Duurzaamheid kost geen
banen, maar wel luxe
Winkelmeisjes op rolschaatsen in Coquelles
Bouwgeschil
lijkt echt
onoplosbaar
Feiten &Meningen
DINSDAG 11 APRIL 1995
NIEUWSANALYSE
Het CAO-conflict in de bouw heeft
groteske vormen aangenomen.
Zoals gebruikelijk bezigen werkge
vers en vakbonden enthousiast het
hele scala aan stakingsjargon, maar
dit keer is het serieus. Na vier weken
staken zit het conflict écht muurvast
en lijkt een oplossing écht onmoge
lijk.
Er is één voordeel: de ruzie is na
vier weken staken teruggebracht tot
tamelijk beperkte proporties. De
vervroegde uittreding staat centraal.
Maar tegelijkertijd vormt de VUT de
kurk op de fles: zolang daarover
geen begin van overeenstemming
bestaat, doen alle andere onderwer
pen niet ter zake.
Al voordat de werkgeversorgani
satie AWB, de bouwbonden van
FNV en CNV en de vakvereniging
Het Zwarte Corps aan de onderhan
delingen begonnen, was duidelijk
dat de huidige VUT-regeling haar
langste tijd had gehad. Het is dom
weg te duur om werknemers op hun
57ste met pensioen te sturen tegen
een half jaar 80 procent en 7,5 jaar
75 procent van het laatste loon.
Werkgevers en bonden bereikten
er in de nacht van 7 op 8 maart zelfs
bijna overeenstemming over.
Bouwvakkers die wilden stoppen
met werken, zouden de beschikking
krijgen over een budget van 3,75
maal hun jaarsalaris (nu zes keer),
ongeacht of zij op 57- of 60-jarige
leeftijd met VUT zouden gaan. In
het bijna-compromis bestond daar
naast voor werknemers de moge
lijkheid om individueel bij te sparen
voor een hogere uitkering. Het sys
teem zou in 2000 in moeten gaan.
Het was een bijna-akkoord. Want
anders dan de bonden zeggen, was
er op 8 maart nog helemaal geen
overeenstemming, zegt werkgevers-
onderhandelaar Vahstal. Hij brengt
de VUT al vanaf het begin nadruk
kelijk in verband met de rest van de
loonkosten, die de komende twee
jaar niet meer dan 5,5 procent mo
gen stijgen van de werkgevers.
Het probleem is nu dat de werk
gevers eisen dat op de ingangsda
tum van het nieuwe stelsel het geld
voor alle vutters van dat moment,
2,8 miljard, in de kas moet zitten.
De bonden zijn daar woedend over.
Volgens FNV-onderhandelaar Visser
zijn de werkgevers met die eis pas
gekomen na het vastlopen van de
onderhandelingen in de vyoege
ochtend van 8 maart. Voorfinancie
ring is niet te betalen, aldus Visser:
het zou alle loonruimte voor de ko
mende jaren opslokken öf de bouw
vakkers zouden tussen nu en 2000
jaren een flink aantal van hun 22
roostervrije dagen moeten inleve
ren. En geen van de twee mogelijk
heden is voor de bonden bespreek
baar, benadrukt Visser. Vahstal geeft
echter geen duimbreed toe. De bon
den moeten maar kiezen, vindt hij.
Ondanks druk van buitenaf, on
danks informeel overleg, ondanks
voorstellen voor bemiddeling zijn
de partijen elkaar sinds 8 maart
geen millimeter genaderd. Sterker,
de kloof wordt breder naarmate de
staking voortduurt. De stellingna-
mes zijn hard en principieel. Voor
verschuiving van de wederzijdse
standpunten is geen ruimte. Gezel
lige babbels tussen werkgevers- en
vakbondsvertegenwoordigers tij
dens congressen en ludieke vormen
van actie brengen daarin voorals
nog geen verandering.
DEN HAAG DAVID JAN GODFROID
CPB-directeur: Volledige werkgelegenheid kan, met of zonder duurzaamheid
TOM JANSSEN
Disneyland? Eiffeltoren? Carcassonne, de
middeleeuwse stad? De Cóte d'Azur? En
gelsen die zich bij de mond van de Ka
naaltunnel meldden, hadden misschien
een beschrijving verwacht van de route
naar de grootste trekpleisters aan gene
zijde. Maar al wat zij in handen gedrukt
kregen van het Shuttle-personeel was
een gestencilde kaart met pijlen die we
zen naar een tot dusverre onbekend
oord: Coquelles.
