Presidentschap Roosevelt
zegen voor gehele wereld
En het IndiëdebatJ
dat kabbelt voort
Feiten &Meningen
Franse politiek
heeft wat van
Jurassic Park
Buitengewone lasten: vragen en antwoorden
DONDERDAG 13 APRIL 1995
Jean-Marie Le Pen:
een velaciraptor.
foto afp
NIEUWSANALYSE
Het was de Amerikaanse ambassadrice in
Parijs die de Fransen onlangs een spiegel
voorhield. „Ik heb eens een rekensommetje
gemaakt", zei Pamela Harriman. „Als ik de
percentages optel waarop de neo-fascist Le
Pen, de ultra-reactionair Philippe de Vil-
liers, de stalinist Robert Hue en de trotskiste
Arlette Laguiller kunnen rekenen, dan kom
ik op dertig. Dit is een raar land".
Maar als de neo-fascist, de ultra-reactio
nair, de stalinist en de trotskiste straks op
de dag der dagen dertig procent van de
stemmen krijgen, hebben zij nog pech ge
had. Bij de Europese verkiezingen van vorig
jaar waren de neo-fascist en de ultra-reac
tionair alleen al goed voor 35 procent.
Er is in Europa geen land waar de 'grote'
politieke partijen zo klein zijn. Bij verkiezin
gen in 1992 kregen RPR, UDF en PS samen
51 procent van de stemmen, en vorig jaar
zelfs maar veertig procent. In de aanpalen
de landen Spanje, Duitsland en Groot-Brit-
tannië daarentegen kunnen de drie grootste
partijen gezamenlijk op bijna honderd pro
cent rekenen.
Het is niet moeilijk om de oorzaken van
hun impopulariteit aan te wijzen. Jaques
Chirac heeft het imago van onbetrouwbaar
charmeur, collega-gaullist Edouard Balladur
wordt gezien als elitair, en de socialist Lio
nel Jospin is geze
gend met het cha
risma van een re
genworm. Allen be
horen bovendien tot
een establishment
dat met corruptie in
verband wordt ge
bracht.
Dat verklaart wel
licht waarom de
Franse kiezers hun
oude leiders de rug
hebben toegekeerd,
het verklaart nog
niet waarom zij nu
in groten getale naar
extremisten van bei
derlei kleur zijn gestroomd.
Een van de mildere figuren ter linkerzijde
lijkt nog de communist Robert Hue, de op
volger van Georges Marchais. Het verschil
tussen Hue en Marchais zit echter vooral in
de uiterlijke kenmerken. Georges Marchais
zag er met zijn Brezjnjev-wenkbrauwen uit
als de harde stalinist die hij ook was. Hue
daarentegen heeft in Frankrijk de bijnaam
van 'Prof, de geleerde dwerg in Sneeuwwit
je. Dertig procent van de Fransen be
schouwt hem ook als 'eerlijk'.
Maar Hue spreekt de taal van een vervlo
gen tijd. Hij steunt Castro en noemt com
munisme 'een der mooiste woorden van de
Franse taal'. Gevraagd naar een oordeel
over Robert Hue, omschreef een woord
voerder van de Italiaanse PDS (de voormali
ge communistische partij) hem als 'een pre
historisch beest zonder toekomst'.
Maar er zijn merkwaardiger schepsels in
het Jurassic Park van de Franse politiek.
Waar Robert Hue misschien nog kan door
gaan voor een vriendelijke herbivoor, moet
Arlette Laguiller worden geclassificeerd als
tyrannosaurus. Laguiller is een 55-jarige
trotskiste, die haar leven heeft gewijd aan
de 'omverwerping van de staat, zijn rege
ring, parlement, rechtbanken, politie en le
ger, opdat de arbeiders rechtstreeks de
macht kunnen uitoefenen'. Ze had graag
een kind gehad, maar ze verloor een stem
ming in haar partij, die besloot dat moeder
en leiderschap niet te combineren zijn.
De ideeën die ze erop nahoudt, zijn kras.
De Vietnamese revolutionair Ho Chi Minh
was 'kleinburgerlijk'. En met Nelson Man
dela moet men Arlette Laguiller niet lastig
vallen. „De arbeiders worden er nog steeds
uitgebuit", zegt ze over het nieuwe Zuid-
Afrika, „nu door een zwarte bourgeoisie".
Maar het zijn ideeën die door vier procent
van het Franse volk worden gedeeld.
