Als je hier westers
denkt, word je gek
CAO-seizoen 1995: werk versus flexibilisering
Feiten &Meningen
FDP vertrouwt
op uitkomst
verkiezingen
in Hessen
Maffia had T
ook Andreottie
in de hand *jf
VRIJDAG 17 FEBRUARI 1995
NIEUWSANALYSE
Maandenlang golden de verkiezingen in de deel
staat Hessen als dé grote krachtproef voor de re
gering van bondskanselier Kohl. Als ze voor zijn
coalitiepartner FDP opnieuw op een debacle zou
den uitlopen, aldus de berekeningen van de man
darijnen in Bonn, zouden de dagen van zijn rege
ring we 1 eens geteld kunnen zijn. In de FDP zou
de totale chaos uitbreken, partijleider Kinkel zou
zijn door velen al eerder voorspelde ondergang nu
echt tegemoet gaan en Kohl zou geen andere keus
hebben dan de door hem vermaledijde grote coa
litie met de SPD aan te gaan.
Het was een scenario dat de regeringspartijen in
Bonn kippevel bezorgde en dat de SPD na 12 jaar
oppositie hoop gaf op een betere toekomst. Maar
zoals zo vaak in de politiek bleef het realiteitsge
halte van het scenario onder de maat. Zondag is
het zover: dan gaan de kiezers in Hessen naar de
stembus om een nieuw deelstaatparlement te kie
zen en, dat vooral, hun oordeel te vellen over de
rood-groene regering, die de deelstaat de afgelo
pen jaren heeft bestuurd. De landelijke politiek
speelt nog wel een bescheiden rol, dat is nooit uit
te sluiten, maar van een test-case voor de coalitie
in Bonn is geen sprake meer.
Dat het scenario de vuilnisbak in kan, is te dan
ken of, zo men wil, te wijten aan de ontwikkelin
gen binnen de FDP.
Het afgelopen jaar was voor de liberalen een
aaneenschakeling van fiasco's. Ze verloren alle
deelstaatverkiezingen, werden bij Euro-verkiezin
gen weggevaagd en haalden bij de Bondsdagver
kiezingen van 16 oktober nog nèt de kiesdrempel
van vijf procent. De rampspoed was zó groot dat
zelfs de meest geharde partijveteranen begonnen
te twijfelen aan de levensvatbaarheid van hun
partij en de 'basis' op zoek ging naar een zonde
bok. Die was gauw gevonden: minister van bui
tenlandse zaken en partijleider Klaus Kinkel.
Tijdens een bijzondere partijraad in Gera in de
cember kwam de onvrede tot een explosie. Kinkel
werd door zijn gefrustreerde achterban onderwor
pen aan een volksgericht. Zelden zal een partij-
chef door partijvrienden zo zijn vernederd als de
houterige, van elk charisma gespeende Kinkel. Tij
dens zijn rede werd hij bij vrijwel elk woord uitge
lachen of uitgejouwd. Alleen het besef dat nie
mand anders bereid was de kapiteinspet op te zet
ten, hield Kinkel, voorlopig, aan het roer van het
zwalkende schip.
Sinds Gera lijkt de rust in de partij te zijn weer
gekeerd. Ook tot de basis lijkt het besef te zijn
doorgedrongen dat de kansen op herstel van een
patiënt niet toenemen als zijn hoofd wordt afge
hakt.
Zelfs als Hessen weer een mislukking wordt en
de FDP uit het parlement in Wiesbaden verdwijnt,
zal de partij niet uit de regering in Bonn stappen.
Als ze dat doet, verdwijnt ze volledig uit beeld en
is alleen de vraag nog interessant wie na de vol
gende verkiezingen de lijkrede mag houden.
