'Voor mij zijn de goede rollen op'
'Geen regels en geen gimmicks'
Cultuur&Kunst
Eigenzinnige 'Winterreise'
Habbema wil toneelclub
Schone
Schijn
Gunst, wat een kunst
Eigen zaal RO later open
mèt Angels in America
Vera Mann tijdelijk uit musical My Fair Lady
MjERDAG 11 MAART 1995
chef annemiek ruygrok, 071-356471plv -chef jan rijsdam,071-356472
3 Noordervliet gastdocent in Groningen
croningen Nelleke Noordervliet wordt de nieuwe gastschrijver
aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Ze is na onder meer
Gerrit Krol en Jean Pierre Rawie de tiende schijver die dit ambt
bekleedt. De K.L. Poll Stichting voor Onderwijs, Kunst en Weten
schap organiseert het gastschrijverschap van de RUG. Noorder
vliet publiceerde in 1993 haar vierde roman, De naam van de
Vader. Het boek is bekroond met de Multatuliprijs en genomi
neerd voor de Europese literatuurpijs 1994.
Jan de Bont veelgevraagd regisseur
hollywood Filmproducent 20-th Century Fox heeft Jan de
Bont gevraagd een 'remake' te regisseren van The Day The Earth
Caught Fire, een rampenfilm uit 1962. Eerder vroeg Fox de Ne
derlandse filmer al om een vervolg op diens succesvolle debuut
Speed. Daarnaast werkt De Bont aan de voorbereiding van
Stealth over een gek geworden piloot die dreigt zich met zijn
toestel vol atoombommen op het Witte Huis te storten. Andere
films waarvan de regie Jan de Bont werd aangeboden zijn Twis-
'ier, Paper Boy, Minority Report en Prince Of Darkness naar een
boek van Joseph Finder.
Artistiek leider Bolsjoi stapt op
moskou Joeri Grigorovitsj, de drijvende kracht achter het Bol-
sjoi-ballet, is opgestapt uit woede over een conflict met de direc
tie. De artistiek leider is het niet eens met de reorganisaties door
het management. De 68-jarige Grigorovitsj werkte dertig jaar
met het Bolsjoi ballet.
John Lanting zocht tevergeefs naar kroonprins voor Theater van de Lach
Waar gelachen wordt, komen mensen, hield hij een vroe
gere impresario ooit eens voor. „Dus moet je er voor zor
gen dat er volop gelachen kan worden. Geen twintig of
dertig keer per avond, maar zeker driehonderd keer. Als
je dat voor elkaar krijgt, geef je de mensen een fantasti
sche avond". John Lanting, de laatste Meester van de
Klucht, trekt overal in het land volle zalen. Niet voor lang
meer. Lanting heeft, bij gebrek aan een opvolger, aange
kondigd in mei 1996 te stoppen met zijn Theater van de
Lach. „De klucht zit in Nederland nog altijd in het ver
domhoekje. Ik hoop dat deze noodzakelijke kant van het
toneel ook na het verdwijnen van het Theater van de
Lach blijft voortbestaan". Donderdag 16 maart is hij te
zien met 'Een japon op het balkon' in de Leidse schouw
burg.
muziek
recensie susanne lammers
IvLudwig van Gijsegem (tenor) en Lieve
(piano): 'Winterreise' van Franz
Gehoord: 10/3, K&O Kapelzaal,
Leiden.
AHet kan niet vaak genoeg uitge
roerd worden, het is per slot
r-Gvaii rekening de mooiste liede
rencyclus die we hebben: Schu
berts 'Winterreise' op gedichten
.•Aran Wilhelm Müller. Het vrese-
relaas van de jongen die te
was'voor het meisje van
'iZijn keuze, en zijn aftocht regel-
oirecht de dodelijke waanzin in.
