Normaal leven is niet weggelegd voor Gerry Adams Taleban vecht voor herstel van de orde Buitenland doodklok luidt voor ruimtevaartprogramma Fransen wachten met betalen parkeerboetes op amnestie president TERDAG 25 FEBRUAR11995 li"«eider Sinn Fein: 'Ik ben gedoemd als politiek dier door het leven te gaan ARLEM MARGREET HESLINCA Z pze week hebben de regerin- ïn van Groot-Brittannië en xland het kaderdocument ipresenteerd dat als discus estuk moet dienen voor ver- ;r vredesoverleg in Noord- tsjprland. De protestantse partij- l hebben de voorstellen di- ict van de hand gewezen. De itholieken waren positiever, jnn Fein-president Gerry dams sprak van een belang- ■jke stap voorwaarts. erry Adams is een gesloten an. Hij geeft geen persoonlij- interviews en er is dan ook ^inig bekend over zijn privéle- in sinds 1969, het jaar waarin gewapende strijd van de Pro- Is ional IRA begon. Adams sloot ph aan bij deze extremistische 'splitsing van de Official IRA, ?t oorspronkelijke Ierse Repu- akeinse Leger. Maar Adams is .et alleen politiek activist, hij is 5k schrijver, met vijf titels op jn naam. Na lang aandringen md de Britse krant The Inde- indent Adams deze week be ad om te praten over zijn beken. dams werd op 6 oktober 1948 i West Belfast geboren als eer- e van tien kinderen in een ge- h met een republikeinse ach tergrond. Zijn vader, Old Gerry, verdiende de kost als bouwvak ker en werd tijdens de republi keinse campagne van 1939 door een kogel gewond. Zijn moeder, Annie Hannaway, stamde uit een befaamd republikeins nest. De jonge Adams deed het goed op school en zijn ouders ge troostten zich financiële offers om hem naar een katholiek ly ceum te sturen. Op deze goed aangeschreven middelbare school was Gerry een van de weinige leerlingen uit het arbei dersmilieu. De school leidde kinderen op voor de katholieke middenklasse. Van de leerlin gen werd verwacht dat ze ten minste advocaat of docent wer den. Vanuit dit streven kregen de leerlingen zelfs spraakles. „Sommigen beweren dat ik daar absoluut geen baat bij heb gehad", grapt Adams, wiens handelsmerk een zwaar Noor diers accent is. Hij herinnert zich niet dat zijn ouders hem ooit met republi keinse idealen hebben geïndoc trineerd. Het gezin beschouwde zich wel als Iers. Toen Gerry ze ventien was, zag hij bij toeval een advertentie voor een baan als barman. Hij solliciteerde tij dens de schooüunch en werd aangenomen. Thuis kwam het bericht dat hij voortijdig van school zou gaan als een grote teleurstelling. Opmerkelijk is dat zijn werkplek een protestantse bar was in de zeer Brits-gezinde wijk Shankill. Ook Adams eerste vriendinnen waren protestant. In The Inde pendent vertelt Adams: „Ik deed het niet uit politieke over wegingen. De politiek was toen meer een hobby voor me. Het was gewoon jeugdigheid en egoïsme. De meesten van mijn vrienden werkten en ik wilde ook geld op zak hebben. Ik dacht alleen aan mezelf'. Adams werkte vier jaar als bar man. Eén van de bars waar hij werkte, werd druk bezocht door journalisten en vakbondsmen sen. Adams werd steeds actiever in de politiek, aanvankelijk vooraJ op het gebied van bur gerzaken, zoals huisvesting en werkloosheid. Van lieverlee raakte hij ook betrokken bij de militaire strijd. „Tegen het einde van de jaren zestig leek er verandering in de lucht te hangen. Alles was mo gelijk. We lieten ons inspireren door de songs van The Beatles en Dylan. En toen de gewapen de strijd in 1969 begon, dachten sommigen van ons dat het met de Kerst wel zou zijn bekeken. Persoonlijk twijfelde ik daaraan. Ik dacht dat we misschien pas rond Saint Patrick's Day (17 maart) of rond Pasen zouden zegevieren. Niemand vermoed Gerry Adams eerder deze week tijdens een persconferentie, waarop hij reageerde op de Brits-Ierse