Raiser prijst
pinksterkerk
4^
AA
'Religie is geestelijke groei'
Kerk Samenleving
Kerkelijk Nederland nam
afscheid van Van der Zee
1
DONDERDAG 2 FEBRUARI 1995
REDACTIE DICK VAN DER PLAS. 071 -356443
BUITENLAND KORT
Entreeprijs
In Italië is onenigheid ont
staan over de vraag, of be
zoekers van kerken voortaan
entree zullen moeten beta
len. Aanleiding is de aankon
diging van de aartsbisschop
van Florence, kardinaal Sil-
vano Piovanelli, dat mensen
die de Dom in zijn stad wil
len bezoeken, vanaf dit voor
jaar eerst langs de kassa
moeten. De nieuwe Italiaan
se minister van cultuur, An
tonio Paolucci, ondersteunt
het initiatief van de aartsbis
schop. Hij wil dat ook een
bezoek aan de San Marco in
Venetië voortaan geld gaat
kosten. „Dat is pijnlijk maar
nodig", zei hij gisteren.
Aartsbisschop Michele Gior
dano van Napels voelt echter
niets voor het plan. „Bidden
is gratis", zei hij. Volgens
Piovanelli is een entreeprijs
juist in het belang van bid
dende gelovigen die zich er
geren aan het massale toeris
tenbezoek aan kerken. De
aartsbisschop wil ook men
sen afschrikken die kerken
gebruiken als schuilplaats te
gen de regen.
Euthanasievoorstel
De Rooms-Katholieke Kerk
en de anti-euthanasielobby
Right To Life in Australië
hebben geschokt gereageerd
op een voorstel tot legalise
ring van euthanasie in de
Noordaustralische deelstaat
Northern Territory. Volgens
het plan van deelstaatpre
mier Marshall Perron moe
ten terminale patiënten het
recht krijgen een einde aan
hun leven te maken en daar
bij de hulp van artsen in te
roepen. Bisschop Ted Collins
van Northern Territory
noemde het voorstel verfoei
lijk.
Loonsverhoging
De vakbond van de leken in
dienst van het Vaticaan (AD-
LV) heeft opnieuw een ver
hoging van hun al tien jaar
bevroren loon geëist. In no
vember vorig jaar hadden de
werknemers bij paus Johan
nes Paulus II ook al een
loonsverhoging bepleit. Dit
maal is hun te verstaan gege
ven dat ze bij de Vaticaanse
staatssecretaris kardinaal A.
Sodano een schriftelijk ver
zoek moeten indienen. Bij
het Vaticaan werken 2400 le
ken. De ADLV eist voor de le-
kenwerknemers een verho
ging van het salaris bovenop
de inflatiecorrectie die in Ita
lië tweemaal per jaar toege
past wordt. Verder wil de
vakbond dat kinderen van
werknemers die ouder zijn
dan 18 jaar maar nog finan
cieel van hun ouders afhan
kelijk zijn, toegang krijgen tot
de medische voorzieningen
van het Vaticaan.
Secretaris-generaal Konrad Raiser van de Wereldraad van
Kerken is zeer onder de indruk gekomen van de pinkster
beweging in Latijns-Amerika, maar hij zal zelf nooit een
pinksterman worden. Raiser, die in Chili aanwezig is bij
de derde assemblee van de Latijnsamerikaanse Raad van
Kerken (CLAJ), woonde onder meer een een dienst bij in
een pinksterkerk in het mijndorp Lotta, dat door grote
werkloosheid wordt geteisterd.
■CONCEPCION ANP
„Het lijkt erop alsof de pinkster
kerken de rol hebben overgeno
men van de basisbeweging door
echt kerken van de armen te
zijn. Dat kan van de basisbewe
ging niet meer worden gezegd.
De invloed op de armsten is
groot. Ik heb kerken gezien
waar de voorganger - als die al
werk heeft - overdag geld ver
dient en 's avonds en in de
weekeinden beschikbaar is voor
de kerk", zei Raiser desge
vraagd.
