De ommezwaai van Jan Terlouw
Postverkeer in bedreigde gebieden ontregeld
Het was laten verzuipen of slachten
Watersnood
Gêne leidt tot ongekende daadkrach
Stress valt mee bij dieren
in Veemarkthallen Utrecht
Evacués dromen vanp
het klotsende water t
Watersnood niet slecht
voor promotie Nederland"
Wachten op vervoer
DONDERDAG 2 FEBRUAR11995
Het postverkeer in de door overstroming bedreigde
gebieden in Gelderland is- behoorlijk ontregeld. De
kans bestaat dat de komende week de meeste post
stukken en brieven in bulk worden opgeslagen. In
Limburg daarentegen gaat de postbezorging zo goed
en zo kwaad als dat kan door.
De PIT in Limburg heeft een nooddistributiesysteem
opgezet waarbij de post voor geëvacueerde inwoners
in hel grote sorteercentrum in Sittard wordt gebun
deld en gebracht naar regionale sorteercentra en post
kantoren in de directe nabijheid van verlaten dorpen.
Er is een telefoonnummer opengesteld waar mensen
te horen krijgen waar ze hun post kunnen ophalen. Ze
moeten zich wel legitimeren.
Volgens B. Bakken, rayonmanager PTT Post in
Nijmegen, is de situatie in Limburg heel anders dan in
het rivierengebied. „Wij hebben hier te maken met
een veel groter aantal mensen. En in tegenstelling tot
Limburg zijn ook de postkantoren in de bedreigde ge
bieden gesloten. Hier kan op sommige postkantoren
niet meer worden gewerkt."
„We gaan proberen op nummer of postcode te sor
teren, maar of dat lukt weet ik nog niet. In dat geval
moeten de mensen informeren of ze de post kunnen
afhalen. Ik denk wel dat ze daarvoor naar Nijmegen
moeten komen", aldus Bakken.
De postorderbedrijven Neckermann, Wehkamp en
Otto leveren voorlopig geen artikelen af in de door de
watersnood getroffen gebieden. Ook stellen ze zich
'soepel' op aangaande termijnen voor het retourneren
van gekochte produkten en betalingen. „Hier is dui
delijk sprake van overmacht", aldus een woordvoer
ster van Wehkamp.
Het wassende water bedreigt overigens ook het We-
hkamp-magazijn in Maurik. Werknemers zijn druk
doende de voorraad hoog op te stapelen. Necker
mann kampt in Culemborg met hetzelfde probleem.
Volgens een woordvoerster van de Rabobank on
dervindt het betalingsverkeer van en naar de door de
watersnood bedreigde gebieden weinig hinder.
„Overschrijving van salarissen lopen via een centrale
computer, dus de mensen krijgen wel hun geld. Alleen
baliehandelingen zijn niet mogelijk. Daarvoor kan
men bij andere kantoren terecht." De RABO-bank
heeft het telefoonnummer van Interhelp beschikbaar
gesteld voor alle klanten die als gevolg van de waters
nood zijn geëvacueerd. Zij kunnen daar met hun fi
nanciële vragen terecht. Het nummer staat vermeld
op de achterkant van alle RABO-bankpassen.
'Deze wet is niet van toepassing op werken waar
van de onmiddellijke uitvoering nodig wordt ge
oordeeld om dringend en dreigend gevaar tegen
te gaan of vermeerdering van geleden schade te
voorkomen'. Aldus artikel 66 van de Wet op de
Ruimtelijke Ordening, het wetsartikel dat het ka
binet aangrijpt om nu vooral snel de rivierdijken
te versterken. Met dit artikel wordt in één klap de
toepassing van allerlei wettelijke procedures
overbodig verklaard. De onvrede onder politici
over de gênante herhaling van de wateroverlast
heeft plotseling geleid tot onvermoede daad
kracht.
Artikel 66 wordt nu aangegrepen als het doekje
voor het bloeden. Nu vanuit het getroffen gebied
de innige wens komt om 'die hele zooi daar in
Den Haag te verzuipen', grijpen de politici ge
schrokken naar een paardemiddel om uit de door
henzelf gecreëerde impasse te komen. Hier is dus
letterlijk sprake van 'nood breekt wet'.