voorstellen. foto reuter russell boyce de echter dat de strijd 25 jaar zou duren", vertelt Adams. Adams werd achtereenvolgens verbindingsofficier, kwartier meester en bataljonscomman dant van de Provisional IRA. In 1971 trouwde hij met Colette McCardle, hoewel hij toen al door de autoriteiten werd ge zocht. „Dat lijkt misschien on verstandig, maar we leefden in een oorlogssituatie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog trouwden ook veel soldaten voordat ze naar het front gingen. We hiel den er ernstig rekening mee dat ik in de gevangenis zou belan den of zou sneuvelen." In 1971 liet Adams bij wijze van vermomming zijn baard groei en. Toen hij op een dag met baard, lang haar en een wijde overjas in de bus een poëzie bundel zat te lezen, werden de passagiers onverwacht door pa ratroepers gecontroleerd. Adams werd niet herkend. Adams: „Toen ze eindelijk ver trokken, slaakte iedereen in de bus een zucht van verlichting. Ze keerden zich naar me toe, staken hun duim omhoog en zeiden: 'Dat was op het nipper tje, Gerry'. Ik dacht dat ik goed vermomd was, maar ze hadden me allang herkend". In 1972 werd Adams door de Britten geïnterneerd. Daarna was hij enige tijd IRA-comman- dant in Belfast, maar al vrij snel volgde een nieuwe arrestatie. Van 1973 tot 1977 zat hij in de Long Kesh gevangenis, waar hij verder aan de weg timmerde. Hij las alles wat hij te pakken kon krijgen en was de ster van discussiegroepen. Tijdens zijn gevangenschap schreef hij ook zijn eerste artikelen voor de krant Republican News. In 1982 verscheen zijn eerste boek, Falls Memories, een enigszins senti mentele collage van herinnerin gen aan het katholieke getto Falls Road in Belfast. Het boek is al drie keer herdrukt en werd vorig jaar ook uitgebracht in de Verenigde Staten. Wanneer Adams tijdens de 25- jarige strijd niet in de gevange nis zat, leefde hij als een vluch teling. Hij sliep zelden twee keer achtereen in hetzelfde huis. In 1984 ontsnapte hij aan de dood, toen een auto waarin hij zat door loyalisten met kogels werd doorzeefd. Adams werd in de nek en de rug getroffen. Heeft hij het nooit willen opge ven? „Natuurlijk had ik inzin kingen. Tijdens depressieve buien viel ik ten prooi aan twij fel. En als ik alleen was geweest, had ik het waarschijnlijk opge geven. Maar ik voelde me ge steund door het collectieve be wustzijn van een hele generatie met een gemeenschappelijke achtergrond in Belfast." In 1986 schreef hij Politics of Irish Freedom, een politiek boek waarin hij zijn persoonlijke visie geeft op het republikanisme. Met dertigduizend exemplaren is dit Adams' best verkochte boek. Hij schreef ook een bun del met verhalen over zijn jaren in gevangenschap. Met zijn laatste twee boeken, The Street and Other Stories en Selected Writings, heeft Adams zich voorzichtig op het terrein van de fictie begeven. Literaire kri tieken in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten waren lovend. Op de vraag of hij overweegt een autobiografie te schrijven, antwoordt Adams: „Nee. Er zijn wel plannen voor een persoon lijk getint boek over jeugd en opgroeien. Over de ontdek kingsreis. Maar ik wil geen munt slaan uit de Troubles Ik ben niet op geld uit, ik ben geen uitbuiter." Wal heeft Adams ge daan met het geld dat hij tot nog toe heeft verdiend? „Ik heb niets voor mijn boeken gekre gen." Vast wel. Vijfhoeken, ver talingen en buitenlandse rech ten. Dat moet Adams over de afgelopen dertien jaar zo'n an derhalve ton hebben opgele verd. „Al mijn royalties gaan naar goede doelen. Ik vind het niet juist dat ik geld met mijn boeken verdien." Niet dat Adams het geld niet goed zou kunnen gebruiken. Zijn voorzitterschap van Sinn Fein is onbezoldigd en sinds 15 augustus 1969 zijn laatste dag als barman heeft hij