Vietnamezen al een jaar
tussen hoop en vrees
Feiten &Meningen
Bouw flink
armer maar
niets wijzer
IG Metall moet zijn tanden wel laten zien
VRIJDAG 24 FEBRUARI 1995
EUWSANALYSE
Twee jaar procederen tegen de Europese Commis
sie heeft de Nederlandse bouwbedrijven flink ar
mer gemaakt, maar niet veel wijzer. Een boete van
omgerekend 47 miljoen gulden en twee nederlagen
voor de Europese rechter in kort geding en in
een bodemprocedure is de oogst voor de bouw
ondernemers, verenigd in het Algemeen Verbond
Bouw Bedrijven (AVBB).
Het AVBB wil nu zo snel mogelijk met de Eu
ropese Commissie om de tafel om tot een nieuwe
zogenoemde mededingingsregeling te komen,
waarin wordt geregeld hoe te handelen bij inschrij
vingen voor bouwprojecten.
AVBB-voorzitter A. Barth keek niet vrolijk tijdens
de persconferentie eerder deze week over de uit
spraak van het Europese Gerecht van Eerste Aan
leg, vergelijkbaar met een arrondissementsrecht
bank. Dat is niet onlogisch, want de boete van 47
miljoen gulden is inmiddels betaald en de geliefde
regeling voor aanbesteding bij bouwwerken sa
men afspreken wie het laagste mag inschrijven
blijft verboden omdat dit wordt beschouwd als kar
telvorming.
Het AVBB studeert nu op de mogelijkheid in ho
ger beroep te gaan bij het Europese Hof, maar
Barth is niet enthousiast over het idee weer van vo
ren af aan te beginnen. Toch staan er tientallen
miljoenen guldens op het spel. Geld dat uitgegeven
zou kunnen worden aan 'goede doelen in de
bouw', zoals onderzoek, opleiding, scholing en der
gelijke.
De zaak begon in februari 1992 te rollen. Toen
verbood de Europese Commissie (EC) het bouw-
kartel in Nederland met als argument dat zo de
vrije concurrentie buitenspel wordt gezet. De ge
woonte dat aannemers onder elkaar uitmaken wie
er welk bouwproject mag doen tegen welke prijs
kon niet door de beugel. De Nederlandse aanne
mers hebben dit beleid altijd verdedigd met het ar
gument dat ze alleen op deze manier kunnen voor
komen tegen elkaar te worden uitgespeeld.
Ook de zogenoemde rekenvergoeding werd ver
boden. Aannemers, die inschrijven op een project,
maken kosten voor de calculatie. De aannemer die
het bouwwerk krijgt, vergoedt de rekenkosten aan
de andere aannemers. Die vergoeding verrekent hij
op zijn beurt weer met de opdrachtgever. In 1986
werd deze methode officieel door de Nederlandse
overheid goedgekeurd.
Daar stak de EC in 1992 echter een stokje voor.
Bovendien kostte deze bemoeienis de aannemers
47 miljoen gulden boete omdat ze op deze wijze
hun eigen markt hadden afgeschermd. Vooral bui
tenlandse bouwbedrijven kunnen op deze manier
nooit een vinger achter de deur krijgen, vindt de
EC, want de aannemers spelen elkaar steeds de bal
toe.
Om niet volledig overgeleverd te worden aan de
vrije markt kwam de bouw in 1992 met een voorlo
pige regeling. De aannemer die het laagst had inge
schreven moest het project ook daadwerkelijk krij
gen. Bovendien werd afgesproken dat de aannemer
een half procent van de bouwsom extra mocht de
clareren om zogenoemde goede doelen in de bouw
de al genoemde sectoren onderzoek, scholing en
dergelijke te financieren. De doorrekenvergoe-
ding aan collega-aannemers werd afgeschaft, even
als de beperking van het aantal aannemers dat mag
inschrijven op een bouwwerk.
De EC ging ermee akkoord dat deze regeling
werd gebruikt zolang de zaak onder de rechter was.
Die tijd is nu voorbij. Reden voor het AVBB om zo
snel mogelijk met de EC te gaan praten over een
nieuwe regeling. „We hopen dat we de voorlopige
regeling in ons voordeel kunnen ombuigen, want
we zijn er niet helemaal tevreden over", aldus de
AVBB-voorzitter.
Voor het AVBB telt vooral de geldstroom voor de
goede doelen zwaar. In de oude regeling kreeg men
veel meer geld binnen dan nu. „Een verschil van
tientallen miljoenen guldens", zegt Barth. Het lijkt
erop dat de AVBB op zoek moet naar een nieuwe
vorm van financiering voor onderzoek en oplei
ding.
