Personeel van Shell gaat
onzekere tijd tegemoet
'Burundi geen tweede Rwanda'
Feiten &Meningen
VVD wil in feite
onderkoning
leveren
Jonge Albanez*
dromen van ba:
in het buitenlar
Shell Shops
in slag met
Albert Heijn
DONDERDAG 30 MAART 1995ra?
Alt W KAffopr VAO
pe iNSfecrie MIÊT UiriÊ^r
/V1ö?JCT mibawp eff
V OOIT I6T5
nieuwsanalyse
Tjeenk Willink. foto» archief
WD-leider Bolkestein maakt afwerende
gebaren: „Daar ga ik helemaal niet over,
dat moet u aan de heren van de Eerste Ka
mer vragen." CDA-senator Braks roept
Korthals Altes, WD-fractievoorzitter in de
Eerste Kamer, vanaf de trappen toe: „Ik
heb geen standpunt hoor. Geen stand
punt!". PvdA-fractieleider Wallage roert
bezorgd in zijn kopje thee: „Wij hechten
aan kwaliteit; dat vind ik belangrijker dan
partijpolitiek." Als in Den Haag spitsroe
den wordt gelopen, staan hogere belangen
op het spel.
De WD-aanval kwam een beetje als een
sluipmoord. Direct na de verpletterende
overwinning bij de statenverkiezingen had
de partijtop nog sussende taal gesproken.
Of de VVD, nu de grootste partij in de Eer
ste Kamer, het had voorzien op de stoel van
PvdA-senaatsvoorzitter Tjeenk Willink,
luidde de vraag. Welnee, bezwoer Korthals
Altes, WD-aanvoerder in de Eerste Kamer.
„Tjeenk Willink is een goeie, die mag blij
ven zitten." WD-prominent Wiegel wist het
nog duidelijker te zeggen: deze post opei
sen zou een bom zijn onder de coalitie.
Amper een maand later zijn de coalitie
partners flink opgeschrikt. „Wij willen de
voorzitter van de senaat leveren", zei Kort
hals Altes in een interview met de Volks
krant. „Politiek is het gewenst te profiteren
van het moment." Waarom het geluk niet
opeisen als het je toelacht, lijkt de achterlig
gende gedachte.
Sedert 8 mei is de WD de grootste in de
provincies, heeft Bolkestein het imago van
'schaduwpremier' en domineert de WD
het politieke debat. Zou het dan niet aardig
zijn als eens een liberaal op Prinsjesdag in
de Ridderzaal de veVenigde vergadering
voorzit en 'leve de koningin' roept?
De vraag rijst wat het senaatsvoorzitter
schap (110.877 gulden bruto) voor de WD
zó aantrekkelijk maakt dat de partij er de
coalitievrede voor op het spel durft te zet
ten. CDA-senator Piet Steenkamp, voorzit
ter van 1983 tot 1991, grijpt naar zijn hoofd.
„Wat er zo aardig is aan die functie? Nu blijf
ik een hele tijd stil! Eerlijk gezegd, dat meen
ik serieus, ben ik blij dat ik weer gewoon ka
merlid ben. Want je zit je te verbijten op die
stoel, je mag niets zeggen, nooit es door de
wandelgangen struinen. Dat is echt vrese
lijk! Vooral voor een type als ik, dat overal
zijn mening over heeft en graag een woord
je meespreekt."
Tot de aardige arbeidsvoorwaarden re
kent Steenkamp wel de ontvangsten van
buitenlandse staatshoofden, het voorzitten
van de verenigde vergadering op Prinsjes
dag en last but not least het adviseurschap
bij de Kroon als er weer een kabinet moet
worden geformeerd. De twee kamervoorzit
ters en de vice-voorzitter van de Raad van
State worden dan als eersten door de ma
jesteit geraadpleegd. Hoe belangrijk dit ad
viseurschap is, bleek nog afgelopen zomer
toen koningin Beatrix het advies van de
CDA'ers Scholten en Deetman volgde en
niet een WD'er maar PvdA-leider Kok tot
kabinetsformateur benoemde.
De WD, zo valt in de liberale wandelgan
gen te beluisteren, vindt dat het tijd wordt
dat zij bij de volgende formatie in het drie
manschap van adviseurs (nu twee CDA, een
PvdA) wordt opgenomen. Als grootste frac
tie in de Eerste Kamer straks, ligt een claim
op het senaatsvoorzitterschap dan het
meest voor de hand.