geen salaris meer ontvangen. Adams leeft van een uitkering en van wat familie en vrienden hem toestoppen. Over zijn familie wil hij verder niet veel kwijt. Om begrijpelijke veiligheidsredenen heeft hij vroeger zelfs niet willen bevesti gen dat hij een zoon had. Deze derde Gerry Adams is inmiddels twintig jaar, studeert en is een fervent G'«e//c-voetballer. Meer wil Adams niet over hem kwijt, behalve dat zijn naam in het Iers wordt gespeld, namelijk als Gearoid. Adams concludeert tegenover The Independent: „Ik heb lang genoeg op het scherp van de snede gebalanceerd en zou graag een normaal leven leiden in de tijd die mij nog rest. Maar ik ben gedoemd om, zo lang ik gespaard blijf, als een politiek dier door het leven te gaan". vloskou: geen geld voor bemande vluchten PARUS» JAN VAN ETTEN ANP „Moet je kijken, die is gek! Die doet nog geld in een parkeermeter." Dergelijke opmerkingen en een minachtende blik zijn het lot van de te keuri ge Franse burger, die zijn auto nog volgens de voorgeschreven regels der kunst parkeert. Ieder een gaat ervan uit dat de nieuwe president, die begin mei wordt gekozen, als eerste geste amnes tie verleent. Alle onbetaalde bonnen gaan dan de prullenbak in. Dat is een gewoonte, maar geen re gel. Eén van de eerste vragen aan een toekom stige presidentskandidaat is dan ook altijd: „Verleent U amnestie?" Elke zeven jaar, van de kerstvakantie tot aan de presidentsverkiezingen in mei, parkeren Parijze- naars hun auto waar ze willen. Ze passen alleen wel op dat ze hem niet zo neer zetten dat er een wielklem op komt of dat hij misschien wordt weggesleept. Want dan moet meteen worden be taald. En veel. De nationale sport is te gokken wanneer je kunt beginnen je portemonnee dicht te houden. In Pa rijs hebben bewoners van de voorsteden een dui delijke voorsprong op automobilisten uit de stad zelf. De banlieusards (forensen) wonen immers in een ander departement, ofwel provincie. Dat ver lengt de ambtelijke procedure voor het innen van bonnen. Ondanks alle computers is het Franse ambtelijke apparaat log. Procedures duren eindeloos. Het is niet ongebruikelijk om nü brandbrieven te krij gen voor verkeersovertredingen, gepleegd in de zomer van 1993 ruim anderhalf jaar geleden. Daarbij komt dat acht van de tien Fransen de bonnen op hun voorruit meteen verscheuren en wachten op de aanmaning alvorens enige actie te ondernemen. Ditmaal speelt iedereen echt hoog spel. De dos siers bij de ruim drieduizend deurwaarders in het land stapelen zich op. In 'normale' jaren halen die deurwaarders voor 's lands schatkist toch zo'n drie miljard franc (één miljard gulden) achterstal lige boetes binnen. In het halfjaar vóór presi dentsverkiezingen verslijten zij veel autobanden en schoenzolen voor nop en worden ze nog uit gelachen ook. Dat alles tot grote ellende van politiecommissa rissen, die hen moeten vergezellen op het ogen blik dat zij overgaan tot beslaglegging. „We heb ben wel wat anders te doen dan gorilla (lijfwacht) te spelen voor zo'n kerel die drie keer per dag er gens een televisie weg wil halen om zijn 150 gul den of nog minder te vangen", luidt het com mentaar van een van hen. En dat in de weten schap dat èls de amnestie er komt, alles weer te ruggaat naar de eigenaars, zij het op hun eigen kosten. Eigenlijk zijn de commissarissen pas in beweging te brengen als het totaalbedrag tienduizend franc (ruim drieduizend gulden) of meer bedraagt: een bedrag waar een Parijse automobilist snel aan zit als hij twee, drie weken parkeermeters negeert. Normaal poogt iedereen de komst van de deur waarder te voorkomen. In deze tijd is iemand 'held van de straat' als een deurwaarder, een commissaris en eventueel een slotenmaker voor zijn deur worden gesignaleerd. Hun bezoek heeft overigens