Deze ontwikkeling heeft de verkiezingen in Hes
sen van ongeveer al hun charme beroofd. De
campagne, die toch al niet met de watersnood
kon concurreren, heeft bovendien geen overheer
send, thema opgeleverd. Het gaat Hessen econo
misch voor de wind en dus hebben de kiezers
geen reden om de rood-groene regering naar huis
te sturen. Opzienbarende schandalen zijn er de
laatste tijd niet geweest, dus ook daar kan de CDU
geen munt uit slaan.
De CDU had een van zijn sterke mannen, de
minister van binnenlandse zaken in Bonn,
Kanther, naar Hessen gestuurd om de als een
slapjanus beschouwde premier Hans Eichel (SPD)
mores te leren. Maar zie, Eichel mag zich nog niet
als een krachtpatser hebben ontpopt; hij heeft in
middels wel geleerd om van zich af te bijten.
Deze stand van zaken wordt weerspiegeld in de
laatste opiniepeilingen. Ruim een derde van de
kiezers heeft haar keuze nog niet bepaald, maar
de prognose is dat de SPD (41 percent) en de
Groenen (12 percent) hun meerderheid behou
den. De CDU (40) wordt niet eens de grootste par
tij, en Kanther, die alleen als premier en niet als
oppositieleider wil aantreden, kan in Bonn blij-
De FDP mag de uitslag met enig vertrouwen te
gemoet zien. De liberalen halen in elk geval vijf
procent en zijn dus verzekerd van zetels in het
parlement in Wiesbaden.
Of Hessen het door de liberalen gewenste keer
punt wordt valt nog te bezien. In mei zijn er ver
kiezingen in Noordrijn-Westfalen, de grootste
deelstaat, en in de stadstaat Bremen. Pas als die
een positief resultaat, dat wil zeggen minstens vijf
procent, opleveren kunnen de liberalen ruimer
adem halen.
BONN PETER VAN NUUSENBURG
Nederlandse marechaussees hebben bepaald geen luizenleven op Haïti
Minister Voorhoeve van defensie bracht deze week een bezoek aan Haïti. Daar zijn vijftien Neder
landse marechaussees tijdelijk gestationeerd. Samen met dertig Belgische MP's hebben zij de taak
enige orde en rust te scheppen op dit Caribische eiland.
Een Nederlandse marechaussee probeert op de markt van Port-de-Paix een tros bananen te kopen.
Het hotel heet Holiday Beacli. Twintig
kamers, uitzicht op een prachtige tur-
kooise zee, strandje voor de deur en de
hele dag een stralende zon. Een luizen
leven lijkt het, maar dat 'luizenleven'
moet in het geval van de Nederlandse
marechaussees letterlijk worden geno
men. Het ongedierte wandelt bijna over
je bord.
,,Als je hier westers denkt, word je gek",
zegt Rob Heertjes. De wachtmeester uit
Krommenie ziet er, evenals zijn colle
ga's, na vier maanden Haïti echter nog
volstrekt normaal uit. Hun aanpassing
aan de moeilijke omstandigheden in
dit straatarme, verwaarloosde land is
goed verlopen, maar het was wennen.
Alles gaat hier moeilijker, langzamer,
anders", zegt Heertjes. Haïti is ondanks
zon, zee en zand allerminst een para
dijs op aarde.
Sinds november houden de Nederlan
ders samen met dertig Belgische MP's
toezicht op de lokale politie in Port-de-
Paix, een onooglijk gat aan de Haïtiaan-
se noordkust. De wegen zijn niet ver
hard en zo goed als onbegaanbaar. Stof
hangt in de straten. Mensen 'wassen'
zich in het open riool. De stank is soms
ondraaglijk. De hoofdstad Port-au-
Prince is acht hobbelende uren ver
weg.
LANG PROCES
De Nederlanders en Belgen proberen
wat orde te brengen en de bevolking,
die decennia lang door dictators en sol
daten is geterroriseerd, een gevoel van
veiligheid te geven. Ze leiden een nieu
we politiemacht op, die in tegenstelling
tot de oude wel door het volk moet
worden vertrouwd. Uiteindelijk moeten
de Haïtianen het, als straks de VN-troe-
pen weg zijn, weer zelf opknappen.
