Lutheranen voelen
zich buitenspel gezet
Zingend langs deur
met een marmotje
Kerk Samenleving
'Ik heb diep medelijden met hem'
Leiden
DINSDAG 18 APRIL 1995
REDACTIE DICK VAN DER PLAS. 071-354
BUITENLAND KORT
Kruisiging
Zo'n vijftien mannen en twee
vrouwen hebben zich tijdens
het jaarlijkse Goede Vrijdag
ritueel in het Filipijnse stadje
San Fernando en andere de
len van het land laten kruisi
gen. De boetelingen, die het
lijden van Christus op bloe
dige wijze herhalen, lokken
elk jaar duizenden toeschou
wers naar San Fernando.
Het hete en stoffige stadje
is het middelpunt van het ge
organiseerde ritueel in het
enige rooms-katholieke land
van Azië. De boetelingen
staan eerst in de rij voor een
afranseling met platte hou
ten stokken met glasscher
ven. Daarna lopen ze, veelal
achter een zwarte sluier ver
scholen, in een processie
naar de drie kruisen, terwijl
ze zichzelf met een touw met
houten pennen aan het uit
einde geselen. Ten slotte
hangen ze enkele minuten
aan het kruis en bekronen
daarmee hun reiniging van
zonden.
Haggada
Een van de oudste joodse
manuscripten ter wereld, een
uit de 14e eeuw daterende
haggada, heeft zaterdag de
viering van Pesach (joods Pa
sen) mogen opluisteren van
de joodse gemeenschap in
Sarajevo. Waarschijnlijk me
de om geruchten uit de we
reld te helpen dat het boek
verloren zou zijn geraakt,
had de Bosnische president
Alija Izetbegovic erin toege
stemd het manuscript, dat
slechts zelden in het open
baar is getoond, zelf naar de
synagoge te brengen. De
haggada, het verhaal van de
uittocht uit Egypte, werd
daar voorgedragen tijdens de
traditionele paasmaaltijd, de
seder.
Het geïllustreerde ma
nuscript stamt uit Spanje,
waar het werd vervaardigd
tussen 1320 en 1350 en be
vindt zich in Sarajevo sinds
de 15e eeuw. Het werd naar
Bosnië meegenomen door
sefardische (Spaanse) joden
die Spanje in 1492 moesten
verlaten en hun toevlucht
zochten in het Ottomaanse
Rijk.
DE SPITS
HILVERSUM ANP
De gereformeerde synodevoorzitter ds. P. Boomsma zet
de lutheranen buiten het Samen-op-Wegproces. Dat zei
prof. dr. S. Hof, kerkelijk hoogleraar namens de Evange-
lisch-Lutherse Kerk (ELK) aan de Universiteit van Am
sterdam, afgelopen zondag voor de IKON-radio.
Hervormde Kerk heten, aldus
Boomsma. In zijn voorstel legt
de gereformeerde synode voor
zitter het Samen-op-Wegproces
in feite uit als een terugkeer van
de gereformeerden in de Neder
landse Hervormde Kerk (NHK),
zij het met een nieuwe kerkor
de. „Hiermee schrijft hij eigen-
Hof reageerde op een voorstel
dat Boomsma donderdag deed.
Om de hervormde tegenstan
ders van de kerkfusie van her
vormden, gereformeerden en
lutheranen tegemoet te komen,
mag de nieuwe kerk Verenigde
lijk de lutheranen af reageerde
Hof. In tegenstelling tot de Ge
reformeerde Kerken is de ELK
geen afsplitsing van de NHK.
Als het Samen-op-Wegproces
werkelijk de wending neemt die
Boomsma voorstelt, is er voor
de lutheranen een grens bereikt,
meent Hof. „Dan moeten we
ons gaan herbezinnen op de
vraag of we überhaupt nog kun
nen meedoen. Ik denk het niet.
Wij kunnen niet terug naar één
kerk. We moeten samen een
nieuwe kerk worden
PADERBORN GPD
Drewermann steunt omstreden Weense kardinaal Groër
God en de liefde tot een mede
mens. Dat systeem moet veran
deren. Nu lijdt kardinaal Groër
onrechtvaardig en zinloos."