Toepassing van artikel 66 betekent echter niet
dat alle procedures buiten werking worden
steld. De MER (milieu-effect rapportage) b
verplicht. Bovendien is er ook nog zoiets als
onteigeningswet, voor eigenaren die niet i
willen werken aan dijkverzwaring.
Aan deze maatregel kleeft echter één groot
deel. Er vindt vooraf geen enkele toetsing pis
over de noodzaak van toepassing. Pas achteraf
worden bekeken of toepassing terecht was. Dt
mee gaat de politiek van het ene naar het and
uiterste. Eerst werden vanuit de behoefte dijkv
hogers en landschapsbeschermers tevreden
houden, stinkende wonden gecreëerd, vervolg
worden ze uitgesneden met een wel heel bot m
Het ministerie van VROM heeft er inmiddels
gewezen dat artikel 66 eigenlijk bedoeld is
zeer snel maatregelen te treffen. Bij voorbeeld
de echt zwakke plekken in de dijk te versterf!
Voor de echt grote projecten, dus ook de strut
rele dijkverzwaring of uitdieping van een riv
zullen alle wettelijke procedures gewoon in a
moeten worden genomen. Het dreigend gevat
dan immers alweer geweken.
In de Veemarkthallen in Utrecht
was het gisteren net Symphonie
Bonanza: geloei, gemekker, ge
hinnik, en een ferme geur van
stront en hooi. Achterin kruipen
twee pasgeboren lammetjes
weg achter de dikke kont van
hun moeder. Ze zijn van ene
PV, getuige de initialen met
paarse stift op hun rug. Een
kleine duizend koeien, paarden,
kalveren, schapen en een enkele
geit hebben hier tijdelijk onder
dak gevonden.
Het is maar een deel van de
140.000 koeien en varkens,
1.300 paarden, 33.000 schapen.
1.000 geiten en een miljoen kip
pen die in de Tieler- en Culem-
borgerwaard gevaar lopen. Vol
gens de Veemarkt is het gros
van het vee ondergebracht bij
noordelijker gelegen boeren, fa
milie en particulieren.
Aan de oormerken en de
stempels houden de boeren
hun vee uit elkaar. Vijf vrijwilli
gers slepen hooi en water aan
en verschonen stro. Krachtvoer
betaalt de gemeente. Veel boe
ren zijn dat in de haast vergeten
of brengen nu het eigen vege lijf
in veiligheid. „De stress bij de
dieren valt mee", zegt vrijwilli
ger N. Boon. „Maar als de melk-
produktie stagneert, duurt het
een tijd voor die weer op gang
komt. Dat kost allemaal geld."
Bij de 15-jarige Willem van
Beekhof uit Ingen (Tielerwaard)
overheerst opluchting. De 130
koeien van zijn vader zijn bin
nen, in drie etappes en met veel
hulp van kennissen. Doodmoe
is hij, maar slapen kan pas later
als zijn vader hem aflost.
zeggen daar nu heus niet,
ha moet je die Hollanders zif
Zo reëel is men wel."
Bij het Nederlands Bur
voor Toerisme (NBT) staat
telefoon roodgloeiend. De ve
gingen in het buitenland w
den overstroomd met vraj
van mensen of de steden in
land nog wel zijn te bereiken
hoe het zit met spoor- en w
verbindingen.
De slogan Nederland Wat
land blijft de NBT hanterei
de promotie van ons land o
de grens. Woordvoerder Bu
laar: „Er is in feite alleen ov
last in bepaalde gebieden.
Nederland Waterland gaat
over alle aspecten van de wa
sport in ons land. Bovendie
het watersportseizoen nog i
begonnen."
„Eind 1993 hadden wij,
kleinere schaal, ongeveer
zelfde situatie. Dat heeft g<
negatieve invloed gehad op
aantal toeristen dat hier kw«
Vorig jaar lag dat aantal z
400.000 hoger dan het jaar
voor. Er is dus geen enkel v
band te leggen."
Idt
utrecht-maastricht» gpd
Mensen die een overstroming
meemaken, dromen nadien nog
regelmatig van klotsend water
tegen hun huis. „Een lichte
vorm van traumatisering die
vanzelf weer overgaat", meent
de Limburgse Riagg-directeur
Beekers. Woede, een gevoel van
onmacht, boosheid, spanning
en verdriet zijn volgens de Riagg
Roermond de voornaamste re
acties die watersnood bij slacht
offers oproepen.