geen onmiddellijke gevolgen: er wordt dan alleen een balans van de inboedel opge maakt. De amnestie heeft evenwel ook een praktische kant van 'administratieve hygiëne'. Om de zeven jaar gaat de bezem door de te vol geworden kast van de Franse ambtenarij. Dat gold in het verle den niet alleen voor verkeersovertredingen, maar ook kleine delicten en gevangenisstraffen tot drie maanden. De overvolle gevangenissen en huizen van bewaring kregen zo ook een beetje lucht. Niettemin zit de klad in de amnestie. Vóór 1974 volgde die ook na algemene verkiezingen. In 1974 verleende president Giscard nog amnestie aan veroordeelde dronken chauffeurs tenzij ze dode lijke slachtoffers hadden gemaakt. In 1988 sloot Mitterrand hen uit van amnestie. Dit jaar is het grote vraagteken: geldt de amnestie ook voor snelheidsovertredingen? Niemand weet precies hoe de regeling emit komt te zien, maar alle Fransen rekenen erop dat er een komt. innen drie jaar is er niets meer ver van het Russische ruimte- [ogramma als de regering er jet snel extra geld voor vrij maakt. Het Russische parle- jent wil er daarom één procent jn het bruto nationaal produkt sse,or uitgetrokken zien. [Een commissie van de Staats- (lagerhuis) maakt zich erk voor verhoging van het jimtevaart-budget na een borzitting donderdag, waarin de noodklok luid- over de Russische ruimte- ^Het programma voor beman- vojp vluchten dreigt over drie of Ofer maanden op te houden bij [brek aan middelen, zo kregen e parlementariërs te horen van -Jjeri Koptev, directeur van het u lissische Ruimtevaartbureau ""T>A. Het geld voor het pro- jamma bedroeg in 1994 nog twintig procent van dat >or 1989. kenDe gevolgen zijn niet uitge- het aantal werknemers Jj de ruimtevaartbedrijven is **9et een derde afgenomen. De -4lft van de onderzoekers is af- ivloeid. Van de zeventig voor- gnomen projecten zijn er 34 '1 /«schrapt of opgeschort. Slechts helft van de geplande lance- Jigen is vorig jaar doorgegaan. loopt de ontwikke- van nieuwe systemen en bhnieken zeven tot tien jaar terwijl het huidige mate- aal uitgeput raakt. De stuwra- »tten en ruimtevaartuigen die a in gebruik zijn, moesten uit I lands strategische voorraden orden gehaald. Tweederde ïn het ruimtetuig is inmiddels irouderd, maar er is geen jeuw materiaal voorhanden, r. |Zo zijn van de tien Horizont v-sattellieten er zes uitgeval- n zonder dat ze allemaal kun- ?n worden vervangen. Daar- akjtior zullen verscheidene regio's Rus'and de twee landelijke pm/-zenders niet meer kunnen iitvangen. Omdat het geen ei- oet Rusland een beroep doen -pTi) het buitenland, zei Koptev. Het lanceren van een buiten landse sattelliet kost echter 140 tot 180 miljoen dollar, en die van een Russische slechts dertig miljoen. Het militaire ruimteprogram ma zal over drie jaar niet meer bestaan, waarschuwde generaal Vladimir Ivanov, commandant van de ruimte-afdeling van het leger. Wegens geldgebrek is Rusland dit jaar niet in staat de zware Proton-stuwraketten te lanceren, of zijn netwerk van overheids- en militaire commu nicatienetwerken te onderhou den. Het communicatienetwerk van de marine is in 1996 op, dat van andere krijgsmachtsonder delen het jaar erop. In 1998 zal de operationele controle over alle satellieten in de ruimte onmogelijk zijn, aldus Ivanov. Dat betekent volgens hem niet alleen het einde van Rusland als een grote mogend heid op het gebied van de ruim tevaart, maar is ook een gevaar voor de veiligheid van het land. De Russische ruimtevaart is nu afhankelijk van Kazachstan, waar de voornaamste lanceer basis Bajkonoer ligt, en van Oekraïne dat de Zenit- en Cy- cloon-stuwraketten levert. Ivan ov noemde dit ontoelaatbaar. Hij pleitte ervoor het ruimte centrum Plesetsk in het noorde lijke Archangelsk te ontwikkelen en een