Dan zijn er de velaciraptors die jagen op
gekleurd mensenvlees. Voor de neo-fascist
Jean-Marie Le Pen zijn dit al weer de derde
presidentsverkiezingen. Maar nooit eerder
heeft hij zo veel handen op elkaar gekregen
voor plannen om Frankrijk te zuiveren van
(gekleurde) buitenlanders en de doodstraf
opnieuw in te voeren. Le Pen kan volgens
sommige opiniepeilingen rekenen op 13,5
procent van de stemmen, waarmee hij
maar iets achterblijft bij premier Balladur
(één peiling gaf Balladur slechts 17 pro
cent).
Le Pen is het lelijke gezicht van extreem
rechts, een gezicht dat overigens niet van
de Franse televisieschermen weg te bran
den is. Maar extreem-rechts heeft dit jaar
ook een 'mooi gezicht'. Philippe Jollis de
Villiers de Saintignon is een burggraaf met
een diploma van een van 's lands elitescho
len. Hij zegt ongeveer hetzelfde als Le Pen,
maar in meer gepolijste bewoordingen.
De Villiers wil een dam opwerpen tegen
de 'golven vluchtelingen' die de oorlog in
Algerije zou gaan veroorzaken. Maar hij is
bovenal een ultra-nationalist. Hij wenst niet
door 'Frankfurt' geregeerd te worden, wil af
van het Verdrag van Maastricht, en meent
dat grenscontroles hervat moeten worden.
„Nederland", smaalt Jiij, „is een land waar
drugs vrij te koop zijn". De Villiers kreeg bij
de Europese verkiezingen van 1994 twaalf
procent van de stemmen, maar zou nu op
zes kunnen rekenen.
De Amerikaanse ambassadrice had haar
huiswerk goed gedaan. Met de negen pro
cent van Hue, de vier procent van Laguiller
en de dertien procent van Le Pen, stemt
eenderde van de Fransen inderdaad op Jur
assic Park.
PARUS CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
Wereld van fascistische knoet bevrijd
Voor president Bill Clinton is hij een lichtend voorbeeld. De Republikeinse voor
man Newt Gingrich bewondert hem: Franklin Delano Roosevelt. Alle historici
zijn het er momenteel over eens dat FDR Amerika's belangrijkste president van
de 20ste eeuw is. Gisteren was het precies vijftig jaar geleden dat de Democraat
Roosevelt overleed.
"jomety ew 9£ ATHAVfc VAN
l'ch4a/w&ewe£#jei r<sris% ma hst
pie urr omslzotic \iak> ye
vü ètok-r-
BELASTING BELICHT
kwesties door Oennis Weber WIM STEVENHAGEN
De belastingdienst heeft vorig jaar alle
aftrekposten voor buitengewone lasten
eens goed tegen het licht gehouden. Ie
dereen die gemaakte kosten als buiten
gewone last wilde aftrekken van zijn in
komen moest met betalingsbewijzen
voor de dag komen. Er zijn in Neder
land zo'n half miljoen mensen die bui
tengewone lasten aftrekken en het is
dan ook niet zo verbazingwekkend dat
de belastinginspecteur zelf af en toe ook
niet meer weet wanneer bepaalde kos
ten nu wel of niet aftrekbaar zijn.
De belastingdienst te Utrecht heeft
echter een vragenbank ingesteld waar
de belastinginspecteur terecht kan.
Ruim 150 gevallen zijn voorgelegd voor
een 'tweede opinie'. Een overzicht van
deze vragen (met antwoorden uiter
aard) is inmiddels samengevoegd in
een handige brochure.
De brochure leert dat de belasting
dienst kosten voor een facelift in het al
gemeen niet ziet als buitengewone las
ten voor ziekte. In de meeste gevallen
zal een facelift namelijk om persoonlij
ke redenen worden uitgevoerd en daar
is de buitengewone lasten aftrek niet
voor bedoeld. Ook malariapillen en
inentingen voor vakantie moeten het
ontgelden. Die worden namelijk ge
maakt 'ter voorkoming van ziekte' en
dan zijn de kosten niet aftrekbaar. Het
verwijderen van tatoeages ligt ook vaak
in de persoonlijke sfeer. Denk aan spijt
of verandering van werknemer. Hier
dus ook van het zelfde laken een pak:
geen aftrek.
Nog een geval van ziektekosten: stel
men laat een medische check-up of
sportkeuring uitvoeren zonder dat daar
een (medische) aanleiding voor is. De
kosten zijn dan niet aftrekbaar. Is er wel
een medische reden voor de gang naar
de dokter dan zijn de kosten echter wel
aftrekbaar. Maar hoe zit het dan met de
tandartskosten? Men gaat toch ook elk
half jaar naar de tandarts ter controle
(dus zonder medische aanleiding). De
ze kosten echter zijn op hun beurt weer
altijd wèl aftrekbaar.