Maar het is onwaarschijnlijk dat de WD
slaagt in deze coup. De Eerste Kamer kiest
13 juni bij meerderheid van stemmen haar
voorzitter. De grootste partij heeft daarbij
een streepje voor, maar geen dwingend
recht. En de overige fracties staan niet te
trappelen om Tjeenk Willink, alom geres
pecteerd, beentje te lichten.
De PvdA heeft bovendien het CDA onder
druk gezet Tjeenk Willink niet af te vallen.
Als het CDA de zijde van de WD kiest,
opent de PvdA de aanval op CDA-Tweede
Kamervoorzitter Deetman. CDA-kamerlid
Terpstra: „Ik wil niet overdrijven, maar het
wisselen van beide kamervoorzitters zou
een ramp zijn voor de democratie."
Wil de WD twee gerespecteerde kamer
voorzitters van hun stoel wippen en de coa
litieverhoudingen verder vertroebelen? Vol
gens PvdA-fractievoorzitter in de Eerste Ka
mer Van den Berg hebben de liberalen het
niet gemunt op de stoel van Tjeenk Willink,
maar juist op de post van CDA'er Scholtèn,
die vice-voorzitter is van de Raad van State
en over twee jaar met pensioen gaat.
De PvdA zou de WD bij die claim kun
nen steunen als de liberalen nu loyaal zijn
jegens Tjeenk Willink, aldus Van den Berg.
„Het voorzitterschap van de Eerste Kamer,
Tweede Kamer en vice-voorzitterschap van
de Raad van State zijn in de praktijk min of
meer een package-deal (koppelverkoop,
red.)."
Met het vice-voorzitterschap van de Raad
van State, overigens een benoeming waar
ook het staatshoofd nog een flinke stem in
heeft, zou de WD pas echt de hoofdprijs
binnenslepen. Staatsrechtgeleerden zijn het
er over eens dat de vice-voorzitter, ook wel
de 'onderkoning' van Nederland genoemd,
van de drie 'majesteit-adviseurs' verreweg
de invloedrijkste is. Het rice-voorzitter-
schap is voor de WD een beetje een gok,
maar het signaal is in elk geval gegeven: de
liberalen eisen vanaf nu een evenrediger
deel van de topfuncties.
DEN HAAG PAUL KOOPMAN
Duizenden jonge Albanezen hangen in
rana op straat, bezoeken de goedkope
fiehuizen of wedden op de uitslag van
balwedstrijden. Veel van deze werklozf
jongeren dromen van een nieuw leven
een ander land.
Werken in het buitenland is het gespre
van de dag in Albanië. Het grote doel v
de jonge Albanees. Officieel is de werkl
heid in Albanië 16 procent, maar de mi
Albanezen denken dat het werklooshei
cijfer in werkelijkheid dichter bij de 50
cent ligt. Zëker is dat bijna de helft van
werkloze Albanezen tussen de 15 en 24
is.
Sinds in 1991 de grenzen open gingen,
duizenden jonge Albanezen naar het b
tenland gegaan om daar te werken. In
volle treinen ging het richting Duitslan
Als zwermen bijen hingen ze aan railin
en reddingsboten van roestige scheper
hen naar Italië brachten. Honderdduiz
den Albanezen zijn over bergpassen ov
de grens naar Griekenland geglipt. Bij
uittocht zijn vele doden gevallen.
Alban Mema (25) maakte vier keer de
tocht naar Griekenland. Hij werkte daa[
legaal als huisschilder tot hij het land vt
uitgezet. Ook zijn broer verblijft als illef
in Griekenland. „Hier is alles zo moeilif
zegt Mema. „Ik wil meteen weer terugl
Griekenland."
Met het uitblijven van buitenlandse ini
teringen is het zoeken van werk in het k
tenland onmisbaar geworden. Griekent
schat dat er 300.000 Albanezen illegaalt
Griekenland werken. Ze hebben baantjj
op boerderijen, in hotels, of in de bou\i
verdienen de helft van wat een Griekse]
werknemer aan loon ontvangt. Voor df
banezen is dat nog altijd veel meer dai
ongeveer 75 gulden die ze in eigen lani
maand verdienen, als ze al een baan hi
ben.