Maar, zo zegt directeur
Beekers, de angst voor materië
le schade overheerst. Merk
waardig genoeg is er ook sprake
van een zekere kick: „Mensen
verkeren ineens in heel primai
re omstandigheden, en dat be
zorgt ze een positief soort op
winding. Er is een natuurlijke
overmacht, een praktisch pro
bleem waar ze gezamenlijk te
genaan gaan."
De Regionale Instellingen
voor Ambulante Gezondheids
zorg (Riaggs) in de ontruimde
steden in het rivierenland van
de West-Betuwe zijn gesloten.
:e
le
„Misschien is er in het beft:
wel even een negatieve reach
Ze denken in het buitenlandlt
vaak dat wij hier alles kunn&i
Onze technieken, kennis en re
varing blijven natuurlijk pi
stand. Van de problemen nub
de aanpak ervan kunnen wijk
leen maar leren", aldus
Haan van Rijkswaterstaat, "e
Bij het Nederlands Centrw
Handelsbevordering (NCH),li
instantie die voor Nederland
ondernemingen elders deuiji
probeert te openen, klinkt hit
zelfde geluid. „Ons imago t
wel een deuk krijgen, maar dite
een natuurramp die niet is)
voorkomen. Dat zien ze in b
buitenland ook wel", alt
woordvoerder Van Wissen.
Mensen die als gevolg vanjpt
omstandigheden geestelijk jdi
moeilijkheden komen, word
opgevangen in het crisisqrr
trum in Utrecht en vervolg&*-
doorverwezen naar de Ri^f
Westelijk Utrecht. Maar
problemen hebben ze daar fty,
niets gemerkt.
Directeur A. Peters: „Eeifö
gezegd hebben we daar nogL,
lemaal niet bij stilgestaan. Vs|
verwachten eigenlijk ook ge_
problemen. Het crisiscentd
in Utrecht vangt de mensen i-
Pas in tweede instantie wortk
ze naar ons toegestuurd." V
Wel heeft de Riagg Utrei
eerder dit jaar contact geljj
met de Riaggs in Zuid-Limbii
over hun ervaring met de ovj
stromingen van vorig j*i
„Toen is er, geloof ik, nauwe»!
een beroep op ze gedaan. J
dat is ook onze verwachting.'
Beekers bevestigt de progrE[
se van zijn Utrechtse colier
„Van psychische problemen
gevolg van de overstrominj
vorig jaar hebben we niets
merkt, en dat is dit keer net zi
Ir
„Het Deltaplan is uit een soort
gelijke situatie ontstaan. Dat
heeft ons bij opdrachten uit het
buitenland geen windeieren ge
legd. Nu staan wij aan de voor
avond van een nieuw Deltaplan
maar dan voor de rivieren.
Daarmee zullen wij nog sterker
naar voren komen."
Bij het bureau buitenland van
Rijkswaterstaat is men vol ver
trouwen. Al staan grote delen
onder water, de reputatie van
Nederland als het om het be
heersen en beheren van water
gaat, zal er niet onder lijden.
Ook al gaan de overstromings-
beelden de hele wereld over.
„De politiek kiest niet", merkte Jan Terlouw, sinds 1991
commissaris der koningin in Gelderland, ruim een jaar
geleden op. Dezer dagen maakt de D66-politicus over
duidelijk dat die uitspraak niet op hemzelf van toepas
sing kan zijn. Terwijl zijn partij vanaf de oprichting, me
de door zijn toedoen een grote nadruk heeft gelegd op
milieubelangen en inspraak van de burger, lijkt Terlouw
een knop te hebben omgezet.
wil gaan uitvoeren, zullen juist
dat effect hebben. En als proce
dures worden bekort, zullen
verontruste burgers er weinig
tegen in kunnen brengen.
Toch is de commissaris der
koningin rechtlijnig, getuige de
ze opmerking uit 1982. „We
moeten ophouden elkaar met
een theelepeltje ellende toe te
dienen. Het moet in een paar
fikse stappen. Niet omdat het
leuk is, maar omdat het moet.
Je kunt je niet altijd door pro
testen laten weerhouden te
doen wat nodig is."
Voor Terlouw is het nodig om
snel aan de dijken te gaan wer
ken, een conclusie die hij na be
studering van alle argumenten,
pro en contra, heeft bereikt.
