De dodo was niet vet en niet verkreukeld
Wetenschap
WOENSDAG 19 APRIL 1995
SASKIA STOELINCA
Symbool van alles wat er misgaat tussen mens en natuur
Vervet,verkreukeld en verkrompen, zo moet de dodo
hier ooit zijn aangekomen en zo staat zijn beeld voor
ogen. Door de eeuwen heen is hij afgeschilderd als een
domme vetzak, wat komiek en gedoemd tot uitsterven. Is
zijn naam niet een anagram van de dood? Talloze namen
heeft het arme beest gehad: dront, kermisgans, dodaars
of beter bekend, de walgvogel. Raphus cucullatus luidt
zijn Latijnse naam. In het Portugees heet hij doudo ofwel
dwaas, vanwege zijn onhandig voorkomen.
AMSTERDAM. THEAV
De geschiedenis van de dodo is
een trieste. Wereldwijd bekend
werd hij door de illustraties van
John Tenniel in het boek 'Alice
in Wonderland' van Lewis Car
roll uit 1865. Sindsdien leeft hij
voort in tal van tekenfilms en
stripboeken. Een karikatuur van
zichzelf.
„Er is werkelijk niet een vogel
waarover zoveel ongefundeerde
onzin te berde is gebracht. En er
is ook geen vogel waarvan zo
veel onmogelijke en karikatura
le afbeeldingen zijn gemaakt",
schrijft Ben van Wissen in zijn
rijk geïllustreerde catalogus.
Twee jaar studie heeft het
Zoölogisch Museum van de
Universiteit van Amsterdam ge
wijd aan de dodo. De resultaten
daarvan zijn te zien in de ten
toonstelling 'Het lot van de do
do' in het Geologisch Museum
van Artis.
De resultaten van de studie ha
len het gevestigde beeld van
een vervette minkukel compleet
overhoop. Op de tentoonstel
ling prijkt een geheel nieuwe re
constructie van de uitgestorven
dodo. En daar staat een fiere,
slanke vogel met donzig, pluizi
ge veertjes. Niks doorgezakte
poten, geen sprake van vervet
ting. Ooit werd zijn gewicht ge
raamd op zo'n 25 kilo. Uit de
studie blijkt dat de gemiddelde
dodo slechts tussen de 13 en 15
kilo moet hebben gewogen.
Parmantig
De dodo werd voor het eerst be
schreven omstreeks het jaar
1600 door Hollandse en Zeeuw
se zeevaarders. Op hun reizen
naar Oost-Indië belandden zij
op het eiland Mauritius. Behal
ve een weelderige natuur, ont
dekten zij daar ook de dodo.
Vrij nauwkeurige tekeningen
zijn van de vogel bewaard ge
bleven uit het logboek van het
VOC-schip de Gelderland. Oog
getuigen beschreven het dier
toen al als onverschrokken, fier,
parmantig en recht overeind
staand.
Van Wissen ziet de dodo als een
martelaar en een symbool van
alles wat er misgaat tussen
mens en natuur. Want ruim een
halve eeuw na de ontdekkking
van de dodo, was het met het
dier afgelopen. Beperkt in zijn
natuurlijke omgeving door het
omhakken van bossen, opgege
ten door hongerige zeelieden.
„Net als de panda, kun je de do
do zien als symbool voor de uit
gestorven dieren op Mauritius",
zegt Van Wissen.
Zeelieden brachten de dodo
ook mee van hun vi
Vast staat dat ze arriveerden in
Praag, Batavia, Nagasaki, Enge
land en in 1626 moet de dodo
ook in Amsterdam poot aan wal
gezet hebben.
Meegenomen
als een levende
attractie en cu-
rondreizende ver-
toningen, of als
vorstelijk relatiege
schenk.
Van Wissen: „Het
beest had het vermogen
vetreserves op te bouwen.