Zelf kan Raiser zich niet in
denken zo te zullen veranderen
dat hij zich de spiritualiteit van
de pinksterbeweging eigen zal
maken, 'maar ik ben wel ont
roerd als ik hun diensten mee
maak, net zoals ik dat ben bij li
turgische bijeenkomsten van
orthodoxe kerken'. „Ik veront
schuldig me hier niet voor het
feit dat ik een uit de reformatie
voortgekomen protestant ben.
De krachtige spiritualiteit van
de pinksterkerken ziet kans de
mensen bij elkaar te houden en
energie te genereren om zich in
sociaal opzicht in te zetten voor
de armsten onder henzelf', al
dus Raiser.
AMERSFOORT ANP
Met een oecumenische dienst
heeft kerkelijk Nederland giste
ren in Amersfoort afscheid ge
nomen van ds. W.R. van der
Zee, secretaris van de Raad van
Kerken, die afgelopen vrijdag
overleed. Honderden mensen
woonden de dienst in de Berg
kerk, op een steenworp afstand
van het bureau van de raad, bij.
Onder hen bevonden zich oud
bisschop Ernst, die lange tijd
vice-voorzitter van de raad was,
de hervormde en gereformeer
de synodevoorzitters ds. W.B.
Beekman en ds. P. Boomsma en
stafleden van de Wereldraad
Laurentiuskerk
tijdelijk dicht
In de Voorschotense Lauren
tiuskerk wordt op zondag 12 fe
bruari voorlopig voor de laatste
keer de eucharistie gevierd. Als
gevolg van de restauratie gaat
het gebouw voor onbepaalde
tijd dicht. Vanaf 18/19 februari
worden alle diensten gehouden
in de Moeder Godskerk in Voor
schoten. De werkzaamheden
aan de kerk zijn zo ingrijpend
dat het buitengebruik stellen
volgens het parochiebestuur
wel enige tijd kan gaan duren.
van Kerken.
„Hij was een meester van het
woord", zei de voorzitter van de
Raad van Kerken, prof. dr. R.
Huysmans, die de avondmaals
dienst leidde. In de vele rouw
advertenties viel op hoe vaak hij
inspirerend werd genoemd, zei
dr. K. Blei, secretaris van de
Hervormde Kerk. Hij was de
drijvende kracht achter de Ne
derlandse betrokkenheid bij het
conciliaire proces voor gerech
tigdheid, vrede en heelheid van
de schepping. Die inzet was
voor hem niet iets dat bij het
geloof hoorde, maar de gestalte
van het geloof zelf, aldus Blei.
BEROEPINGSWERK
NEDERLANDSE HERVORMDE
KERK
Beroepen: door de PKV van
Utrecht als predikant voor buiten
gewone werkzaamheden (consu
lent toerusting in het missionair
gemeente-zijn): Sri. Hadijanto,
predikant van de Christelijke Kerk
van Oost-Java(GKJW), wonende te
Nieuwegein, die cht beroep heeft
aangenomen.
Beroepbaar: mevr. A.J. van Zand
en, van Ostadestraat 396-111,
1074 XB Amsterdam.
GEREFORMEERDE KERKEN
Beroepen: te Amstelveen-Buiten-
veldert als universiteitspredikant
van de VU te Amsterdam.- mevr.
J.A, Delver, kandidaat te Almere,
die dit beroep heeft aangenomen
en hier reeds werkzaam is.
DE ROEPING
'Meeleven' is voor de remonstrantse dominee
L.H.C. Friederich het belangrijkste onderdeel
van zijn werk. Hij is pastor in het psychiatrisch
ziekenhuis Endegeest. In 1941 werd Friederich
in Djokja (Indonesië) geboren. Terug in Neder
land studeerde hij theologie aan de universiteit
in Leiden. Na zijn afstuderen kreeg hij een stu
diebeurs van de Wereldraad van Kerken om een
klinisch pastorale training in Chicago (Verenig
de Staten) te volgen. Voordat Friederich in 1978
werd aangesteld als pastoraal werker in Ende
geest - waar hij nauw samenwerkt met zijn
rooms-katholieke collega E. van den Borne - was
hij negen jaar lang predikant van een 'gewone'
gemeente: Hilversum.