(^Iedereen mag het zingen. Mits
0;Hje je hele ziel en zaligheid erin
(PSQoit.
fa Wat dat betreft viel er niets te
-klagen. Ludwig van Gijsegem
(heeft zich de 'Winterreise' totaal
^'(toegeëigend. Het overkwam
•:.'jhem bij wijze van spreken vori-
ose week, en in een eruptie van
r.«moties maakt hij het publiek
(deelgenoot van zijn leed. Zijn
'.'.interpretatie is niet alleen bo-
^.vèngemiddeld expressief en ei
genzinnig, maar ook uitermate
ondoordacht. De krasse staaltjes
iöjdie hij uithaalt met tempi en
(dynamiek, zijn volledig ingege-
o.ven door de tekst, die daardoor
zeggingskracht wint. Plotse
ling voel je de overvloed aan
hoor je dat het
niet alleen een gestage neer-
5.;gang is.
De voordelen van deze aan-
:pak voel je het sterkst bij een
■>:lied als 'Die Post'. Van Gijsegem
als een van de weinigen ho-
:-:iren dat alle liederen in de cyclus
Mevèn belangrijk zijn. Hij begint
In 'Gute Nacht' zingt hij
de vier coupletten haast als vier
afzonderlijke liederen, waar
door de luisteraar omniddellijk
alert is. Ook de manier waarop
hij zijn tranen toespreekt in
'Gefrome Trane' is meesterlijk.
'Erstarrung', waarin de sneeuw
die de voetstappen van de ge
liefde bedekt, met tranen wordt
weggespoeld opdat hij tenmin
ste iets tastbaars van haar be
houden kan, -hoor je zelden zo
terecht hysterisch. Het daarop
volgende 'Der Lindenbaum' is
dan weer ontzettend kaal.
Van Gijsegem weet exact
waar de liederen over gaan en
zijn methode om dat het pu
bliek duidelijk te maken is ex
treem. Dat keert zich soms te
gen hem. Zijn stem schiet soms
te kort. Die klinkt het mooist bij
een gemiddeld volume. Zingt
hij voluit, dan wordt zijn vibrato
hinderlijk; fluisterzacht is zijn
geluid te weinig geprononceerd
om echt te boeien. Zijn
'Wasserflut' is zeer langzaam,
van de rusten maakt hij span
nende pauzes*. Maar bij de uit
barstingen schreeuwt hij te
hard, wat ook de intonatie niet
ten goede komt. En zijn versie
van het laatste lied, 'Der Leier-
mann', was iets te bizar. Dit lied
verdraagt geen gekunsteldheid.
Lieve Mertens is een adequa
te begeleidster. Ze speelt kaal,
vrijwel zonder pedaal, alsof ze
voor geen prijs de aandacht van
het vertelde af wil leiden. Maar
als ze even 'solo' mag, blijkt ze
minstens zo eigenzinnig. Het is
een eigenzinnigheid die fasci
neert en tegelijkertijd tegen de
haren in strijkt.
amsterdam martin hermens
Terugkijken op wat hij de afge
lopen jaren voor elkaar heeft
gekregen, doet Lanting zelf ver
baasd staan. Het was hard
knokken voor een beetje res
pect. „Toen ik in 1970 begon,
zette ik een aantal punten op
een rijtje. Ik wist dat ik verguisd
zou worden, dat collega's uit
het vak me met de nek zouden
aankijken en dat journalisten
over me heen zouden vallen. Ik
weet nog precies dat ik onder
de douche stond en mezelf af
vroeg: accepteer je dat allemaal?
Zo ja, dan moet je het doen. Als
je al die dingen van tevoren
weet, is het veel gemakkelijker".
Het wezen van de klucht zit
volgens John Lanting in ons al
lemaal. „Ik speel vaak een un
derdog die zich opwerkt en er
altijd ingeluisd wordt. Het pu
bliek ziet me graag in die rol.
We hebben allemaal in ons le
ven een moment waarop we
ons afvragen: hoe manifesteer
ik me? Hoe red ik me in het le
ven? Dat zijn de meest elemen
taire dingen van het bestaan.
Als je jong bent, is de toekomst
een duister gat. Dat moet ook,
anders heeft het leven weinig
inhoud. Er zijn heel wat mensen
die hun leven al helemaal ge
pland hebben en dan dingen
doen die ze eigenlijk liever niet
willen doen".
Over twee jaar valt het doek
voor het Theater van de Lach.
