Cultuur Kunst
Leidenaar kruipt
in huid Rembrandt
<Mye
L7c7ewonderi ng
99
'SjSXss -
99
Ideale vertolking pessimistisch gedicht
ji
Middeleeuwen komen werkelijk tot leven
- lONDERDAG 23 FEBRUAR11995
('e| Hl
lef annemiek ruycrok, 071 -356471plv.-chef jan rlisdam. 071 -356473
Gratis busvervoer naar 'La Bohe'me'
leiden Op het Uitbureau van K&O, Oude Vest in Leiden, zijn
toegangskaarten (inclusief gratis busvervoer) te koop voor de
opera 'La Bohe'me'. Dit meesterwerk van Giacomo Puccini's is
te zien op zondagmiddag 19 maart in het AT&T Danstheater aan
het Spui in Den I laag. 'La Bohe'me' is een geliefde opera uit de
late romantiek die wordt uitgevoerd door het ballet, koor en or
kest van de beroemde Roemeense Staatsopera Cluj Napoca. Een
groots opgezette voorstelling met meer dan honderd medewer
kenden over liefde, levensvreugde, hartstocht en dood als dra
matische tegenstelling.
Kunstenaar Jacob Kan bier brengt zijn idool tot leven
Carmen Gurban (sopraan) en lonel Voineac (tenor). foto pr
Burtons Hamletversie weer in theater
londen In het Brits nationaal filmtheater wordt op 28 april een
zeldzame verfilming van Hamlet met in de hoofdrol Richard
Burton vertoond. Het Britse Film Instituut, dat beschikt over een
van de twee nog bestaande kopieën, presenteert de verfilming
tijdens het Shakespeare-festival. Het gaat om een film die is ge
maakt van het toneelstuk zoals Richard Burton het in 1964 op
la i Broadway op de planken bracht. Daarna wordt de gerestaureer
de film nog vertoond in een theater in de Londense uitgaanswijk
West End.
'Russian Tales' in 't Voorkamertje
leiden Verteltheater 't Voorkamertje biedt zaterdag 25 februari
een bijzondere avond aan met 'Russian Tales'. Dit engelstalig
programma wordt verzorgd door Kathleen Caulfield-van de
Weerd. Zij vertelt twee verhalen uit de Russische literatuur. De
vertelling begint om 20.00 uur in de Jeugdboekhandel Silvester,
Rapenburg 17. De toegang is tien gulden. Reserveren: 071-
128658.
Expositie in Leiderdorp
leiderdorp» Hetty Arens exposeert met haar schilderijen en col
lages in het Rijnland Ziekenhuis te Leiderdorp op de polikliniek
Urologie. De tentoonstelling is te zien tot en met 30 maart op
werkdagen van 8.30 tot 12.30 uur en van 13.30 tot 16.30 uur.
De Leidse beeldend kunstenaar Jacob Kanbier (45) voelt
zich de reïncarnatie van Rembrandt. Hij brengt vanaf
april de 17de eeuwse meester ook tot leven in een atelier
a la Rembrandt waar bezoekers zich kunnen laten por
tretteren, maar ook zelf het penseel ter hand mogen ne
men. Directeur C. Hugens van de Leidse VW is de initia
tiefnemer van het project. Kanbier wil er een .bruisend"
atelier van maken, waar het ruikt naar ,,17e eeuwse olie
verf."
leiden anp/jan rijsdam
Drie jaar lang werd in de voor
malige Stadstimmerwerf aan
het Galgewater in dia's een im
pressie gegeven van de manier
waarop Rembrandt werkte. Het
eerste jaar liep het project met
een bezoekersaantal van rond
HESTER MACRANDER
„VRAGEN OM
MOEILIJKHEDEN"
(Groene Amsterdammer)
Zaterdag 25 februari,
20.30 uur
KAPELZAAL K&O
tel. 071-
131943/141141
de 2500 nog redelijk goed.
Daarna kwam er de klad in. Hu
gens vermoedt dat de driedi-
mensionele Rembrandt-clip van
de Amsterdamse kunstenaar
Martin Grooteboer voor het pu
bliek ,,een beetje te moeilijk"
was. De dia-voorstelling wordt
voorlopig opgeslagen.
