'Uw nederige
dienaar, heer'
Lr
In Nederland
kun je niet
'op niveau'
butleren
I
ZATERDAG 15 APRIL 1995
Voor de oorlog waren er 30.000 in Engeland, in 1980 nog maar
zeventig. Maar juist toen de butler geheel dreigde uit te sterven,
begon hij aan een opmerkelijke come-back. Het aantal ligt in
Engeland nu weer boven de honderd, terwijl elders ter wereld de
'Engelse' butler ook steeds vaker wordt gezien. Een snujfelstage op
de butlerscliool in Londen.
■.M.liWdi-tVJJfcMdd.ldM
Een butler is altijd onderdanig,
altijd beleefd, altijd voorkomend
ervice is iets waar je
L W niet voor betaalt, maar
waar je wel heel blij
mee bent. Het is iets dat je als heel
prettig ervaart, maar dat ervaar je
pas als je het krijgt." Eric Buijten-
dorp (40) vindt het heerlijk om gast
heer te spelen. Daarom besloot de
Utrechter in 1989 de gerenommeer
de butlercursus van Ivor Spencer te
volgen.
Nadat hij de cursus als tweede Ne
derlander met goed gevolg had afge
sloten, werkte Buijtendorp ruim een
jaar voor een bankiersfamilie in En
geland en Singapore. Hij had deze
betrekking aan zichzelf te danjten.
De veelgehoorde stelling dat afge
studeerde butlers verzekerd zijn van
een baan, is volgens hem niet waar:
„Ie bent wat dat betreft sterk afhan
kelijk van Spencer. Hij heeft de con
tacten. Het is nu eenmaal zo, dat er
niet openlijk geadverteerd wordt
voor butlers. Het gezin waar ik voor
heb gewerkt, heb ik ook maar via
kennissen van kennissen gevon
den."
Door familieomstandigheden
stopte hij met het werk en ging terug
naar Nederland. Hij stopte met zijn
butlerwerkzaamheden. Opmerkelijk,
want de meeste 'gastheren van ni
veau' oefenen hun zeldzame profes
sie langer uit. „Maar ik heb de oplei
ding niet gedaan om daarna jaren
als butler te werken. Die intentie
had ik helemaal niet. Ik vond het ge
woon hartstikke leuk om gastheer te
zijn en het mensen naar de zin te
maken." verklaart Buijtendorp.
Terug in Nederland vond hij boven
dien geen huis waar hij zijn diensten
'op niveau' (The British Way, dus)
kon verlenen. „Ik denk dat de Ne
derlanders daarvoor te calvinistisch
zijn. Als je geld hebt hoor je je low-
key te gedragen, niet te opvallend
"dus. Het wordt je hier al kwalijk ge
nomen als je zegt dat je een interi
eurverzorgster in dienst hebt. Zeg
gen wat je verdient is een schande,
laat staan als je zegt dat je een butler
hebt ingehuurd. Ja, voor een feestje,
voor een paar uur, dat vinden ze nog
leuk."
Het zou de verklaring kunnen zijn
voor het succes van Noordwijker
Eisbrand Holtjer, die op afroep zijn
butlerdiensten verleent en vooral
geliefd schijnt te zijn op party's in 't
Gooi. Buijtendorp karakteriseert
hem als een gentleman-clown „But
ler kun je niet zijn voor een paar
uur."
Oude baan
Buijtendorp zelf ging het vak 'vanuit
een wat andere hoek bekijken'. De
directie van het Amsterdamse Am-
stel Hotel vroeg hem of hij een aan
tal hotelbutlers kon trainen. „Ik heb
het met plezier gedaan, maar vond
op den duur dat ik meer met mijn
kennis kon doen dan alleen dat. Een
eigen butlerschool opzetten had
geen zin. Er is er maar één, dat is de
beste en die staat in Londen. Daar
om heb ik de draad van mijn oude
baan (manager in de gezondheids
zorg) maar weer opgepakt en ben ik
een managementbureau begonnen.
Ik verleen mijn diensten nu als inte
rim project-manager."
De opmerking dat de dure Engelse
cursus dan toch eigenlijk voor niets
is geweest, is niet aan Buijtendorp
besteed. „De opleiding heeft op een
bepaalde manier mijn leven veran
derd. Door alles wat ik daar geleerd
heb, reageer ik nu anders op mijn
omgeving^Ik let meer op details en
houd meer rekening met andere
mensen. Ik ben er als het ware min
der impulsief van geworden: de din
gen die ik doe, doe ik bewuster. Het
is misschien een gek voorbeeld,
maar neem nu het openhouden van
een deur. Vroeger deed ik dat auto
matisch, nu denk ik erbij na."
