Rwandezen vluchten
massaal uit Burundi
Buitenland
Nederlander gedood bij
vliegramp in Roemenië
Chinese dissident Wei Jingsheng al een jaar zoek Clinton doet dagje Haïti
Nieuwe Russische TV maakt stormachtige entree
ATERDAG 1 APRIL 1995
ijl
Zweden wijst Russische spion uit
>50Stockholm Zweden heeft een Russische handelsgezant gisteren
'^beschuldigd van spionage en hem bevolen het land te verlaten.
[ggDe Russische ambassadeur Grinevski werd op het matje geroe-
,50pen bij het ministerie van buitenlandse zaken, aldus het persbu-
isoreau TT. Het ministerie overhandigde een officieel protest aan
50 de ambassadeur en gaf Rusland een uitbrander omdat het on-
®G|danks het einde van de Koude Oorlog blijft spioneren. „We had-
50 den van het nieuwe democratische Rusland ander gedrag ver-
Iwacht", aldus een woordvoerder. De Russische ambassade in
Stockholm weigerde commentaar.
so Goudkoorts in Kazachstan
moskou» Duizenden Kazachen hebben gisteren de banken be-
50 stormd om hun briefjes van tien tenge (drie Nederlandse cen-
50,ten) te verkopen voor 250 dollar per stuk. Een plaatselijke krant
^9'had namelijk gemeld dat de coupures goud en platina bevatten.
^Volgens het dagblad Ekspres AT had de Londense drukkerij die de
sqKazachse tenge had gedrukt, per ongeluk edelmetalen in de vei-
5o!ligheidsstrip van het bankbriefje gebruikt. Commerciële banken
50, zouden daarom bereid zijn tot 250 dollar per briefje neer te leg-
5°, gen. Uiteindelijk bleken de goedgelovige tenge-verkopers het
slachtoffer te zijn van een vervroegde 1 -aprilgrap van Ekspres K.
50 De krant verschijnt namelijk niet op zaterdag, waarop de redac-
5o| tie besloot het misleidende bericht alvast op 31 maart te plaat-
50, sen.
50,
50,
5<j Tapie verliest hoger beroep
5°, parijs De Franse zakenman-politicus Tapie heeft gisteren in Pa-
5Qrijs het hoger beroep verloren dat hij had aangespannen tegen
5o' zijn faillietverklaring. Curatoren hebben nu de vrije hand om
5o| zijn bezittingen te veilen. Tapie zei dat hij tegen de uitspraak in
50, beroep zal gaan bij het Hof van Cassatie. Tapie, voormalig eige-
50.' naar van onder meer Adidas en de voetbalclub Olympique Mar-
seille, kon zijn schulden eind vorig jaar niet meer voldoen en
5o' werd door de rechtbank failliet verklaard. Hij wordt bovendien
50' verdacht van belastingontduiking en het opzettelijk te gronde
50, richten van bedrijven door geld te verduisteren.
30,
)0,
Vijftien jaar voor Neo-nazi Oostenrijk
I wenen Een rechtbank in Wenen heeft de Neo-nazi Hans Schi-
manek gisteren tot vijftien jaar gevangenisstraf veroordeeld.
Schimanek (31) heeft een paramilitaire organisatie opgericht die
onder meer streefde naar de heroprichting van Hitlers NSDAP.
1 Op een videoband die tijdens het proces tegen Kussel werd ver-
toond, zei Schimanek de republiek Oostenrijk omver te willen
werpen en de macht met geweld te willen grijpen. Veel opzien
wekte een scène waarin hij zijn kameraden liet zien, hoe men
een tegenstander de keel doorsnijdt.
Bosnische beul moet naar Den Haag
bonn» De Duitse Bondsraad heeft gisteren een wet aanvaard die
het mogelijk maakt de Bosnische Serviër Dusan Tadic uit te le
veren aan het Internationaal Tribunaal van de Verenigde Naties
in Den Haag. Het tribunaal houdt zich bezig met de berechting
van oorlogsmisdadigers uit het voormalige Joegoslavië. De 39-
jarige Bosnische Serviër wordt beschuldigd van een leidende rol
in de 'etnische zuiveringen' in Bosnië. In het concentratiekamp
Omarska, waar Bosnische moslims bijeen werden gedreven, zou
hij als kampbewaker ten minste 32 mensen hebben vermoord
en 61 gemarteld.