De Duitse theoloog en psy
chotherapeut Eugen Drewer-
man werd drie jaar geleden zijn
leerbevoegdheid ontnomen en
uit het priesterambt ontheven.
Commissie
De Rooms-Katholieke Kerk in
Oostenrijk stelt intussen een
commissie van wijze mannen
en vrouwen in die een en ander
moet evalueren. De commissie,
die zowel bisschoppen als leken
zal bevat, moet de leiding van
de kerk in Oostenrijk na alle
verwikkelingen van advies die
nen. Dit heeft de voorzitter van
de bisschoppenconferentie,
mgr. Johannes YVeber, paaszon
dag bekendgemaakt.
„Ik heb persoonlijk diep mede
lijden met kardinaal Groër. Hij
heeft zich decennia lang tot het
uiterste ingespannen de leer
van de rooms-katholieke kerk te
volgen. Nu moet hij meemaken
dat zijn eigen kerk hem als een
mislukkeling laat vallen. Dat
heeft hij niet verdiend. Hij is ge
strand op een onmenselijk ide
aalbeeld."
Dat zegt de Duitse theoloog
en psychotherapeut Eugen Dre
wermann die vandaag in En
schede een lezing zal houden.
Drewermann gaf deze week in
het Oostenrijkse weekblad 'Pro
fil' enige steun aan de 75-jarige
Weense aartsbisschop Hans
Hermann Groër die beschul
digd is van seksueel misbruik
van minderjarigen. Het Vati-
Paus naar Frankrijk
TOURS/PARUS AFP/DPA
Paus Johannes Paulus II brengt
in september volgend jaar een
bezoek aan Frankrijk. Het wordt
zijn vijfde reis naar Frankrijk.
De paus zal onder meer een be
zoek brengen aan de Noord -
franse stad Reims, waar wordt
herdacht dat Clovis, de heiden
se koning van de Franken, zich
1500 jaar geleden liet dopen.
caan benoemde donderdag
mgr. Christoph Schönborn
reeds tot opvolger van de om
streden Weense kardinaal.
Volgens Drewermann is
Groër het slachtoffer geworden
van de priesteropleiding en de
'ongezonde' psychologische
structuur van de rooms-katho-
liek kerk, die veroorzaakt wordt
door de positie van de paus als
de centrale vaderautoriteit, de
onderdrukking van de seksuali
teit en het tegenstrijdige beeld
van Maria als maagd en als
moeder.
Drewermann vindt het „ver
schrikkelijk", dat Groër op zo'n
hoge leeftijd beschuldigd wordt
van gebeurtenissen van vijfen
twintig jaar geleden. „Maar de
werkelijke fout ligt daarin dat de
rooms-katholieke Kerk een
priester dwingt te kiezen tussen
Deken Geleen erekapelaan van de paus
GELEEN ANP
De pastoor-deken van Geleen, T. Trienekens (78), is paasmaan
dag benoemd tot erekapelaan van paus Johannes Paulus II. De
onderscheidingstekenen werden hem in de pastorie uitgereikt
door bisschop Wiertz van Roermond. Voorheen was Trienekens
pastoor in Weiten-Heerlen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog
nam hij deel aan het verzet. Aan de onderscheiding erekapelaan
van de paus is'de titel monseigneur verbonden
Het werk van oude bouwmeesters gezien door de lens van
fotograaf Loek Zuyderduin. Vandaag in De Spits: de Moe
der Godskerk in Voorschoten.
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
Rooseveltstraat 82 071-356356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-128030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma t/m/vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071 -128 030
DIRECTIE
B. M. Essenberg,
G. P Arnold (adjunct), J Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor, F Nypels,
H. G. van der Post (adjunct)
PUBLIC RELATIONS
W. H. C. M. Steverink 071-356356
OMBUDSMAN
RD.Paauw 071-356215
Tel. dag. 9.30 - 11.30 uur of per post.