Analytisch, zoals zijn opleiding
tot doctor in de wis- en natuur
kunde hem heeft geleerd.
Terlouws kloeke gedrag, het
geen ook blijkt uit het besluit
mensen en dieren uit grote de
len van Gelderland te evacu-
den haag carelcoseling
Geconfronteerd met de water
overlast in Gelderland en de
noodzaak mensen op grote
schaal te evacueren, heeft Ter
louw een keuze gemaakt. De
procedures rond de aanleg van
dijken moeten zodanig worden
bekort dat nog dit jaar de
slechtste stukken kunnen wor
den aangepakt. „Er zal en moet
iets gebeuren", aldus Terlouw.
„En ik vertrouw erop dat dat
ook zo zal zijn."
Terlouw is in Gelderland op
gegroeid. De mooiste provincie
van Nederland volgens hemzelf.
Juist daar is het dilemma tussen
een gezonde economische ont
wikkeling en behoud van het
milieu 'geweldig groot', merkte
hij eind 1991 op. Daarbij zei
Terlouw als commissaris der
koningin te willen waken voor
de vernietiging van natuur en
landschap. De werken aan de
dijken die Terlouw nu versneld
Jan Terlouw overlegt met de leden van het crisisteam. Daarna zal hij de bewoners van het Land van Maas en
Waal en de Ooijpolder adviseren hun huis te verlaten. foto anp ben balster
eren, steekt schril af bij het op
treden van zijn collega in Lim
burg, mr. Berend-Jan Baron Van
Voorst tot Voorst (CDA). Terwijl
Terlouw in zijn landsdeel, na
overleg met alle betrokkenen,
zelf de besluiten neemt en ook
uitdraagt, laat Van Voorst het
allemaal aan de burgemeesters
over.
Gaat het over het Limburgse
water, dan wordt de rest van
Nederland via radio en TV ge-
tracteerd op de burgervaders
van Maastricht, Houben, en
Venlo, Van Graafeiland. Van
Voorst houdt zich, zo lijkt het,
uitsluitend bezig met het be
zoeken van ondergelopen land
en het rondleiden van hoog
waardigheidsbekleders.
Van Voorst zit sinds 1993 als
'gouverneur' in de zuidelijkste
provincie van het land. Een
man die, na een rechtenstudie,
zijn hele leven ambtenaar was.
Afwisselend op Economische
Zaken en bij de EU in Brussel,
maar in 1988 ineens staatsse
cretaris werd op Buitenlandse
Zaken. Na eenzelfde post op
Defensie verdween hij uit de
Randstad.
Hij voelde zich 'happy' als
ambtenaar. Het dienen van de
publieke zaak is mijn lust en le
ven, zei Van Voorst ooit zelf.
Met een zucht naar kennis en
detail plus en uiterste zorgvul
digheid acht hij zichzelf 'een
echte bestuurder'.
Echte bestuurders moeten
echter als de situatie erom
vraagt visie tonen. Besluiten
durven nemen waarbij princi
pes soms als 'verouderd' over
boord moeten worden gezet.
Dan te bedenken dat Terlouw
aan het begin van de jaren tach
tig werd afgeschilderd als
'weifelaar'. Iemand die uitblonk
in abstracte verhalen, mijlenver
van de realiteit. Dat is nu wel
anders.
Geen lieslaars
meer te krijgen
den haag gpd
Wie een dezer dagen, naarstig
op zoek naar een paar lieslaar
zen, het bedrijf Dolfings Re
genkleding belt, rest niets an
ders dan de telefoon weer gela
ten op de hoorn te leggen. De
lieslaarzenfabrikant uit het
Gelderse Druten heeft noodge
dwongen de deuren moeten
sluiten. Het dorp is uit voor
zorg geëvacueerd. Wrang is het
wel, want de vraag naar lies
laarzen en waadbroeken rijst
momenteel de pan uit.
Bij importeur Gevavi schoei
sel BV uit Zwolle is geen lie
slaars of waadbroek meer te
krijgen. „We hebben zojuist
onze laatste lieslaarzen, 150
paar, verkocht aan de regiopo
litie Utrecht", zegt H. J. van
Vlisteren, adjunct-directeur
Inkoop.