Coquelles was altijd een gat onder de
rook van Calais, totdat het vorig jaar
naast een ander gat bleek te liggen dat
van de Kanaaltunnel. En wat altijd een
negorij was, ogenschijnlijk gedoemd tot
vergetelheid, wedijvert nu met Mickey
Mouse om de ponden van honderddui
zenden Britten.
Om de besteding van die ponden te ver
gemakkelijken, is pal naast het dorp een
winkelcentrum verrezen dat het grootste
van Noord-Frankrijk is. De Cité de
l'Europe, zoals het centrum heet, is zo
groot dat de winkelmeisjes zich er op
rolschaatsen verplaatsen.
De winkelmeisjes zijn niet de enigen die
wat onvast op de benen staan. Ook som
mige klanten hebben een neiging tot
zwieren en tieren. Zij zijn de Britten
die de pijltjes hebben gevolgd van de ge
stencilde kaart, die hen feilloos naar het
mekka van goedkope alcohol hebben ge
bracht.
Want wat de internationale clientèle
vooral bij zich heeft als zij via de 'Porte
de Hollande' het majestueuze centrum
weer verlaat, is geestrijk vocht. „Het is
waar dat er wat meer ruimte is besteed
aan alcohol dan gebruikelijk is in een
winkelcentrum", erkent een woordvoer
der van het centrum. „Dat is omdat het
zo dicht bij Engeland ligt".
Terwijl sommige zaken, zoals de Franse
gigant Carrefour, nog de indruk van nor
maliteit wekken, houden andere zelfs die
schijn niet op. Een daarvan is Tesco, de
tweede grootste supermarktketen in
Groot-Brittannië. Nooit eerder had Tes
co haar vleugels uitgeslagen naar het
vasteland van Europa, maar de verlok
king van Cité de l'Europe was niet te
weerstaan. De Tesco in Coquelles ver
schilt in niets van de duizenden zaken in
Engeland dezelfde winkeluniformen,
dezelfde plastic zakjes, dezelfde credit
cards 'accepted'. Alleen de koopwaar is
een ietsje anders. De Franse vestiging
verkoopt alleen alcohol: cognac, cham-
De winkelmeisjes in
de Cité de l'Europe
zijn niet de enigen die
soms wat onvast op
de benen staan
ook sommige klanten
tonen een neiging tot
zwieren.
FOTO CPD
pagne, bier, whisky, wijn uit het land van
Coquelles en Eiffel. Zelfs de Engelse wijn
ontbreekt niet, hoewel die zorgvuldig
verborgen gaat tussen obscure wijnen
uit bananenrepublieken op het zuidelijk
halfrond.
„De prijs van alcoholische dranken kan
hier tachtig procent lager zijn dan in En
geland", zegt een winkelmeisje. En, met
een achteloos gebaar naar een fraaie
kwaliteitswijn: „Een paar dozen van dit
spul in de kofferbak, en je kaartje voor de
tunnel is er uit".
De filosofie achter het winkelcentrum is
gestoeld op twee harde feiten. Het eerste
is dat alcohol door de hoge accijnzen in
Engeland peperduur is. Maar vooral:
sinds de totstandkoming van de interne
markt in 1993 mag de Engelsman zo veel
alcohol over de grens tronen als het
veersysteem van zijn auto maar toelaat
De Cité de l'Europe beslaat een opper
vlakte van 73.000 vierkante meter, vijf
tien voetbalvelden. Op de dag van de
opening, eind maart, was negentig pro
cent daarvan al verkocht of verhuurd.
Espace Expansion, de Franse groep die
het centrum heeft gebouwd, voorspelt
dat de Cité de l'Europe jaarlijks vijftien
miljoen klanten zal trekken.
In Noord-Frankrijk wonen 600.00 r
sen op dertig (auto) minuten of minder
van het centrum. Maar daarnaast kun
nen anderhalf miljoen Britten de Cité c
l'Europe binnen negentig minute
reiken. Ten slotte, voorspelt de project
ontwikkelaar, zal het centrum ook nog
eens als een magneet werken op de r
twintig miljoen zielen die naar verwad
ting jaarlijks door de tunnel zullen gaai
voor andere redenen dan een doosje
wijn.
