Van muurbloempje tot bouwer
Turken met stomheid geslagen door bende
Verwennerij in
gezondheidszorg
definitief voorbij
Farmaceutisch
wonderkind op
eigen benen
Feiten &Meningen
DONDERDAG 16 FEBRUAR11995
NIEUWSANALYSE
Deze week was het weer eens raak in de
eindeloze discussie over de kosten van de
gezondheidszorg. Het kabinet wil in vier
jaar totaal vier miljard gulden bezuinigen.
Minister Borst (volksgezondheid) moet
daardoor bijna een kwart van het totaal aan
bezuinigingen in deze kabinetsperiode
(achttien miljard) voor haar rekening ne
men. Uitgangspunt daarbij is dat de zorg
voor iedereen toegankelijk en betaalbaar
moet zijn. En dat is een behoorlijke klus.
Vooral de PvdA is zich gaan realiseren dat
ze door ingrepen in de volksgezondheid op
nieuw haar sociale gezicht dreigt te verlie
zen. Met als resultaat een nieuwe afstraffing
door de kiezer. Dat besef is tamelijk laat
doorgedrongen, want de partij had zich al
in het regeerakkoord neergelegd bij het for
se bedrag aan bezuinigingen. En het zou
wel bijzonder dom zijn om te denken dat er
vier miljard gulden is te verdienen zonder
ingrijpende maatregelen.
PvdA-woordvoerder Rob Oudkerk heeft
zich de laatste weken dan ook suf gepiekerd
om alternatieven te vinden waarmee wel de
vier miljard aan bezuinigingen kan worden
bereikt, maar waardoor de laagst betaalden
het minst worden geraakt. Hij bedacht on
der meer de solidariteitspremie; iedereen
betaalt een extra bedrag, dat hoger is naar
mate het inkomen hoger is, om daarmee
voor iedereen de zorg betaalbaar en toe
gankelijk te houden.
Het probleem met de gezondheidszorg is
dat er een tijd is geweest dat alles kon. Voor
elk wissewasje mocht men kosteloos naar
de huisarts, werden er röntgenfoto's ge
maakt van een verstuikte vinger en wisten
directies van instellingen soms niet wat ze
met hun geld moesten doen. Maar deze
verwennerij is voorbij. Dat is even slikken,
maar geen ramp. Het kabinet vindt terecht
dat patiënten vaak onnodig naar een arts
gaan, dat huisartsen en specialisten te veel
(dure) medicijnen voorschrijven, dat er veel
onnodig onderzoek wordt verricht en dat
veel hulp niet per se noodzakelijk is.
Elke coalitie kijkt weer anders aan tegen
volksgezondheid, maar in essentie gaat het
al jaren over dezelfde vraag: wat moet de
overheid betalen en wat moet de burger be
talen? Het antwoord wordt niet alleen be
paald door politieke voorkeur, maar zeker
ook door de tijdgeest. Er is niet voor niets
een grote overeenkomst in de discussie
over de verzorgingsstaat en die over de kos
ten van de gezondheidszorg. Wat we vroe
ger met z'n allen uitstekend vonden, vinden
we nu toch minder geslaagd.
De WD gaat hierin het verst. De liberalen
zien wel iets in een soort ministelsel waarin
het ziekenfondspakket flink wordt uitge
dund zodat alleen zaken overblijven die
werkelijk noodzakelijk zijn. Tegen al het an
dere moet men zich maar aanvullend ver
zekeren. De PvdA wil minder ver gaan, uit
angst dat er een tweedeling in de maat
schappij ontstaat tussen mensen die de
zorg nog wel kunnen betalen en een groep
die dat niet of nauwelijks kan. D66 zit een
beetje tussen die twee opvattingen in, maar
neigt toch meer naar de PvdA dan naar de
WD. Dat verklaart ook dat D66-minister
Borst en PvdA-woordvoerder Oudkerk de
afgelopen weken opmerkelijk veel met el
kaar aan tafel hebben gezeten.
DEN HAAG DICK HOFLAND
r
Vrouwen vanaf achttien jaar moeten 33 jaar na de pf
Nederlandse introductie zelf gaan betalen voor de pr^
anti-conceptiepil. De geboorteregeling in Nederlar#^
is een groot succes en de kinderziekten van de pil llel
zijn vrijwel bedwongen. Minister Borst (volksgezon|er
heid) meent daarom dat het meest gebruikte medi-P0'
cijn van Nederland niet langer de beschermende pn'
vleugels van het ziekenfonds nodig heeft.