Wat de nederlaag extra zuur maakt is het feit dat
de overheid de kartelafspraken in de bouw inder
tijd heeft goedgekeurd. Het AVBB dreigde in een
eerder stadium al de boete op de overheid te verha
len. Of Barth en de zijnen dat nog steeds van plan
zijn, lijkt onwaarschijnlijk. Barth wil er in elk geval
niet over speculeren. „Eerst gaan we de uitspraak
van de Europese rechter maar eens bestuderen,
dan besluiten we wat te doen".
den haag peet vogels
Remigratieverdrag met Nederland nog steeds niet getekend
Bijna een jaar geleden sloten Den Haag en Hanoi een verdrag over de terugkeer van 375 Vietna
mezen, die in 1991 vanuit het toenmalige Tsjecho-Slowakije naar Nederland waren gevlucht. De
handtekeningen zijn echter nog steeds niet gezet. Met als gevolg dat de voormalige gastarbeiders
zich wanhopig blijven vastklampen aan elke strohalm die hun verblijf verlengt. De communisti
sche dictatuur in Vietnam heeft immers zo zijn oplossingen voor 'landverraders'.
Al in 1991 gingen uit Tsjecho-Slowakije afkomstige Vietnamezen in hongerstaking uit protest tegen dreigende uitzetting. Nog steeds verkeren zij in onzekerheid
over hun toekomst. archieffoto
In de woonkamer van hun rijtjeshuis in het
Gelderse Eek en Wiel herinnert niets meer
aan de gedwongen evacuatie. Alles staat
weer op zijn plaats. Het kolossale bankstel,
dat ze op straat vonden en de tweedehands
televisie, die het nog goed doet.
Vu Nguijen Xuan (38) en Toan Cao Bao (29)
drinken thee uit een rode thermoskan.
Sweater, trainingsbroek en blote voeten in
slippers suggereren ontspanning, maar dat
is schijn. Vooral Vu kan geen moment stil
zitten. Alleen als zijn driejarig zoontje op
schoot kruipt, komen zijn handen even tot
rust.
Vorig jaar is hij gescheiden. Spanningen,
glimlacht hij verontschuldigend. Toan knikt
instemmend. Zijn echtgenote is onlangs ge
opereerd aan haar schildklier. Allemaal op
gekropte zenuwen, had de specialist ge
zegd.
Ze kennen elkaar uit het asielzoekerscen
trum in Leersum, waar ze eind '91 werden
opgevangen. Gastarbeiders uit het toenma
lige Tsjecho-Slowakije. Economische vluch
telingen, oordeelde staatssecretaris Kosto
van justitie onmiddellijk. In Oost-Europa
mochten ze hun baan kwijt zijn, blootge
steld worden aan openlijke discriminatie:
voor vervolging hoefden ze niet te vrezen.
Dus: terug. Wilde Tsjecho-Slowakije ze niet,
dan moesten ze maar naar Vietnam. Daar
kwamen ze immers vandaan.
Evenals hun collega's vluchtten Vu en Toan
echter niet voor de Tsjechen en Slowaken.
Ze waren veel banger voor de lange arm
van de Vietnamese regering. Na de val van
het communisme in Oost-Europa hadden
veel gastarbeiders deelgenomen aan poli
tieke activiteiten, waar in Vietnam langduri
ge celstraffen op staan. In de roes van die
dagen gingen zelfs tijdschriften naar Viet
nam, waarin de nieuwe wereldorde werd
bejubeld.
Hanoi reageerde als door een wesp gesto
ken. Veel gastarbeiders ontvingen een brief
van de Vietnamese ambassade in Praag met
de opdracht direct terug te keren naar Viet
nam. Wie weigerde, zou worden opgepakt
door leden van de geheime dienst. Toan:
„Ik pakte mijn spullen en vluchtte. Twee
dagen later was ik in Nederland."
Nadat diverse pogingen om de groep te ver
wijderen, waren mislukt, sloot Den Haag
vorig jaar een terugkeerverdrag met Viet
nam. In ruil voor meer economische sa
menwerking verplichtte Hanoi zich de 375
landgenoten terug te nemen. Na enig aan
dringen van Nederlandse kant werd tevens
de belofte gegeven dat de repatrianten niet
zouden worden vervolgd. Althans, niet voor
republieksvlucht (het verlaten van het land
zonder toestemming) en contractbreuk (het
verbreken van de overeenkomst die zij had
den als gastarbeider)
Garanties dat ook de politieke activiteiten
in Oost-Europa buiten schot blijven, wor
den evenwel niet gegeven. Tot grote ont
steltenis van de Vietnamese asielzoekers.