nieuwe basis in Svo- bodny in de Amoer in het Verre Oosten op te zetten. Plesetsk, de enige Russische ruimtebasis, moest onlangs dicht omdat de plaatselijke elektriciteitscentrale niet genoeg stroom kon leveren. De commissie riep de rege ring op een beleid voor de ruimtevaart uit te stippelen. Het ruimteprogramma lijdt ook on der het ontbreken van een juri disch kader: terwijl de Verenig de Staten zo'n honderd wetten op dit gebied hebben uitgevaar digd, heeft Rusland er maar één. De Russische regering vertel de het parlement dat de Sov jetunie en Rusland vanaf 1957 samen zo'n drieduizend satel lieten of ruimteschepen hebben gelanceerd. Russische ruimtevaart heeft een ernstig gebrek aan geld. Dat pro- bestond in 1975, toen deze opname van een Sojoez-capsule in baan om de aarde, werd gemaakt, nog niet. foto gpd Koran-studenten willen einde aan excessen in Afghanistan De zwarte Chevrolet, volgepakt met gewapende Afghaan se rebellen, zwenkt door de stoffige straten van het lemen dorpje Charasyar. „Ooit was dit de auto van de door Rus land gesteunde communistische president Najibullah. Toen viel hij in handen van de rebellenleider Gulbuddin Hekmatyar. Maar nu we Hekmatyar hebben verjaagd, is de auto van ons", glundert een jonge Afghaan. Zijn AK- 47 geweer en witte tulband verraden zijn lidmaatschap van de Taleban, de islamitische militie die zuidelijk Af ghanistan in de afgelopen maanden snel en vrijwel zon der bloedvergieten heeft veroverd. KABUL TIM McGIRK THE INDEPENDENT De Afghaanse geschiedenis is een zich steeds herhalend epos van woeste, onbetrouwbare stammen die het op eikaars land en have hebben gemunt. Vroeger viel vooral eer te beha len met het stelen van ander mans paarden, tegenwoordig zijn vooral statige auto's in trek. De Taleban beweert Afgha nistan van deze stammenstrijd te willen bevrijden. Toch be staat er de nodige ongerustheid over de motieven van de Tale ban. Niemand weet precies wel ke macht er achter deze myste rieuze beweging schuilt. Mis schien wil de militie alleen maar haar deel van de Chevrolets, net als de krijgsheren van het verzet (de mujahedien), die zich in veel gevallen als ordinaire ban dieten hebben ontpopt. Op veel plaatsen in Afghanis tan hebben dergelijke mujahe- dien-bandieten gruwelijk huis gehouden. Zo ook in de zuide lijke stad Kandahar. Omdat de plaatselijke mujahedien-com- mandant over een tank en ge wapende strijders beschikte, durfde niemand hem te trotse ren. Vrachtwagens die naar de Afghaanse hoofdstad Kabul re den, moesten een exorbitant hoge tol van tweeduizend gul den betalen om zijn controle post te mogen passeren. En zijn strijders legden een onverzadigbare lust naar jonge tjes aan de dag. Iedere jongen in wie ze wel iets zagen, werd ge dwongen om een openbaar na- maak-huwelijk te ondergaan, waarna het ongelukkige kind werd weggesleurd om te wor den misbruikt. „Het was vrese lijk", vertelt een buitenlandse hulpverlener. „Wie een zoon had die nog te jong was om een baard te laten staan, hield hem uit angst binnen." De Taleban-militie is ont staan als een reactie op dergelij ke wijdverbreide wantoestan den. Islamitische schriftgeleer den, mullahs en koranstuden ten grepen naar de wapens en begonnen een kruistocht tegen de verloedering in het wetteloze Afghanistan. Hun eerste grote verovering was de stad Kandahar, die hun kerde om van haar gesel te wor den bevrijd. De Taleban-strij ders begonnen geen groot scheeps militair offensief, maar trokken gewapend met korans en dreigementen van eeuwige verdoemenis door de stad. Met hun opvallende witte tulbanden waren ze duidelijk herkenbaar. Pas toen praten niet hielp, gre pen ze naar drastischer maatre gelen. „De mujahedien-com- mandanten werden gelyncht en vervolgens opgehangen aan de loop van