Maar dat zal een lang proces zijn.
Al op hun eerste avond was het raak.
„We waren hier maar net toen iemand
naar ons toekwam met een man die
betrokken was geweest bij een vecht
partij. De mensen wilden hem lynchen.
We konden meteen in actie komen",
vertelt kapitein Jan Roede, de onder
commandant van de Belgisch-Neder
landse eenheid. Lokale agenten waren
er nauwelijks. De meesten zijn na de
val van de militaire junta met stille
trom verdwenen.
Roede heeft een plan gemaakt voor een
nieuwe politieorganisatie. Er zijn cellen
gemaakt. „Er zaten tientallen gevange
nen in één ruimte. Mannen en vrou
wen door elkaar. Soms weken zonder
proces", zegt opperwachtmeester Frits
Smits. Nu zijn er aparte cellen voor
mannen en vrouwen.
Een handjevol Haïtiaanse agenten doet
het administratieve werk. Officieren
zijn er niet. De bevolking heeft niet
graag te maken met landgenoten. De
agenten durven niet alleen de straat op.
Het wantrouwen zit diep. Alleen veertig
agenten-in-opleiding, die zijn gerecru-
teerd uit Haïtianen die naar Amerika
zijn gevlucht, worden geaccepteerd. Zij
zijn volgens Roede ook beter gemoti
veerd en opgeleid.
POTTEKIJKERS
mogen zich overigens
niet met alles bezighouden. Voor de
kust ligt het eiland La Tortue, maar dat
is verboden terrein voor de marechaus
sees en MP's. „Dat is het domein van
de Amerikaanse Special Forces", zegt
Roede. Het verhaal gaat dat La Tortue
door de Haïtianen wordt gebruikt voor
drugs- en mensensmokkel. Er zouden
CIA-agenten geïnfiltreerd zijn. Pottekij-
kers zijn ongewenst.
Toch gaat de smokkel gewoon door. ,,'s
Nachts liggen hier boten voor de kust,
waar gewoon nieuwe auto's afrollen",
zegt opperwachtmeester Frits Smit uit
Gouda. Op de markt van Port-de-Paix
staan rijen glimmende fietsen op klan
ten te wachten. „Gestolen in Amerika",
veronderstelt Heertjes. Met de komst
van de VN-eenheden is de wetteloos
heid nog niet verdwenen.
Sinds de komst van de buitenlandse
waarnemers in Port-de-Paix werkt het
justitiële apparaat wel beter. De paar
rechters vrijwel allen aangesteld
door de militaire junta handelen
minder willekeurig. De criminaliteit is
sterk afgenomen. Ruzies worden niet
meer meteen met geweld beslecht.
Zware misdadigers zijn van de straat
gehaald en wachten op een ordentelijk
proces.
PRAKTIJK
De Nederlanders en Belgen houden
zich niet alleen met politiewerk bezig,
maar proberen ook humanitaire hulp
te verlenen. De Belgische arts van het
detachement heeft in het politiebureau
Port-de-Paix een drukke praktijk
„Hij heeft al 1600 mensen behandeld
en werkt ook nog in klinieken in de
stad", zegt majoor Willy De Greeve, de
commandant van het detachement. „In
België wordt geld ingezameld om me
dicijnen te kopen en dure ingrepen te
kunnen verrrichten". De militaire arts
moet ook slachtoffers van vechtpartijen
behandelen. „Iedereen loopt hier met
een kapmes. Dat is voor hen een werk
tuig, maar ze beslechten er ook ruzies
mee", zegt De Greeve.
De samenwerking tussen Belgen en
Nederlanders verloopt niet altijd even
gladjes. De Nederlandse marechaus
sees zijn politiemensen met jarenlange
ervaring. De Belgen zijn MP's, militaire
politie. Echte soldaten dus. „En dat ver
schil is te merken", zegt luitenant Pie-
foto anp ed oudenaarden
ter Dam uit 't Harde. Het zijn infante
risten, die weinig ervaring hebben in
het contact met de gewone bevolking.