Want alleen al het praten over democratie
is strafbaar in Vietnam. Landgenoten die
zich aan deze misdaden schuldig maken,
krijgen moeiteloos het predikaat 'landverra
der' opgeprikt. Veel Vietnamezen vrezen
dan ook in één van de 'heropvoedingskam
pen' te belanden.
En die angst is niet onterecht, oordeelde
een commissie van vooraanstaande juristen
vorig najaar. Economisch en toeristisch
mag Vietnam een aantrekkelijk land zijn,
met de mensenrechten is het slecht gesteld.
Elke vorm van oppositie wordt door Hanoi
hardhandig de kop ingedrukt. De geheime
dienst heeft overal ogen en oren. Een be
schaafd land als Nederland stuurt daar geen
vluchtelingen naar terug.
Zover is het ook nog niet. Want hoe gek het
ook klinkt, bijna een jaar na de mondelinge
overeenkomst heeft Vietnam nog altijd
geen handtekening gezet onder het remi
gratieverdrag. Hoe dat komt? „Geen idee",
zegt woordvoerder J. van de Berg van de In
ternationale Organisatie voor Migratie
(IOM), die de terugkeer van de Vietname
zen begeleidt. „Wat ons betreft, is de zaak
rond. Er moeten alleen nog wat formalitei
ten worden afgehandeld. Moet de tekst ook
in het Engels worden vertaald en zo ja, door
wie. Daarover wordt nog steeds gepraat."
Het woord 'vertragen' wil de voorlichter
niet in zijn mond nemen. Hij wijt het uitstel
eerder aan de ambtelijke molens in Viet
nam: die malen nu eenmaal niet zo snel.
Buitenlanders die langer dan drie jaar op de
uitkomst van hun asielverzoek moeten
wachten, krijgen normaal gesproken een
verblijfsvergunning op humanitaire gron
den. Dat staat niet in de wet, maar is wel
gebruikelijk. Algemeen wordt het als on
menselijk gezien om vluchtelingen die hier
zo'n lange tijd zijn, nog uit te wijzen.
De 375 Vietnamezen zouden al lang voor
zo'n regeling in aanmerking komen, ware
het niet dat het ministerie van justitie er
een andere lezing op nahoudt. „Deze men
sen wisten vanaf het begin dat ze weg
moesten", zegt een woordvoerder van het
departement. „Voor hen geldt de termijn
van drie jaar dus niet. Zij zullen hoe dan
ook moeten vertrekken."
De advocaat van Vu, B. Werink, noemt de
houding van de overheid onbegrijpelijk.
„Als het terugkeerverdrag is getekend, duurt
het nog zes maanden voordat de Vietname
zen kunnen worden uitgezet. Dan zijn de
meesten hier vijfjaar. Ik begrijp niet waar
om het ministerie van zo'n relatief kleine
groep zo'n prestige-zaak maakt. Laat ze
toch in Nederland blijven."
J. van Tilborg, directeur van de kerkelijke
hulporganisatie Inlia, wijst op het schrij
nende verschil in behandeling tussen de
'Tsjechische' Vietnamezen en de bijna tien
duizend bootvluchtelingen in Nederland.
Van de laatste groep kreeg vrijwel iedereen
probleemloos een verblijfsvergunning.
„Terwijl hun vluchtverhaal soms heel dun
was", zegt Van Tilborg. „Er waren mensen
die alleen maar vertrokken, omdat hun
broer toevallig ook ging. Ze werden hele
maal niet vervolgd. Nu misgun ik niemand
een verblijf in Nederlónd, maar het is wel
ontluisterend als je hun situatie vergelijkt
met die van de gastarbeiders."
eck en wiel erik van der struus
E
do
lei
Zwartwerker i
bouw niet lang
de 'slimmeriï
De strijd tegen fraude in de p'e
bouwnijverheid gaat een |var
nieuwe fase in: de tips over jge'
zwartwerkers en premie
ontduikers stromen binnenl
bij het Sociaal Fonds Bouw
nijverheid. Vier jaar gelee'
waren het er 1.000, vorig
jaar waren het er al 4.000. Ir
de meeste gevallen ging het
om frauderende werkne
mers, al vertoont het aantal
telefoontjes dat binnenkom
over metselbedrijfjes, stra
tenmakers en ijzervlechte-
rijen met bedenkelijke acti
viteiten een opvallende
groei. „De mensen realise
ren zich dat het om hun ei
gen portemonnee gaat", is
de indruk van Aart Brons.
