'Mooi boek is als een kachel'
Vergeet Eco maar, kies voor Coe
Boeken
Jonge Leidse uitgeverij komt
met 'Spaanse bibliotheek'
"Jaaroverzicht 1994 uit
Rampspoed? Nee, gezinsleven!
DONDERDAG 2 FEBRUAR11995
\mme Dros maakte Homerus opnieuw toegankelijk voor groot en klein
rtna
jurTon Lutz las het voor op de radio. In de winkel is het
)oek niet aan te slepen. En de uitgever is toe aan de tien-
je druk. De vertaling die kinderboekenschrijfster Imme
f)ros maakte van Homerus' Odyssee blijkt uiterst succes-
(ol. Ze bewerkte dit klassieke heldenepos over de man
se iran de duizend listen ook tot een spannend en poëtisch
Ofpugdboek. „De Odyssee, is een schitterend geschenk."
blemen waarmee de Odyssee
haar confronteerde, was dat het
oud-Grieks geen onderscheid
kent tussen 'u' en 'jij'. Maar je
kunt een gewone Griekse ster
veling geen 'jij' laten zeggen te
gen een god als Hera of Zeus.
En altijd 'u' is te afstandelijk.
„Toen ben ik te rade gegaan bij
de omgangsvormen waar mijn
eigen volwassen kinderen mee
te maken hebben. In hoge
bankkringen, vertelde mijn
zoon, zegt men 'u' tegen rela
ties, maar dat verandert in 'jij'
zodra men aan elkaar voorge
steld is en is gaan zitten. Ik pro
beer bij zoiets meer naar de toe
komst dan naar het verleden te
kijken. Want ik ben natuurlijk
met hart en ziel kinderboeken
schrijver: mijn blik richt zich
meer op de mensen van mor
gen dan op de opa's van giste
ren. Maar je weet het niet zeker,
met zulke dingen. Het driedelig
pak rukt tenslotte ook weer op."
Extraatje
Nog eens terug naar het op
voedkundig belang: de jeugd en
de klassieke meesterwerken.
Wat vindt ze ervan. Dros gaat er
eens goed voor zitten en zegt
dan, met nadruk: „Alles wat
[TRECHT INGE VAN DEN BLINK
oe mooi ze het boek ook
ndt, Dros moet lang nadenken
[ver de vraag of het sowieso be-
assangrijk is dat de jeugd de klas-
iekers leest? „Tja," zegt ze dan
at zal ik daarvan zeggen,
'oor de een wel en voor de an-
.er niet. Het hangt er helemaal
|anaf of een leraar zo'n boek le-
:n in kan blazen. Een slechte
raar kan de prachtigste wer-
:n lelijk maken. Maar als een
raar enthousiast is, kan hij
undjnderen in de literatuurlessen
jen gebied laten zien dat zo rijk
in avontuurlijk is dat ze daar
|un hele leven plezier van heb-
len."
Op de vraag wat ze het moei-
ijkst vond aan het vertalen, zegt
)ros lachend: „De gotspe, dat
pmand die Nederlands heeft
;en jestudeerd de Odyssee gaat ver-
n Taaien! De bedoeling was ook ei-
3 ca|enlijk dat ik een bewerking zou
venhaken. Maar ik raakte zo ver-
Uingerd aan die versregels, ik
Valon er niks aan doen. Ik heb bij
iet vertalen veel contact gehad
net mijn oude lerares klassieke
3Qalen die inmiddels in bejaar
denflat woont."
Een van de vele vertaalpro-
mooi is, is een extraatje in je le- rend geschenk. De krant staat
ven. Dat krijg je cadeau. Dit iedere dag vol rampzalige din-
boek, de Odyssee, is een schitte- gen, de gruwelen in Bosnië en
Ruanda. Daar neemt iedereen
kennis van. Maar Odysseus was
een man die verhalen kon ver
tellen, en over wie verhalen
werden verteld: een man van
verhalen dus, in twee betekenis
sen. Dat een verhaal driedui
zend jaar oud is en toch zo aan
grijpend, dat is toch een won
der! Dat hoort óók bij het men
selijk ras. Ik vind het hoopvol,
bij al het negatieve dat we dag
in dag uit te horen krijgen."