Wie te laat is met het claimen van
ziektekosten bij zijn verzekeraar en
daarom geen vergoeding meer krijgt,
moet er niet op rekenen dat die kosten
dan als buitengewone lasten kunnen
worden opgevoerd. Treurig maar waar.
Soms kan een recht op een vergoe
ding ook wel eens voordelig uitpakken.
Ruim een jaar geleden namelijk be
sliste de Floge Raad dat de belasting
dienst een 'buitengewone last aftrek
post' niet (naderhand) alsnog kan wei
geren in het geval een belastingbetaler
(bijvoorbeeld) in het jaar 1994 zijn ziek
tekosten als buitengewone last heeft af
getrokken, terwijl hij het jaar daarop
(1995) geheel onverwachts deze ziekte
kosten vergoed kreeg. Men heeft dan
dus geluk: een (onbelaste) vergoeding
en aftrek van de kosten.
Buitengewone lasten zijn echter meer
dan ziektekosten. Ook adoptiekosten
bijvoorbeeld zijn aftrekbaar. Maar hoe
zit het nu als men op reis gaat om het
adoptiekind op te halen en de adoptie
mislukt om de een of andere reden?
Zijn de reis- en hotelkosten dan aftrek
baar? Volgens de belastingdienst wel,
tenminste als het ministerie van justitie
toestemming voor de adoptie heeft ge
geven.
Bij arbeidsongeschiktheid heeft men
recht op de 'arbeidsongeschiktheidsaf
trek'. Wie bijvoorbeeld op 31 oktober
1993 arbeidsongeschikt wordt, heeft
voor dat jaar geen recht op deze aftrek,
maar pas vanaf het jaar 1994, aldus de
Belastingdienst.
Als laatste het volgende geval: een
werkende student zonder studiefinan
ciering reist dagelijks heen en weer en
heeft zelf een zogenoemde traject-kaart
aangeschaft. Volgens een wettelijke
forfaitaire regeling kan hij door het vele
reizen maar liefst 14.000 gulden studie
kosten aftrekken. Hij krijgt hierdoor een
negatief inkomen. De belastinginspec
teur krabde bij het zien van deze aftrek
post zich eens op zijn hoofd en vroeg
aan de vraagbank of dit wel de bedoe
ling was. Het bedrag was inderdaad ge
heel aftrekbaar, zodat de student een
aardig fiscaal voordeeltje heeft.
Wat men bij het lezen van de brochu
re voor ogen moet houden is dat het al
lemaal standpunten van de belasting
dienst zijn. Is men op goede gronden
het hiermee niet eens dan kan men al
tijd overwegen om de zaak aan de rech
ter voor te leggen.
De brochure 'Buitengewone lasten'
kan worden aangevraagd bij Sdu-
DOP, postbus 11594, 2502 AN Den
Haag, tel: 070-3789830, 15 gulden.
Koningin Beatrix: Toch maar op de 17-de? foto»anp\[
Boek Oostindiscli doof is een debat over een debat
Het is niet alleen zijn afkomst die
Roosevelt voor Nederland zo belang
rijk maakt. De enige Amerikaanse
president die drie keer werd herko
zen, voerde zijn land de Tweede We
reldoorlog in, waaruit het zegevierend
tevoorschijn kwam als sterkste natie
ter wereld.
Steeds meer mensen zien de door po
lio aan de benen verlamde FDR als
een soort wereldlijke Christus die zijn
leven gaf om Amerika te redden uit
een hopeloze depressie en de wereld
te bevrijden van de fascistische knoet.
Het is de bedoeling dat volgend jaar
in Washington D.C. een groot monu
ment voor hem wordt opgericht dat
75 miljoen gulden heeft gekost.
„Zijn betekenis wórdt alleen maar
groter", zegt Alfons Lammers, de
Leidse hoogleraar in de geschiedenis
en cultuur van de Verenigde Staten.
Dit komt vooral door de leider van de
Republikeinen in het Huis van Afge
vaardigden, Newt Gingrich.
„Gingrich bewondert FDR's revolutie.
Hij heeft groot respect voor Roose
velts politieke talent, voor de wijze
waarop Roosevelt zijn partij leidde en
de media bespeelde." Maar hoewel
hij FDR adoreert, is Gingrich bezig af
te breken wat Roosevelt in de jaren
dertig heeft opgebouwd.
