Beeldhouwen op de
vierkante centimeter
Cultuur&Kunst
Pianospel onder wollige deken
Haags Operatheater
nog niet van de baan
Nederlandse portretten uit 17e eeuw in Rotterdam
Theatrale schilderijen van Menno Bauer
(INSDAG 31 JANUAR11995
chef annemiek ruygrok, 071 -356471plv.-chef jan rijsdam, 071 -356472
Veel publiek bij autowrak Scholte
i Amsterdam Drommen nieuwsgierigen verdringen zich dezer
dagen bij kunstenaarssociëteit Arti et Amicitiae om een glimp op
te vangen van het uitgebrande wrak van Rob Scholte's BMW.
Grafisch ontwerper Anlhon Beeke, inrichter van de tentoonstel
ling 'Bits and Pieces', heeft ook een spotje in de auto zelf ge-
plaatst.
De verwoestende werking van de granaatexplosie tijdens de
moordaanslag op Scholte van 24 november vorig jaar wordt zo
extra luguber zichtbaar. Scholte heeft laten weten dat hij met de
tentoonstelling van het wrak in de eerste plaats zijn protest te
gen een wereld vol geweld wil uitdrukken. De expositie 'Bits and
Pieces' duurt tot en met 19 februari.
50.000 bezoekers bij Mondriaan
den haag De grote overzichtsexpositie van Mondriaan in het
Haags Gemeentemuseum trekt minder bezoekers dan verwacht.
In de voorverkoop zijn tot nu toe 60.000 kaartjes verkocht. Het
museum hoopt morgen de 50.000ste bezoeker te verwelkomen.
Als het wekelijkse gemiddelde van 10.000 bezoekers gelijk blijft,
komt het totale bezoekersaantal bij de sluiting op 30 april op
190.000 uit. Gerekend is op 300.000 bezoekers. De expositie is
overigens kostendekkend bij een totaal aantal bezoekers van
200.000. Wie een toegangsbewijs met een vast toegangsuur wil
kopen, kan terecht bij vestigingen van de VSB Bank, de Grens
wisselkantoren en de VW Den Haag. Omdat maar weinig tijd
blokken zijn uitverkocht kunnen bezoekers echter ook op de
bonnefooi gaan en bij de museumkassa een kaartje kopen. Op
maandagen is het echter druk omdat dan een gereduceerde toe
gangsprijsvan een tientje geldt. Op de overige dagen is dat twin
tig gulden.
Mahler-tent op Museumplein
ïRDAMDe concerten in het kader van het Mahler-feest in
het Amsterdamse Concertgebouw zijn straks rechtstreeks te vol
gen in een tent op het Museumplein. Heffeest gaat op 1 mei van
start. Kaarten voor de Mahler-concerten in het Concertgebouw
zijn ondanks de hoge prijzen van 200 k 250 gulden per stuk,
praktisch uitverkocht. Degenen die geen kaartjes hebben kun
nen bemachtigen, kunnen de optredens voor tien gulden in de
jtent volgen. Er kunnen 1800 mensen in.
jBergen eert Lucebert
ibergen Het Museum Kranenburgh in Bergen brengt met de
tentoonstelling 'Lucebert, een eerbetoon' een ode aan de op 10
mei vorig jaar overleden Bergense kunstenaar. De expositie
'duurt tot en met 23 april. Bij het tentoongestelde werk ligt de
nadruk op zijn laatste levensjaren, waarbij veel werken te zien
zijn die nog niet eerder zijn geëxposeerd. Het betreft 20 olieverf
schilderijen, 25 werken op papier en 15 stuks keramiek. Daar
naast zijn vijf dichtbundels en bijbehorende litho's ïe zien en
een aantal persoonlijke objecten van de kunstenaar.
■Sterren'project Gronings museum
ie gemeente Groningen orga-
iseert een nieuw kunstproject
raarmee een bedrag is gemoeid
[an bijna drie miljoen gulden.