En de algemene ontwikke
ling? Dros, met vuur: „Dat is
nut! Ik ben er niet voor het nut.
Ik ben er voor alles wat troost
geeft. Je kunt als held toch beter
Homerus nemen dan Hitier? En
de laatste krijg je als je in de put
blijft steken. Wat onderscheidt
mensen nu van niet-mensen?
Dat ze verhalen vertellen. Na
tuurlijk, op school moet veel ge
leerd worden aan kinderen.
Maar het is niet aan mij om te
bepalen wat. Ik wilde mijn kin
deren de Odyssee in ieder geval
wèl meegeven. Want een mooi
boek is als een kacheltje op de
winterdag. Dat je alles en ieder
een om je heen vergeet omdat
je een prachtig boek leest. Dat
zou ik iedereen toewensen."
Imme Dros, Odysseus, een man
van verhellen. Uitgeverij Quer-
ido, 32,50.
Homeros Odysseia, vertaald
door Imme Dros. Uitgeverij
Querido, gebonden 75,=, pa
perback, 49,90. In april ver
schijnt dezelfde uitgave in een
nieuw jasje bij Athenaeum - Po
lak Van Gennep voor 29,90.
RECENSIE JAMES MCCONIGAL
(roniek '94, Volledig Jaaroverzicht in
voord en beeld. Uitgeverij Agon, 26,50.
Het koppel Charles Di wist zich afgelopen jaar ongewild weer flink in
de kijker te plaatsen. Hier Micky Lilley, de look alike van Diana, met de
nieuwste openbaringen over de prinses. archieffoto anp
Er is veel aandacht voor perso
nen en het boek is rijkelijk geïl
lustreerd met foto's en infogra-
phics.
De tijd gaat snel. Wie weet bij
yoorbeeld nog dat op 14 maart
in de Anglikaanse kerk de eerste
32 vrouwelijke priesters werden
gewijd? Of dat op 26 april de
Nederlandse en Belgische mari
nes een samenwerkingsakkoord
tekenden? Maar ja, misschien
waren velen dat al een dag later
vergeten...
Gelukkig bevat het boek,
waarvan de uitgever niet ten
onrechte trots is op de journa
listieke formule, veel wel ook nu
nog relevante informatie- uit
binnen- en buitenland.
Het is daardoor behalve een
leuk bladerboek, ook zeker een
degelijk en door de beperkte
omvang handig naslagwerk,
mede door de necrologie (lijst
van prominente overledenen)
en index aan het slot. Boven
dien is het boek toegankelijk en
goedkoop genoeg om te dienen
als hulp bij het maken van
werkstukken op school.
00
(1 vóór half januari is het weer
erschenen: het jaarlijkse over
wicht van het afgelopen jaar, de
il elf jaar verschijnende Kro-
liek, volledig jaaroverzicht in
45 voord en beeld, nu dus over
1994.
Volgens een enquete van het
)oek was Johannes van Damme
ifgelopen jaar de bekendste Ne-
ierlander (23 procent), gevolgd
door Wim Kok (20), Elco Brink-
iian (19) en Dick Advocaat (11).
Iet nieuws was ook in 1994
iveer behoorlijk gemêleerd van
lamenstelling. In het buiten
and waren twee koppels het
neest spraakmakend: Rabin
\rafat (19 procent) en Diana
harles (18).
Zoals altijd is het boek chro-
lologisch van opzet, met aan
iet begin van elke maand op
'én bladzijde een kort overzicht
van de gebeurtenissen, met ver
wijzingen naar uitleg verderop.