Nog steeds schaart het voormalig
'hoofd der huisbediendén', zoals
Van Dale de butler omschrijft, deze
zaken onder de noemer 'service'.
Net dat beetje aandacht dat mensen
willen zonder dat ze erom vragen.
Het verschijnsel 'fooi' is daarom vol
gens hem makkelijk verklaard: het is
een financiële blijk van waardering
voor extra diensten. „Helaas wordt
hiermee tegenwoordig helemaal
verkeerd omgegaan. Het is eigenlijk
verworden tot een automatisme, dat
slaat werkelijk nergens op. Je moet
pas fooi geven als daar reden toe is.
De laatste keer dat ik meer betaalde
dan eigenlijk nodig was, zei ik er ex
pliciet bij dat dit voor het keuken-
personeel bestemd was. De bedie
ning was namelijk belabberd."
Een goede butler controleert de
tafel-setting heel zorgvuldig.
aat u zitten", zegt Ivor Spen
cer warm als ik het langge
rekte conferentiezaaltje van
Queens Hotel betreedt. „Of wilt u zich
even opfrissen"?
kleine, olijke oogjes gaan de kring rond
ijven steken bij een onberispelijk in het
ijestoken jongeheer van Zuidoost-aziati-
snit. „Raymond, maak jij even de koffie
ng meneer", zegt hij weer, nu op zakelijke
„Van Arabische bonen graag."
ir Spencer weet wel hoe hij een gast
behagen. Hij is slaafs maar zelfverze-
overdreven vormelijk en toch beminne-
jjjjj lij zou van de. meest ongelikte beer nog
ef welgemanierde butler kunnen maken,
me :en dan ook precies is wat Ivor Spencer
i a lien jaar doet.
klas bestaat uit twaalf onberispelijke ge-
rdicipelen, elf mannen en een dame-in-
ivolkje-parfum. Drie van hen hebben al
;en aan het ambt van nederig onder
zij hadden ooit betrekkingen als ste-
op de luxe jachten van grootindustrië-
atjn Arabische prinsen. Maar voor de ande-
rsisten is alles nieuw. Een man was tot
tegin van de maand nog gewoon tapijt-
-r, een ander accountant,
ie vooropleiding doet er niet zo veel toe",
Ivor Spencer. „Ik heb een keer vier jon-
i uit Toxteth, een berucht ghetto in Li-
10I, voor de cursus aangenomen. Twee
ïen werken nu op Bucldngham Palace,
leeft een topfunctie als butler in Califor-
:n de vierde werd 's werelds eerste vrou-
Ice butler. Iemand die aam Oxford Uni-
ty was afgestudeerd, moest ik daarente-
ooit afwijzen voor de cursus. Hij had niet
liste instelling."
Blackadder
was de komiek Rowan Atkinson die in de
ische serie Blackadder de Engelse buüer
erfelijk maakte. Veel intelligenter dan
baas, 'Mr. Minibrain' (Meneer mét de
p! ie Hersenen), bestierde de butler in feite
;asteel. Als er gasten waren die hem niet
tonden, nam hij hun hoeden aan, om
dar! neerbuigend op de grond te laten
:n en stijlvol de gang op te schoppen.
or Spencer weet echter dat de werkelijk-
2! een ietsje anders is. Een butler kent gro-
inerlijke beschaving: hij schilt zijn appel
mes en vork, en brengt doperwten naar
n ïond op de achterzijde van de vork. Maar
:rs zijn nooit slimmer dan hun baas. En
dienaren Van het vrouwelijk geslacht,
soort waarvan Ivor Spencer er in vijftien
tijds overigens maar vier heeft gekweekt,
het adagium: wees nimmer mooier dan
enadige Kasteelvrouwe zelve,
in butler is altijd onderdanig, altijd be-
1, altijd voorkomend. „Je gaat tot het ui-
om je baas en zijn gasten te gerieven",
Ivor Spencer in doceertempo. „Je baas
voor je vrouw en je kinderen. Als er iets
gaat, is het jouw schuld. En als hij je dan
staande voet ontslaat, zeg je: 'Dank u,
Geïrriteerd
Spencer strooit achteloos met wat voor
den. „Laat nooit een spoor van ergernis
doceert hij. „Als je baas om zes uur wil
den gewekt, klop je om zes uur op zijn
Het kan gebeuren dat hij geïrriteerd de
openzwaait, en briest: 'Verdomme, ik
Ie om half zes gewekt worden! Nu mis ik
vliegtuig'! Maar al wat je dan zegt, is:
spijt me heer, het zal niet meer gebeu-
^Spreek hem nooit tegen; hij heeft altijd
oe zeer hij ook wordt getergd, de butler
t beleefd. Soms bestelt een gast een whis-
>m dan, als de butler er met het dienblad
komt, te zeggen: „Doet u trouwens maar
cognac." En vervolgens, als de cognac er
vil hij bij nader inzien een glaasje wijn.