[A star is born, voorheen Super
nd Popular" is de naam van
lit project waarvoor vier teams
'an architecten en kunstenaars
lit binnen- en buitenland zijn
ngeschakeld. Het vormt de af-
luiting van de manifestaties
ondom de opening van het
ironinger Museum.
Het project is een mengeling
ran stedebouw, architectuur,
:ultuur en theater. Het vindt
ilaats in de maanden juni en
uli in het centrum van Gronin
gen. Belangrijk onderdeel vormt
~^le bouw van vier ontwerpen
an de architecten Rem Kool
aas, Manuel de Sotó-Morales
lit Barcelona, het architecten-
jureau William Alsop en Jan
Stomrer (Londen, Hamburg) en
Fumihiko Maki uit Japan. De
bouw begint komend voorjaar.
Rond de vier bouwwerken
zullen theatervoorstellingen,
opera's, lezingen en andere eve
nementen plaatshebben. Het
theatergezelschap Reflex, het
Noord Nederlands Orkest en
het Noord Nederlands Toneel
doen mee aan de manifestatie.
De architecten Alsop en Stör-
mer ontwierpen een platform
voor muziek en theater. Daarop
zal onder meer de opera In.
nood geboren, over het leven
van de kunstenaar Hendrik Ni-
colaas Werkman, te zien zijn.
Voorstellingen staan ook ge
pland op het drijvend paviljoen
dat Fumihiko Maki ontwierp.
Koolhaas en Manuel de Soló-
Morale ontwierpen respectieve
lijk een openbaar toilet en een
lange stenen bank.
Vier finalisten
Davina van Wely
Vioolconcours
Vier jonge violisten strijden op 4
februari in het Haags Koninklijk
Conservatorium om de hoogste
eer tijdens de finale van het Da
vina van Wely Vioolconcours.
Het zijn Elisabeth van Hemert
(16 jaar) uit Apeldoorn, Carla
Leurs (16) uit Purmerend, Ma-
ria-Paula Majoor (17) uit Bus-
sum en Floortje Schilt (16) uit
Amstelveen.
Van Hemert is leerlinge van
Lex Korff de Gidts, Leurs en Ma
joor krijgen les van Qui van
Woerdekom, en Schilt studeert
bij Theodora Geraets. Het Van
Wely-concours is een nationaal
concours voor violisten van 14
tot en met 17 jaar. Afgelopen
weekend werden de vier geko
zen uit negen kandidaten.
„De ene keer treed je op in Theater Colon in Buenos Aires, een andere keer speel je ergens in een
rot zaaltje voor een handje vol mensen; het is goed te realiseren dat succes en voldoening slechts
afhangen van het vermogen om mensen een prettige avond te bezorgen, waar dan ook." Afgaand
op deze woorden in een interview lijkt het Groene Kerkje in Oegstgeest voor Saskia Viersen een gul
den middenweg. Nog een uitspraak: „Als concertmeester, wat ik als halve baan wel ambieer, kun je
met jouw klank de hele eerste vioolgroep meetrekken, je hebt écht invloed."
Al ging het deze keer niet om het meevoeren van een orkest maar om een waarachtig samenspel
met de pianist Frans van Ruth, die invloedrijke klank hèd Viersen. Juist door haar helle fiere toon,
haar zeer geprofileerde speelstijl, kwam Van Ruth aanvankelijk niet uit de verf. Hoe komt dat? Zijn
hele spel en techniek nodigen uit tot sprankeling, tot levendige dialogen, toch blijft alles bedekt met
een wollige deken. Is Van Ruth bang dat hij zal overheersen, bang voor de akoestiek, voor Vierssens
alomtegenwoordigheid, of is deze BÖsendorfer van een minder superieure kwaliteit?