-
„Laatst was hier een zwaar
zieke man die mij schaken
wilde leren. Dan kunt u met
uw kinderen schaken, zei hij.
Ook vroeg hij me af en toe
hoe het met me ging. Hoe
het met mij ging. 1 Iet is toch
ongelooflijk dat iemand die
psychotisch is nog interesse
voor mijn welzijn kan op
brengen? Dan denk ik: psy
chiatrische patiënten zijn
niet helemaal ziek. Er zijn al
tijd nog gezonde 'gebieden'
in hun hoofd waar ze wat
aan kunnen hebben. Iemand
kan geïnteresseerd zijn in
schaken, kennis hebben van
computers of geweldig viool
spelen. Die kwaliteiten hoe
ven niet door de psychose
aangetast te zijn. Ik wil die
aspecten opsporen en bena
drukken. Want op deze ma
nier kan ik mensen die een
misschien ongeneeslijke
geestelijke ziekte hebben het
gevoel geven dat ze serieus
worden genomen. Dan krij
gen ze hun gevoel van eigen
waarde een beetje terug.
Pastoor Van den Borne bege
leidt de nieuw opgenomen
patiënten, terwijl ik juist met
de chronisch zieken omga.
Zo hebben wij het verdeeld.
Mijn taak is zoeken naar zin
geving. Wat dat betreft stelt
de psychiatrie dezelfde vra
gen als de religie. Wat is de
zin van het leven, waarom
leef ik, wat geeft mij steun?
Hier praat ik met de patiën
ten over. Ze komen ook vaak
naar mij toe met vragen over
rouwverwerking of schuld.
Het belangrijkst hierbij is de
ontmoeting: het begeleiden
van patiënten en met ze
meeleven. Als ze in God gelo
ven en kerkelijk zijn is dat
mooi meegenomen, maar
voor mij is een goed contact
waar het om gaat. Psychiatri
sche patiënten denken vaak
heel negatief over zichzelf. Ik
wil dat veranderen.
Een aantal mensen dat hier
lang moet blijven komt elke
zondag naar de kerk, onge
veer een achtste van alle pa
tiënten. Er zijn er veel bij die
normaal nooit naar de kerk
gaan. Maar ze hebben nu
toch een gevoelsmatige be
hoefte. Sommigen omdat het
een gezellig uitje is met koffie
drinken na, maar anderen
gaat het om de religieuze as
pecten van de zaak. Dat
Dominee L.H.C. Friederich: „Godsdienst is geen ontwikkelings
stoornis." FOTO HIELCO KUIPERS
komt doordat psychotici
vaak religieuze ervaringen
hebben; ze zien bijvoorbeeld
engelen of beelden van God,
of ze horen stemmen. Laatst
kwam er nog iemand naar
me toe die ervan overtuigd
was dat hij met de duivel had
gevochten. Hij wil dan dat je
dat gelooft en ik neem hem
serieus. De lijn tussen psy
chose en godsdienst is op
zo'n moment maar heel dun.
Maar godsdienst is niet zoals
Freud zei, een ontwikkelings
stoornis. Religie getuigt juist
van geestelijke groei: het stel
len van vragen over het le
ven.
Elke zondag is er een dienst,
waarin Van den Borne of ik
een heel korte preek houden
die aansluit bij een voor de
patiënten, herkenbare situa
tie. Thema is dan bijvoor
beeld vertrouwen, herken
ning of macht en onmacht.
In het Oude Testament staan
beeldende verhalen waaruit
de patiënt kan leren dat er al
tijd nog een toekomst is, ook
als je niet gezond of sterk
bent. Vaak zorgt een patiënt
voor een muzikaal intermez
zo tijdens de dienst. We heb
ben hier bijvoorbeeld een
beroepsviolist die graag wat
voor ons speelt. Muziek is
een heel goede uitingsvorm
als mensen praten moeilijk
vinden.
