HERINNERINGEN
AAN DE BEVRIJDING
ZATERDAG 29 APRIL 1995
'Ik zie me nóg na de bevrijding in de rij staan voor een glas melk.
Dét was nog eens feest...'; een terugblik op die vreugdevolle da
gen van begin mei 1945. Het is een van de vele herinneringen bij
de 'bevrijdings'foto's die lezers beschikbaar stelden uit hun al
bum en 'oude doos'. Onze oproep leidde tot een overweldigend
aantal inzendingen, met in grote variatie een indruk van 'de be
vrijding' in Leiden en omgeving. Door die hoeveelheid kon het
niet anders of er moest een selectie worden gemaakt.
Wij zijn alle inzenders erkentelijk voor hun genomen moeite.
Driehonderd gulden
verdienden de bewoners
van de Leidse Herensteeg
vlak na de oorlog. Het was
de eerste pnjs in een
wedstrijd 'straatversieren'
die in de binnenstad was
uitgeschreven. Met het
geld werd 's avonds de
kermis op het
Pieterskerkplein afgehuurd.
De bewoners konden gratis
gebruik maken van de
attracties.
Alle bewoners gingen op de
foto, ook beroepsmilitair
(van de luchtmacht)
Coddijn die in zijn huis in de
Herensteeg ondergedoken
had gezeten nadat hij uit
krijgsgevangenschap in
Polen was teruggekeerd.
Zijn vrouw, meisjesnaam
Diemei, raakte in de oorlog
een broer kwijt. ,,Hij zat bij
de ondergrondse en moest
een overval uitvoeren",
vertelt de Leidse, die
evenals haar man 80 jaar is.
„Daarna hebben we hem
nooit meer teruggezien. De
Diemeistraat achter de
Boshuizerkade is later nog
naar hem genoemd
D'Oranjeboom bloeide na de bevrijding ook weer in Rijnsburg en de plaatselijke meisjesvereniging wilde dat graag benadrukken
in de bevrijdingsoptocht. Wijlen Nel van Tilburg, presidente van de club, zit op de bok. Ter weerszijden van de wagen lopen de
leden. Plaats van handeling is de Oegstgeesterweg.
Een omroepwagen had het bericht op maandagavond 7 mei verspreid:
'Morgen intocht van de Canadezen'. En daar stonden de Leidenaars dan,
op dinsdag 8 mei, bij de watertoren, en de Wilhelminabrug aan de Hoge
Rijndijk. Om de bevrijders feestelijk binnen te halen, hadden ze oranje
stropdassen gekocht bij herenmodezaak Nolet op de Botermarkt en zelf
oranje mutsen en rood-wit-blauwe vlaggen gemaakt. De beelden van het
einde van de oorlog staan nog op het netvlies van Johannes Need geplakt.
„Alles wat zich ervoor leende, was ervoor gebruikt. Rode jurken waren in
lappen gescheurd, verbandgaas was oranje geverfd - het maakte niet uit
Bespuwd, beschimpt, uitgelachen Vermeende collaborateurs moesten na de bevrijding spfcr v
vrouw opgebracht door een lid van de BS, dwars door een mensenmenigte heen. Plaats valisii
Korevaarstraat en Breestraat in Leiden. Fotograaf: F.C. de Hosson, van oorsprong een Haaf Ir
in de Frederik Hendriklaan in Den Haag verlaten, omdat de straat in zogenaamd 'Sperr-gefcse
Gangetje in Leiden, waar hij tot 1968 het herenmodemagazijn Windsor bestierde
Speciaal voor de bevrijding had De Hosson, die in de jaren vijftig in de Leidse gemeenteraatje
overleed in 1991Zijn zoon stuurde de foto's in.
Zaterdag 5 mei 1945. De Voorschotense
verzetsstrijder Bertus van Aken wordt in de
Voorstraat hartelijk onthaald door de plaatselijke
bevolking. Van Aken werd op 3 september 1944
in de gang van zijn woning aan de Voorstraat
door twee Nederlandse SS-ers neergeschoten,
maar was hersteld van zijn zware verwondingen.
„Anders had ik hier nu niet gezeten", zegt zijn
zoon Bertus van Aken ovedeed in 1982, een half
jaar nadat hij het Verzetsherdenkingskruis had
gekregen.
In Voorschoten is een laan genoemd naar de
schilderspatroon die samen met Cor van
Osnabruggen de initiatiefnemer was van het
verzet in het dorp. „Mijn vader was geen man
van geweld, maar nam wel grote risico's. Hoewel
hij negen kinderen had, fungeerde ons huis aan
de Voorstraat 7 als toevluchtsoord voor mensen
die hulp nodig hadden. Als het ging om
bonkaarten, voedsel en onderduikers stond mijn
vader altijd klaar, maartegen liquidaties had hij
ernstige bedenkingen."
De poging om hem te liquideren mislukte op 3
september 1943. Twee Nederlandse SS-ers
schoten hem 's morgens om half acht vier kogels
in het lijf, maar Van Aken overleefde de aanslag
Nadien dook hij onder in Leidschendam en bij
terugkomst in Voorschoten werd hij ingehaald als
een held. „Later heeft hij nog maar heel weinig
over de ooriog gesproken", zegt zijn zoon. „Hij
werd jaarlijks alleen wat stiller en onrustiger als de
meidagen naderden. We hoefden het op 4 mei.
met dodenherdenking, als kinderen ook niet te
flikken om de deur uit te gaan
Wat is er mooier dan als geboren en getogen Zoeterwoudenaar als eerste
bevrijder Zoeterwoude binnen te rijden? Niets natuurlijk, zegt Jan van
Velzen. „Het hele dorp liep uit toen ik er aankwam. Ik was even de held",
zo verwijst hij naar de foto waarop hij zelf staat naast zijn latere vrouw, zijn
vaderen zijn moeder, twee broers, twee zussen en 'mensen uit het dorp'.
Lokatie: de nog zeer landelijke Zuidbuurtseweg. Met de Prinses Irene
brigade op doortocht van Wageningen naar Den Haag was Van Velzen er
op 8 mei in z'n eentje vanaf de Hoge Rijndijk heengereden. „Naar mijn
ouders die ik vijf jaar niet had gezien." Tijdens zijn bliksembezoek deelde hij
etenswaren, chocola en sigaretten uit waarna hij terugreed en zich bij het
Haagsche Schouw weer bij de colonne voegde voor de feestelijke intocht in
Den Haag.
Eerder in Breda had Van Velzen tussen het publiek 'zomaar' zijn vriendin
zien staan die vijfjaar op hem had gewacht, dus het was een
gedenkwaardig ritje met de Prinses Irene brigade die deel uitmaakte van
een hele stoet geallieerden. De Irene brigade was opgericht in Engeland,
voor Nederiandse militairen die de overkant hadden gehaald. Van Velzen,
in 1938 onder nummer in dienst gekomen bij de motordienst in Ripperda
was in Brest overgestoken, 'samen met andere Hollandse militairen die zich
terugtrokken'.
Na de oorlog kon hij wel in dienst blijven, „maar mijn moeder wilde daar
niet van weten." Inplaats daarvan werd Van Velzen - die 8 mei in ere hield
en een jaar later op die datum trouwde - particulier chauffeur op het Huis
Ter Wadding in Voorschoten. Later werkte hij nog in de algemene dienst in
twee restaurants (Haagsche Schouw en Allemansgeest). Nu is hij alweer
tien jaar met pensioen. Hij is tevreden. „Anderen die in het leger zijn
gebleven hebben een dijk van een pensioen. Ik heb acht gezonde
kinderen."
--IÉT'