59 Doden bij ongeluk in sneeuwval
boekarest afp-anp
In de Roemeense Airbus die gis
termorgen kort na de start in
Boekarest tijdens zware
sneeuwval neerstortte, bevond
zich ook een Nederlander. Sa-
Jmen met 32 Belgen, negen Roe-
menen, drie Amerikanen, twee
Spanjaarden, een Fransman,
:j een Thai en de bemanning is hij
omgekomen bij de ramp. België
|en Roemenië stellen een geza
menlijk onderzoek in-naar de
oorzaak.
De verongelukte Airbus kwam
uit Bangkok. Het toestel stond
een uur stil in Boekarest om te
worden bijgetankt. Het toestel
was sinds 1994 in bedrijf. Het
was de laatste Airbus die de
Roemeense maatschappij
Tarom afnam. Tarom had de
toestellen in onderhoud bij
Swissair en heeft de Zwitsers
gevraagd om hulp bij het on
derzoek.
Kort nadat het toestel om tien
over negen plaatselijke tijd was
opgestegen van de luchthaven
Felle gevechten
I na aanslag Israël
j Hezbollah-leider
jeruzalem-sidon ap
Bij een raketaanval op het noor
den van Israël is gisteren een
dode gevallen. De aanval was
het antwoord op de dood van
een Libanese guerrillaleider die
eerder op de dag omkwam bij
een Israëlisch luchtbombarde
ment. Israël antwoordde op zijn
beurt weer met nieuwe lucht-
aanvallen op Zuid-Libanori.
Gevechtshelikopters en vlieg
tuigen hadden vrijdag eerder op
de dag vier aanvallen uitge-
j voerd op Zuid-Libanon. De 48-
1 jarige Hezbollah-bevelhebber
I Yassin en zijn medewerker kwa-
men om het leven toen de auto
I waarin ze zaten werd geraakt
door een raket, afgevuurd door
I een helikopter. Yassin was een
van de tien belangrijkste Hez-
bollah-bevelhebbers in Zuid-Li-
banon.
Politiebronnen zeiden dat de
I Hezbollah na de aanslag op
commandant Yassin Katjoesja-
j raketten en mortiergranaten
had afgevuurd op de veilig
heidszone, waarna Israëlische
tanks, kanonnen en bommen
werpers Hezbollah-bases be
stookten. Drie Israëlische bom
menwerpers hadden 's morgens
al bombardementen uitgevoerd
op vermeende Hezbollah-bases
bij de stad Ein Bouswar. Het
was de twaalfde luchtaanval van
dit jaar.
peking renee schoof
Vandaag is het precies een jaar geleden dat
China's bekendste dissident, Wei Jingsheng,
verdween. Wat hij heeft misdaan, waar hij
zich bevindt en hoe hij er aan toe is - als hij
überhaupt nog leeft - weet niemand. Tot
dusver is ieder officieel bericht uitgebleven.
Wei werd in 1979 voor het eerst gearres
teerd wegens het schrijven van essays waar
in hij democratische hervormingen eiste.
Hij zat bijna vijftien jaar in de cel en kwam
in 1993 vrij. In dat jaar probeerde China te
vergeefs de organisatie van de Olympische
Spelen voor het jaar 2000 in de wacht te sle
pen. In de zes maanden volgend op zijn
vrijlating schreef Wei essays ten gunste van
de democratie die in het buitenland werden
gepubliceerd en gaf hij interviews aan bui
tenlandse verslaggevers. Hij liet zich door
geen enkele politieorder het zwijgen opleg
gen. De politie arresteerde hem opnieuw op
1 april 1994 en sindsdien is er niets meer
over hem vernomen, zelfs niet door familie
leden.
Wei's onverbloemde uitspraken en zijn
lange gevangenisstraf maakten hem tot de
bekendste van China's duizenden politieke
gevangenen. In oktober droegen 58 leden
van het Amerikaanse Congres Wei voor
voor de Nobelprijs voor de vrede van 1995.