BOEKEN
RECENSIE SOPHIE VERBURGH
Josefina Aldecoa, Geschiedenis van een
schooljuffrouw. Uitgeverij Menken, Kas-
ander Wigman, 35,-. Manuel Va
zquez Montalban, Autobiografie van Ge
neraal Franco. Uitgeverij Menken, Kasan-
der Wigman, 59,50
Van de jonge Leidse uitgeverij
Menken Kasander Wigman
verschenen de eerste titels van
een 'Spaanse Bibliotheek'. Het
zijn mooi uitgegeven en door
het Spaanse ministerie van cul
tuur gesubsidieerde vertalingen
van (historische) romans van
hedendaagse schrijvers.
Geschiedenis van een school
juffrouw is het verhaal van de
droom van de jonge Gabriela.
Ze komt van de kweekschool in
1923 en wil de armere Spanjaar
den verheffen via onderwijs. Ze
moet beginnen met invallen op
schooltjes in de armste dorpjes
in de bergen - hard en soms on
dankbaar werk in gemeen
schappen waar de kerk en de
feodale verhoudingen het enige
houvast zijn van de'Straatarme
families.
Na een aantal jaren krijgt Ga
briela haar graad en het recht
op een 'eigen' school. Ze besluit
haar hart te volgen en gaat naar
de Spaanse kolonie Equatoriaal
Guinea. Geveld door malaria
moet Gabriela terug. In Spanje
ontmoet ze de bevlogen onder
wijzer Ezechiel. Ze trouwen en
krijgen twee scholen in twee
boven elkaar gelegen bergdor
pen toebedeeld. Daar krijgt Ga
briela een dochtertje, heel sym
bolisch, op de dag dat in Ma
drid de Republiek wordt uitge
roepen waarvan de regering in
grijpende hervormingen op
Burgeroorlog
Gabriela heeft haar werk op
school en haar dochtertje. Maar
Ezechiel wordt naast zijn
schoolwerk steeds meer politiek
actief. Als de onrusten beginnen
die zullen leiden tot de burger
oorlog van 1936-1939, zit hij er
tot zijn nek toe in. Bij het uit
breken van de oorlog wordt hij
geëxecuteerd. Geschiedenis van
een schooljuffrouw is een mooi
werkje over de korte periode in
het leven van Gabriela en dat
van Spanje waarin de hoop op
vooruitgang en verbetering van
het leven van miljoenen arme
Spanjaarden even werkelijkheid
leek te worden.
Franco
Een heel andere kijk op de pe
riode van de Spaanse Republiek
en de glorietijd van de fascis
tische dictator Francisco Franco
biedt Autobiografie van Gene
raal Franco van Manuel Va
zquez Montalban. De auteur is
zelf zijn leven lang al anti-Fran-
quist en heeft in deze dikke pil
geprobeerd af te rekenen met
de man die decennia lang het
leven voor andersdenkenden in
Spanje onmogelijk maakte. Het
is geen leuk en ook geen mooi
boek, al is het idee om Franco
zelf aan het woord te laten wel
fraai.
'Franco' komt met breedspra
kige anekdoten en legendes
over zijn leven en werkwijze,
van zijn kindertijd (op zijn zes
de al scherp inzicht in verderf-
lijke invloed vrijmetselaars!) tot
zijn hoogtijdagen als fascistisch
leider (logisch en verdiend, na
tuurlijk). De verteller zet tegen-
Lars Eighner, Reizen met Liz-
beth. De schrijver, een Ameri
kaan, heeft jaren rondgezwor
ven, en tikte het relaas van zijn
omzwervingen uit op een in een
afvalbak gevonden computer.
Uitgeverij Aflas, 39,90.
Kees Verheul. Het mooiste
van alle dingen. Romeinse es
says. De schrijver woont deels
in Rome en schrijft in dit boek
over zijn ervaringen in deze
stad. Uitgeverij Querido,
39,90.
Wiel Kusters en Joep Ber
trams, Een beroemde drum
mer. Kinderboek met grappige
versjes en leuke tekeningen.
Uitgeverij Querido, 25,=.