Vermoedelijk is hij bij het
transport zo vervet geraakt door
te veel voedsel en te weinig be
weging. Op dat be'eld baseerden
zich ook schilders als Savery, De
Hondecoeter en Van de Ven-
Verspreid over Europa zijn
slechts enkele tastbare delen
van de dodo bewaard gebleven.
In Oxford bestaan nog een kop
en een poot, een tweede poot
verblijft in Londen, een snavel
in Praag en een schedel in Ko
penhagen.
„In 1865 werden in een moeras
op Mauritius botten van de do
do aangetroffen. Daarvan wer
den reconstructies van het ske
let gemaakt. Maar die recon
structies gaven problemen. Men
baseerde zich op de oude af
beeldingen van de dodo en die
klopten niet. Het skelet werd
PUZZEL
123456789
OPGAVE
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1. vitaal, nevel; 2. vis, voertuig; 3.
schaakterm; 4. muzieknoot, op de ma
nier van, muzieknoot; 5. gebrande sui
ker; 6. vangwerktuig, roofdier; 7. tenue;
8. heilige, roem, onmeetbaar getal; 9.
voorzetsel; 10. drank, groot water; 11.
kleur, gast.
Verticaal:
1. jong dier, uitgedorste halmen; 2. radi
um, dringend, klein kind; 3. bijwoord,
Frans departement, persoonlijk vnw.; 4.
vogel; 5. feestkleding, roofdiertje; 6.
trommelslager; 7. persoonlijk vnw.,
voordat, op die manier; 8. Leger des
Heils (Eng.), kruidendrank, landbouw
werktuig; 9. kledingstuk, denkbeeld.
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. historie; 2. optuigen;
3. neutraal; 4. geweldig;
5. afmatten; 6. roerloos;
7. ijdeltuit; 8. eurocard.
De woorden op de eerste
en derde verticale regel
zijn: HONGARIJE en
STUWMEER. Het sleu
telwoord luidt: TOUW
SLAGER.
xbij je het skelet op eei
natuurlijke wijze kan laten be
wegen en lofjen. Vervolgens
werd dit beweeglijke skelet in
DE RECHTER
de diverse geschilderde
dodo's geprojecteerd.
Het skelet bleek alleen
te passen ii
wrongen, onnatuurlijke
houding. Afgaand op de
oude schilderijen, moet
het beest door het leven
zijn gegaan met gebogen
knieën, krom en in elkaar
gehurkt. Dankzij onderzoek
en de video-animatie kreeg
de dodo zijn oorspronke
lijke fiere houding en fi
guur terug.
Tentoonstelling 'Het lot van de
dodo', Artis Geologisch Muse
um, tot en met 15 november.
De Duitse industrie zet een systeem op voor hergebruik
aluminiumverpakkingen afkomstig uit huishoudens.
Sinds vier jaar bestaan inzamelingsbedrijven. Maar met
alleen inzamelen ben je er niet, er is ook een industriële
rerking nodig. Proeffabrieken geven hiertoe een aan-
De Duitse huishoudens gebruiken jaarlijks 130.000 ton
aluminium in de vorm van verpakkingen. Het gaat om
1,2 miljard tubes, 300 miljoen spuitbussen, tien miljard
deksels, enkele honderden miljoenen vierkante meter
aluminiumfolie: een paar miljard liter melk of sap zit in
pakken die bes taan uit laagjes karton en aluminium.
Aluminium is een produkt dat zich goed leent voor her
gebruik. Het roest niet, maar de bespaarde energie is het
belangrijkste voordeel. Het smelten van gebruikt alumi
nium kost slechts vijf procent van de energie die nodig is
voor het maken van aluminium uit erts. Anders gezegd:
hergebruik van aluminium geeft een energiebesparing
van 95 procent. Dit komt door het veel lagere smeltpunt
van gebruikt aluminium in vergelijking met aluminium-
erts. Uiteraard kost het inzamelen van gebruikt alumini
um en de verwerking daarvan ook energie. Maar juist
omdat er zoveel energie bespaard kan worden, is herge
bruik voordelig.