Terwijl de Nederlanders slechts met
een pistool bewapend zijn, gingen de
Belgen in het begin met het geweer in
de aanslag op patrouille.
KIGALI-SYNDROOM
Volgens majoor De Greeve komt dat
omdat de Belgen kampen met wat hij
het 'Kigali-syndroom' noemt. Kigali is
de hoofdstad van Rwanda, waar tien
Belgische VN-soldaten vorig jaar in een
hinderlaag werden gelokt en afgeslacht.
Dat heeft de Belgen enorme trauma's
bezorgd.
„Dat is de enige reden dat wij geweren
bij ons hebben. Wij hebben daar tien
kameraden verloren en de angst zit
diep. Ik heb op alle mogelijke manieren
geprobeerd het uit hun hoofd te praten,
maar dat is moeilijk. Een van mijn ser
geanten was in Kigali. Hij had grote
schrik. Ze zijn lang achterdochtig ge
weest tegenover de lokale bevolldng.
Maar ik zeg steeds: Haïti is geen
Rwanda, en Port-de-Paix is geen Kiga
li", aldus De Greeve.
De marechaussees tellen de dagen af
tot 18 maart, wanneer aan hun verblijf
een einde komt. Dan gaan zij terug
naar hun oude werk. „Naar Schiphol",
zegt opperwachtmeester Smit. Maar
waarschijnlijk niet voor lang. Na 22 jaar
dienst heeft hij er al plaatsingen in de
Sinaï, Namibië en Angola op zitten. En
is hij nu weer een ervaring rijker. Of
zoals kapitein Roede het zegt: „Als je
dit niet gezien, èn geroken, hebt, dan
kun je gewoon niet begrijpen hoe het
HANS DEBRUUN
Er waait een nieuwe wind over S
lië, maar geen frisse. Hij wordt vi
oorzaakt door Gioacchino Penni
de eerste politicus in de ItaliaansF"
geschiedenis die recht heeft op df
status van maffiose spijtoptant oijf 0
dat hij samenwerkt met de Palera
taanse onderzoeksrechters. fci
Pennino's onthullingen leidden ar1
tot de arrestatie van christenden*"1
cratische ex-ministers en ex-pari#1'
mentariers. Ook de positie van GiF'
ulio Andreotti, de ex-premier dieP11
vandaag hoort of hij terecht moeifst
staan wegens banden met de maf10
fia, is dankzij Pennino ernstig ver]
slechterd. Iff,
Niemand ontkent het bestaan van
de relatie tussen politiek en maffifri
maar de vraag was steeds wie wiejeë
commandaarde. Pennino heeft dtbl
vraag grotendeels beantwoord. Dfcs
ze 57-jarige arts was tot eind jareifrn
'80 een vooraanstaand lid van demi
Palermitaanse afdeling van de chjak
tendemocratische partij DC. Hij Tv
heeft verteld dat hij vanaf het begj
van zijn politieke carrière ook volt
waardig maffia-lid was en dat de f
Cosa Nostra binnen de Siciliaanstj
DC de dienst uitmaakte. Maffiab:
zen als Bernardo Provenzano, diej
geldt als de opvolger van de 'baas
der bazen' Toto Riina, hielden z
bijvoorbeeld persoonlijk bezig mi
het aanwijzen van kandidaten
verkiezingen.
Dat de maffia-invloed op de polil
zich niet beperkte tot plaatselijk
veau, blijkt uit het feit dat ook de
deze week gearresteerde ex-m
ter Mannino volgens Pennino
werd geïnstrueerd door de maffia
bazen. Mannino was dertig jaar 1<
een van de voormannen van de Spl
ciliaanse DC en kon, dankzij de
maffia, rekenen op recordaantallen
stemmen.