REDACTIE
G.J. Visser, chef redactie nieuwsdienst/kunst
H.W. van Egmond, chef red Groot Leiden
A.J.B.M. Brandenburg, chef eindredactie regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F. Wegman, chef red. Duin- en Bollenstreek
W. Spierdijk, chef sportredactie
J. Preenen, chef binnen-, buitenland, eco
TELEFAX
Advertenties: 071-323
Familieberichten: 023- 317
023- 320
Redactie: 071-321
Hoofdredactie 071-315
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17 u
071-351
RUBRIEKSADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8 30 tot 17 u
071-143
ABONNEMENTEN
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per maand (autom. betaling)
per kwartaal (acceptgiro)
per kwartaal (autom. betaling)
per jaar (acceptgiro)
per jaar (autom. betaling)
VERZENDING PER POST
per kwartaal (NL)
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSETTEBANI
Voor mensen die moeilijk lezen, slechte o
hebben of blind zijn (of een andere leesl
dicap hebben), is een samenvatting v
regionale nieuws uit het Leidsch Dagblai
geluidscassette beschikbaar. Voor inform
08860-82345 (Centrum voor Gesproken
tuur, Grave),
N H U I
ZIEKE
ONGEVALLENDIENST
Academisch Ziekenhuis vanaf zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13.00 en va
woensdag 13.00 t/m vrijdag 13.00, woensdag 13.00 uur (Diaconessen^
en dagelijks St.Elisabeth Ziekenhuis.
BEZOEKUREN
DIACONESSENHUIS
(tel. 071-178178): dagelijks 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
Kraam- en zwangerenafdeling: buiten de gewone bezoektijden, voor p
ners bovendien van 10 30 - 11.15 uur en van 19.45 - 21.00 uur
Special Care Unit: 10.30-11 00 uur, 15.00 - 15.30 uur en 19.00-19.30 uur
na overleg met de dienstdoende verpleegkundige.
Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur, na overleg met de dienstdoende i
pleegkundige.
Jongerenafdeling: 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth
(tel. 071-454545): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur. klassel
II daarnaast ook 11.15—12.00 uur.
Kraamafdeling: 14.30-15.30 uur en 18.30-19.30 uur (voor vaders tot 21
uur).
Kinderafdeling: 14.30-19.00 uur (voor ouders de gehele dag).
Afdeling hartbewaking (CCU)en intensive care (IC): 14.00-14.30 uur
18.30-19.00 uur.
Spoedeisende hulp: dag en nacht geopend
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel. 01720-63131): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur, klas
en II daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Geen spoedeisende hulp meer mogelijk
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
(tel. 071-269111): alle patiënten (behalve kinderen) 14.15-15.00 uur
18.30-19.30 uur.
Avondbezoekuur afdeling Verloskunde 18.15-19.00 uur, 19.00-20.00 uur|
leen Partners/echtgenoten met kinderen.
Voor zvvangeren: zaterdag en zondag van 10.00 tot 11.00 uur, uitsluit!
voor partners/echtgenoten en eigen kinderen.
Kinderafdelingen: voor ouders van opgenomen kinderen is er een ruime
zoek mogelijkheid in overleg met de hoofdverpleegkundige.
Voor andere bezoekers gelden de volgende tijden: keel-, neus- en oorhi
kunde en neurologie: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30 uur: oogheelkunde
heelkunde 14.15-15.00 uur en 18.30-19.00 uur.
Kinderkliniek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen: 15.15-17
uur; babyzaal en boxenafdeling: volgéris afspraak.
CHEF HENNV VAN EGMOND, 071 -356414, PLV.-CHEF HANS KOENEKOOP, 071 -356
Leidse onderzoekers maken boek over woonwagenbewoners
VRIJE TIJD
LEIDEN CAROLINE VAN OVERBEEKE
Juffrouw wilt u mijn marmotje
zien, het is zo'n aardig beestje.
Vader heeft me uitgestuurd om
een centje te verdienen. Verdien
ik niks hij slaat me dood, hangt
me op aan de linkerpoot. Juf-
frouw hier, juffrouw daar, geef Levenswijze
woonplaats hebben, worden
sinds jaar en dag in verband ge
bracht met armoede, bedelarij
en criminaliteit. Ze zouden de
bevolking misleiden en met hun
handel in prullaria mensen geld
uit de zak kloppen."
me nog een centje maar.