De illegale immigranten zijn afhankelij
van goede betrekkingen tussen Albanii
Griekenland. Zijn er spanningen, dan
de grens dicht en wordt er hard opgetr
tegen Albanezen in Griekenland. Toen
Albanese rechtbank in augustus vorig j
enkele etnische Grieken veroordeelde i
gens een aanslag, werden vervolgens
70.000 Albanezen Griekenland uitgezei
Athene blokkeerde tevens alle hulp vai
Europes Unie aan Albanië.
De Griekse minister Karolos Papoulias
(buitenlandse zaken) probeerde vorige
maand tijdens een bezoek aan Albanië
regeling te treffen voor de seizoensarbi
van Albanezen in Griekenland. Athene
overweegt 120.000 werkvergunningen
geven.
De Wereldbank, die een kantoortje hei
Albanië, schat dat de helft van de bevo
afhankelijk is van in het buitenland vei
diende lonen. In 1993 kwam er 300 mil
gulden uit het buitenland binnen, ofwi
procent van het Bruto Binnenlands Pri
dukt van Albanië. Mogelijk ligt dat rijft
werkelijkheid een stuk hoger.
Veel Albanezen die in het buitenland h
ben gewerkt, komen niet alleen met ge
terug, maar ook met plannen en kenni
over 'zaken doen'. Een enkeling zet eei
gen bedrijfje op. „Ze hebben geld meej
bracht en willen nu hun huis opknapp
Dat levert hier werk op", aldus Astrid l
meti (29). Memeti heeft nu een baan ii
rana, maar wil toch terug naar Grieken
„Ik wil niet alleen mijn brood verdiene
maar ook echt goed leven."
Sommige Albanezen hebben hun beko
van hun escapades naar Griekenland.
elektricien Plato Ilo verdiende goed in
Athene, maar is vorige maand terugge
keerd. „Oost west, thuis best", zegt hij.
kunt wel goed verdienen in Griekenlan
er een jaar of tien blijven. Maar je hele
ven daar wonen kan toch niet."
TIRANA AP
Alex de Waal van mensenrechtenorganisatie African Rights:
Nu in Burundi in enkele dagen tijd hon
derden doden zijn gevallen in etnische
onlusten tussen Tutsi's en Hutu's, lijkt
de voorspelling van internationale
hulporganisaties dat een 'tweede
Rwanda' ophanden is, werkelijkheid te
worden. Volgens directeur Alex de Waal
van de in Londen gevestigde mensen
rechtenorganisatie African Rights is
daar echter geen sprake van: „De situa
tie in Burundi is niet te vergelijken met
het Rwanda van voor de genocide."
In het noordelijke buurland was, aldus
De Waal, sprake van een vooropgezette,
goed georganiseerde volkerenmoord
die door de regering werd geor
kestreerd. „Er was een centraal plan. De
uitvoering van de moord op de Tutsi's
was zorgvuldig voorbereid. Op lokaal
niveau bleken alle dorpshoofden over
namenlijsten te beschikken en stonden
leger en Hutu-milities in de startblok
ken."
„In Burundi is daar geen sprake van.
Zowel de regering als het leger probeert
met man en macht de zaak in de hand
te houden." De omvang van de moord
partijen in Burundi zullen in zijn ogen
dan ook zeker niet de omvang krijgen
van die in Rwanda. „Er kunnen mis
schien wel duizenden of zelfs enkele
tienduizenden doden vallen", verwacht
hij. „Maar zeker geen miljoen, zoals in
Rwanda."
Nu de vijandelijkheden zijn begonnen
en verscheidene wijken van de hoofd
stad Bujumbura in enkele dagen tijd et
nisch zijn 'gezuiverd', wordt de roep
om grootscheeps militair ingrijpen gro
ter. Daarbij wordt vooral gekeken naar
een vredesmacht van de Verenigde Na
ties die de strijdende partijen uiteen
zou kunnen houden.
Verleden jaar lanceerde de Nederlandse
minister van buitenlandse zaken Hans
van Mierlo het idee voor een perma
nente en snel inzetbare VN-brigade van
zo'n 10.000 manschappen. Van Mierlo's
voorstel, dat in de nasleep van de dis
cussie over de gruwelen in Rwanda
werd gelanceerd, heeft gaandeweg
meer steun gekregen. Eerst van een VN-
commissie van wijze mannen, onder
voorzitterschap van de Zweedse pre
mier Carlsson, en nog vorige week van
Canada, dat met Van Mierlo het plan
verder gaat uitwerken.