Het is de Amerikaanse biochemicus G. Pincus, die t »j
geschiedenis inging als 'de vader van de pil'. De Am
sterdamse vrouwenarts L. Swaab was erbij toen Pin ih
cus in 1956 op een congres de veelbelovende result, de
ten bekend maakte van zijn onderzoek. Swaab en s.
zijn medestanders bij de NVSH waren direct enthoi nl
siast. „Wij vonden dat ieder kind een gewenst kind rz<
moest zijn." el
Hoewel de berichten over de nieuwe vinding slecht! ai
mondjesmaat overwaaiden naar Nederland, stonde
begin jaren zestig veel vrouwen al te trappelen van
ongeduld het voorbehoedmiddel te gebruiken. Toei I
de geneesmiddelenfabrikant Organon in 1962 een
paar honderd proefpersonen nodig had om de eerst -
Nederlandse pil Lyndiol-5 uit te testen, waren dui- r
zenden vrouwen zeer geïnteresseerd.
De pil bleek wel allerlei nare bijwerkingen te hebbei r
„Daar schrokken wij wel van", herinnert Swaab zich
Gewichtstoename, trombose, kanker en een grotere' t
kans op hart- en vaatziekten vormden in de jaren ze
ventig zelfs even een serieuze bedreiging. Een ge-
ruchtmakend rapport deed het pilgebruik in 1977
fors dalen. De 'pilpaniekgolf noemt onderzoekster
J. Rademakers van het Nisso (Nederlands Instituut
voor Sociaal Sexuologisch Onderzoek) die periode, p
Een paar maanden later werd een aanzienlijke toe
name in het aantal abortussen geregistreerd. II!
Op dit moment gebruikt 40,6 procent van de vrou- Ie
wen in de vruchtbare leeftijd de pil. Het gaat om 1,5 ai
miljoen vrouwen, waarmee Nederland een wereldre d
cord heeft gevestigd. Volgens de Rutgers Stichting ai
heeft Nederland dank zij het leger trouwe pilgebruikh
sters ook de laagste aantallen abortussen en onge- 01'
wenste zwangerschappen ter wereld. |a
De pil dankt zijn populariteit aan zijn zeer grote be-P
trouwbaarheid. „Maar er is eigenlijk geen vergelijk
baar alternatief', tekent Rademakers daarbij aan. r
Hoewel er al heel lang wordt gedacht over een manf4
nenpil, blijft de positie van de vrouwenpil voorlopigL
onbedreigd. T
Onderzoekers zijn blijven knutselen aan de pil, die L
inmiddels tot de meest bestudeerde geneesmiddele|
ter wereld behoort. De zware hormoonmengsels vaiL
vroeger zijn vervangen door uitgekiende lichte pre-
paraten, die nauwelijks nog negatieve bijwerkingen L
hebben. Het verhaal dat slikkende vrouwen een gro
tere kans hebben op onvruchtbaarheid, is bij voor
beeld verwezen naar het land der fabelen. „Er wor- >1
den nog wel waarschuwingen gegeven aan rokende
vrouwen, die ouder zijn dan 35 jaar", vertelt Rade-
makers. „Maar daarbij kun je je afvragen of dat risic 'j
nou geldt voor de pil of de Sigaret."
Het kleine drageetje heeft als aanjager van de seksuri
le revolutie een enorme invloed gehad op de samen 8
leving. In plaats van 'noodlot' of 'zegen' werd de ge-1
boorte van kinderen voortaan een bewuste keuze. D1
gevolgen zijn enorm: veel meer seksuele vrijheid, ge
wenste kinderen en kleinere gezinnen. r
De grote betekenis voor de vrouwenemancipatie wa
een belangrijke reden om de pil in 1972 in het zie- j
kenfonds te stoppen. Niets, en zeker geen financiële r
drempels, mochten vrouwen in deze keuzevrijheid c
beperken. Nu gelooft bijna niemand meer dat er kin
deren ter wereld komen, omdat hun moeder het c
maandelijkse bedrag van tien gulden niet kan op- ti
brengen. t
In feministische kringen is de pil echter niet altijd be
jubeld. Veel feministen vonden het maar niks dat ge
zonde vrouwen werden gedwongen tot de verplicht!
inname van chemische middelen. Bovendien legde t
de pil de verantwoordelijkheid voor geboortenbeper
king volledig bij de vrouw, want die moet iedere dag
de doordrukstrip ter hand nemen.