Bovendien heeft Pennino laten
ten dat oud-premier Andreotti
eveneens contacten onderhield
mafiosi. Vooral de twee machtige
neven Salvo, in de jaren '70 en '8C -
belast met de inning van Siciliaan
belastinggeld, waren intimi van A
dreotti; ze noemden hem dan
'oomGiulio'.
De Salvo's (beiden zijn overleden
een van hen werd vermoord door
de maffia) golden bovendien als
vertrouwenspersonen van Andrei
ti's 'kolonel' op Sicilië, de parli
tariër Salvo Lima. De maffia heeft
Lima vermoord omdat hij zijn af
spraken niet nakwam. De moord
altijd uitgelegd als een waarschu
wing voor Andreotti zelf.
De bekentenis van Pennino is be
langrijk, omdat Andreotti beweerd
dat hij de Salvo's nooit heeft ont-
moet. En dat terwijl volgens een
spijtoptant Andreotti uitgerekend
het huis van Nino Salvo de maffia
baas Riina zou hebben onti
twee zouden elkaar zelfs in de besfr
maffiatraditie hebben gekust. An
dreotti ontkent, maar de onder
zoeksrechters geloven hem niet.
Het lijkt dus vrijwel zeker dat An
dreotti niet de maffia commanded
de, maar dat hij, omgekeerd,
voor honderdduizenden stemmei6
'luisterde' naar de maffia. Dat liep
uit op gunsten als de gunning van
openbare aanbestedingen en het
ten 'bijstellen' door het Hof van
Cassatie van gerechtelijke uitspra
ken die de maffia schaadden.
De les van Pennino is dat niemaii
zich aan het gezag van de maffia
kon onttrekken. En het is zeer de
vraag in hoeverre dat nu anders i:
Een politiek systeem is ingestort,
maar de maffia bestaat nog steedi
en zal blijven proberen zich vast t -
zuigen aan de machthebbers. Van
welke politieke kleur die ook zijn.
ROME EELCO VAN DER LINDEN
CORRESPONDENT
De Waal: Over wensen van werknemers wordt niet gesproken
'Werk, werk en nog eens werk'. Met die slogan
gingen de vakbonden het CAO-seizoen 1995 in.
Maar de werkgevers dicteren dit jaar de agenda
met het toverwoord 'flexibilisering'. Ze willen lan
gere werktijden, ruimere openingstijden, van de
zaterdag een gewone werkdag maken en toesla
gen voor overwerk schrappen. De vakbonden rest
de ondankbare taak om de verslechteringen bin
nen de perken te houden.
„Het lijkt alsof we in een buitengewoon defensie
ve houding zijn gedwongen", zegt CAO-coördina-
tor Lodewijk de Waal (FNV). „Maar dat is niet zo.
We doen zelf ook voorstellen om de werktijden
flexibeler te maken. We zijn niet tégen flexibilise
ring, maar je moet een evenwicht vinden tussen
het belang van de onderneming en het belang
van de werknemers. Steeds meer werknemers
hebben behoefte aan flexibele werktijden. Maar
over de wensen van de werknemers wordt niet
gesproken."
De vakcentrale FNV zette dit jaar, net als in 1994,
in op een gematigde loonontwikkeling in ruil
voor afspraken over werkgelegenheid. Maar die
brave opstelling wordt niet beloond. In veel CAO-
onderhandelingen speelt de werkgelegenheid
zelfs helemaal geen rol. „Dat betekent overigens
niet dat er nergens over werkgelegenheid wordt
gepraat. In de schoonmaakbranche zijn bij voor
beeld afspraken gemaakt over nieuwe banen op
minimumloonniveau. Maar in de metaalnijver
heid biedt de CAO geen uitzicht op meer werkge
legenheid. En de banken willen de werkloosheid
juist vergroten. Die dreigen tienduizenden men
sen op straat te zetten."