Ik bemoei me overigens niet
met het ziekteproces van een
patiënt, dat is het werk van
de artsen en therapeuten.
Mijn taak is te zorgen dat het
verblijf van de patiënten zo
aangenaam en zinvol moge
lijk is."
carine damen
OPGAVE
1
H
K
E
A
T
S
T
L
2
S
E
P
V
O
R
E
T
3
B
L
N
E
V
E
A
K
4
N
G
R
E
A
E
A
T
5
T
N
A
M
R
E
A
6
D
E
N
P
S
O
T
1
7
S
B
R
W
O
O
A
D
8
P
T
A
N
z
N
'j
E
9
A
L
N
L
G
E
S
E
10
D
A
P
C
O
H
N
D
11
K
U
T
E
T
N
E
12
M
R
O
V
N
A
E
T
13
P
O
N
V
M
E
A
R
14
K
D
R
E
F
N
T
CITAAT
Streep op elke regel de letters
weg, die samen het woord vor
men dat overeenkomt met de
omschrijving. De resterende let
ters vormen van boven naar be
neden en van links naar rechts
een citaat.
Horizontaal:
1. meubelstuk; 2. deel v.e. lad
der; 3. kleurloos; 4. visbeentje;
5. driekroon; 6. bewaargeving; 7.
dagelijks voedsel; 8. autopech;
9. niets uitgezonderd; 10. ge
wicht; 11deel v.h. been; 12.
Franse schilder; 13. schamel;
14. hartstocht.
OPLOSSING
KRUISWOORDRAADSEL
colars
ar-r-b-op
sage-oslo
u-icoon-o
structuur
-roin-
landmeter
a-dante-e
roem-orde
vr-p-n-ie
eedhal
DE RECHTER
Mr. Jesse van Muylwijck
JAZ-BKER. éési VAJJ
MUM CLiëMTeM
v/ifUDT DAT TROUW&MS
OOK.
HEINZ
o"o'c
A A f\CL
BOES
HET WEER
Droge polaire lucht g
Na een periode van twee weken,
waarin de ene na de andere de
pressie op de West-Europese
kusten beukte, komt er eindelijk
een periode met hogedruk. Tot
in het weekeinde krijgen de grote
rivieren de gelegenheid het over
tollige regen- en smeltwater af te
voeren, want de neerslagkans in
de stroomgebieden is na van
daag wat kleiner. Gisteren trok
een actieve regenzone over het
land. We kregen te maken met
een front, waarin zich diverse
golfjes vormden, zodat de oost-
waartse verplaatsing werd opge
houden. Intensieve regen zorgde
andermaal voor volle regenme
ters; Haarlem meldde 21 milli
meter. In de warme sector aan
de zuidzijde van het front wer
den zeer hoge maxima bereikt
tot 13.4 graden in Eindhoven.
Na de aftocht van het koufront
stroomt vandaag polaire lucht
binnen, die veel droger is. De
aanvoer uit het noordwesten
stopt vanavond, want het cen
trum van een groot continentaal
hogedrukgebied (1037 millibar)
komt dicht in de buurt te I
Bij weinig wind en heldere hé
mel kan het komende nacht oill
diverse plaatsen enkele grade;
gaan vriezen. e
Morgen overdag nadert een bei
nieuw frontaal systeem, waartrsi
de wind weer zuidwestelijk at
wordt; af en toe krachtig. Er jlu
komt weer meer bewolking, mhic
de neerslag lijkt voorlopig me^r,
vallen. Morgen nadert een kleit
ne, mogelijk actieve storing, 'h
maar de trekrichting is op dit
moment nog niet echt duidelijT
In ieder geval blijft het nog aa
de zachte kant. Met een voortc
rende aanvoer uit het zuidwes
maakt de winter geen kans. Zt
de kans op vorst in de nacht
wordt geringer, terwijl de max
ma variëren tussen 6 en 10 gr 1;
den
Ook boven Noord-Europa worda
de kou verder teruggedrongen a
De stijd tussen koude en warn t
luchtmassa's, die feitelijk voo lV
alle waterellende heeft gezorg
lijkt voorlopig in het voordeel
de laatste te zijn beslist.