Een doortastende en snel inzetbare VN-
vredesbrigade zou een einde moeten
maken aan de machteloosheid die het
optreden van de VN in Rwanda vorig
jaar nog kenmerkte. Maar volgens De
Waal is machteloosheid niet het werke
lijke probleem van de VN.
„Waar het echt aan ontbreekt, is aan
sprakelijkheid. Een leger, of welk appa
raat dan ook van een bepaald land,
moet verantwoording dienen af te leg
gen voor zijn optreden en eventueel ge
maakte fouten. De VN niet, die kunnen
nergens op aangesproken worden." Mi
litaire interventie in Burundi zal de za
ken eerder verslechteren dan verbete
ren, is De Waals verwachting.
De twijfel van Alex de Waal over de
doeltreffendheid van de VN is niet
nieuw. Twee jaar geleden keerde hij
'zijn' organisatie Africa Watch de rug
toe, nadat tweespalt was ontstaan
het militair ingrijpen van de VN in
malië. De Waal was daar toen op te
en stichtte African Rights, waar hij
korte tijd een wereldwijd gerespect
de organisatie van maakte. Onlang
kwam de organisatie in het nieuws
een discussiestuk, waarin kritisch v
gekeken naar westerse hulporganis
die steeds vaker actief worden in ht
politieke spel.
Er zijn volgens African Rights geno
andere middelen in Burundi voorh
den om te voorkomen dat het land
glijdt naar een poel van etnisch gei
„Op korte termijn is geen succes te
wachten", denkt hij. „Er zullen dui)
den doden vallen. Diplomatieke mi
en initiatieven van burgerlijke orga
ties kunnen resultaat afwerpen, mi
oplossingen zoeken voor de lange t
mijn."
Burundi is een land waar twee volk
nu nog op zeer ongelijkwaardige bi
met elkaar leven: de minderheid v<
Tutsi's domineert leger en maatscl
pelijk leven. De grote meerderheid
Hutu's eist een gelijkwaardige posi
Dat vergt volgens De Waal geen VT
macht, maar structurele maatscha[
lijke hervormingen.
„Wat Burundi nodig heeft is een ve
sterking en verbreding van het huil
centrale gezag, zodat van bovenaf i
regering, het politieke stelsel en de
gering kunnen worden geherstrucw
reerd."
JOHN VERHOEVEN GPD
Na aankondiging dat door reorganisatie 1.200 banen worden geschrapt
STEVENHAGEN
Voor de vierduizend medewerkers van de twee centrale
kantoren van Shell in Den Haag en Londen breken on
zekere maanden aan. De details van de gisteren door
topman drs. C.A.J. Herkströter aangekondigde reorgani
satie, die in totaal zo'n 1.200 arbeidsplaatsen gaat kos
ten, moeten nog nader worden uitgewerkt.
DEN HAAG GPD
Shell heeft plannen om de
winkels bij de grotere benzi
nepompen fors te gaan uit
breiden. Vooruitlopend op
een nieuwe winkelsluitings
wet bereidt het olieconcern
zowel uitbreiding van de
winkeloppervlaktes als van
het assortiment produkten
voor.
„Het is geen wraak op direc
teur Van der Hoeven van
Ahold, maar wel een metho
de om onze markt te be
schermen", aldus Shelltop-
man Maarten van den Bergh,
een van de twee Nederlan
ders in de top van Koninklij
ke/Shell.
Terwijl zijn collega Herkströ
ter het personeel op de
hoofdkantoren in Londen en
Den Haag op de hoogte
bracht van ingrijpende sane
ringen, sprak Van den Bergh
voor de Amerikaanse Kamer
van Koophandel in Den
Haag. Zoals al eerder aange
kondigd zullen alle Neder
landse Shellstations de ko
mende tijd een metamorfose
ondergaan, waarbij uitbrei
ding van de winkels een on
derdeel van het programma
is.
Shell is in Engeland en
Frankrijk al vergevorderd
met het bouwen vaii
'beperkte' supermarkten bij
de benzinestations. Dit in
antwoord op de supermark
ten daar, die aan de voordeur
ook benzine verkopen. Ook
Ahold deed dat in het verle
den op enkele plaatsen via
de Mirovestigingen.
