<&t
c
Een gebouw
dat kronkelt
als een slang
ZATERDAG 11 MAART 1995
Het bijzondere ge
bouw van 'Katwijk
Farma', ontworpen
door het Amsterdam
se architectenduo Al
berts en Van Huut.
FOTO'S
LOEK ZUYDERDUIN
outje van de architect? Dronke
mansbouwkunst? Of een middel-
eeuwse burcht na een beving van
7,8 op de schaal van Richter? Niets van dit al
les. Hier, in het Leidse Bio Science Park, staat
het gloednieuwe gebouw van de farmaceuti
sche producent Katwijk Farma en groothan
del Sameko Farma, ontworpen door het
spraakmakende architectenduo Alberts en
Van Huut. De grillige ontwerpen van het
tweetal hebben het stempel 'organische ar
chitectuur' opgedrukt gekregen omdat ze as
sociaties oproepen met natuurverschijnselen.
Op 16 maart zullen minister Borst van volks
gezondheid en de Leidse burgemeester Goe-
koop, het nieuwe onderkomen feestelijk ope
nen.
Het is niet voor het eerst dat het Amsterdam -
'se architectenbureau Alberts en Van Huut de
aandacht trekt met zijn ontwerpen. In dezelf
de organische stijl verrees enkele jaren gele
den in de Amsterdamse Bijlmermeer het
hoofdkantoor van de NMB-bank (sinds de fu
sie met de Postbank de hoofdzetel van de
ING-bank). Het is één van de bekendste ge
bouwen van Nederland geworden. En één
van de mooiste, oordeelde het publiek enkele
jaren geleden.
Nog geen jaar geleden werd in Groningen
het 80 meter hoge hoofdkantoor van de Gas
unie opgeleverd dat als een indrukwekkende
apenrots omhoog rijst uit het Groningse
landschap. Naar verluidt heeft de architect
zich bij dit specifieke ontwerp laten beïnvloe
den door de rotsformaties van het Monu
ment Valley in het zuidwesten van de Vere
nigde Staten.
Bouwstijl
Het architectenbureau Alberts en Van Huut
laat zich in hoge mate inspireren door de na
tuur. Het bureau heeft de manier van bou
wen organische architectuur genoemd, het
geen associaties oproept met de antroposo
fische stijl van Rudolf Steiner. Maar het bu
reau ziet het zelf eerder als een voortzetting
van de Jugendstil (Art Nouveau), de (bouw-
)stijl die wordt gekenmerkt door veel krullen,
-gebogen lijnen en zweepslagen.
Een sterk voorbeeld van organische archi
tectuur zijn de wereldberoemde gebouwen
die de Catalaanse architect Antonio Gaudi
begin deze eeuw ontwierp in Barcelona. De
Amsterdamse architecten blijven tamelijk
nuchter onder alle vergelijkingen. Alberts
zegt er geen antroposofische filosofie op na
te houden maar beroept zich er op te werken
in de traditie van de Amsterdamse School.
Hoe het ook zij, de ontwerpen van Alberts
en Van Huut zijn uniek. Een haakse hoek zul
je er zelden in tegenkomen. De gebouwen
vallen op door grillige vormen, alsof ze uit de
aarde zijn ontsproten, met torens die, als le
vende organismen naar de hemel reiken. Al
berts omschrijft zijn bouwwijze dan ook als
een groeiproces dat zeer nauw met de natuur
is verbonden. „Een proces waarin de materie
tot leven komt in harmonie met de mens." In
zijn ogen hebben de gangbare gebouwen van
beton, staal en glas, met alleen maar rechte
hoeken, een slechte invloed op de mens.
Anders dan het uit tien torens samengestelde
bankgebouw in de Bijlmer en het als de
Rocky Mountains oprijzende hoofdkantoor
van de Gasunie, is het complex van Katwijk
Farma een tamelijk plat gebouw dat een op
pervlak van 12.000 vierkante meter beslaat.
Van welke kant je het complex ook nadert,
overal springt direct het grillige silhouet in
het oog. Het gebouw kronkelt als een stenen
slang door het Leidse Bio Science Park.