Het AIDS-tijdperk heeft ook die laatste discussie
weer wat achterhaald. AlDS-voorlichters adviseren
vrijende stellen zowel de pil tegen zwangerschap als
het condoom tegen HIV-besmetting te gebruiken.
Mannen en vrouwen hebben daarbij dus allebei een
rol.
De Duitse fabrikant Schering, de Amerikaanse pro
ducent Wyetli en ook het Nederlandse Organon kun
nen dus trots zijn op het farmaceutische wonder
kind. Van de achttien- en negentienjarige meisjes is
66 procent een dagelijkse gebruikster. De fabrikantei
wrijven zich in hun handen over dit succes. Er is
nauwelijks een produkt te bedenken met een nóg
hogere merkentrouw.
DEN HAAG SIGRID VAN IERSEL
Gevallen CDA-leider Brinkman houdt politiek even voor gezien
De beproeving is voorbij. Elco Brinkman hoeft niet langer te veinzen dat hij tevreden is met het
bestaan als eenvoudig CDA-kamerlid. De oud-fractievoorzitter is geen man van emoties. Maar dat
hij zich niet meer op zijn plaats voelde in de Haagse wandelgangen, is de afgelopen maanden nie
mand ontgaan. Van zijn troon gestoten, verkoos hij de stilte. Hij was zelden te zien in het gezel
schap van anderen. En nog minder vaak te horen.
De rol van muurbloempje paste hem niet.
Maar hij had ervoor gekozen. „Ik heb me
bewust op de achtergrond gesteld. Ik heb
gezegd dat ik als symbool zou terugtreden.
Ik wil niet als een permanente schaduw
voor de voeten lopen van de nieuwe lei
ding", zei hij gisteren. Dat hij weg wilde,
was al enige tijd een publiek geheim.
Als de leden van het Algemeen Verbond
Bouwbedrijf (AVBB), de gezamenlijke
bouw-werkgevers, hun ja-woord geven, is
het op 1 april zo ver. Het voorzitterschap in
de bouwsector vindt Brinkman niet vere
nigbaar met het werk in het parlement. En
dus neemt een markant man afscheid van
de Tweede Kamer. Maar niet van de poli
tiek. Dat de ex-fractievoorzitter van het
CDA via dit omweggetje later weer terug
keert in Den Haag sluit niemand uit. De
prominente CDA'er Piet Steenkamp zin
speelde er onlangs al op. Brinkman zelf is
beschikbaar. „Mocht er op termijn opnieuw
belangstelling voor me zijn, dan zal ik daar
niet aan voorbijgaan."
Typisch Brinkman, zo'n uitspraak. Terug
houdend, koel, onaangedaan. De 'aardige,
open, geïnteresseerde en humorvolle man'
die hij privé schijnt te zijn, is ver weggestopt
achter het masker dat hij voor de camera's
draagt. Hij koos ooit voor de politiek omdat
hij 'oprecht geïnteresseerd' is in mensen.
Jezelf blijven is moeilijk in Den Haag, heeft
Brinkman echter wel eens verzucht. Het
ging hem niet goed af, ook al probeerde zijn
campagneteam alles om hem als 'familie
mens' te presenteren.
De voormalige kroonprins van het CDA
heeft moeilijke tijden achter de rug. In de
vorige kabinetsperiode waren er botsingen
met premier annex partijleider Lubbers. Als
fractievoorzitter kon hij geen vuist maken
tegen het CDA/PvdA-kabinet. Hij moest
bakzeil halen in de WAO-kwestie en onder
schatte de gevolgen van het harde AOW-
standpunt van zijn partij. De verkie
zingstournee werd er nog moeilijker op
toen hij de affaire van 'oom Arie' (eigenaar
van een bij fraude betrokken bedrijf waar
Brinkman commissaris van was) over zich
heen kreeg. Het mondde uit in een dave
rende verlaezingsnederlaag. De onderhan
delingen over een nieuw kabinet waarbij
hij een centrum-links kabinet uitsloot le
verde hem een openlijke reprimande op
van waarnemend CDA-partijvoorzitter Ti
neke Lodders.