Nu is nog volstrekt onduidelijk wie zijn
baan gaat verliezen. Vast staat wel dat de
Shell-top zich tot doel heeft gesteld het
werk met dertig procent minder mensen af
te doen. Het gaat hier om een 'streefgetal',
aldus een woordvoerder van het oliecon
cern. Een opsplitsing tussen Den Haag (nu
2.300 banen) en Londen (nu 1.700 banen) is
op dit moment nog niet te geven, voegde
hij daaraan toe.
Gedwongen ontslagen zijn volgens de zegs
man nooit uit te sluiten, maar Shell zal de
mensen die hun baan verliezen wel begelei
den bij het zoeken naar een nieuwe ar
beidsplaats.
Herkströter verdedigde de ingreep tegen
over zijn medewerkers als volgt: „Wij voor
zien dat de lage olieprijzen en lage marges
die de olie-industrie op het ogenblik ken
merken, zullen aanhouden. Bovendien zal
iedereen in de olie-industrie moeten blijven
streven naar hogere produktiriteit, innova
tie, kwaliteit en effectiviteit".
De ingreep is het gevolg van de nieuwe or
ganisatiestructuur die Koninklijke/Shell
krijgt. De structuur is opgebouwd rond rijf
afzonderlijke bedrijfseenheden (Business
Committees geheten), met een eigen winst
verantwoordelijkheid. Daarnaast komt er
een zogenoemd Corporate Centre van on
geveer tweehonderd mensen, uitsluitend
bedoeld om de top van het concern te on
dersteunen. Dit onderdeel zal zich bezig
houden met onder meer financiën, perso
neel, juridische zaken, en strategische plan
ning.
In vergelijking met de oude situatie is de
belangrijkste verandering dat de regionale
coördinatoren verdwijnen. Dat waren de
functionarissen waaraan alle werkmaat
schappijen van Shell tot nog toe verant
woording moesten afleggen. „Die laag
wordt er dus tussenuit gesneden", aldus de
zegsman van het concern. „De werkmaat
schappijen krijgen nu een rechtstreekse lijn
met de Business Committees en omge
keerd. De organisatie wordt zo flexibeler,
korter en strakker".
De rijf nieuwe bedrijfseenheden die
overeenkomen met de rijf gebieden waarop
Shell werkzaam is zijn Exploratie en Pro-
duktie, Chemie, Aardgas, Steenkool en Oil
Products. In laatstgenoemde bedrijfseen
heid worden alle activiteiten op het gebied
van de downstream olie (marketing, raffi
nage, olievoorziening, handel en zeetrans
port) gebundeld. Bij deze werkzaamheden
zijn zowel onderdelen van het hoofdkan
toor in Den Haag als van het centrale kan
toor in Londen betrokken.
'absolute nonsens'
Het is niet uitgesloten dat er medewerkers
van Den Haag naar Londen moeten verhui
zen of van Londen naar Den Haag. Maar
duidelijkheid daarover is nu nog niet te ge
ven. Datzelfde geldt voor werknemers die
als gevolg van de reorganisatie wellicht van
een van de twee centrale kantoren worden
overgeplaatst naar een van de vele werk-
Het Shellhoofdgebouw in Den Haag.
maatschappijen. Geruchten als zou het
hoofdkantoor in Den Haag in zijn geheel
worden opgedoekt en overgeplaatst naar
Londen, werden door Shell als 'absolute
nonsens' van de hand gewezen.
De nieuwe organisatiestructuur moet voor
het einde van dit jaar zijn beslag krijgen.
Dat betekent echter volgens de zegsman
niet dat de vierduizend medewerkers nog
negen maanden op uitsluitsel moeten
wachten. Die duidelijkheid moet er al eer
der zijn. Inmiddels is het overleg met de
bonden en de ondernemingsraad begon
nen.
Bestuurder O. Hoole van de Unie BLHP
toonde zich niet verrast door de omvang
van het banenverlies. Volgens hem leert de
ervaring bij andere bedrijven dat, als er
eenmaal gesneden gaat worden in de over
head, zoals centrale diensten en dergelijke,
het banenverlies over het algemeen groter
uitvalt dan bij inkrimpingen van produktie-
afdelingen.