Denkend over een mogelijke
vervanging kwam hij in contact
met Kanbier die direct aanbood
in het atelier voor Rembrandt te
spelen. Kanbier heeft nogal lang
haar dat, als het niet in een
staartje zit, gelijkenis vertoont
met dat van zijn grote voor
beeld. Zijn schoonmoeder, han
dig met naald en draad, is be
reid de 17de eeuwse kleding na
te maken. In de rol van Rem
brandt hoopt Kanbier duizen
den Amerikanen en Japanners
naar de sleutelstad te trekken.
Idool
Maar ook in andere opzichten
zegt Kanbier op Rembrandt te
lijken. Ze werden beiden in Lei
den geboren - Rembrandt van
Rijn in 1606 - en trokken rond
hun dertigste naar Amsterdam.
Daarbij lijkt zijn vrouw Laura op
Saskia, de echtgenote van zijn
idool. Laura is volgens Jacob
ook een goede koorddanseres,
en zal in het atelier presentaties
geven. Dat mevrouw Van Rijn
de koorddanskunst niet mach
tig was, deert Kanbier niet. Een
bezoek aan het atelier moet om
meerdere redenen aantrekkelijk
zijn.
Kanbier zal zich in zijn atelier
evenals Rembrandt laten assis
teren door andere schilders. De
Leidse gebroeders Donker zet
hij in voor het maken van de
portretten. „Die kunnen dat
hartstikke snel." Hun werk is
volgens Kanbier Vooral in de VS
erg kostbaar. De prijs van een
portret uit het Rembrandt-ate
lier zal een paar duizend gulden
bedragen. Als bezoekers zelf iets
schilderen, betalen ze minder
dan vijf tientjes.
Kanbier hoopt in het Rem-
brandt-atelier ook wat van de
'echte Kanbiers' te verkopen die
hij al op de plank heeft liggen.
„Dan snijdt het mes aan twee
kanten", zegt hij. „Ik heb een
gezin, dus er moet brood op de
plank."
Toeristen
Kanbier ziet in de 'reïncarnatie'
van Rembrandt vooral een toe
ristische attractie. „De bedoe-
De schilder Rembrandt en de schilder Kanbier.
ling is dat er veel buitenlanders met de naam Rembrandt en het
op afkomen. Het is toch leuk VW achter me moet het lukken
voor toeristen als ze in de ge- om de loop er in te krijgen. Ik
boortestad van Rembrandt ko- heb er erg veel zin in."
men en dan met een portretje VW-directeur Hugens is ook
onder de arm naar huis gaan. Ik blij dat de geest van de 17e
ben zelf geen zakenman, maar eeuwse meester na de sluiting
foto hielco kuipers
van het driedimensionele atelier
niet verdwijnt. Er blijft iets
„Rembrandt-achtigs" in het
atelier aan het Galgewater, zegt
hij. „Dat is de stad ook verplicht
aan z'n grote zoon."
virtuoos wordt muziektheater Mat jubileumconcert Noordzeekoor
haarlem anp j
haarlem anp
Margriet de Moor gaat haar roman De Virtuoos (1993) bewerken
tot een muziektheaterproduktie. De Virtuoos gaat in september in
première. In het boek beschrijft De Moor een liefdesrelatie tussen
de castraatzanger Casparo en de hertogin Carlotta in het Napels
van de 18e eeuw. De muziek uit het boek van Pergolesi, Handel en
Vivaldi vormt een belangrijk onderdeel van de voorstelling.
MUZIEK
In deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die, hetzij direct,
hetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
hebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
jj en alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt Fonny
Serdijn-Bartels, koorlid van
De Stem des Volks, het
Alma Materkoor en van
buurtkoor De Linde, haar
bewondering uit voor de
socialistische strijdliederen
van weleer. „Als we met De
Stem 'De Internationale'
inzetten is dat altijd weer
heerlijk. Ik vind het één
van de mooiste
strijdliederen."
Ik kom uit een
muzikaal nest. Niet
uit een rood nest.