Voor de klanten die aan één dag niet g<
noeg hebben om alle etiketten te bestu
deren, overweegt Espace Expansion on
Coquelles te verrijken met een hotel. D
hotel zou dan pal naast de bioscoop ko
men te liggen, waar de gasten zich n
in de avonduren kunnen verpozen i:
een van de twaalf zalen.
En voor de Britten die wat gefrustreerd
raken van de aanblik van duizenden oi
geopende flessen, zijn er natuurlijk n
de Bar Provencal twee vertrouwde n;
men: John Bull en Flannagan's.
COQUELLES CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
Het verschil tussen ge
lijk hebben en gelijk
krijgen: twee jaar gele
den stelde CNV-voor-
zitterWesterlaken
voor om vijf jaar lang
de nullijn aan te hou
den en het zo bespaar
de geld (vooral) te ge
bruiken om de milieu
problemen grondig
aan te pakken. Het
'plan-Westerlaken'
wekte verbazing en de
nodige sympathie,
maar kwam nooit ver
der dan de interne
agenda van de christe
lijke vakcentrale. Het
borrelt nog af en toe
op, maar het bruisen
is er wel van af.
Menig vliegtuigpassagier is, ondanks zijn geloof in de noodzaak van een
De ideeën van Westerlaken sloten naadloos aan op het
in 1987 geïntroduceerde kernbegrip van modern
milieubeleid: duurzame ontwikkeling. Dat komt er kort
gezegd op neer dat economische groei en milieube
scherming elkaar niet uitsluiten, zoals eigenlijk voor de
hand ligt, maar dat die twee wel degelijk samen door
één deur kunnen. De euforie steeg ten top toen het
Centraal Planbureau (CPB) in 1989 berekende dat zelfs
bij een verdubbeling van de produktie de Nederlandse
landbouw, industrie en het verkeer bij elkaar nog aan
zienlijk minder rotzooi zouden kunnen uitstoten. Uiter
aard mits de beschikbare milieutechnologie ook wordt
gebruikt.
Maar veranderde er ook echt wat? Een enthousiaste Al
ders kwam, een teleurgestelde Alders vertrok naar de
VN. Zijn opvolgster Margreet de Boer zei vorige week in
deze krant alvast dat zij niet verder kan dan de maat
schappij haar toestaat. En die wil nog niet erg, zo blijkt
uit het boek Ontstolen welvaart, kroniek van duurzaam
Nederland. De bundel is verschenen ter gelegenheid
van de Nationale Duurzaamheidsdebatten die deze
week in het Amsterdamse Scheepvaartmuseum worden
gehouden. Elf journalisten beschrijven de vele voetan
gels en klemmen én de bescheiden succesjes op weg
naar een duurzame(r) samenleving.
Kern van de zaak is, hoe je het ongrijpbare grijpbaar
moet maken. Wie kan zich écht iets voorstellen bij het
broeikaseffect, waarover net twee weken in Berlijn druk
is geconfereerd? En bij het ozongat, bij verzuring of bij
smog? En wie is in het verlengde daarvan bereid om
daar echt een offer voor te brengen?
Menig vliegtuigpassagier zal op gezag van al die be
zorgde geleerden best willen geloven dat er een kli
maatverandering op til is en dat dat heel vervelend kan
uitpakken, maar geloof maar niet dat hij van plan is een
vakantie wat dichter bij huis te zoeken. En dan weer
verregenen op die camping in Overijssel zeker, net als
twee jaar geleden? Bovendien: wat doet dat ene vlieg-
reisje er nu toe?
STAAL EN BETON
Op beleidsniveau is de offerbereidheid voor het milieu
al niet veel groter. Ideeën zijn er genoeg, maar er hoeft
maar iemand 'werkgelegenheid' te roepen of het kabi
net kruipt weer in zijn schulp. Zoals Teo Warns van
Milieudefensie stelt in Ontstolen welvaart: „Voor de be
slissing is uitbreiding van Schiphol tastbaarder, met al
dat staal en beton, dan onze diffuse megaprojecten
voor recycling, reparatie-economie en natuurbouw
Ik heb gesprekken meegemaakt met mensen van vak
beweging en PvdA die zeiden dat ze tegen uitbreiding
van Schiphol zouden willen stemmen, maar dat ze
bang zijn dat later zal blijken dat al die banen die wij
met onze alternatieven beloven, niet afkomen. Intussen
zou Schiphol dan de boot definitief hebben gemist."