Het Raaltense bedrijf Hevea
Laarzen heeft de produktie van
lieslaarzen en waadbroeken
moeten opvoeren. De telefoon
staat roodgloeiend, brand
weer- en politiekorpsen en ge
meenten verdringen zich aan
de poort. „Het lijkt hier af en
toe wel een crisiscentrum",
zegt P. de Zeeuw van de ver
koopafdeling. Hij heeft de
laatste dagen vier- tot vijfhon
derd paar laarzen verkocht. En
nu is de voorraad op. Bij Geva
vi zijn ze drukdoende de voor
raad weer aan te vullen. Het
meeste spul komt uit Oost-Eu
ropa en wordt over twee dagen
verwacht.
Met man en macht werd gisteren in Ochten gewerkt aan de versterkij,
van de Waaldijk, waarin scheurtjes zijn ontstaan. Het gebied in de (j
Over-Betuwe moest hals-over-kop worden ontruimd.
foto anp marcel antotfp^
in
ve
Licht trauma gaat vanzelf weer over
Het oprukkende water zorgt ook
in de dierenwereld voor een
massale verhuizing. Hazen, ko
nijnen en reeën zijn in Limburg
voor het water op de vlucht ge
slagen. Ook ganzen en eenden
zijn uitgezwermd over de pro
vincie. „Het is niet denkbeeldig
dat ze elders blijven hangen",
aldus bioloog P. Bossenbroek
van Staatsbosheer Peel en
Maas.
Op zichzelf horen overstro
mingen van rivieren erbij in de
planten- en dierenwereld. „De
natuur in haar geheel zal er niet
echt onder lijden", zegt Bossen
broek. „Diersoorten uit Noord-
Frankrijk en de Ardennen zullen
zich nu juist hier vestigen, al
dan niet tijdelijk. Zo zouden vo
rig jaar in Limburg sprinkhanen
van een nieuwe soort zijn gesig
naleerd, die op stukjes hout aan
zijn komen drijven."
Bij hoog water raken ook die
ren ingesloten op een eiland dat
steeds kleiner wordt. „In 1993
zijn op die manier nogal wat
dassen verdronken. Een aantal
dieren bereikt ondanks de stro
ming zwemmend de kant. Ver
der zijn er jagers die te hulp
schieten", zegt Bossenbroek.
Een van die redders is J. van de
Winkel uit Swalmen. Enkele
tientallen hazen hebben hun le
ven te danken aan hem en twee
collega's. De dieren lieten zich
echter niet zomaar vangen. „Ze
springen gewoon over je heen.
Uiteindelijk hebben we de ha
zen het water in gedreven en ze
daar weer uitgepikt."
De evacuatie van vee bete
kent een groter risico op be
smetting, zo stelt de Land- en
Tuinbouw Organisatie Neder
land. Want verschillende kop
pels vee zullen met elkaar in
Varkens uit het Land van Maas en Waal komen aan bij de Zwolse IJs-
selhallen, hun tijdelijke onderkomen. foto cpd
contact komen. Ook zullen het oorzaken. De eigenaar van een
vervoer en het verblijf op een transportbedrijf uit Heino, dat
onbekende plek spanning ver- runderen en varkens uit het
Land van Maas en Waal heeft
opgehaald, bevestigt die stress.
Hoogdrachtige zeugen hebben
't het moeilijkst, is zijn ervaring.
De Dierenbescherming volgt
de evacuatie op de voet. „Alle
lof voor de veetransporteurs,
waar we in het verleden nogal
eens tegenaan hebben ge
schopt. Nu zie je dat deze men
sen zonder te eten en te slapen
van de ene boer naar de andere
onderweg zijn", verklaart
woordvoerder N. Dorland.
Alom is te horen dat pluimvee
het lastigste is te evacueren. Het
ministerie van landbouw, na
tuurbeheer en visserij meldt dat
één transport van dertigduizend
kippen vanuit de Bommeler-
waard naar een slachterij be
kend is. „Leghennen krijg je niet
meer aan de leg na vervoer",
zegt een woordvoerder. „Het
was kiezen tussen laten verzui
pen of slachten."
tiel» Terwijl haar woning in de buurt van Tiel al helemaal is omgeven door het oprukkende water, wacht deze vrouw op evacuatie. In totaal zijn sinds maandag 200.000 mensen
geëvacueerd of onderweg naar drogere gebieden. foto reuter jerry lampen