Meer dan 150 anderen over de hele wereld
hebben de nominatie gesteund, zo zei het
Robert F. Kennedy Centrum voor Mensen
rechten in een verklaring. Het Centrum, dat
zich in Washington bevindt, heeft een brie-
vencampagne georganiseerd voor Wei. Het
zegt echter nog geen enkele reactie van de
Chinese regering te hebben gehad op een
verzoek om informatie over Wei.
Regeringsfunctionarissen weigeren Wei's
verblijfplaats te onthullen of te zeggen van
welke misdaden hij beschuldigd wordt. Op
zijn wekelijkse persconferentie antwoordde
woordvoerder Chen Jian van het ministerie
van buitenlandse zaken op vragen over Wei
dat het hier een binnenlandse aangelegen
heid betrof. Hij wilde zelfs niet zeggen of
Wei nog in leven is.
„Als de heer Wei al schuldig is aan iets,
dan is het aan het pleiten voor democratie
en individuele vrijheid." zo schreef de dissi
dent Fang Lizhe deze maand in een com
mentaar in de International Herald Tribu
ne.
Tijdens zijn verblijf in de gevangenis, als
dertiger en vroege veertiger, heeft Wei een
aantal tanden verloren en een hartkwaal
ontwikkeld. Gisteren publiceerde de Eas
tern Express in Hongkong een vertaling van
een interview dat Wei in 1993 heeft gege
ven. Hierin beschreef Wei zijn gevangenis-
jaren in isolatie, waaronder een periode in
absolute duisternis. De gevangen kregen
geen vlees of fruit en aten meestal brood.
„Het was zeer pijnlijk aan de tanden," zo
citeerde de krant Wei. „Hoewel ik niet reli
gieus was, kon ik de tijd in de gevangenis
doorstaan omdat ik een spiritueel systeem
had. Ik heb geen enkele keer aan zelfmoord
gedacht," zei hij. Hij verzon wetenschappe
lijke uitvindingen om de verveling te ver
drijven, maar „het was gemakkelijk om de
pressief te raken. Ik beschouw het als een
wonder dat ik het heb overleefd."
Bang voor grote vergeldingsactie uit Rwanda
Meer dan 45.000 Rwandese vluchtelingen zijn op de
vlucht geslagen uit angst voor de escalatie van het etni
sche geweld in Burundi. De vluchtelingen, die matrassen,
zakken voedsel en andere bezittingen op hun hoofd en
rug droegen, vormden gisteren een rij van tien kilometer
voor de grens met Tanzania. De Rwandese Hutu's
vluchtten vorig jaar naar het buurland Burundi uit angst
voor vergelding na de massaslachting op etnische Tutsi's
in hun vaderland.
ngozi ap vluchtelingen angstig gemaakt.
Vlak na die aanslagen vertrok
ken 24.000 Rwandezen naar
Zaire, terwijl werknemers en di
plomaten uit westerse landen
hun gezin op het vliegtuig zet
ten. Het vertrek van de buiten
landers verhoogde de vrees dat
het tot een escalatie zou komen.
„Ze zijn bang dat de hulpverle-
De vluchtelingenstroom kwam
op gang nadat een gewapende
man maandag in kamp Majuri
twaalf Rwandese vluchtelingen
had gedood. Ook de aanslagen
van Tutsi-milities in de Burun
dese hoofdstad Bujumbura, vo-
weekeinde, hebben de
ng
ners weggaan en dat is niet het
geval", aldus VN-woordvoerder
Kessler gisteren.
De vluchtelingen zeiden te
gen hulpverleners dat ze bang
zijn dat de Tutsi's, die nu aan de
macht zijn in Rwanda, van plan
zijn om op 7 april het noorden
van Burundi binnen te dringen
om slachtpartijen aan te rich
ten. Op 7 april is het een jaar
geleden dat de massamoorden
in Rwanda begonnen.
De meeste vluchtelingen die
onderweg waren naar Tanzania
kwamen uit kamp Magara, dat
volgens Paul Stromberg, een
woordvoerder van het Unhcr in
Bujumbura, helemaal verlaten
was. „Er is geen stukje doek
achtergebleven", zei hij verwij
zend naar de plastic zeildoeken
die aan de vluchtelingen waren
uitgereikt in de kampen.
In totaal bevinden zich
200.000 vluchtelingen in zeven
kampen in Burundi.