„Er zijn geen goede stukken
meer voor mij om te spelen",
legt John Lanting uit. „Er wordt
van mij verwacht dat ik een
minkukel speel. Die zijn 40 tot
45 jaar, meestal jonger. Dan
houdt het op. Ik heb me voorge
nomen om niet met een pruik
en een korte broek allerlei frat
sen uit te halen om een jonger
iemand te spelen. In de jaren
zestig was dat misschien nog
een acceptabel iets, in het hui
dige tijdsbestek vind ik dat niet
meer passen".
Tropenjaren
Daarnaast vindt hij het lekker
dat er een einde komt aan de
tropenjaren. „Het is keihard
werken geweest. Ik vertaal de
stukken, bewerk ze en 'verne-
amsterdam gpd
j j Vroeger telde je aardig mee als
■vjlje een Jaguar voor de deur had.
Maar sinds G.J. Droge Jan Pu-
pi1 bliek heeft laten kennis maken
udmet de fine-fleur van de Am-
sterdamse grachtengordel is dat
's. allemaal anders. Status hangt
isj'j tegenwoordig aan de wand.
C 'Met een cobraatje aan de muur"
j'Jkun je je laten zien aan vriend
j en buur'.
Hoewel... om een beetje voor
v*v vol te worden aangezien door
:'i! de dames en heren kunstken-
ners moet je tegenwoordig toch
r. f wel iets met 'conceptual art' van
doen hebben of een 'installatie'
r;i in huis of galerie halen. De
sdmeeste mensen moeten erg hun
?dmest doen om zich daar iets bij
o voor te stellen. Zelf heb ik dat
ook wel. Laatst zag ik enige in-
,V stallaties van de kunstenares
iaj Anneke van Breest Smallenburg
v bestaande uit roestige draadna
gels, botjes, koper en takken
bossen en toen had ik ook zo
iets van: verrek, laat ik vorige
week nou een installatie bij het
grofvuil gezet hebben.
Toch wekt het verschijnen van
een installatie altijd weer mijn
nieuwsgierigheid. Mijn partner
daarentegen weet bij de woor
den 'conceptueel' en 'installatie'
al-precies wat er te wachten
staat en is alleen nog gewillig
mij te vergezellen naar het geïn
stalleerde als ik ruim tevoren
een kopje thee offreer met een
drogerend middel.
Zo bezochten we onlangs, in
enigzins rozige staat, Stelling
Gallery waar werk te zien was
van de Leidse kunstenaar Pieter
Geraedts: twee rollen bubbel-
tjé^plastic die de zitting van
twee houten stoelen doorboor-
dèq,. Gunst, wat een kunst, zult
u zeggen. En inderdaad: het
bleek om een meesterwerk te
gaan dat in de aanbieding was
voor een luttele negen mille.
Zpti zoiets nou te verzekeren
zijn tegen brand- en waterscha
de-vroeg ik mij onwillekeurig af?
De samensteller van de exposi
tie, Lakenhal-conservator Rob
Wolthoorn, zei in deze krant, de
Takkenbossen van Anneke van
Breest Smallenburg.
foto pr/f. w. van de veen
sterke opgaande beweging van
de rollen plastic in het kunst
werk „majestueus" te vinden.
Heel wat beter dan het zinken
vuilnisvatdeksel op één rol bub
beltjesplastic van dezelfde kun
stenaar, meent hij.
Tja, ik moet toegeven dat ik er
nooit bij heb stilgestaan als de
tapijtlegger voor de deur stond
dat hij een majestueus kunst
werk bij zich had. Ik ben zo
stom geweest het kunstwerk uit
te laten rollen en er doodge
moedereerd over heen te lopen.
Maar nu kijk ik daar heel anders
tegenaan. Laatst kwam ik bij
Hatéma en daar wemelde het
van de sterke opgaande bewe
gingen. Ik heb er oprecht van
genoten.
Afgelopen week bezocht ik in
het Centrum Beeldende Kunst
de presentatie 'Kroniek der
Knopen': een vijfdelige installa
tie waarin de Leidse kunstena
res Resi van der Ploeg 100 jaar
Nederlandse geschiedenis kop
pelt aan 100 knopen. „De 'kro
niek' is een poging om de
'knoopaanzettende vrouwen'
een plaats te geven in de Neder
landse geschiedenis," las ik in
het foldertje dat veel bruikbare
informatie bevatte. Zegt u nu
zelf: daar sta je gewoonlijk toch
niet bij stil als je een knoop aan
je jas naait?