Spencer: „Maar je zegt nooit: 'Denkver-
e eerst eens na voor u wat bestelt'. Je
t beleefd."
Spencer, die nog altijd in nauw con-
staan met velen van de 120 butlers die
heeft opgeleid, geeft een ander prak-
koorbeeld. „Een door mij getrainde
per moest een diner organiseren
r de schatrijke vrouw voor wie
in de VS werkte. Hij had alles
bloemstukken, menu,
De chef was
volop bezig in de keuken en de kelners had
den de schoenen gepoetst, toen zijn bazin
achteloos zei: 'Waarom gaan we niet met de
jet naar de Chinees: ik weet een goede Chi
nees 500 mijl verderop'. Vervelend, maar
mijn butler deed wat ik hem had geleerd. Hij
sprak: Indeed, madam, why not?"
Condooms
Vanzelfsprekend is ook voor butlers de tijd
niet helemaal stil blijven staan, en Spencer
heeft dan ook een aantal eigentijdse onder-
werpjes in het lesprogramma opgenomen.
„Je staat aan het hoofd van de huishouding
van een groot huis. Maar bedenk: dat huis is
een 10-sterrenhotel. Als je baas gasten heeft,
moet hun aan niets ontbreken. Zorg daarom
dat er altijd genoeg condooms voorradig
zijn."
Condooms zijn belangrijk, maar niet tegen
elke prijs. „Je zult straks werken voor mensen
die baden in het geld", vervolgt Ivor Spencer
zijn les. „Maar je kunt hen nog altijd plezie
ren door daarmee zuinig om te springen. Een
van mijn oud-leerlingen, die nu buüer is in
Dallas, kocht bij de drogist een grootverpak
king van 144 condooms tegen gereduceerd
tarief. Bij thuiskomst ontdekte hij dat er maar
143 in het pakket zaten, en ging dus de vol
gende morgen terug naar de winkelier om er
een bij te halen. De winkelier was hoogst ver
baasd en zei: 'Ik hoop dat uw avond gisteren
niet is verpest, heer'!."
Spencer vervolgt met uitgestreken gezicht:
„Mensen die bulken van het geld staan vaak
aan de top van een multinational. IJij de
meeste van die bedrijven is kostenbeheersing
tegenwoordig het toverwoord. Je baas zal dat
ook van jou venvachten."
Zes weken
Ivor Spencer begon zijn jaarlijkse butlerscur
sus vijftien jaar geleden, en sindsdien mag de
.opleiding zich verheugen in een gestaag
groeiende belangstelling. De kosten van de
zesweekse cursus in het Zuidlondense
Queens Hotel bedragen 3.150 pond (8.200
gulden), exclusief eventuele hotelovernach
tingen en maaltijden. Maar voor de cursisten
is dat geen probleem: aan het einde van de
zesde week lonkt een bestaan als nederig die
naar.
Spencer, die de school
paart aan een soort uit
zendbureau voor but
lers: „Ik wordt wel
eens opgebeld
door mensen die
een ervaren but-
Ivon Spencer, op de voorgrond, leert dat een beetje butler de champagneglazen tien minuten voor de party vult met een
inch champagne. fotos cpd Patrick ward
ook haar boodschappen doet. En om de hoek
is er natuurlijk de vermaarde winkel waar
prins Charles zijn overhemden laat maken.
Alles wat de butler moet weten, schrijft hij
op in zijn pantry-book. „David, wat is een
pantry-book?" roept Spencer. David: „Het is
je bijbel, meneer!"
„En wat staat er in je pantry-book?" Ivor
Spencer gaat de kring rond, en de antwoor
den die hij oogst, zijn indrukwekkend. In het
pantry-book staat het telefoonnummer van
de jachtopziener, de bloedgroepen van de
kinderen, de jurk die 'ze' op hel laatste feestje
droeg, de vervaldatum van de paspoorten,
het nummer van de psychiater.
„Een butler is dezer dagen een manager",
zegt Spencer. „Hij staat in feite aan het hoofd
van een klein bedrijf. Dat bedrijfje bestaat uit
een een stuk of vier kapitale huizen in ver
schillende landen, een jacht, een jet. Het is
aan de butler om de bemanning van het
jacht en de piloot van de helikopter te beta
len, en als personeelsleden niet voldoen, ont
slaat hij ze.