„Dat de premies omlaag
kunnen als er een eind
komt aan dat frauderen".
Brons coördineert de op
sporing van fraudes in
Noordoost-Nederland.
„Vroeger kon iemand in de
WW in de kroeg nog wel
eens stoer doen door te zeg
gen dat-ie lekker aan het
klussen was, vandaag de
dag ben je daar niet popu
lair meer mee". De zwart
werker verliest zijn aureool
van slimheid. Dertig opspo
ringsfunctionarissen van
het Sociaal Fonds Bouwnij
verheid (SFB) zitten hem in
elk geval op de hielen, maar
gemeentelijke sociale
dienst, fiscus en justitie ra
ken ook steeds meer bedre
ven in het opsporen van
fraude, misbruik en belas
tingontduiking.
Gemiddeld eens in de veer
tien dagen doen inspecteurs
een inval bij een van fraude pi
verdachte bouwonderne
mer. „Zeker in de helft van
de gevallen waarbij wij in
actie komen, is een faillisse
ment het gevolg. Is dat jam
mer? Helemaal niet. Het
werk blijft, de bouwput is er
immers nog. Je ziet dat het de
werk verschuift naar een be- p>
drijf dat netjes werkt. Wij d<
zeven de malafiditeit eruit te
en de werkgelegenheid V
komt daar waar ze thuis - o]
hoort", vertelt John ten di
Wolde, hoofd van de SFB- ,yv
opsporingsdienst. 'e
De dienst, die 50 medewer- lg<
kers telt, is sinds 1975 belast
met fraude-onderzoeken.
„En al jaren op grond van f
tips", zegt Ten Wolde. „Wij I
hebben er de handen meer P-
dan vol aan". Vorig jaar zijn
een kleine 300 onderzoeken
met een proces-verbaal af:
gesloten. Het ging om 60
werkgevers en 240 werkne
mers, die de bedrijfsvereni
ging voor in totaal 34 mil
joen gulden oplichtten.
Ten Wolde en Brons verhe
len niet, dat aan hun werk
risico's zijn verbonden. Als
een fraude-onderzoek on
voldoende oplevert en er
volgt geen veroordeling, dan
kan het fonds een geweldige
schadeclaim tegemoet zien.
„Daar wordt nog wel eens
mee gedreigd", is de erva
ring van het hoofd van de
opsporingsdienst. „We heb
ben wel eens een schade
claim gehad maar de rech
ter heeft ons nog nooit in
het ongelijk gesteld. We
hebben ook nog nooit een
kort geding verloren als een
bedrijf op die manier pro
beerde een beslaglegging
ongedaan te maken".
amsterdam jan van koou
fel
WIM STEVENHAGEN
Ruim acht weken hadden werkge
vers- en werknemers in de Duitse
metaalindustrie onderhandeld
over een nieuwe CAO. De situatie
had veel weg van een schaakwed
strijd waarbij beide partijen den
ken te kunnen winnen door con
stant hun zetten te herhalen. De
vakbond IG Metall houdt onwrik
baar vast aan een loonsverhoging
van zes procent. De werkgevers,
verenigd in de Gesamtmetall, wij
zen deze eis al even hardnekkig
van de hand.
De inzet van de staking die van
daag in Beieren zou beginnen, is
simpel. Na de zwaarste economi
sche recessie sinds de Tweede We
reldoorlog beginnen de metaalbe
drijven voor het eerst weer winst te
maken. Terwijl de ondernemingen
in 1993 over de hele linie een ver
lies van 0,7 procent moesten incas
seren, konden eind vorig jaar weer
zwarte cijfers worden genoteerd.
Volgens de laatste prognoses zijn
de vooruitzichten dit jaar ronduit
rooskleurig. De orderportefeuilles
van een groeiend aantal bedrijven
puilen voor het eerst sinds 1990
weer uit, aldus de experts.
Deze ontwikkeling is mogelijk ge
maakt doordat vakbond IG Metall
tijdens de magere jaren instemde
met het saneringsbeleid dat de
meeste ondernemingen hebben
gevoerd. Om de kosten te drukken,
werden honderdduizenden banen
geschrapt en moesten de werkne
mers die niet 'weggesaneerd' wer
den het behoud van hun baan be
talen met verlies aan koopkracht.