En dan was er vorige week ook
nog Molly Ackerman die haar li
chaam in de strijd wierp. De ex
pansionistische kunstenares
bracht in Kunstcentrum Haag-
weg een live-performance die
alles te maken had met groei,
totale vrijheid en de risico's die
dat met zich meebrengt. Vertel
mij wat over de risico's: bij de
laatste performance die ik ge
zien heb, dat moet ergens eind
jaren zeventig geweest zijn,
werd de kunstenares gewond
afgevoerd omdat ze meende te
groeien door een bijl in een te
levisie te zetten. Daar bleek met
name de beeldbuis nogal explo
sief op de reageren.
De performance van Molly is
iets heel nieuws, was mij tevo
ren in ajle ernst voorspeld. Toch
klinkt het woord mij in de oren
als toekomstmuziek van eergis
teren. En, ja hoor: Molly bleek
de reïncarnatie van Hoepla's
Phil Bloom en haar vriendin,
van wie mij de naam even niet
te binnen wil schieten, bleek
helemaal de nieuwe Penney de
Jager.
Ik wil graag aannemen dat Mol-
derlands' ze. Daar gaat al gauw
vierhonderd uur in zitten. Ver
der trek ik zo'n honderdvijftig
uur uit voor het casten van de
rollen. Het is moeilijk om de
mensen te vinden die het kun
nen en de energie ervoor heb
ben. Je gaat met zijn allen een
huwelijk aan en dat moet klop
pen. Heb ik de hele ploeg bij el
kaar, dan maak ik de definitieve
bewerking; ik schrijf de tekst
naar de spelers toe omdat ik
dan bijvoorbeeld weet hoe ze
zich bewegen".
Eenmaal op toernee door het
land, blijft er twee tot drie keer
per week gerepeteerd worden.
„Daar kunnen veel andere ge
zelschappen nog wat van le
ren", verzekert Lanting.
„Schouwburgdirecteuren kijken
daar ook gek van op, maar na
afloop staan ze wel te applaudi-
seren tussen de coulissen. Voor
ons geldt dat de laatste voorstel
ling de beste moet zijn. Daarom
blijven we er continu aan wer
ken. Schmieren komt bij mij
niet voor. Het komt niet eens op
bij de spelers".
„Ik vind het nog altijd zalig
om te doen. Je hoort mij ook
niet klagen. Avond aan avond
zie ik volle zalen in de schouw
burgen. Ik ben een bofkont. Als
er wat tegenzit, loop ik wel eens
rond met een sikkeneurig ge
zicht. Ziektes onder de spelers
bijvoorbeeld. Daar heb ik geen
verzekering tegen. Hoe los je
dat op? Dat zijn zorgen waar
mee je soms geconfronteerd
wordt en die een stuk spanning
met zich meebrengen. Maar na
een laatste voorstelling vallen
dat soort zaken als een last van
mijn schouders. Dan zit ik wat
versuft in de kleedkamer. Wat
jammer, denk ik dan, ik begon
hem net zo lekker te spelen".
John Lanting: Ik heb er geen zin in om met een pruik, een korte broek en allerlei andere fratsen een jonger
iemand te spelen." foto pan sok
rotterdam anp
Directeur Cox Habbema van de Amsterdamse Stadsschouwburg en
oud-artistiek leider Hans Croiset van Het Nationale Toneel willen
een gezelschap oprichten dat jaarlijks drie of vier voorstellingen
maakt. De nieuwe 'produktie-eenheid' moet de gaten opvullen die
zijn gevallen na het vertrek van Toneelgroep Amsterdam uit de
schouwburg naar de Westergasfabriek in de hoofdstad. Het is de
bedoeling dat de voorstellingen ook elders in het land worden op
gevoerd.
Habbema heeft het plan voorgelegd in een brief aan de schouw
burgdirecties en wil er de komende tijd verder over praten. De pro-
dukties zouden vijfendertig tot maximaal vijftig keer te zien moeten
zijn. Als het voorstel levensvatbaar blijkt, zijn Habbema en Croiset
op tijd voor het Kunstenplan 1997-2000. De plannen van de kunst
instellingen moeten volgend jaar worden ingediend.