Ivor Spencer wijdt een speciale les aan dit
laatste facet van het edele beroep. Hij vraagt
zijn leerlingen een rollenspel te doen in
groepjes van twee, waarvan een de butler is
en de ander een chronisch te laat komende
kelner. „Wat is dat? Een Rolex"? vraagt Dave,
terwijl hij op het polshorloge van de 'kelner'
wijst. „Nee", zegt Raymond beduusd, „het is
maar een Swatch." Dave: „Ik zou 'm eens na
laten kijken. De volgende keer dat je te laat
komt, sta je op straat."
der geestrijk vocht. Een beetje butler hoort te
weten dat 10 minuten voor het begin van de
party de glazen met een inch champagne ge
vuld moeten worden, opdat geen schuimvor-
rning ontstaat als ze worden volgeschonken.
Maar hij moet ook weten dat hij alleen bij
het ontbijt zijn baas een glas whisky mag
aanreiken zonder dienblad: bij alle andere
gelegenheden komt de butler aangeschreden
met een dienblad dat zowel de fles als het
glas bevat, waarna hij het glas op de dressoir
plaatst, vult, en op het dienblad zijn baas
aanreikt.
Andere tradities worden eveneens hoogge
houden. Zoals zijn voorganger wordt ook de
moderne butler geacht de krant te strijken,
alvorens deze te overhandigen. Door met het
strijkijzer over de zachtroze Financial Times
te gaan, zo leert Ivor Spencer zijn aspirant
butlers, wordt de drukinkt gefixeerd. En dit
voorkomt dan dat de baas 's ochtends vieze
inkthanden krijgt, en gelijk al zijn champag
neglas bezoedeld.
Inkopen
Maar de hedendaagse butler moet ook ande
re dingen kennen. Hij weet de 'Roller' te be
sturen, als de chauffeur ziek is. Hij kan de
vliegtickets voor zijn baas bestellen, als deze
zo schlemielig is dat-ie geen eigen jet heeft.
En vooral, hij is verantwoordelijk voor de in
kopen. „Vroeger overzag de Lady des huizes
het inkoopbeleid, maar tegenwoordig is zij
een carrière-vrouw", doceert Ivor Spencer.
„De butler leidt de hele huishouding."
Om zijn leerlingen een beetje vertrouwd te
maken met het winkelaanbod in Londen,
troont Spencer ze mee naar die etablisse
menten waar de lagere klassen alleen met fo
totoestel worden gezien. Fortnum and
Mason beveelt Spencer aan voor voedsel, al
was het alleen maar omdat de koningin daar
Ier willen. Maar ik moet altijd 'nee' zeggen.
Alle door mij opgeleide buüers hebben al
werk; ik heb alleen mensen die net van de
cursus zijn afgekomen in de aanbieding."
Butlers die van de school afkomen, kunnen
rekenen op een beginsalaris van ruim 60.000
gulden per jaar, alsmede huisvesting en
voedsel. De kans is groot dat zij in Amerika
terechtkomen, hoewel de vraag naar nederi
ge dienaren in Engeland, Frankrijk en het
Verre Oosten ook groeit.
Vroeger waren butlers zonder uitzondering
in dienst van de landadel, maar de invoering
van de successierechten maakte da&r na de
oorlog een einde aan. „De erfgenamen kon
den het zich niet langer veroorloven het kas
teel met de butler aen te houden", zegt Spen
cer. „Ze verkochten het of stelden het open
voor bezoekers. En in beide gevallen werd de
butler overbodig."
Butlers zijn nu voor tachtig procent in
dienst van mensen met 'nieuw geld': cap
tains of industry, popsterren, olieprinsen.
„Een Rolls Royce is misschien leuk voor ge
wone mensen, voor de echte rijken is een En
gelse butler tegenwoordig het statussym
bool", zegt Spencer. „Maar ondanks hun
'nieuwe' geld, verwachten de rijken oude
waarden."
Butler mag dan niet het oudste beroep ter
wereld zijn, het wordt nog altijd geassocieerd
met lang vervlogen tijden. Het woord 'butler'
is afgeleid van 'boteler', dat Middelengels
voor 'fles' was (het woord 'boteler' was een
verbastering van het Franse 'bouteille'). De
butler was de dienaar die over de flessen
ging-
Anno 1995 gaat de butler nog altijd
over de flessen, en er gaat bij Ivor
Spencer geen cursusdag voorbij zon-