Oudere mensen kunnen het
zich soms nog herinneren:
woonwagen-kinderen gingen
vroeger zingend met een mar
motje langs de deuren en pro
beerden zo een paar grijpstui-
vers te verdienen. Gedresseerde
apen, beren, honden, geiten,
paarden en kamelen waren ook
een bron van inkomsten voor
zigeuners en woonwagenbewo
ners. Schoolkinderen betaalden
één of twee cent om een aap
rondjes te zien rijden op de rug
van een schildpad, zo lezen we
in het boek 'Mensen van de
reis'.
Amusement
Maar amusement was voor
'mensen van de reis' niet het
enige middel van bestaan, zo
blijkt uit het nieuwe fotoboek
van de Leidse onderzoekers An-
nemarie Cottaar, Leo Lucassen
en Wim VVillems. Hierin vertel
len zij de kleurrijke en veelzijdi
ge geschiedenis van woonwa
genbewoners en zigeuners in
Nederland die vanaf 1868 in uit
eenlopende beroepen door het
land trokken.
Daarnaast zijn er twee ten
toonstellingen over het leven
van woonwagenbewoners en zi
geuners: in het Openluchtmu
seum in Arnhem en in het Mu-
seon in Den Haag. De initatief-
nemers van de Rijksuniversiteit
Leiden wilden hiermee 'een te
genwicht bieden aan het eenzij
dige beeld dat van deze mensen
bestaat'.
Wim Willems: „We willen de
vooroordelen over deze groe
pen uit de weg ruimen. Mensen
die rondreizen en geen vaste
„Over de geschiedenis van deze
rondtrekkende mensen is altijd
veel gefantaseerd maar over
hun echte levenswijze is weinig
bekend. Ons boek is een ultie
me wanhoopspoging om dat
negatieve beeld te corrigeren.
Woonwagenbewoners en zigeu
ners vulden eeuwenlang een gat
in de arbeidsmarkt als scharen
slijper, muzikant, kermisreizi
ger, ketellapper, stoelenmatter
of bereleider. Dit rijk gevarieer
de verhaal van ambachts- en
kooplieden wilden we laten zien
aan de hand van foto's, intervie
wfragmenten en historische
teksten."
Volgens de onderzoekers wa
ren woonwagenbewoners wat
hun beroepen betreft, niet zo
verschillend van 'burgers'. „Bij
zonder was wel dat ze niet op
een vaste plek woonden, niet op
een vaste plek in loondienst wa
ren, maar in gezinsverband
ronddtrokken om in hun le
vensonderhoud te voorzien.
Jong en oud droeg bij aan het
gezinsinkomen. De groepen
hadden een eigen omgangscul
tuur en sterke familiebanden."
Maar erg romantisch was het
niet, zegt Willems. „Het was
vaak hard werken om de kinde
ren te voeden."
Trokken woonwagenbewo
ners vroeger in huifkarren of
'Pipo-wagens' rond, tegenwoor
dig wonen ze in sta-caravans op
vaste kampjes. „Na de oorlog is
het rondtrekken steeds verder
door de overheid aan banden
gelegd. Nu mogen mensen al
leen nog in een woonwagen
wonen als ze zélf van woonwa
genbewoners afstammen of als
ze trouwen met een woonwa
genbewoner. De wagens lijken
steeds sterker op huizen maar
de bewoners leven apart en
hebben een sterke groepsband.
De overheid heeft hen als een
aparte groep erkend, maar legt
hun wel steeds meer beperkin
gen op."
Kampjes
Op dit moment zijn er nog zo'n
20.000 woonwagenbewoners in
Nederland, verspreid over
kampjes. Over hun toekomst
valt weinig met zekerheid te
zeggen, zo stellen de onderzoe
kers in hun nawoord. Zij pleiten
ervoor dat de woonwagen
wordt erkend als een alternatie
ve woonvorm. „Inmiddels zijn
nieuwe groepjes in een woon
wagen gaan wonen: de zoge
naamde stadsnomaden. Maar
de overheid erkent ze niet om
dat ze niet onder het afstam-
mingsbeginsel vallen.