HET WEER IN EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
vrijdag.
Noorwegen:
Vandaag van het westen
uit enkele opklaringen en
vooral langs de kust ook
regen- of sneeuwbuien.
Morgen weer veel bewol
king en vooral in het wes
ten regen of sneeuw.
Maxima iets boven nul aan
de kust en enkele graden
onder nul in het binnen-
Zweden:
Vandaag enkele opklarin
gen maar plaatselijk ook
sneeuwbuien. Morgen flin
ke opklaringen en op de
meeste plaatsen droog. In
het noorden overdag stren
ge vorst, naar het zuiden
toe zachter en middag-
temperatuur iets boven
Engeland, - Schotland,
Wales en Ierland:
Vandaag mooi weer met flink wat zon en
bijna overal droog, "s Nachts kans op
mist. Vanmiddag in Ierland, en morgen
ook elders, toenemende bewolking en in
Ierland en Schotland regen. Middag-
temperatuur ongeveer 5 graden, morgen
oplopend naar 9 graden.
België en Luxemburg:
Van tijd tot tijd zon en droog. In de
nacht en ochtend kans op mist. Van
daag in de Ardennen eerst nog wolken
velden en kans op wat regen. Middag-
temperatuur ongeveer 6 graden, morgen
iets lager.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vandaag flink wat zon en droog, maar in
het oosten eerst nog bewolkt en af en
toe regen, in de hogere delen van de Vo
gezen en Jura eerst regen, later sneeuw.
Morgen zonnige perioden en droog maar
in het noorden ook wolkenvelden. Mid-
dagtemperatuur van 10 graden in het
westen tot 5 in het oosten, morgen
overal enkele graden lager. Temperatuur
op 1000 meter in de Jura en Vogezen
eerst 5 graden, in de loop van vandaag
dalend en morgen temperatuur op die
hoogte iets onder nul.
Spanje:
Vandaag eerst bewolkt en in het noorden
enige tijd regen. In het zuiden ook perio
den met zon. Morgen overal droog en
flinke perioden met zon. Middagtempe-
ratuur van 15 graden in het noorden tot
21 in het zuiden.
Canarische Eilanden:
Perioden met zon en droog. M iddagtenp-
peratuur ongeveer 22 graden.
Zuid-Frankrijk:
Vandaag aan de bewolkte kant en enige
tijd regen. Aan de Middellandse-Zeekust
eerst nog z;on. Morgen op veel plaatsen
zon en droog, alleen in het zuidoosten
nog kans op neerslag. Middagtempera-
tuur ongeveer 10 graden, morgen flink
kouder. In de Alpen en Pyreneeën voor
namelijk vandaag boven de 1000 meter
sneeuw, voorafgegaan door regen. Tem
peratuur op 2000 meter in de Alpen
eerst iets boven het vriespunt, morgen
dalend naar min 5 graden.
Italië:
In het algemeen vrij veel zon. Tempera
turen vandaag omstreeks 15 graden, in
Lombardije van 6 tot 10 graden en tem
peratuur op 2000 meter in de Alpen on
geveer +5 graden. Morgen over de hele
linie enkele graden kouder. Op 2000-
meter hoogte veel kouder, dalende tem
peraturen tot rond -5 graden.
Duitsland:
Vandaag bewolkt en op veel plaatsen re
gen, maar geleidelijk van het noorden
uit droog. Het is nog zacht. Temperatu
ren in het laagland tussen 5 en 9 gra
den. De sneeuwgrens ligt aanvankelijk
zelfs rond 1800 meter, maar in de loop
van vandaag en morgen wordt het kou
der. Morgen valt er alleen in de Beierse
Alpen nog neerslag, boven 700 meter
sneeuw. Temperatuur dan rond of iets
boven nul, op 1000 meter dalend tot
ongeveer 5 graden onder het vriespunt.