Hedda Kalshoven Brester, Ik
denk zoveel aan jullie. Een
briefwisseling tussen Nederland
en Duitsland 1920-1949. Fasci
nerende familiegeschiedenis in
brieven die een goed beeld van
binnenuit geeft van de opkomst
van Hitier. Herdruk als Pandora
Pocket, met foto's, 19,90.
Henk Pröpper, Waterlanders.
Bespiegelingen over de moraal
van Nederland. Uitgeverij Pro
metheus, 19,90.
Sophie en Joop Citroen. Duet
pathétique. Belevenissen van
een joods gezin in oorlogstijd
1940-1945. Terwijl Joop Citroen
in een Duits concentratiekamp
verbleef was zijn vrouw Sophie
ondergedoken bij steeds andere
mensen. Waar hun kind was,
wisten zij niet. Na de oorlog
schreven beiden hun geschie
denis. Eerste druk 1988. Pando
ra Pocket, 15,=.
Geert Mak, Een kleine ge
schiedenis van Amsterdam.
Een archeologisch onderzoek in
het centrum van de stad, de
hongersnood en de pest rond
1575, het leven van de schilder
Rembrandt van Rijn; enkele ele
menten uit de geschiedenis van
Amsterdam. Uitgeverij Atlas,
met foto's, 45,=.
Petroesjevskaja's mooie schets van moderne Russische leven
over Franco's beschuldigingen
en zelfverheerlijking de feiten
uit historische bronnen en ver
klaringen van mensen die, wat
kritischer, bij dezelfde gebeurte
nissen betrokken waren. Ook
weeft hij tussendoor het verhaal
van zijn arme familie en hun
strijd tegen de onderontwikke
ling, en hoe ze er tijdens de bur
geroorlog en onder Franco nog
steeds niet beter op werden.
De schrijver vertelt hoe het
was om onder Franco te leven
als je tegen Franco was en laat
zien hoe belachelijk, bijna lach
wekkend het gedoe en geneuzel
van 'Franco' zou zijn als hij niet
ondertussen zo wreed en kort
zichtig zijn land een halve eeuw
achter had gehouden in de ge
schiedenis.
Waar 'Franco' het heeft over
de Cruzada (de kruistocht tegen
socialisme, atheïsme en vrij
metselarij, in de Tweede We-
reldloorlog bovendien aan de
zijde van Hitler en Mussolini)
spreekt Montalbén van de won
den die geslagen werden in in
tellectueel Spanje, en de voort
gaande lijdensweg van de arme
Spaanse boertjes en arbeiders.
Een lovenswaardig werk,
maar helaas is de schrijver er
niet aan toe gekomen om zijn
woordenstroom wat in te per
ken, zodat de ruim 750 pagina's
een dicht woud vormen van
historische gegevens en ver
draaiingen, persoonlijke waar
nemingen en verzinsels en in
gewikkelde verwijten en te
rechtwijzingen. Zo is het ook
een opgave geworden om deze
herschreven Francotijd door te
komen - misschien heeft Mon-
talbén het wel zo bedoeld...
Ljoedmila Petroesjevskaja schetst het leven in Rusland begin jaren negentig, met een goed oog voor het
vrouwelijke lot. foto bert verhoeff
RECENSIE JOS DAMEN
Ljoedmila Petroesjevskaja, De nacht is aan
mij Uit het Russisch vertaald door Anne
Stoffel, Wereldbibliotheek Amsterdam,
Een heel verschil met de exu
berante stijl van bijvoorbeeld
Isabel Allende vormt de stevige
stem die klinkt uit het boek De
nacht is aan mij van de Russin
Ljoedmila Petroesjevskaja. Een
prachtig boek.
Zoon net uit de bak en nu ste
lend van zijn moeder. Oma ze
ven jaar in het ziekenhuis en
druk bezig seniel te worden.
Dochter heeft ma opgescheept
met haar eerste kind; het twee
de (van de volgende vent) zal
spoedig volgen. Rampspoed?