Arbeidsmarkt
„De naoorlogse arbeidsmarkt
vraagt van mensen een steeds
grotere bereidheid om overal te
werken waar ze nodig zijn. Mis
schien willen of moeten werk
nemers in de nabije toekomst al
dan niet tijdelijk in een woon
wagen wonen om hun beroep
te kunnen blijven uitoefenen.
Als de overheid dat toestaat, le
vert dat geen problemen op."
A. Cottaar, L. Lucassen, W.
Willems: Mensen van de reis,
woonwagenbewoners en zi
geuners in Nederland 1868-
1995, Uitgeverij Waanders, 35
gulden.
Tentoonstelling in het Ne
derlands Openluchtmuseum
in Arnhem tot en met 5 juni:
foto's, optredens en demon
straties.
Tentoonstelling in het Muse-
on in Den Haag van 28 april
tot 17 september: aan de hand
van foto's en gebruiksvoorwer
pen van een aantal Haagse zi
geunerfamilies wordt hun le
vensgeschiedenis verteld.
Een groep woonwagenbewoners heeft zich in de zomer van 1939 in beweging gezet, op weg naar hun nieuwe kamp. foto mensen van de reis
chieffoto
loek zuyder
duin
LEIDEN
Futen. In het Koetshuis Leidsi
Huis is op de zondagen 23 en
april de tentoonstelling 'Fuutil
teiten: futen in de binnenstad'
zien. Belangstellenden zijn we
kom van 14-16 uur.
Wandeltocht. Wandelaars kui
nen woensdag 19 april deelne
men aan de avondwandeltoch
van W.S.V. Zuid-West Leiden.
Tussen 18 en 19 uur is het ver
trek vanaf sportcentrum Rami
aan de ApoUolaan. Inlichtinge
01726-13470
Lokomotieven. Voor liefhebbi
van oude lokomotieven organ
seert de NVSB woensdag 19 a(
om 20 uur een bijeenkomst in
de ZWN-zaal aan de Rijnsbur-
gerweg 1. Deze avond worden
onder meer dia's getoond van
het restaureren van de voorm.
ge NS-lokomotief 1501. Leden
betalen 2.50 en niet-leden 3 g
den.
ALPHEN AAN DEN RUN
Aquarium. Aquarium en terra
um vereniging 'De Natuur in
Huis' organiseert dinsdag 18
april een clubavond in Buurt
centrum 'Elckerlyc' aan de Ha
vixhorst 254. Aan de hand van
dia's worden aquaria besproke
en tips gegeven voor de verbei
ring en verandering van de
aquaria. De bijeenkomst begir
om 20 uur.
Poppenkast. Kinderen die
woensdagmiddag 19 april naai
de poppenkastvoorstelling in 1
verenigingsgebouw Vreugde
oord aan de Vorselenstraat ko
men, staat een leuke middag t
wachten. De poppenkast begii
om 14 uur en na afloop van de
voorstelling wordt er met de ki
deren geknutseld. Leden betal
1.50 en niet-leden 2.50.
Kinderbingo. In Buurtcentrur
'Elckerlyc' aan de Havixhorst 2
wordt woensdagmiddag een
kinderbingo gehouden. Aanva
14 uur. De toegang is 1 gulden
en de limonade is gratis. Inlich
tingen: 01720-20746
Computers. De Hobby Comp
ter Club houdt op woensdag 1
april een bijeenkomst in buurt
centrum Halfje Wit aan de Var
Brakelstraat. Aanvang: 20 uur.
VOORSCHOTEN
Meidensoos. Meiden en vrou
wen kunnen met ingang van 1
april elke woensdagavond van
19.30 uur terecht in buurthuis
Vlietwijk. De eerste avond s
in het teken van de huidverzoi
ging. De toegang is gratis. Vooi
meer informatie: 071 -614084.