Nu het keerpunt is bereikt, meent
de bond dat haar leden recht heb
ben op een aandeel in de winst.
In het afgelopen najaar legde de
vakbondstop een loon-eis van zes
procent op tafel. Deze eis was als
volgt samengesteld: de economi
sche groei wérd op 3,5, de inflatie
op 2,5 procent geraamd. Recht
vaardiging van deze eis zag de
bond in het aantrekken van de
conjunctuur. Daarbij, zo redeneer
de de federatie, zou van een loons
verhoging een stimulerende wer
king op de economie uitgaan.
De opleving die nu plaatsvindt, is
in de eerste plaats gebaseerd op de
export. De binnenlandse vraag
sulckelt daar achter aan, omdat de
werknemers niets tot weinig te be
steden hebben. Er worden pas
weer auto's, koelkasten en TV's ge
kocht als de mensen weten dat ze
op een loonsverhoging kunnen re
kenen.
Deze analyse vindt ook buiten vak
bondskringen weerklank. Menig
onafhankelijk econoom vindt dat
er te lang langs de verkeerde kant
van de nullijn is gemarcheerd. De
economie heeft nog een opkikker
nodig, dat wil zeggen een groei in
het besteedbaar inkomen. Dat is
kennelijk een betwistbare stelling
want andere andere economen
menen dat het opkikkereffect van
een loonsverhoging van zes pro
cent wordt overschat.
Behalve deze sociaal-economische
overwegingen, speelt ook een psy
chologische factor mee. IG Metall
is met ruim één miljoen leden nog
steeds Duitslands en vermoedelijk
Europa's grootste vakbond, maar
zij heeft tijdens de recessie even
veel leden verloren als de bedrijven
opdrachten kwijt zijn geraakt.
De bond moet haar tanden laten
zien, ook om verder ledenverlies te
voorkomen. Daarom vonden er tij
dens de vruchteloze CAO-onder-
handelingen prikakties plaats. In
de eerste plaats om de werkgevers
te laten zien dat het 'menens' is,
maar ook om de achterban te de
monstreren dat de bond als het er
op aankomt nog altijd strijdvaardig
is.
Aan de andere kant van de tafel
hebben de werkgevers tot dusverre
geen duimbreed toegegeven. Er
worden inderdaad op het oog
spectaculaire groeicijfers gemeld.
Maar die zijn.geflatteerd, zeggen
de werkgevers. De meeste bedrij
ven hebben zeer slechte jaren ach
ter de rug. Ze mogen nu wel met
een paar treden tegelijk de trap op
rennen, maar, zeggen de werkge
vers, het is wel de keldertrap. Bo
vendien staat bijna de helft van de
bedrijven nog steeds onder aan de
trap en draait nog steeds met ver
lies.
Onder deze omstandigheden is
een loonsverhoging van zes pro
cent onverantwoord, aldus werk-
geversvertegenwoordigerGesamt-
metall. Daarnaast heffen de werk
gevers de oude klaagzang aan dat
de Duitse bedrijven ten opzichte
van de buitenlandse concurrenten
te duur zijn. Gesamtmetall verlangt
daarom een verdere verlaging van
de arbeidskosten, onder andere
door het mes te zetten in de secun
daire arbeidsvoorwaarden en de
bedrijfstijd te verlengen, waardoor
er ook op zaterdag gewerkt moet
worden. Op die manier zou men
ook meer werklozen aan een baan
kunnen helpen. IG Metall voelt
daar niets voor.
Hoewel de Gesamtmetall eind vo
rige week bereid bleek over loons
verhogingen te praten, weigerde zij
een concreet bod op tafel te leg
gen. Dat was te mager voor de
werknemers die geen heil meer za
gen in verder overleg. Een confron
tatie was onvermijdelijk. Geen van
beide partijen is bij een langdurige
krachtmeting gebaat. Dat kost te
veel, aan uit te keren stakingsgeld
en aan verloren omzet. Het com
promis ligt aldus insiders voor de
hand; een loonsverhoging van drie
tot hooguit 3,5 procent.
Maar staken is niet alleen een ma
nier om een zakelijk conflict te be
slechten. Het is ook een ritueel. Dit
ritueel zal eerst zijn beslag moeten
krijgen, voor er weer zaken gedaan
kunnen worden. En dat kan nog
wel even duren.
bonn peter van nuusenburg
correspondent