De glooiende oprijlaan voor het hoofdge
bouw is bestraat in drie kleuren steen waarin
een gestileerde engel te herkennen valt. In de
lichtgekleurde buitenmuren zijn met rood
De Burcht in de Leidse binnenstad heeft er een concurrent
bijgekregen. Wie de gemeente Leiden nadert via de Plesmanlaan,
ontwaart tussen de blokkendozen van beton, staal en spiegelend
glas, in het aldaar gelegen bedrijvenpark plotseling de grillige
contouren van een bijzonder complex. Bijna alle wanden van het
gebouw staan schots en scheef.
Het architectenduo Alberts en Van Huut doet weer van zich
spreken!
bruine stenen stroken gemetseld die als plan
ten omhoog schieten. Op de hoeken zijn to
renachtige noodtrappenhuizen gesitueerd
om het idee van een kasteel versterken. Het
platte dak heeft ongelijkmatige randen die
doen denken aan kantelen. Bovenop de etage
is nog een kleine verdieping gesitueerd waar
in een ruime vergaderzaal en het bedrijfsres
taurant zijn ondergebracht. Deze tweede ver
dieping wordt bekroond door een koperen
dak dat nu nog roodachtig is maar mettertijd
een lichtgroene oxydelaag zal ontwikkelen.
Boven de hoofdentree is ook het sculptu
raal ogend dak van koper gemaakt. Via een
bordeauxrode draaideur komt de bezoeker in
een lichte entreehal met rechts een balie, uit
gevoerd in blank hout, en links een vijvertje
met een in natuursteen uitgehouwen kelk
waaruit water klatert. Een gebogen trap klimt
vanuit de hal, als een plant, omhoog naar de
verdiepingen. De wanden hebben verschil
lende tinten die in elkaar overlopen.
Plezierig
De eerste indruk die de bezoeker krijgt, is dat
hij in een warm bad terecht is gekomen. Or
ganische architectuur staat voor een vriende
lijke vormgeving, vloeiende lijnen, het ge
bruik van natuurlijke materialen en het toe
passen van warme kleuren. Het is een zeer
plezierige gewaarwording.
De grote glasgevel boven de entree is ook
versierd met een engel, een 'genezende en
gel' die de armen gespreid heeft. Het wekt
een beetje de indruk dat we een heiligdom
betreden. Een bijna hemels licht valt door het
lichtgekleurde glas naar binnen, wat nog ver
sterkt wordt door de zachte, zuurstokachtige
kleuren op de wanden.
De fraaie entreehal is, net als in de vorige
gebouwen van Alberts en Van Huut, zonder
enige twijfel de ruggegraat van het gebouw.
Aan weerszijden ervan loopt een gang. We
zijn gewend aan gangen die lang en recht zijn
met rijen deuren naar steeds dezelfde werk
kamers. Maar in dit bouwwerk is echt alles
anders. De gangen kronkelen als slangen
door het gebouw, naast de deuren zitten vijf
hoekige glazen stroken, gevat in oranje-achti-
ge kozijnen, en geen werkkamer is gelijk aan
de ander.
Wat brengt, een bedrijf er toe om een derge
lijk gebouw neer te laten zetten? De sprook
jesachtige burcht van Katwijk Farma oogt in
eerste aanblik immers niet echt als een effi
ciënt onderkomen voor een groothandel in
geneesmiddelen.
Commercieel directeur mr. H.A.L.C. Ver
schuren bestrijdt dat alleen een gebouw met
rechte hoeken en wanden tot de grootst mo
gelijke efficiëntie zou leiden. Aandacht voor
de werkplek, de mogelijkheid voor mensen
om zelf een raam open of dicht te doen, een
plezierige sfeer, leiden naar zijn opvatting
ook tot een grotere doelmatigheid en dus
profijt voor de onderneming.
Het nieuwe gebouw oogt, ondanks z'n
12.000 vierkante meter, niet massaal. De
menselijke maat heeft voorop gestaan. Maar,
om misverstanden te voorkomen: de tot
standkoming van het gebouw is wel degelijk
gebaseerd op een strak programma van wen
sen en eisen die heel strikt zijn nageleefd.
Verschuren: „Mijn grote angst was dat we
een gebouw zouden krijgen met een laag ra
men, een laag stenen, dan weer een laag ra
men, enzovoorts. Een gebouw met alleen
maar rechte hoeken, dat staat haaks op het
leven. De organische vormen die Alberts en
Van Huut toepassen in hun architectuur ho
ren veel meer bij het gevoelsleven van men
sen. Eigenlijk waren we het binnen de direc
tie heel snel eens dat dit het gebouw was dat
we wilden."
