. De stem van Vera
Lynn was en is fameus: vast, letterlijk te ver
staan, trillingvrij. Komt - vermoedt ze - om
dat ze leerde zingen zonder microfoon. Ro
mantische zielen verwijzen liever naar de re
citals die ze op het hoogtepunt van the Battle
of Brittain gaf in het Palladium te Londen.
Luchtalarm of niet, Vera Lynn zong door. Als
de bommen links en rechts insloegen nog
een stukje luider.
Ze zegt: „Op het laatst werd het humoris
tisch. Duitsers zijn precieze mensen. De
bommenwerpers kwamen altijd op een mo
ment dat ik het langzame gedeelte van 'A
Nightingale Sang in Berkely Square' zong.
Dan was het van Boemmmmmm! Soms pre
cies op de maat! In het begin keek ik dan om,
later niet meer. Dat lijkt heroïsch, maar zo
heb ik het nooit ervaren. Het was in de gege
ven omstandigheden het beste dat je kon
doen. Business as usual.
Heeft ze dan alleen maar goeie herinnerin
gen aan de oorlog? Ze kauwt even op de
vraag, lijkt ietwat verbaasd en aarzelt. „Wat
moet ik déér nou op antwoorden? Het was
natuurlijk geen leuke tijd... Maar aan de an
dere kant... Ik bedoel: er was zó'n groot
saamhorigheidsgevoel onder de mensen. Dat
weegt bij mij het zwaarst. In Birma, op toer-
nee langs het front, heb ik in de ziekenhuizen
afschuwelijke dingen gezien. Maar ik denk
liever aan die mannen die de armen over el-
kaars schouder sloegen en huilden als ik
zong. De oorlog werkte als een vergrootglas.
De kleinste gebeurtenis kon je diep verdrietig
maken, maar ook zielsgelukkig."
Zoals? Vera Lynn na even te hebben nage
dacht: „Het was winter 1944 en ik kwam net
terug van het Arakan front in Birma. Ik had
een tros bananen meegenomen en stond bij
een station te wachten op iemand die me
naar huis zou brengen. Dat was natuurlijk
een vreemd gezicht in het Londen van die
tijd: een vrouw met een tros bananen onder
haar arm terwijl die dingen nergens te krijgen
waren. Op een gegeven moment kwam er
een jonge moeder met een kind naar me toe.
'Neemt u me alsjeblieft niet kwalijk' zei ze,
'maar mag mijn zoon een banaan van u, hij
heeft er nog nooit een geproefd'. Ik gaf er een
en ik zie nog het gezicht van dat knulletje
toen hij een hap had genomen. Hij vond het
verschrikkelijk en spuugde alles uit. Anderen
zegt zo'n story waarschijnlijk niets: twee
vrouwen die op een Londens station in oor
logstijd een huilende baby proberen te troos
ten nadat ze 'm eerst zo'n vieze banaan in z'n
mond hebben gestopt. Maar voor mij is het
een heel dierbare herinnering."
Ze lacht zachtjes en veegt een traan weg.