Het Rotterdamse RO Theater
opent zijn eigen theater op 6
mei met de volledige uitvoering
van Angels in America van Tony
Kuhsner, een maand later dan
aanvankelijk de bedoeling was.
Aanvankelijk zou het theater in
april met het eerste deel van het
stuk openen, waarna het twee
de deel juist voor de zomerva
kantie in première zou gaan.
De Vlaamse regisseur Guy
Cassiers gaf er bij nader inzien
toch de voorkeur aan de twee Theater komt in een voormalig
delen op dezelfde dag of dicht gebouw van het Leger des Heils
bij elkaar te kunnen spelen. De aan de William Boothlaan in
twee delen samen duren zeven Rotterdam. Op dit moment
uur. In de weekeinden worden heeft het gezelschap nog de
deze op één dag uitgevoerd. Rotterdamse Schouwburg als
De eigen zaal van het RO basis.
Angels in America, een stuk
over de New Yorkse homo-sce-
ne, dateert van 1991. Het heeft
in de VS tal van prijzen gekre
gen, waaronder de Pulitzer Pri
ze en zeven Tony Awards. De
Amerikaanse regisseur Robert
Altman werkt momenteel aan
de verfilming ervan. In de Ne
derlandse toneelversie spelen
Joop Keesmaat, Ruurt de Maes-
schalk, Victor Low. Richard
Gonlag, Stefan de Walle, Ca
therine ten Bruggencate, Inge
borg Elzevier en Carly Wijs.
amsterdam anp
Vera Mann verlaat tijdelijk de musical My
Fair Lady voor de hoofdrol in de muzikale
komedie Little Voice. Die produktie, die vo
rig jaar in première ging, maakt vanaf 21
maart een toernee door Nederland, zo
meldt producent Bergen.
Ryan van den Akker neemt de rol van Eli
za Doolittle in My Fair Lady voor een deel
over. In maart speelt zij in twintig procent
van de voorstellingen; een maand later de
len Van den Akker en Mann de optredens,
en in mei doet Van Den Akker een kwart.
My Fair Lady speelt dit seizoen tot en met
19 juni. Volgend seizoen komt de musical
met 180 voorstellingen terug. Tot dusver
kwamen er 150.000 mensen op af.
Little Voice van Jim Cartwright is onlangs
in de categorie toneel onderscheiden met
Het Gouden Hart van Rotterdam. Jules
Deelder vertaalde het stuk uit het Engels en
bewerkte het naar het Rotterdamse idioom.
Het stuk gaat over een stil, bedeesd meisje
uit Rotterdam-Zuid, dat volledig wordt be
heerst door haar moeder. Het meisje zoekt
haar toevlucht tot de platenverzameling
van haar vader en blijkt de zangeressen per
fect te kunnen imiteren. Pleuni Touw speelt
naast Mann de hoofdrol. Andere spelers
zijn Maja van den Broecke, Hugo Metsers,
Hans Breetveld en Wim Rijken. De regie is
in handen van Jos Thie.
Amerikaanse punkrockers NOFX spelen politiek correct in Paradiso
Molly Ackerman: expansionistisch Rob Wolthoorn tussen de sterk
kunstenares, foto prjfred rohde opgaande beweging van rollen
plastic. foto henk bouwman
ly thuis een heel ander mens is
dan op de vloer van het kunst
centrum, maar zelf zou ik van
een dagelijks portie expansio
nisme heel onrustig worden.
Denkt u nu niet dat ik liefheb
ber ben van een rivierlandschap
van Rien Poortvliet. Kunst mag
best elitair zijn, sterker nog:
moet elitair zijn. En kunstenaars
moeten verwondering, verbijs
tering oproepen. Ja, zelfs provo
ceren en kwetsen. De effecten
van zulke kunstuitingen zijn
soms moeilijk in te schatten.
Maar kunst die baanbrekend,
vernieuwend is kan alleen
maatschappelijke effecten heb
ben als nieuwe paden worden
betreden. Denk u maar eens
aan de grote invloed die de Stijl
groep op het bouwen heeft ge
had.