Mijn moeder was
katholiek. Maar we
woonden wel in een rooie
buurt, in Amsterdam-west. Op 1
mei was de klas bijna leeg. De
meeste leerlingen waren lid van
de Arbeiders Jeugd Centrale
(AJC) dus die vierde de Dag van
de Arbeid. Ik ging veel om met
meisjes uit het AJC. En als er
een bonte avond was ging ik
altijd mee. Maar, ik was niet lid.
Ik wilde wel, maar dan zei m'n
moeder: 'Meid, doe dat nou
maar niet.'
Mijn vader was een heel
muzikaal man. Hij heeft zichzelf
leren pianospelen. Dat
bewonderde ik zeer. Op het
laatst had hij zelf leerlingen.
Mijn liefde voor de zang heb ik
echt van hem. We zongen thuis
altijd bij de piano. Dat was
heerlijk. Ik denk er nog steeds
met veel vreugde aan terug. Als
kind zat ik ook al op zangkoren,
bij het kinderkoor van Jacob
Hamel. Die zongen toentertijd
voor de AVRO-radio.
Ik kwam in Leiden wonen
omdat ik trouwde met een
Leidse jongen. Mijn man Siem
is een vuurrooie. Dus ben ik ook
steeds roder geworden. Ik
woonde nog maar een paar
maanden in Leiden en toen zat
ik al bij De Stem des Volks. Dat
was in '46. Nu dus bijna 50 jaar
geleden. In de beste tijd telde
het koor wel 130 mensen. Maar
RECENSIE LI DY VAN DER SPEK
Jubileumconcert van het Noordzeekoor
'the Seaside Singers', dingent Cor van der
Wijngaard, m m.v Margreet Groene-
woud, sopraan, Ane de Ru, orgel en het
Leiderdorps Kamerorkest o.l.v. Peter Stam.
Gehoord 22/2, Grote of Jeroenskerk,
Noordwijk-Binnen
Het Noordzeekoor 'the Seaside
Singers' pretendeert geen orato
riumvereniging te zijn. Hun
slagzin is geëvolueerd van 'zin
gen van Bach tot Beatles' naar
'van Palestrina tot Prince'. Nou
stonden noch Beatles noch
Prince op het programma, maar
Palestrina beet het spits af met
twee a capella-liederen, en dat
was heel goed gekozen zo aan
het begin van dit feestelijk jubi
leumprogramma. Palestrina
klonk echt mooi homogeen,
verheven en transparant onder
leiding van de nieuwe dirigent
Cor van der Wijngaard. Veel
minder zeker werd 'Teach me,
O Lord' van William Byrd ge
zongen, waarin de meerstem
migheid niet altijd even fraai
werd afgewerkt.
Het cantate-achtige 'Alles
was ihr tut mit Worten oder mit
Werken' van Buxtehude is een
geliefd stuk voor vele koren. Het
ligt makkelijk in het gehoor en
verheugt het hart; op de solo
zang van de mannen na, dat
klonk toch wat mager, bijna
saai, waren 'diese Worte' voor
de pauze wel het hoogtepunt.
Voor de ouverture uit Mozarts
'der Schauspieldirektor' trad de
eigen dirigent van het Leider
dorps Kamerorkest voor het
voetlicht. Peter Stam zwaait of
zijn leven ervan afhangt en je
krijgt de indruk of hij het Con
certgebouworkest voor ogen
heeft; dat heeft iets komisch.
Maar het werpt zeker vruchten
af, de ouverture werd een rijp
en kleurrijk stuk muziek. Het
deed de té zwakke begeleiding
bij 'Verleih uns Frieden' van
Mendelssohn bijna vergeten:
zelfs de eerste violen waren hier
onzuiver, griezelig dus.
Hoe goed het programma ook
in elkaar zat, toch bleef de hele
uitvoering iets mats hebben, het
publiek werd maar niet enthou
siast. Eigenlijk op de valreep
laaide er een vlam van goodwill
en solidariteit op, bij het zeer
overtuigend, dynamisch gezon
gen 'the Storm' van J. Haydn:
waar een storm aan de zeekust
al niet goed voor is.
theater
V7.
de laatste jaren is het erg
afgezakt.