Rwanda en het buurland Bu
rundi hebben ongeveer dezelfde
bevolkingssamenstelling: 85
procent van de bevolking is
Hutu en 15 procent Tutsi. Hoe
wel er in Burundi ook al enkele
duizenden doden zijn gevallen
bij etnisch geweld, verwachten
hulporganisaties niet dat ook
hier op grote schaal slachtpar
tijen zullen worden aangericht,
omdat de machtsverhoudingen
anders liggen. De kans dat het
gebeurt kan echter niet volledig
worden uitgesloten.
Otopeni bij dë Roemeense
hoofdstad, stortte het neer bij
het dorp Balotesti, dertig kilo
meter ten noorden van de
luchthaven. Volgens het Roe
meense persbureau Rompres is
de Airbus ontploft. Het persbu
reau baseert zich op ooggetui
gen.
De Belgische regering stuurde
onmiddellijk extra personeel
naar Boekarest om te helpen bij
de berging van de stoffelijke
resten. Volgens minister Vande
Lanotte van binnenlandse za
ken zijn er geen aanwijzingen
dat het vliegtuig is neergestort
als gevolg van een aanslag. De
Belgische regering zette een
speciaal vliegtuig in om de lij
ken van de Belgische slachtof
fers te repatriëren. De identifi
catie van de slachtoffers ver
loopt moeizaam.
Het is het elfde ongeluk met
een Airbus in ruim zeven jaar
tijd. De Europese Airbus A310 is
sinds eind 1985 in gebruik. Mo
menteel vliegen er 245 Airbus
sen. Het voorlaatste ongeluk
met dodelijke afloop met dit ty
pe toestel gebeurde in Japan.
Daar stortte in april 1994 een
Airbus van een Taiwanese
maatschappij neer en verloren
264 mensen het leven. In sep
tember vorig jaar stortte een
Tarom-Airbus met 182 passa
giers bijna neer op de Parijse
voorstad Villeneuve-le-Roi. De
piloot kreeg het toestel pas weer
onder controle toen het de
grond tot op honderd meter
was genaderd.
Twee Rwandese kinderen staan te wachten bij de grens met Tanzania. Met hun ouders zoeken ze hun heil in het buurland in de h
ke slachting in Burundi tijdig te ontvluchten.
den haag dieperik kramers
De kijkers in Rusland en de overige ex-
Sovjetrepublieken krijgen vandaag een
nieuwe TV-zender voorgeschoteld: de
Publieke Russische Televisie (ORT), die in
de plaats komt van de vroegere Sovjette
levisie Ostankino. Moord, maffia-belan
gen, sociale onrust en politieke belan
genverstrengeling bedreigen echter de
toekomst van het project al voordat de
eerste uitzending de lucht in gaat.
De nieuwe zender komt voort uit de ge
deeltelijke privatisering van Ostankino.
Krachtens een decreet van president
Jeltsin houdt de overheid 51 procent van
de aandelen in handen, de rest gaat naar
een consortium van banken en bedrij
ven. De ORT krijgt het rijk alleen op ka
naal 1dat tot dusver was voorbehouden
aan Ostankino. Dat zal vanaf 1 april
doorgaan als een produktiemaatschappij
die TV-programma's aan de ORT leven.
De overheid zegt dat ze met de oprich
ting van de ORT af wil komen van de
enorme kosten van Ostankino en de
kwaliteit van de programma's wil verbe
teren. De reorganisatie heeft echter
kwaad bloed gezet bij het parlement, het
personeel van Ostankino en de 'reclame
maffia'. De georganiseerde misdaad zou
achter de moord op directeur Listjev zit
ten, die op 1 maart voor de deur van zijn
appartement werd doodgeschoten.
De dader is nog spoorloos, maar aange
nomen wordt dat Listjevs dood samen
hangt met de veranderingen bij Ostanki
no, en met name met zijn besluit over
advertentiewerving. Kort voor zijn dood
had hij bepaald dat Ostankino (en na 1
april de ORT) geen reclame meer zou
uitzenden, totdat er een waterdicht con
trolesysteem voor de verkoop van zend
tijd was geregeld. Het was namelijk ge
bleken dat veel reclame-inkomsten (naar
schatting 85 procent van het totaal) in de
zakken van duistere tussenpersonen Ver
dwenen. Deze 'reclame-maffia' zou zich
daarom van Listjev hebben willen ont
doen en de ORT tegenhouden. „We heb
ben iemand voor de voeten gelopen al
dus de voorzitter van de Raad van Be
heer van de ORT, Aleksandr Jakovlev.