Temperatuur op 1500 meter in de
Beierse Alpen dalend tot circa -10 gra-
Zwitserland:
Vandaag toenemende bewolking en
vooral in de noord- en west-Alpen neer
slag. Aanvankelijk boven 1600 meter
sneeuw, maar in de loop van de dag da
lende sneeuwgrens tot rond 1000 me
ter. Morgen droog, wat zon en kouder.
Temperatuur op 2000 meter dan rond -
7 graden.
Oostenrijk:
Vandaag droog en perioden met zon.
Temperatuur op 2000 meter rond +2
graden. Morgen meer bewolking en kou
der. Vooral in Vorarlberg en Tirol wat
neerslag, met de sneeuwgrens dalend
tot rond 600 meter en temperatuur op
2000 meter tot omstreeks -10 graden.
20 .16
OSB. bewolkt
^onweer
-^-warmte.
regen
qgi sneeuw
T" koufront
,cA opklaringe
hagel
L lagedrut
H hogedru
zonn,6
19 temperatuu
000 hectopa
Neerslagkans
Minimumtemp.
Middagtemp.
Wind
WEERRAPPORTEN
VRIJDAG 3 FEBRUARI 1995
Zon- en maanstanden
Zon op 08.17 Zon onder 17
Maan op 09.21 Maan onder24
Waterstanden Katwijk
Hoog water 05.20 17.34
Laag water 01.06 13.37
Weerrapporten 01 februari 19 u
Amsterdam
De Bilt
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Vhssingen
Maastricht
Aberdeen
Athene
Barcelona
Berlijn
Boedapest
Bordeaux
Cyprus
Dublin
Frankfurt
Kopenhagen
Las Palmas
Londen
Luxemburg
half bew
licht bew.
half bew
licht bew I
half bew.
Mallorca onbew
Split z
Stockholm z
Warschau z
Wenen z
Bangkok c
Buenos Aires r
Casablanca l
Johannesburg c
ar bew./ zw 1/ 13
33 22
33 13
18 12
32 26
hagelbui
half bew.
regenbui
COLOFON
LEIDSCH DAGBLAD
Uitgave van Dagbladuitgever^ Damiate bv.
DIRECTIE: B.M. Essenberg, G.P Arnold (adj),
J. Kiel(adj);
HOOFDREDACTIE: Jan-Geert Majoor, Frans
Nypels, Henk van der Post (adj).
OMBUDSMAN: R.D. Paauw, tel dag. 9.30-
11.30 uur 071 -356215, of per post.
HOOFDKANTOOR:
Rooseveltstraat 82,2321 BM Leiden
Telefoon 071-356356
POSTADRES:
Postbus 54.2300 AB Leiden
TELEFAX:
Advertenties 071 -323508
Fam. berichten 071-317337
Redactie071-321921
ADVERTENTIES
ma -vnj. van 08.30-17.00 uur-
Telefoon 071-356230
RUBRIEKSADVERTENTIES (Sleutels)
[na.-vnj van 8,30-17 00 uur
Telefoon071-143545
ABONNEMENTEN
Tel. 071-128030 bij vooruitbet (incl BTW
per acc giro autorr
per maand 31.05 f'
per kwartaal 87,70
per jaar 337,55 3
VERZENDING PER POST
Nederland: per kwartaal 134.50
ovenge landen op aanvraag
KLACHTEN BEZORGING
mat/mvrij: 18.00-19 30 uur,
zat. 10.00-12.00 uur. Tel 071-128030
VitJO jij OOK PAT
SAJ&sklamtem
Moeresi
WERKEU
v/OOR DE
kost
WAT Doer HL) DAM
HU 6EEPT t/ANUiT
l A/9 DE CEL LEiPtWG
AAM 55KJ DRUGS-
ÏMPERIU/A.