Terugblikken op de 'gebeurtenissen vorig
jaar' zo noemt de CDA'er zijn politieke
val consequent wil Brinkman niet. Hij
heeft geen behoefte om met terugwerkende
kracht geschiedenis te schrijven. 'Zijn' poli
tieke levensverhaal zal niet in boekvorm
verschijnen. Zelfs echtgenote Janneke heeft
nimmer een blik mogen werpen in zijn dag
boek. Maar dat hij er onder heeft geleden,
wil Brinkman niet verhullen.
De weken na zijn aftreden als fractievoorzit
ter op 16 augustus waren 'moeilijk'. En al
hoewel hij de naam van premier Lubbers
niet noemde, is duidelijk dat diens opstel
ling Brinkman heeft gegriefd. Lubbers
noemde Kok vorig jaar in de aanloop naar
de kamerverkiezingen 'een goede premier'
en zei openlijk zijn stem te zullen geven aan
de nummer drie op de lijst Ernst Hirsch
Ballin. „De kritiek die tijdens de wedstrijd
aan de zijlijn werd geuit, had beter in de
kleedkamer kunnen plaatsvinden", zei
Brinkman gisteren.
En zo is de veelbelovende topambtenaar en
krachtdadige minister van WVC nooit uitge-
Terugblikken op vorig jaar wil Brinkman niet. Zijn dagboeken blijven gesloten.
groeid tot de raspoliticus die het CDA nodig
had. Een goed bestuurder, zegt men over
hem, maar het charisma ontbreekt. Boven
dien leek hij af en toe in een andere, heel
beschutte wereld te leven. „Ik heb als stu
dent nooit pakken of een stereotoren ge
kocht en nooit veel gereisd. Dat doe ik nog
niet. Ik vind het thuis gezellig. Gezelligheid
kost niet veel", zei hij eens in een interview.
Weinigen hielden er rekening mee dat
Brinkmans toekomst in de bouwsector zou
liggen, ook al wilde hij vroeger altijd archi
tect worden. „Het past bij mijn karakter",
zei hij gisteren. „Het gaat niet om breken.
Het is realistisch, degelijk, stabiel." Geen
bevlogen woorden, maar praktisch. 'Niet
breken, maar bouwen', is zijn nieuwe cre
do.
Afkomstig uit een familie waar 'het bestu
ren me met de paplepel is ingegoten', kiest
hij nu opnieuw voor dit eerbiedwaardige
vak. Niet dat Brinkman de politiek een glib
berige arena vindt, waar hij zich niet thuis
voelt. Maar 'als de politiek iets rechüijniger
was, dan was ik nog gelukkiger'.
In een interview heeft Brinkman ooit eens
gezegd dat echte onbaatzuchtige vrienden
heel schaars zijn in de politiek. „Er zijn heel
veel mensen in je geïnteresseerd, maar
voortdurend vraag ik me af: hebben ze nu
belangstelling voor de functionaris of voor
de mens Elco Brinkman?." Dat hoeft hij
zich straks niet meer af te vragen.
DEN HAAG ANS BOUWMANS
WIM STEVENHAGEN
Moorden in Limburg houden gemoederen bezig
Vorige week maakte het recherchebijstands
team Limburg-Noord bekend dat de groep van
vijftien Limburgers, die al eerder waren aange
houden voor acht moorden, vermoedelijk nog
meer levensdelicten op hun kerfstok hebben.
De groep bestaat uit autochtone en allochtone
Nederlanders, variërend van 14 tot 56 jaar. Ze
zouden een bejaard Venloos echtpaar hebben
omgebracht, een man uit Reuver, twee Turkse
mannen en drie vermoedelijk illegale Turken.
De Turkse gemeenschap in Venlo is met stom
heid geslagen. Op straat, in het koffiehuis en in
het Turks Centrum is de 'Bende van Venlo' al
dagenlang het gesprek van de dag.
Geen wonder. Politie en Justitie hebben heel
wat commotie veroorzaakt bij de ongeveer drie
duizend in Venlo wonende Turken. De mede
deling eind vorige week van de politie is keihard
aangekomen.
„Natuurlijk zit de schrik er in", zegt Jos Huijts,
al bijna drie jaar de sosyal danismcin (raads
man) van het Turks Centrum. „Enerzijds omdat
bij die bende enkele Turkse jongeren zijn be
trokken. Anderzijds omdat, althans volgens de
politie, nog meer illegale Turken zijn vermoord
dan de drie die al bekend waren."
Van paniek binnen de Turkse gemeenschap is
echter geen sprake. „Zeker aan de buitenkant
merk je weinig van onrust of angst", stelt Huijts.