Ook de vijfduizend werknemers van
Ostankino zijn ontevreden over de nieu
we zender en vrezen voor hun baan. De-
cennnia lang genoten ze een monopolie
positie, maar nu zullen ze moeten con
curreren met andere bedrijven die even
eens voor ORT programma's gaan ma
ken. Twee weken geleden zegde het per
soneel op een protestbijeenkomst het
vertrouwen in hun baas, algemeen direc
teur Jakovlev, op. Jakovlev beschuldigde
hen van 'creatieve impotentie' en stapte
woedend op.
Als gevolg van het gerommel rond de
ORT hebben drie aandeelhouders, de
TV-maatschappijen ATV, ViD en Ren-
TV, zich inmiddels uit het project terug
getrokken. Dit gebeurde nadat hun di
recteuren anonieme dreigementen had
den ontvangen. Het verlies van de drie
maatschappijen is een zware tegenslag,
omdat zij veel nieuwe programma's had
den moeten verzorgen.
Ook in het parlement is verzet gerezen
tegen de fluwelen overname van de
staatstelevisie door de commercie. De
Staatsdoema (Lagerhuis) stemde ervoor
de privatisering tijdelijk stop te zetten,
een besluit dat kamerbrede steun kreeg
van communisten, oppositionele hervor
mers en de rechtsradicalen van Zji-
rinovski.
Waarnemers en politici verdenken Jelt
sin ervan het eerste TV-kanaal onder het
mom van commercialisering te willen
veranderen in zijn eigen spreekbuis. Dat
zou blijken uit het feit dat een groot deel
van de aandelen in handen is van 'de
groep van Acht', banken die nauwe ban
den met het Kremlin onderhouden.
Met een potentieel kijkerspubliek van
tweehonderd miljoen is de Russische te
levisie een belangrijk platform voor poli
tici in de parlements- en presidentsver
kiezingen, die in december 1995 en juni
1996 moeten plaatsvinden. De opmer
king van de bankier Oleg Bojko, een van
de aandeelhouders van ORT, dat de
Groep van Acht voor uitstel van de ver
kiezingen is, deed dan ook veel stof op
waaien. „De controle van een enkele po
litieke en financiële groep over de televi
sie betekent een gevaar voor de staat",
aldps de voorzitter van de parlements
commissie voor mediazaken, de hervor
mer Igor Jakovenko.
port au prince De Amerikaanse
president Clinton en zijn Haïtiaan-
se Aristide gaven eikaar een stevi
ge arm toen Clinton een dagje
overwipte vanwege de officiële
beëindiging van de Amerikaanse
bezetting. Clinton werd door tien
duizenden Haitianen toegejuicht
tijdens zijn toespraak vanachter
een kogelvrij scherm op de trap
pen van het Paleis. Hij noemde de
Amerikaanse invasie, die een eind
maakte aan het bewind van een
militaire junta, een groot succes.
Volgens Aristide hebben de Ame
rikaanse soldaten Haïti 'van dood
naar leven geleid'. Clinton riep de
Haitianen op nu de handen ineen
te slaan om hun straatarme land
weer op te bouwen. Nu de Ameri
kanen het eiland verlaten, neemt
een VN-vredesmacht hun taken
over. Die VN-macht bestaat uit
6.000 soldaten uit 27 landen, on
der wie 150 Nederlandse mari
niers. FOTO'REUTER
Shanghai dreigt in de
komende eeuw te verdrinken
peking yvonne van der heupen
correspondent
De Chinese havensteden
Shanghai en Kanton dreigen in
de komende eeuw onder water
te verdwijnen. Ze behoren tot
de 48 kuststeden in China die
tegen het jaar 2050 zullen over
stromen door een stijging van
de zeespiegel, veroorzaakt door
het warmer worden van de aar
de. Meer dan 76 miljoen Chine
zen zullen tegen die tijd naar
hoger gelegen gebieden moeten
zijn uitgeweken. Deze waar
schuwing staat in een alarme
rend rapport van de Chinese
overheid en de Wereldbank
over de gevolgen voor China
van het broeikaseffect.