Soms denken mensen dat het
zingen bij De Stem eenzijdig i6.
Dat is helemaal niet zo. We
zingen heus niet alleen
strijdliederen. Wel op 1 mei, of
op partij- en
vakbondsvergaderingen. Maar
we hebben ook veel andere
stukken op het repertoire staan.
Toen De Stem 50 jaar bestond
hebben we de Carmina Burana
gezongen. Dat was heerlijk om
te doen.
Strijdliederen zijn natuurlijk een
beetje uit de tijd. Soms denk ik
dat we ze maar niet meer
moeten zingen omdat er uit
naam van het socialisme zoveel
leed is aangericht, vooral in het
oostblok. Maar, als we met De
RECENSIE SUSANNE LAMMERS
De ondergang van de Titanic van Hans
Magnus Enzensberger door De Tijd Ver
taling: Peter Nijmeijer. Spel en regie. Lucas
Vandetvorst. Gezien: 22/2, LAK-theater,
In 33 zangen, net zoveel als het
'Inferno' van Dantes 'Divina
Comedia', bezingt Hans Mag
nus Enzensberger de ondergang
van de Titanic. Deze schipbreuk
staat voor de ondergang van het
decadente avondland. Maar ook
komt zijn teleurstelling over het
Cuba van Castro aan de orde.
Daarnaast gaat het over de on
mogelijkheid van het beschrij
ven van de werkelijkheid. Als je
probeert de thematiek op een
rijtje te krijgen, kijk je verbijs
terd naar een lege hand vol
paradoxen.
Enerzijds maakt de dichter
gebruik van de oude metafoor
van de Titanic als de kapitalisti
sche beschaving. Maar tegelij
kertijd ontkracht hij die; er is
niet wezenlijk iets veranderd.
Alles is uiteindelijk bij het oude
gebleven, de sociale onrecht
vaardigheid is nooit opgeheven
en de 'westerse cultuur' is nooit
ten onder gegaan. Dit stemt de
dichter moedeloos, temeer daar
zijn enige houvast - het. be
schrijven en vangen van de wer
kelijkheid - ook een illusie blijkt.
Het is een klein wonder dat
Vandervorsts solo-voorstelling
op basis van deze pessimisti
sche cyclus je niet in wanhoop
achterlaat. Enzensberger illu
streert zijn weinig optimistische
kijk echter bij vlagen met zulke
ontroerende en humoristische
passages dat het nooit bitter
wordt. Degene die het meest
geprezen moet worden voor het
draaglijk houden van de bood
schap, is echter Lucas Vander-
vorst. Hij is de ideale vertolker:
een dienende geest die zijn ei
gen formaat niet verdoezelt.
Vandervorst weet de visie van
de auteur te verbeelden en
brengt het stuk tot leven. Hij is
de man in bretels die met een
tuinslang de lavastroom van
een vulkaan weet tegen te hou
den. Hij is de demagoog die het
slachtvee van het tussendek, te
vergeefs, tot opstand tracht te
brengen. En hij doet je je voeten
optrekken voor het langzaam en
stil stijgende water in het zin
kende schip. Hij heeft niet meer
nodig dan twee stoelen, twee
enorme doeken, een al bijna
versleten tekstboek en zijn
stem. Het publiek zit op harde
houten stoeltjes op de speel-
vloer van het LAK-theater, afge
sloten van de rest van de we
reld. Muisstil, de integrale tekst
van de cyclus op schoot, tot het
einde geboeid.
MUZIEK
Stem 'De Internationale'
inzetten is dat toch altijd weer
heerlijk. Ik vind het één van de
mooiste strijdliederen. Als ik het
- hoor raak ik nog altijd
geëmotioneerd. Ik weet nog
goed dat het gezongen werd
tijdens de herdenkingsdienst
voor Joop den Uyl in de Nieuwe
Kerk. Toen dacht ik: 'dit is vast
de eerste keer dat 'De
Internationale' in de kerk
gezongen wordt'.
Er zijn natuurlijk meer mooie
strijdleideren. 'Broeders, verheft
u ter vrijheid' vind ik mooi, en
natuurlijk 'Morgenrood'. Toen
Siem 70 jaar werd hebben ze
'Morgenrood' op mijn verzoek
gedraaid op de radio.