„Dat heeft ongetwijfeld te maken met hun cul
tuur. De aard van die mensen is nu eenmaal dat
ze niet met hun problemen of zorgen te koop
lopen. Die lossen ze liever intern op. Wèl merk
ik dat ze echt met stomheid zijn geslagen."
Huijts kent drie opgepakte Turkse jongens en
hun familie. Met verwanten heeft hij inmiddels
uitgebreid gesproken. „Die mensen geloven ab
soluut niet dat de kinderen schuldig zijn aan die
moorden. Steeds opnieuw hoor ik dezelfde ver
halen. Allemaal in de trant van 'mijn kind is
geen lieverdje, maar zoiets is onmogelijk'. Zij
geloven er dan ook heilig in dat binnenkort uit
het onderzoek van de politie blijkt dat hun kin
deren ten onrechte zijn verdacht van de moor
den."
Zelf is Huijts niet helemaal overtuigd van de
onschuld van de Turkse verdachten. „Ik moet
me voorzichtig uitdrukken, want ik kan hele
maal niet beoordelen of wat de politie allemaal
beweert waar is. Ik hoop natuurlijk dat straks
blijkt dat de politie er helemaal naast zit. Maar
eerlijk gezegd hou ik er rekening mee dat het
wel klopt. Ik wil het in elk geval niet helemaal
uitsluiten. Niet alleen omdat ik me niet kan
voorstellen dat de politie zo maar wat roept,
maar ook omdat ik die jongens ken. Ik had zelf
al de indruk dat ze soms een beetje te ver gin
gen, alhoewel ook ik natuurlijk niet wist dat ze
misschien zelfs wel veel te ver zijn gegaan."
De verstandhouding tussen de Turkse en Ne
derlandse gemeenschap heeft merkbaar te lij
den onder de ontwikkelingen rond de 'Bende
van Venlo'. Huijts: „Niet iedereen is blij met de
Turken die hier wonen en leven. Er zijn nogal
wat onlustgevoelens. Meestal blijven die ver
borgen, maar die komen nu een beetje naar bo
ven. De integratie van de Turken verloopt lang
niet overal vlekkeloos. Vooral de eerste genera
tie loopt er een beetje verloren bij. Dat komt
ook omdat van die groep de meesten nog
steeds geen Nederlands spreken."
Politie en Justitie houden inmiddels de kaken
stevig op elkaar. Van die kant wordt 'in het be
lang van het onderzoek' geen enkele medede
ling meer gedaan over eventuele ontwikkelin
gen in de moordzaken die worden toegeschre
ven aan de 'Bende van Venlo'. Zelfs de advoca
ten van de verdachten tasten volledig in het
duister over de stand van zaken bij het onder
zoek.
„Vorige week heb ik me al vreselijk boos ge
maakt op Justitie omdat ik uit de krant moest
vernemen dat de groep zich aan meer dan de
tot nu toe bekende acht moorden danwel dood
slagen zou hebben schuldig gemaakt", briest
mr. A. Lina, advocaat van een van de Turkse
verdachten. „Feitelijk is de situatie nog niet ver
anderd. Wij advocaten weten niets, maar dan
ook helemaal niets. Justitie weigert ons stukken
te overleggen waaruit blijkt waarvan onze cliën
ten nu precies worden verdacht."
Lina heeft eerder deze week gisteren een be
zwaarschrift ingediend bij de rechtbank. Daarin
beklaagt hij zich erover dat Justitie een goede
verdediging van de verdachten onmogelijk
maakt. „Vermoedelijk morgen wordt dat be
handeld in de raadkamer. Vooralsnog heb ik er
echter weinig hoop op dat we de stukken in
handen krijgen."
De advocaat rekent erop dat de zaak voorlopig
niet voor de rechter komt. Weliswaar staat voor
24 februari een zitting op de rol, maar Lina ver
wacht dat Justitie een verzoek tot aanhouding
zal doen omdat de zaak nog niet is afgerond en
verder onderzoek derhalve noodzakelijk is.
„Een dergelijk verzoek kan ik op geen enkele
manier beoordelen. Simpelweg omdat ik geen
stukken heb. Als de rechtbank het verzoek van
het openbaar ministerie honoreert, betekent
dat wel dat de hechtenis van de verdachten
wordt verlengd. Zonder dat bij hun advocaten
nu precies bekend is waarvan ze worden ver
dacht en op grond v
VENLO ROB HARTOG/ANP