NEW DEAL
Roosevelts programma, New Deal,
oogde als een revolutie en bracht een
coalitie tot stand van arbeiders, zwar
ten, liberalen en intellectuelen waar
de Democratische Partij decennia van
heeft geprofiteerd en die president
Clinton graag in stand zou willen
houden.
In zijn eerste honderd dagen stuurde
Roosevelt tientallen wetsvoorstellen
naar het door de Democraten beheer
ste Congres, dat ze stuk voor stuk
aannam. De federale overheid ver
dubbelde haar uitgaven en trok be
voegdheden van de afzonderlijke sta
ten naar zich toe. Miljarden dollars
werden uitgetrokken voor een breed
economisch stimuleringsprogramma.
Een foute reactie, zo noemde
minister Hans van Mierlo
(buitenlandse zaken) onlangs
de politionele acties in 1947
en 1948. Tussen het moment
dat 120.000 dienstplichtigen
naar 'de Oost' werden ge
stuurd om de onafhankelijk
heidsstrijd van Soekarno de
kop in te drukken en de uit
spraak van Van Mierlo ligt
een halve eeuw discussie. Een
zich voortslepend debat tus
sen wetenschappers, schrij
vers, veteranen en anderen
die zich om uiteenlopende re
denen bij het voormalig Ne
derlands Indië betrokken voe
len. Een debat dat voortdu
rend mompelend en zo nu en
dan luidkeels wordt gevoerd
bij gebeurtenissen die herin
neren aan voormalig Neder-
lands-Indië.
Mogen Indië-veteranen met
SS'ers worden vergeleken
zoals de schrijver Graa Boom-
sma beweert? Had 'Poncke'
Princen, diejn Indië deser
teerde uit het Nederlandse le
ger, recht op een visum of
was dat verraad aan de vete
ranen die hun tijd daar wél
hebben uitgediend? Is het
goed dat koningin Beatrix
zich pas op 21 augustus van
dit jaar in Indonesië meldt of
moet ze juist op de 17-de
daar al zijn als het land de
vijftigste verjaardag van de
onafhankelijke repubiek
Indonesia viert? En als ze daar
is, moet ze dan haar excuses
aanbieden voor de Neder
landse missers van destijds?
Ondér de titel Oostindisch
doof (dat is horen wat je ho
ren wilt maar vooral niet luis
teren naar watje niet horen
wilt) bundelde Elsevier-jour-
nalist Remco Meijer achttien
interviews met schrijvers en
wetenschappers over het Ne
derlandse koloniale verleden
in Indonesië en het publieke
debat hierover. Onder ande
ren de veelal in Indië geboren
en getogen schrijvers Hella
Haasse, W.F. Hermans, Graa
Boomsma, Jeroen Brouwers
en Rudy Kousbroek, de histo
ricus Lou de Jong en de even
eens in Indië opgegroeide so
cioloog J.A.A. van Doorn ko
men aan het woord.
Een debat over een debat. Dat
is het feitelijke resultaat van ff
Meijers werk. Zijn achttien
gesprekspartners vertellen j:
wat zij persoonlijk met het r
voormalig Nederlands Indië ,p
hebben, hoe en met welke L
opvattingen zij in het debat I
erover verzeild zijn geraakt ent
wat ze vinden over de ziens- i
wijzen van mededebateren- I
den. Het boek werd gister- I
avond in de Rode Hoed in
Amsterdam gepresenteerd, je
voorafgaande aan alsof het r
nog niet genoeg was een N
Indië-debat tussen de weten- h
schappers C.Fasseur, J.E. b
Hueting en N.G. Schulte p
Nordholt die ook in het boek p
aan het woord komen. Fas- Pl
seur werkte mee aan de Ex- üi
cessennota van 1969 over ge
welddadigheden van het Ne- r
derlandse leger in Indonesië, r
Hueting vocht zeifin Indië enL
zorgde in 1968 voor grote fc
commotie door voor het eerstL
in het openbaar over 'oorlogs-jj,
misdaden' van de Nederland-L
se militairen te spreken en L
N.G. Schulte Nordholt woon- k
de een groot deel van zijn le- L
ven in Indonesië. De drie ge
leerden kwamen tot de con
clusie dat Beatrix eigenlijk op |j
17 augustus bij de onafhanke-:
lijkheidsviering moet zijn en
niet vier dagen later om de |e
gevoelens van 'een klein club-f)'
je veteranen' te sparen. Ge- p'
zien hun achtergrond was hetp
o'pvallender geweest als ze er f1
anders over hadden gedacht. F
Veel nieuws voegen het boek (a
van Meijer en de discussie die|e
gisteravond nog maar weer
eens werd gevoerd dan ook L
niet toe aan wat in de afgelo-
pen jaren is gezegd over Ne- u
derlands' koloniale verleden.