De zeespiegel zal een halve
tot een hele meter stijgen als
niets wordt gedaan tegen de op
warming van de atmosfeer, al
dus berekeningen van de on
derzoekers. In China's grootste
industriecentrum Shanghai gaat
het zeewater 50 tot 70 centime
ter omhoog. In de delta van de
Parelrivier in het zuiden - een
ander dichtbevolkt, economisch
welvarend gebied - verdwijnen
veertien steden omdat het wa
ter 40 tot 60 centimeter stijgt.
Het water zal een gebied over
stromen dat meer dan twee
keer zo groot is als Nederland
en 76 miljoen mensen dwingen
hun woonplaats te verlaten.
De klimaatverandering zal
ook de voedselproduktie ver
minderen, want door een grote
re verdamping komt minder
zoet water beschikbaar. Boven
dien zal meer neerslag land
bouwgronden wegspoelen en
deze ongeschikt maken voor de
teelt van gewassen, aldus het
rapport. Dit is voor de Chinezep
die in het verleden verschrikke
lijke hongersnoden hebben ge
kend, een schrikbarend vooruit
zicht. F.r is op het ogenblik al
een heftige discussie gaande öf
China - dat 22 procent van de
wereldbevolking herbergt en
slechts beschikt over zeven pro
cent van het bouwland in de
wereld - in de komende eeuw in
staat zal zijn de meer dan een
miljard Chinezen te voeden.
In het rapport wordt erkend
dat China met zijn aanhouden
de snelle economische ontwik
keling verantwoordelijk is voor
een groot deel van de uitstoót
van broeikasgassen als kool
dioxide. Op dit moment is Chrl-
na al goed voor tien procent vali
de wereldwijde uitstoot vali
kooldioxide. Als de economi
sche ontwikkeling van Chirta
doorzet, zal die uitstoot nog
enorm toenemen.
EU: Douane-unie in gevaar
door veldtocht tegen Koerden
in werking en levert Turkije gro
te handelsvoordelen op. I Ipt
Europees Parlement gaf al een
der aan dat het niet zal instem
men met de unie als Turkije cjp
deze voet doorgaat. De Turk$e
onderminister van buitenlandse
zaken Sanberk ontving gisteren
de ambassadeurs van Frankrijk,
Duitsland en Spanje en de gé-
zant van de Europese Unie en
verzekerde hen dat de Turkse
operatie zal stoppen 'als een
maal het doel is bereikt'.
Het Turkse leger trad gisteren
opnieuw hard op. Gisteren wer
den volgens een opgave van
Ankara 29 Koerdische rebellen
gedood bij een offensief tegèn
de guerillakampen in Noord-
Irak. Op 20 maart stuurde Tiir-
kije 35.000 manschappen tot 35
kilometer in Noord-lrak om de
bases te vernietigen van waaruit
Turks-Koerdische rebellen ver
rassingsaanvallen uitvoerdeh.
Koerdische rebellen vechten
sinds 1984 voor autonomie Jn
Zuidoost-Turkije. Meer dijn
15.000 mensen zijn bij defce
strijd omgekomen.
brussel-ankara gpd-ap
Turkije kan de douane-unie
met de Europese Unie wel ver
geten als het zo doorgaat in
Noord-lrak, zo heeft EU-com-
missaris Van den Broek gisteren
laten doorschemeren. „Als wij
het gevoel krijgen dat daar din
gen gebeuren die niet te verkla
ren zijn, ga ik niet naar het Eu
ropees Parlement", aldus Van
den Broek. Het EP moet de be
gin deze maand met Turkije
overeengekomen douane-unie
nog in de herfst van dit jaar
goedkeuren. Volgens Van den
Broek kan er geen sprake zijn
van een douane-unie 'op basis
van rechteloosheid'.
Volgens Van den Broek heeft
de Europese Unie Turkije al tij
dens de onderhandelingen over
de douane-unie duidelijk ge
maakt dat 'de situatie van de
mensenrechten en de kwaliteit
van de democratie in Turkije te
wensen overlaten'. De douane
unie treedt, als het Europarle
ment er zijn goedkeuring aan
hecht, op 1 januari volgend jaar