Na de kantoorruimten komt men in labora
toria,. magazijnen en produktieruimtes. Het
accent ligt hier minder op de organische
structuur en meer op doelmatigheid. Toch is
overal sprake van een verfijnde detaillering
en een zorgvuldige afwerking. Dwalend door
het enorme gebouw vallen tekens het diverse
materiaalgebruik, de frivole kleuren en de
soms verrassende doorkijkjes op. Nergens
dringt zich een sfeer op van armoe die zo ge
woon is bij gebouwen van een dergelijke om
vang.
Uit de wandeling door het gebouw blijkt
duidelijk dat niet alleen de bedrijfsleiding
trots is op haar nieuwe onderkómen. Ook het
personeel reageert blijmoedig op de verse
werkplek. Veel opgewekte gezichten. „Het is
een feest om hier te werken", zegt een mede
werker.
„Bewoners van de tegenover gelegen flats
sturen ons spontaan briefjes waarin ze schrij
ven dat ze zo blij zijn om op iets leuks uit te
kijken", aldus Verschuren. „Eigenlijk heeft al
leen de gemeentelijke welstandscommissie
zich afkeurend over het gebouw uitgelaten. Ik
wil niet natrappen, maar de discussies in de
commissie vond ik hemeltergend. Als ik zie
welke blokkendozen hier in de omgeving al
lemaal zijn neergezet begrijp ik werkelijk niet
waar ze mee bezig zijn."
Kosten
Het gebouw van Katwijk Farma heeft 20 mil
joen gulden gekost. Dat dit buitensporig duur
zou zijn, wijst Verschuren van de hand. Hij
schat het complex 10 procent duurder dan
vergelijkbare bedrijfspanden. Dat de prijs uit
eindelijk best meevalt, illustreert Verschuren
met een verwijzing naar de buitenwanden
die 48 centimeter dik zijn. Daardoor zou flink
op energie worden bezuinigd. De aircondi
tioning werkt alleen bij pieken en dalen.
,Als mensen in zo'n omgeving met plezier
werken functioneren ze ook beter en heb je
minder verloop. Ik ben ervan overtuigd dat
we een deel van die extra kosten op die ma
nier weer terugverdienen. Het is absoluut
niet onze bedoeling geweest een poenerig
gebouw neer te zetten."
Om aan dat imago te ontkomen heeft Ver
schuren ook nog een presentje voor de mi
nister van volksgezondheid wanneer zij vol
gende week het gebouw van Katwijk Farma
feestelijk komt openen. De minister vindt dat
de kosten van geneesmiddelen omlaag moe
ten en Katwijk Farma, de tweede geneesmid
delenfabrikant van Nederland, is dat met
haar eens. Volgens Verschuren kunnen de
kosten van de geneesmiddelen zelfs drastisch
omlaag. De artsen dienen daarvoor voortaan
wel uitsluitend de werkzame stoffen op het
recept te vermelden en niet een merknaam.
Naast de prijs van geneesmiddelen zal de ko
mende tijd ook vooral het gebouw van de ge
neesmiddelenfabrikant in het Leidse Bio
Science Park de tongen los maken. Uiteraard
zijn de meningen over de organische bouw
stijl verdeeld. Mooi of niet, zeker is dat de ge
bouwen van Alberts en Van Huut in de mo
derne architectuur een unieke plaats inne
men.
Critici, meestal te vinden in architecten-
kring, menen dat de gebouwen niet passen in
deze tijd en zeker niet op moderne bedrij
venterreinen als het Bio Science Park. Ande
ren zien de variëteit in architectuur juist als
een aanwinst die de stad er alleen maar in-
terressanter opmaakt.
De gebouwen van het Amsterdamse archi
tectenduo zijn al een publieke trekpleisters
van de eerste orde gebleken. Het ING-kan-
toor in Amsterdam krijgt jaarlijks duizenden
belangstellenden voor wie, op aanvraag,
rondleidingen worden georganiseerd. Katwijk
Farma houdt ook al rekening met verzoeken
het gebouw van binnen te mogen bekijken.
Die mogelijkheid zal er wel komen, denkt di
recteur Verschuren. „Maar het werk moet wel
doorgaan."