Waarschijnlijk is het voor de h(
fanatieke volgers van het In- [9
diëdebat handig om achttien L
gezaghebbende meningen in he
een boekje bij elkaar te heb- L
ben. Want het einde van dat
debat is nog niet in zicht. L
Oostindisch doof, Remco
Meijer, Uitgeverij Bert Bak
ker, ISBN 90 351 1522 8
Een hoge delegatie van de provincie
Zeeland is naar Warm Springs in Ge
orgia vertrokken. Roosevelts voorou
ders kwamen uit Middelburg en dat
was voor de Zeeuwen reden om de
Rooseveltstichting op te richten die
het Roosevelt studiecentrum bestuurt
en jaarlijks de Four Freedom Awards
uitreikt.
In Warm Springs, waar de president
op 12 april 1945 overleed, reikt de de
legatie Four Freedom Awards uitrei
ken aan Jimmy Carter, die vooral als
vredestichtende oud-president popu
lair is geworden, en aan voormalig
vakbondsvoorzitter Lane Kirkland.
Verder gaan er prijzen naar onder an
deren de columniste van de Washing
ton Post Mary McGrory en de burge
meester van Atlanta, Andrew Young.
Eerder deze maand hield de stichting
al een herdenkingsbijeenkomst in
Utrecht waar ex-premier Ruud Lub
bers de Four-Freedomsmedaille ont-
Arbeidswetten en algemene voorzie
ningen maakten de Amerikaanse sa
menleving humaner en socialer.
Het afbreken van de grote en actieve
overheid die Roosevelt in zijn twaalf
jarige presidentschap heeft gecreëerd,
is het belangrijkste doel van Gingrich'
revolutie. „In plaats van een systeem
waarin een zekere onderlinge solida
riteit bestaat, zet Gingrich de mensen
weer tegen elkaar op", aldus Lam
mers.
DEMOCRATIE
Bovendien keert Gingrich zich tegen
het bolwerk van Roosevelts interna
tionale politiek: de Verenigde Naties.
Deze wereldorganisatie paste in
FDR's optiek van mondiale samen
werking. Een van FDR's zonen, Elliott,
schreef in het boekje As he saw it
(Zoals hij het zag) over zijn vader:
„Zijn streven was om de democratie
in de wereld te bevorderen en het
machtsdenken in invloedssferen te
gen te gaan."
Begin jaren veertig beschouwde
Roosevelt Stalin als een leider van een
natie, de Sovjetunie, die een ver
schrikkelijke oorlog voerde tegen het
fascisme en bereid was met de VS een
nieuwe open wereld te maken. Die
samenwerking is, mede door Roose
velts dood, nooit van de grond geko
men. In plaats daarvan viel het IJze
ren Gordijn en heerste tot eindjaren
tachtig de Koude Oorlog.
Met het appelleren.aan de Ameri
kaanse zendingsdrang, bestreed
Roosevelt het isolationisme en over
reedde hij het Amerikaanse Congres,
dat sterk neigde naar een neutrale rol
in de oorlog met nazi-Duitsland.
Volgens Lammers steekt dit isolatio
nisme weer behoorlijk de kop op.
„Een dergelijke stroming is altijd aan
wezig in de VS. Soms latent, soms na
drukkelijk. Er is dus een basis voor
Gingrich' bewering dat de VS te veel
eigen problemen hebben en daarom
geen geld of tijd kunnen besteden aan
het buitenland."
FDR's presidentschap viel in een be
slissende periode in de geschiedenis.
Daar heeft de wereld achteraf gezien
veel geluk mee gehad, aldus Lam
mers. „Dat mag weieens wat meer
aandacht krijgen. Het navelstaren in
Nederland is erg provinciaals met al
die herdenkingen van verzetsdaden in
de Tweede Wereldoorlog. Roosevelt
zorgde ervoor dat de VS zich in de
oorlog in Europa hebben gemengd en
de nazi's werden verslagen. Het is aan
deze bijzondere man te danken dat
hier geen mensen meer in bruine en
zwarte uniformen rondlopen."
DEN HAAG FRANS BOTHOF
ANP
De Amerikaanse president Roosevelt (zittend, links) tijdens een conferentie van de Geallieerden in Québec.
Verder op de foto de Canadese gouverneur-generaal Athlone (rechts), de Britse premier Winston Churchill
(rechts achter) en de Canadese premier Mackenzie King. foto archief