Installaties wekken vooral mijn
lachlust op, en ik wil graag dat
dat zo blijft. Het.enige waarvan
ik zo moe word, is die dodelijke
ernst waarmee kunstenaars en
kunstkenners menen over deze
kunstuitingen te moeten spre
ken. Blijft u ook vooral kijken
naar installaties, maar mijdt de
serieuzen want zij missen de
ernst om er de humor van in te
zien.
amsterdam «jacob haagsma
NOFX. Een vier man sterke
band uit Los Angeles die al elf
jaar melodieuze punkpop
maakt. En met steeds groter
succes. Al te verheven gedach
ten heeft NOFX niet over wat ze
maakt. „We hebben geen pre
tenties, geen gimmicks", bas
sist, zanger en leider Fat Mike.
„We zijn vier gewone jongens,
die veel lol hebben op het podi
um. Dat is het eigenlijk, wat mij
betreft". Gitarist Eric Meivin:
„Punk staat voor: geen regels
volgen. Klinkt wat 'cheesy'
maar toch. Punk stond aan de
wieg van PC (political correct
ness-red.)".
Voorman Mike: „Ik heb niks
tegen PC, sterker nog, ik zie me
zelf als heel PC. Volgens mijn
eigen maatstaven dan. Onze
teksten zijn ontzettend PC en
gaan over tolerantie. Leven en
laten leven, dat is de gouden re
gel. PC houdt voor mij in: een
goed mens zijn, een voorbeeld.
Maar ik vertel niemand hoe te
leven. Ik geloof in drank, drugs
en seks. Ik gebruik zelf amper
drugs, maar als iemand dat wil
en ermee om kan gaan, wat is
dan het probleem? Ik geloof niet
in regels."
NOFX bestaat al elf jaar, maar
de laatste paar jaar is de bal
echt aan het rollen geslagen.
Vooral in Duitsland, waar de
groep als een der voorlopers
van het ter plekke uiterst popu
laire punkpop-genre wordt ge
zien. „Ze hebben niet in de ga
ten dat ik joods ben", lacht Mi
ke, „ze weten daar waarschijn
lijk niet wat een 'heeb' is". Eén
van de vorige NOFX-platen
heette 'White thrash, two heebs
and a bean', een verwijzing naar
de gemengde etnische samen
stelling van de band. „Je kan bij
ons in Los Angeles eigenlijk
geen band beginnen die niet et
nisch gemengd is, daar wonen
zoveel verschillende mensen".
NOFX met (v.l.n.r.) El Hefe, Erik Ghint, Fat Mike en Eric Meivin.
foto lisa johnson
Crimineel
De 'bean' uit die titel is Mexi
caan El Hefe, die drummer Erik
Ghint ooit ontmoette in de
jeugdgevangenis. Hartstikke
punk toch, om twee criminelen
in de band te hebben. „Ik laat
ze hun instrumenten spelen, ze
komen niet in de buurt van het
geld", zegt Mike.
Het gesprek komt op rap, ra
cisme en de niet bijster floris
sante verhouding tussen zwar
ten en joden. „Ik haat rap", zegt
Mike. „Ik hou er niet van als ie
mand tegen me schreeuwt, over
hoe hij de een doodschiet en de
ander verkracht". In zijn analy
se is het probleem minder een
kwestie van rassenhaat dan van
klassenhaat. „In Amerika zijn
mensen bang voor zwarten,
omdat de meeste misdaden
door zwarten worden gepleegd.
Niet omdat ze zwart zijn, maar
omdat ze arm zijn. Zwarten
hebben niet geboft bij het delen
van de kaarten. Je kunt zorgen
dat je betere kaarten krijgt, je
kunt ook zeggen: ik pas, ik speel
dit spelletje niet mee, ik speel
mijn eigen spel." Misdaad?
„Precies".
En van dat gezeur over 'een
joodse samenzwering' wil hij
ook niks horen. „Dat is een be
lachelijk idee. Als je succesvol
bent, is dat omdat je er hard
voor werkt, niet omdat een of
andere geheime joodse groep je
steunt". Dus er ligt geen samen
zwering ten grondslag aan het
succes van NOFX. „Nou, mijn
vader heeft me 20.000 dollar ge
leend toen het net begon te lo
pen met de band. Maar die heb
ik terugbetaald, hoor".
NOFX staat maandag 13
maart in Paradiso in Amster
dam.