Als de aangesloten FNV-bonden zich niet van te
voren hadden vastgelegd op looneisen van ten
hoogste 2,25 procent, was hun onderhandelings
positie nu toch sterker geweest? Dan was er wel
lichteen uitruil mogelijk geweest om verslechte
ringen te voorkomen.
De Waal: „Nee. wij hebben geconcludeerd dat het
belangrijk was om terwille van de werkgelegen
heid de lonen te matigen. En ik heb niet het idee
dat 2,25 procent zo laag is. Alle contracten komen
onder de twee procent uit."
Is dat niet mager in een tijd van economische op
gang? Dat zijn toch tijden waarin de vakbeweging
moet scoren?
„Dat is het ongeduld van de journalist. Je moet
als vakbeweging ook een betrouwbare partner
zijn en een consequent beleid voeren. Overigens
herstelt de economie zich wel, maar de werldoos-
heid daalt nog niet. Dat is voor ons ook een be
langrijke graadmeter. Maar we gaan de werkgele-
genheidsafspraken die worden gemaakt diep
gaand analyseren. Als die onder de maat zijn, ko
men er in 1996 wel degelijk looneisen."
Daar dreigt de FNV al mee sinds vorig voorjaar. Is
dat nog wel geloofivaardig? Waarom stelt u die
looneisen niet gewoon nu?
„Ja, zo'n dreigement voor 1996 maakt heus wel
indruk. Het is niet alleen een ritueel. Want ze we
ten dat we 't zullen doen als het nodig is. Boven
dien maakt de groeiende economie die dreiging
van hogere looneisen reëel. Zeker als je in aan
merking neemt dat we een langdurige periode
van extreme loonmatiging achter de rug hebben.
'En waarom niet nu?', vraagt u. Omdat onze le
den daar niet voor zijn. Die willen de VUT behou
den of hun werktijden goed geregeld zien. Kijk
volgend jaar maar naar de supermarkt-CAO. De
cassières vinden goede afspraken over de Winkel
sluitingswet belangrijker dan de vraag of ze er
twee of drie procent op v
In Duitsland eisen de werknemers een loonsverho
ging van zes procent.
schil tussen de inzet en de uitkomst erg groot.
Dat past in ons land niet. Dat zouden onze leden
onrealistisch vinden. Bij ons is een procent méér
vragen al een loongolf. Maar ik voorspel: de Dui-
ters krijgen geen zes procent! Ze halen hooguit
drie procent binnen en dan zijn ze per saldo niet
beter af dan wij. Want ze hebben daar een solida-
riteitsheffïng van zeven tot acht procent."
Ondertussen blijkt uit de cijfers dat Nederland ver
armt ten opzichte van andere EU-landen.
„Ik kom te vaak in ontwikkelingslanden om in
Nederland van verarming te willen spreken. En
vergeet niet: we krijgen er vrije tijd voor terug. Uit
eigen FNV-onderzoek blijkt dat er veel belangstel
ling is voor deeltijdwerk. Het kopen van vrije tijd
wordt echt belangrijk gevonden."
Hoe moeizaam het CAO-seizoen ook van start is
gegaan, er kan nog van alles gebeuren, benadrukt
De Waal. „Als de vierdaagse werkweek wordt in
gevoerd bij concerns als AKZO en Shell, kan de
trend zich makkelijk keren. En die lichtpunten
zijn er. Want de werkgevers hebben hun klassieke
verzet tegen arbeidstijdverkorting opgegeven.
Voor de flexibilisering wordt de supermarkt-CAO
echt cruciaal. Want het heeft een enorme uitstra
ling op de economie als de winkels 's avonds
open gaan en/of op zondag. Dan moet het be-
jederenvervoer de werktijden aanpassen,
evenads het postkantóoTerrdegemeentehuizen."
DEN HAAG MARGREET VERMEULEN
Lodewijk de Waal: „Als de werkgelegenheidsafspraken onder de ma
zijn, komen er in 1996 wel degelijk looneisen." foto bert verh!