Nee, Russisch gezinsleven. En
geloof me, de werkelijkheid
overtreft zelfs dit boek.
De nacht is aan mij is een
mooie schets van het leven in
Rusland begin jaren negentig,
met een goed oog voor het
vrouwelijke lot. Het verhaal:
schrijfster krijgt manuscript van
moeder Anna in handen ge
speeld door dochter Aljona. Dat
dagboek laat ze vervolgens voor
zichzelf spreken. Anna is schrijf
ster en moet met allerlei kleine
rotklussen in het onderhoud
voorzien voor haarzelf en klein
zoon Tima. Dat lukt dankzij ste
lende zoon en steunende doch
ter maar nauwelijks.
De roman is geen bladzijde
saai, vooral omdat Anna's hu
mor en liefde voor haar kinde
ren door al haar hardheid heen
barst. „Wat hield ik van mijn
dochter, van haar magere rug
getje, haar viezige roze hieltjes
in de afgetrapte sloffen, haar
achterkant, want haar gezicht
liet ze me niet zien. Als het aan
mij lag, zou ik haar eens goed
wassen en vetmesten en zou ze
de laatste dagen voor de beval
ling tussen schone lakentjes
mogen liggen, op donzen kus
sentjes onder de satijnen deken
(die ik voorlopig maar heb op
geborgen), maar zij rende rond
en maakt jacht op docenten, die
ze met haar mooie buikje ver
murwde om vervroegde tenta
mens te mogen doen."
Petroesjevskaja is goed in het
vastleggen van het irrationele in
de Russische samenleving, en in
de kleine details (tochtige flats,
de slaapstoel, hongermaaltij-
den, schaamte voor armoede)
toont zich de ware meester.
Dat het schitterende portret
van Anna Achmatova, geschil
derd door Altman, het omslag
siert, is een mooie verwijzing
naar de Anna in het boek, die
zich aan deze dichteres spiegelt.
Het maakt het boek nog mooi-
Goddard houdt van verrassingen
RECENSIE KOOS POST
Robert Goddard, De Catalaanse brief. Uit
geven) BZZTöH, 39,50.
De Britse auteur Robert God
dard (40) - van huisuit histori
cus - toont zich in De Catalaan
se brief weer een vaardig vertel
ler. Zijn vlot verhaal blijft boei
en. Van de eerste tot de laatste
(390ste) pagina. Reeds in het
prille begin wordt de bejaarde
Jeatrix doodgeslagen. Haar erf
gename Charlotte komt dan
meteen terecht in een curieuze
carrousel van gecompliceerde
en soms ook gewelddadige ge
beurtenissen.
Waarom? We blijven nog
even in het ongewisse. Het
duurt een tijdje voor Goddard
het verhelderende licht aan
steekt. Dan blijkt, dat het alle
maal draait om uit de Spaanse
burgeroorlog daterende papie
ren. Maar pas veel verderop
krijgen we van Robert Goddard
te horen waarom die paperas
sen zo belangrijk zijn. Inmid
dels zijn we dan wèl nog een
moord en een ontvoering ver
der. Maar verveling is er niet bij.
De auteur houdt er een verfris
sende vaart in en zorgt voor vele
surprises. Niets is wat het lijkt.
Maar wat meer is: ook nie
mand is wat hij of zij lijkt te zijn.
Nog meer dan het verhaal zelf
treft die pakkende ontluistering
van enkele personen in Charlot
tes omgeving. Hun facades
brokkelen langzaam maar zeker
af. Geschonken vertrouwen
blijkt op drijfzand te zijn geba
seerd. Wat overblijft is veelal
niet meer dan een karakterloze
karikatuur van de persoonlijk
heid die zij eens leken te zijn.
Maar juist die wonderlijke wen
dingen van het verrassende ver
haal en het onberekenbare van
de mensen en hun daden ma
ken het lezen van Robert God-
dards roman tot een echt on
verdeeld genoegen.