hun eigen tank", aldus de hulpverlener. De Taleban telt nu ruim tien duizend gewapende strijders, ondersteund door honderd tanks en een aantal MiG-straal- jagers. De koranstudenten zijn inmiddels opgerukt tot op vijf tien kilometer van Kabul en ei sen het aftreden van de 'crimi nele regering' van president Burhanuddin Rabbani. De Taleban-beweging geniet brede steun van de Afghaanse bevolking, omdat ze heeft ge zworen de islam te eerbiedigen en de vrede te herstellen in dit door vijftien jaar onophoudelij ke burgeroorlog geteisterde land. Met deze belofte omzeilt de Taleban de sektarische en et nische haat en nijd, die heeft geleid tot de moordende strijd tussen de verschillende verzets groeperingen. Op de tanks van de Taleban wappert de witte vlag, de isla mitische kleur van de vrede, en de militie-leden trekken ten strijde met een koran om hun nek. De meeste strijders zijn soennieten van de Pathaanse stammen, maar tot nog toe stel len ze zich tolerant op jegens de sji'itische minderheid onder hun controle. In de afgelopen drie maanden hebben ze mas saal de madrassas (religieuze scholen) verlaten om voor Allah en vaderland te vechten. Ook zijn veel Taleban-strijders gere- cruteerd uit de kampen in wes telijk Pakistan, waar ruim an derhalf miljoen Afghaanse vluchtelingen nog steeds in ten ten bivakkeren en volledig af hankelijk zijn van hulp van bui tenaf. Er is weinig bekend over de leiders van de Taleban. De strij ders staan onder het gezag van twee islamitische raden, één in Kandahar en één over de grens in de Pakistaanse stad Quetta. Er gaan geruchten dat de militie door Pakistan wordt gesteund, maar de Taleban zelf ontkent dit. Duidelijk is wel dat Pakistan belang heeft bij een stabiele re gering in Kabul, zodat de han delsroutes naar Afghanistan en de Centraalaziatische republie ken kunnen worden hersteld. De Taleban heeft een funda mentalistische opvatting van de islam. Opium-smokkelaars wor den geëxecuteerd en in Kan dahar is een fruitverkoper doodgeschoten, omdat hij een vrouw had geholpen. Het isla mitische traditionalisme van de Taleban baart veel vrouwen zorgen. Vóór de komst van de communisten in 1979 en de machtsovername door de mu jahedien hebben veel vrouwen, vooral in de hoofdstad Kabul, een westerse opleiding genoten. De Taleban wil echter niet dat vrouwen werken. Ook mogen ze niet naar buiten zonder een lie- jab, een lange sluier die het hele lichaam bedekt, met uitzonde ring van het gezicht. Door de hoge tol aan oorlogs slachtoffers twintigduizend in de afgelopen drie jaar alleen Leden van de Taleban poseren voor al in Kabul zijn in veel gezin nen de mannelijke kostwinners weggevallen. Zonder de inkom sten van werkende wouwen zouden veel families dan ook niet kunnen overleven. Maar voorlopig zijn de inwo ners van Kabul dankbaar dat de Taleban de mujahedien van Hekmatyar heeft verdreven, die de hoofdstad twee jaar lang ge nadeloos in puin hebben ge bombardeerd. De stad wordt nu een zwaar bewapende jeep in Charasyar. al twee weken niet meer ge bombardeerd. De Taleban-mili tie heeft de zuidelijke routes naar de belegerde stad ge opend, zodat Kabul zich weer kan bevoorraden. In de stad heerst een nijpend tekort aan medicijnen en dekens, die nu door het Internationale Rode Kruis worden aangeleverd. Sinds het doorbreken van de blokkade is de prijs van voedsel en brandstof al bijna gehal- foto epa terence white veerd. Toen een paar jongetjes na de maandenlange raketbe schietingen weer naar buiten gingen om hun vliegers op te la ten, was dit zó'n zeldzaamheid, dat honderden mensen hun huizen verlieten om in de ijzig koude bergwind hun harten aan het schouwspel te warmen. VERTALING: MARGREET HESLINGA

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1995 | | pagina 7