Ik zing de laatste jaren ook in
het Alma Materkoor. Het is van
oorsprong een katholiek koor,
maar tegenwoordig zitten er
vogels van allerlei pluimage op.
En ik zing ook nog bij het
buurtkoor De Linde. Dat is een
bejaardenkoor. Siem is er ook
op. De dirigente Marga ter
Horst is zo'n enthousiast mens.
Ze doet zo haar best om er iets
moois van te maken. We zingen
gewoon oude liedjes.
Smaakvolle liedjes.
Eigenlijk zing ik de laatste jaren
'het liefst bij Alma Mater of bij
De Linde. De Stem des Volks is
niet meer wat het was. Maar ik
blijf er bij omdat ik het na 50
jaar niet in de steek kan laten.
Dan zou ik me een verraadster
voelen.
Ik heb nog een LP met
strijdliederen van de
Amsterdamse afdeling van De
Stem. Die draai ik nog weieens.
Er zitten wel kraakjes op het
vinyl. Ach, dat hoort erbij. In
mijn stem zitten na vijftig jaar
ook wel een paar barstjes.
Soms, als ik mezelf
hoor, denk ik wel
eens: mens, hou nu
maar even in. Maar
even later zing ik weer
uit volle borst. Ach, ik
kan het niet laten:
zingen is m'n lust en
m'n leven.
TEKST «JAN RUSDAM
FOTO LOEK ZUYDERDUIN
RECENSIE» Monica Schiks
'Liefdes Schrikbewind'. Middeleeuwse
liefdesliederen uitgevoerd door het En
semble'Sequentia' Gehoord: 22/2,Taffe-
hzaal, Leiden.
Als een plaatje, een Middel
eeuws plaatje, stonden ze aan
de voet van de Egyptische tem
pel: zangeres Barbara Thornton,
zanger Benjamin Bagby met
zijn harpje en Elisabeth Gaver
die liefdevol haar vedel omvat-
te. Alhoewel de Middeleeuwen
vèr achter ons liggen, kwamen
de liederen uit die tijd even hel
der en levend over het voetlicht
als de kleuren van afbeeldingen
uit die tijd.
'Musica movet affectus' ver
woordde een geleerde Middel
eeuwer en ook gisteren wist het
ensemble Sequentia de gemoe
deren in de Taffehzaal danig in
beweging te brengen met liede
ren die toch vooral de kwellin
gen en verwondingen door de
liefde bezongen. Vooral Barbara
Thornton had een geheel eigen
wijze van vertolken. Met een
prachtige, soepele stem, een
smartelijke gezicht en simpele,
maar ontroerende gebaren
richtte ze zich op het publiek
dat jammergenoeg niet altijd
wist wat er gezongen werd. De
Latijnse teksten waren zonder
vertaling en de Duitse weergave
van liederen als de 'Minneleich'
en het Nibelungenlied kon men
zonder vergrootglas niet goed
onderscheiden.
Wat moet het vroeger span
nend zijn geweest als een zan
ger zijn liederen declameerde
bij het haardvuur. Benjamin
Bagby improviseerde al zingend
en gebarend een komische epi
sode uit het Nibelungenlied
waarvan alleen de tekst is over
geleverd. Het vedelspel van Eli
sabeth Gaver bracht de toe
hoorders in een opgewekte
stemming en onderstreepte zo
nu en dan het verhaal krachtig
met haar streken. Zowel vedel
spel als zang werden in dit lied
geïmproviseerd in de geest van
de Middeleeuwse muziek. In
strumentale muziek werd toen
nauwelijks genoteerd, zodat
musici tegenwoordig voor een
aantal problemen komen te
staan.
In de voorafgaande lezing leg
de Ita Hijmans uit hoe een en
semble als Sequentia toch tot
een interpretatie kan komen.
De grote kracht van Sequentia
is dat het door studie van de
overgeleverde bronnen, via fijn
zinnig kunstenaarschap tot zo
overtuigende muzikale presta
ties komt. De Middeleeuwen
waren werkelijk tot leven geko
men.