Volgens de Duitse wet zijn de producenten verantwoor
delijk voor wat er met de verpakkingen gebeurt na ge
bruik. De producenten hebben in 1991 een systeem op
gezet voor de inzameling van afval. Dit heet het Duale
Systeem Duitsland (DSD).
Mr. Jesse van Muylwijck
EAJ TOENJ ZEi ZU
"HET IS v/AMOAAS
DE BEWUSTE
6e JÜUiSCHAT.
BOES
w
R
Weersvooruitzicht
DONDERDAG 20 APRIL
Neerslagkans
DOOR HANS VAN ES
Lente in Nederland betekent
vaak balanceren tussen hoop en
vrees. Kille perioden met regen
of natte sneeuw kunnen weken
aanhouden, soms lijkt het of de
zomer niet meer stuk te krijgen
is. Die grote verschillen, zo ka
rakteristiek voor deze tijd van het
jaar, hebben te maken met de
grillige verdeling van warmte-en
koudegebieden boven het noor
delijk halfrond. In de meeste
maanden van het jaar is het in
noordelijke streken (veel) kouder
dan in zuidelijke regionen. Het
directe gevolg is een min of meer
westelijke stroming boven de ge
matigde streken.
I n het voorjaar echter komen
regelmatig situaties voor, dat de
weerkaart op z'n kop staat met
betrekkelijk warm weer in het
noorden en relatief koude regi
mes in het zuiden. De gebruike
lijke westcirculatie maakt plaats
voor sterk noord-zuid gerichte circulatietypen of vice versa. Dat kan
leiden tot een opmerkelijke temperatuursverdeling. Zo zien we opdw
weerkaarten van deze week een zeer langgerekte noordelijke stro
ming, die zich vanaf de poolstreken helemaal voortplant tot in de si [f
tropische gebieden van Noord-Afrika.
In het oosten van Europa stroomt warme lucht vanuit Zuid-Ruslai w
met temperaturen boven 20 graden door tot boven de poolcirkel. Bi
ven Centraal-Europa bevindt zich een markant weerfront met a
weerszijden grote temperatuursverschillen.
Nederland ligt al sinds de Paasdagen aan de koude kant van het
front. Gistermiddag klaarde het in de kraakheldere poollucht fel op,
Stapelwolken, waaruit nog een enkele gure regen-of hagelbui viel,
staken fel af tegen de schone, blauwe lucht. Ondanks de lage temp
ratuur van 9 graden was het van dat pittige weer, dat bij weinig v
zeker met onaangenaam is.
In de nacht daarentegen kan het in deze luchtsoort nog behoorlijl
koud worden met grondvorst. De komende 48 uur veerandert er noj li
met erg veel. Vooral de oostelijke helft van het land krijgt af en toet
wolkingen mogelijk regen van het golvende Midden-Europese front
De westelijke kuststrook is beter af met felle opklaringen, misschie M
afgelost door een enkele bui.
De prognosekaarten voor het komend weekeinde zien er interessa d
uit. De scheidingslijn met de warme lucht beweegt via Duitsland teh
gendraads (in westelijke richting) en als die ontwikkeling doorzet, I
het vanaf zondag wel eens een stuk warmer worden. Of de wens na;
warmer voorjaarsweer wordt vervuld, moet echter nog worden beziei a
In een aprilmaand gedraagt de atmosfeer zich nu eenmaal wat n
der voorspelbaar en mag er aan verwachtingen op wat langere term 3
niet te veel waarde worden gehecht.
E U
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
donderdag.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Half tot zwaar bewolkt en
kustgebieden
tijd
tijd
ding; plaatselijk ook on
weer. Fris met maxima van
6 tot 9 graden, in Zuid-En-
geland iets hoger.