Jonge Engelse auteur schrijft perfecte roman
'Het moordende testament' van Jonathan Coe is een duizelingwekkend
geconstrueerde roman. foto gpd
RECENSIE THEO HAKKERT
Jonathan Coe, Het moordende testament (What a carve
up!)' Vertaling Marijke Emeis. Uitgeverij Meulenhoff,
49,90.
Het moordende testament van de Engelse
auteur Jonathan Coe (33) is een perfecte ro
man. Niet dat er geen aanmerkingen over
te maken zijn, maar die hebben geen be
trekking op de inbreng van de schrijver. Zo
vind ik dat het goedkoop-ogende omslag
een totaal verkeerd beeid van het boek
geeft, terwijl de keuze voor de Nederlandse
titel zelfs zeer discutabel is. In het Éngels
heet het boek What a carve up!, naar een
film die een cruciale rol heeft gespeeld in
het leven van de hoofdfiguur Michael
Owen. De Nederlandse titel verwijst welis
waar ook naar een film maar dan eentje
waar Owen totaal geen binding mee heeft.
Het moordende testament is een duize
lingwekkend geconstrueerde roman. Het is
een familiekroniek die een halve eeuw om
spant, maar ook een vlijmscherpe satire op
Engeland in het algemeen en een Bildungs-
roman. Coe steekt de draak met tal van lite
raire stijlen en met zichzelf. Hij trekt alle sti
listische registers open met hoofdstukken
in briefvorm, in de vorm van memoires en
scenario's, citaten uit kranten en geheime
memo's. Daarnaast schuwt Coe het gebruik
van clichés absoluut niet. Zo is het fascine
rende slothoofdstuk rechtstreeks ontleend
aan Tien kleine negertjes van Agatha Chris
tie en hij doet niets om dat te verhullen.
Het verhaal van Het moordende testament
samenvatten is een bijna ondoenlijke zaak.
Het komt er op neer dat de jonge Owen de
opdracht krijgt de geschiedenis van de in
vloedrijke familie Winshaw te schrijven. De
Winshaws bezetten hoge posities in de za
kenwereld en politiek. Een cruciaal mo
ment in de familiehistorie is de nacht van
30 november 1942. Een van de Winshaws,
Godfrey, wordt boven Duitsland met zijn
vliegtuig neergeschoten. Tot een ieders
stomme verbazing wijst Godfrey's zuster
Tabitha onmiddellijk een andere broer, La-
wrence, als schuldige aan. Een onzinnig
verwijt en Tabitha wordt letterlijk en figuur
lijk voor gek verklaard.
Maar Tabitha is zo gek nog niet. Zij komt
er achter dat de co-piloot van Godfrey de
crash wel heeft overleefd en, nog belangrij
ker, dat hij een onechte zoon heeft: Michael
Owen. Tabitha weet via een uitgever te re
gelen dat Owen de kroniek schrijft, in de
hoop dat hij alle bedrog zal ontmaskeren.
Maar Owen is behoorlijk naief en zelfs coik.
tact-gestoord.
Onverklaarbare zaken en op het oog on
belangrijke details uit vroege hoofdstukken
blijken honderden bladzijden verderop van
eminent belang. Dit is dus weer zo'n boek
waarin geen mus zonder belang van het
dak valt. Het moet een heidens karwei zijn
geweest dit hopeloos ingewikkelde verhaal
op deze heldere en zeer amusante wijze in
een te vlechten. Coe doet dat met speels ge
mak. Met 'brille' zou ik willen zeggen, maar
om deze opmerking te begrijpen zou u
eerst dit boek moeten lezen. En doet u dat,
want Het moordende testament is het mooi
ste leesavontuur dat iemand dezer dagen
overkomen kan.
Het boek is zo fris, zo puntig, zo geestig
en zo divers. Vergelijk dit nou eens met dat
gezochte gedoe rond de datumgrens in de
nieuwe roman van Umberto Eco. Vergeet
Eco, u moet het anagram hebben: Coe.