Het opmerkelijke is dat een duurzamer samenleving
per saldo geen banen hoeft te kosten: hergebruik vergt
immers meer arbeid dan het winnen van ruwe grond
stoffen. Hetzelfde geldt voor het repareren van spullen:
dat kun je immers niet door een robot of andere ma
chine laten doen. Directeur Henk Don van het Centraal
Planbureau zegt in de bundel: „Het is niet óf het een óf
het ander. Ik denk dat volledige werkgelegenheid kan,
zowel mét als zónder duurzaamheid in de materiële
gezond milieu, niet van plan zijn vakantie wat dichter bij huis t
zin. Het kan een verschuiving geven van goederen naar
diensten, maar dat hoeft geen banen te kosten. De
koopkrachtige vraag blijft. Het geld zal dan dus in een
andere richting worden besteed".
Dat klinkt hoopvol. Maar wat Don (op zich overigens
terecht) buiten beschouwing laat, is dat bij een duurza
me economie het welvaartspeil wel degelijk daalt. Nu is
het nog zo dat natuur en grondstoffen veel te laag
vaak helemaal niet zijn geprijsd. Worden de milieu
kosten wél helemaal meegenomen in de produktiekos-
ten, dan worden die produkten veel duurder. Hoe
duurder een produkt is, des te aantrekkelijker wordt re
paratie (zoals bij auto's, waarvan de reparatie vaak
goedkoper is dan de aanschaf van een andere). Van
daar dat een duurzame economie per saldo geen werk
gelegenheid hoeft te kosten.
LEMMINGEN
Het neemt echter niet de harde waarheid weg dat je elk
dubbeltje maar één keer kunt uitgeven. Geld voor scho
nere lucht, beter drinkwater en nog wat van die dingen
is niet meer beschikbaar voor een safari in Kenya, een
CD-i speler of de dagelijkse booschappen. Het 'prijzen'
van de natuur betekent dus het inruilen van de safari
voor schone lucht en een nieuwe auto voor gifvrij
drinkwater. Dat is geen kwestie van kunnen, maar van
willen, dat behoeft geen betoog. Maar hoeveel mensen
kennen schone lucht meer waarde toe dan een nieuwe
auto?
En zelfs als een meerderheid dat doet, doemt nog eens
de vraag wie zijn contactsleuteltje moet inleveren. Laat
Ontstolen Welvaart, kroniek van duurzaam Neder
land. Onder redactie van Kees Waagmeester. Uitgev
rij Jan Mets, prijs 26,50.
de sterkste schouders maar de zwaarste lasten dragei
zal menigeen dan zeggen. Maar dat, stelde de econoo
Jan Pen twee jaar geleden in de onvolprezen bundel
Greep op groei, zit er nou net niet in. Ónder de rijken,
aldus Pen, 'zitten nu juist een heleboel handige jonge
die zich niets laten afpakken'. Werknemers kunnnen
zich indekken via loononderhandelingen, zodat de re
kening uiteindelijk belandt bij de uitkeringsontvangei
En dat, zo schrijft journalist Johan van Workum in zij
bijdrage aan de congresbundel, is nu juist weer niet
duurzaam, want eerlijk delen is een van de voorwaar
den voor duurzame ontwikkeling. In de eerste plaats
omdat niets zo'n sterke prikkel is om méér te willen,
dan te zien dat de buurman wél heeft wat jij (nog) nie
hebt. In de tweede plaats omdat het afwentelen van
milieukosten op de armsten weinig anders is dan de
ontsteking van een sociale tijdbom op scherp zetten.
De weg naar een duurzame samenleving is daarmee
nog heel lang. Zoals CNV'er Westerlaken zegt: „Het is
in een groep lemmingen die in de richting van het
:er lopen en tegen elkaar roepen: dit gaat niet
maar ondertussen wel blijven rennen. Hoe kun je
dit gedrag doorbreken? Het is alsof je mensen op de
grens van een crisis moet brengen, bijna levensbedrei
gend, voordat ze bereid zijn te kantelen in hun keu-