België en Luxemburg:
tijd regen, in de Ardennen
sneeuw; Middagtempera-
tuur van 9 graden in west-
Noord- en Midden-Frank
rijk:
Vandaag in het westen en
kele opklaringen; verder
veel bewolking en plaatselijk flink wat
regen, in de hoger gelegen gebieden ook
sneeuw. Morgen soms een opklaring,
ook kans op enkele buien. Maxima van
daag in het noorden en westen van 7 tot
11 graden, in het zuidoosten rond 17;
morgen in het noorden iets minder fris
Perioden met zon, soms ook wolkenvel
den.-Vooral in het noorden toenemende
kans op een bui. Daling van temperatuur
met op morgen maxima van 12 graden
in de buurt van Porto tot rond 20 in de
Algarve.
Soms zon, vooral morgen ook wolkenvel
den en kans op een paar buien. Daling
van temperatuur met op morgen maxi
ma rond 17 graden.
In het noorden geregeld wolkenvelden,
naar het zuiden toe ook zonnige perio
den. In het noordwesten en noorden
plaatselijk regen, elders
Turkije en Cyprus:
Flinke perioden met zon en overweg^!
droog. Middagtemperatuur v
i de Dardanellen tot 22 op
land
sope
regen- of
ta de la Luz; morgen op veel stranden
Canarische Eilanden:
In het noorden flink wat wolkenvelden
en kans op een paar buien. Aan de
zuidstranden geregeld zon. Daling van
temperatuur met op morgen maxima
van 19 of 20 graden.
Marokko:
Westkust: vandaag nog flink wat zon,
maar morgen meer wolkenvelden en toe-
nemende kans op buiige regen. Middag-
temperatuur geleidelijk dalend tot iets
onder de 20 graden.
Vandaag veel zon. Morgen naast zon ook
buiige regen. 'Middagtemperatuur rond
24 graden.
Zuid-Frankrijk:
Wisselvallig weer met veel bewolking en
met name vandaag plaatselijk veel re
gen; in de hoger gelegen gebieden ook
sneeuw. Morgen iets droger weer met
enkele opklaringen; Middagtemperatuur
van 11 graden in Les Landes tot rond
17 in de Provence.
Mallorca en Ibiza:
Vandaag geregeld zon en waarschijnlijk
droog. Morgen wolkenvelden en kans op
buiige regen. Middagtemperatuur eerst
iets boven de 20 graden, morgen iets er-
Italië:
Vandaag in het noordwesten, en morgen
in het hele gebied ten noorden van Ro
me, wolkenvelden en kans op buiige re
gen. Met name aan de zuidflank van de
Alpen kan plaatselijk flink wat neerslag
Duitsland:
Veel bewolking en van tijd tot tijd reg 11
in de hoger gelegen gebieden -
sneeuw. Plaatselijk I
vallen. Middagtemperatuur ongeveer'
graden, in het noorden iets frisser, j !{2
Zwitserland:
Veel bewolking en van tijd tot tijd reg
in de hoger gelegen gebieden
sneeuw. Vooral vandaag kan plaatse
veel neerslag vallen. Maxima v
12 graden.
Oostenrijk:
Vandaag in het oosten eerst nog i
zon. Verder veel bewolking en
Vorarlberg en Tirol perioden r
of sneeuw. Plaatselijk kan veel neer< n
a rond 16 graden, m
DONDERDAG 20 APRIL 19
Waterstanden
IJmuiden Katwijk
Hoog 07.47 220.24 23.54
07.20
Laag 03.26 15.44 03.07 15
Weerrapporten 18 april 20 uur:
1 17 ii
r fiks v
gend droog. Maxima vandaag v
morgen in het noordwesten iets frisser.
Corsica en Sardinië:
Vandaag eerst nog zonneschijn,
geregeld wolkenvelden e
Griekenland en Kreta:
Veel zon. Middagtemperatuur me
morgen op veel plaatsen 20 gra
iets hoger.