Van Ruths vertolking werd beheerst door het zachte pedaal en dat was niet nodig geweest. Voor
uit, in Mendelssohns sonate in F moest de ruimte nog afgetast worden en het samenspel nog ver
volmaakt. Deze muziek is een beminnelijke weerspiegeling van Mendelssohns ongecompliceerde
fantasierijke persoonlijkheid: helder omlijnde thema's, duidelijke vormen. Maar waarom nog zo
veel zacht pedaal in Beethovens bekende Kreutzersonate? Viersen komt met groot gemak boven
hem uit. Die doffe klank was doodzonde, want Van Ruth speelt fantastisch, licht, dansend en juist
moeiteloos zonder rechter pedaal. Deze sonate zou schitterend geklonken hebben zonder die om
floersing, in timing, in tempo en temperament.
Plan vergt een investering van 55 miljoen
De Stichting Opera aan het Spui
krijgt tot 1 maart de tijd het
plan voor het operatheater in de
Haagse binnenstad uit te wer
ken. De stichting gaat nu op
zoek naar sponsors en medefi
nanciers. De bouw van de ope
razaal met 1800 stoelen vergt
een investering van 55 miljoen
gulden. Carel Birnie, oprichter
en voormalig zakelijk directeur
van het AT&T Danstheater in
Den Haag, is de initiatiefnemer.
Eerder concludeerde een werk
groep dat de exploitatie van het
operatheater de komende 10
15 jaar niet haalbaar was maar
de gemeente heeft de stichting
toch nog wat tijd gegeven de fi
nanciële haalbaarheid te onder
zoeken. Birnie meent dat er in
Den Haag een grote behoefte is
aan opera's, musicals en mu
ziektheater. De huidige zalen
zijn veelal te klein om die pro-
dukties onderdak te bieden, of
hebben geen goede akoestiek.
Het theater dat Birnie wil bou
wen is bedoeld voor opera's,
operettes, ballet, musicals, en
tertainment en cabaret. Het zou
schuin achter de Nieuwe Kerk
moeten verrijzen, op de plek
waar nu nog een parkeergarage
staat. Een operatheater past in
de culturele bestemming die de
gemeente aan het Spui heeft ge
geven. Jaarlijks zou het theater
ruim 250.000 bezoekers naar
het centrum trekken.
Aandeel Nederlandse muziek
op wereldmarkt verdubbeld
Het marktaandeel van Neder
landse muziek in de wereld, is
de afgelopen tien jaar verdub
beld naar meer dan 20 procent.
In diezelfde periode verdubbel
de de omzet van het Nederland
se produkt op de thuismarkt tot
ruim 200 miljoen gulden in
1993. Dat zei staatssecretaris
Van Dok-van Weele (economi
sche zaken) gisteren tijdens een
persbijeenkomst op de interna
tionale muziekbeurs MIDEM in
Cannes. Nederland en Zuid-
Afrika staan centraal op de
beurs, die tot en met 3 februari
plaatsheeft. The Golden Earring
verzorgde zondagavond de ope
ning.
De omzet van de Nederlandse
muziekindustrie is volgens de
staatssecretaris goed voor een
zevende plaats op de wereld
ranglijst. Volgens cijfers uit de
branche bedroeg de verkoop in
1993 ruim 1,1 miljard gulden.
Nederland kent volgens de be
windsvrouw de grootste ver
koopdichtheid van CD-spelers.
Ook koopt de Nederlander per
hoofd van de bevolking de
meeste cd's.
MIDEM is in de eerste plaats
een beurs, waar vakmensen
zich buigen over nieuwe techni
sche ontwikkelingen, zoals mul
ti-media. De organisatie ver
wacht zo'n 10.000 bezoekers.
Japanse 'fnimmelknopenop tentoonstelling in Volkenkunde
Roken was in het Japan van de zeventiende eeuw een
goede gewoonte. Zo wel mannen en vrouwen puften aan
pijpen. Gasten kregen geen kopje thee maar een rokertje
aangeboden. De rokers hadden één probleem: een kimo
no heeft geen zakken dus waar laat je die pijp plus ta
bakszakje? Vrouwen stopten de rookgerei in hun mou
wen zoals ze dat ook met andere spullen gewend waren
te doen. Mannen vonden de oplossing in de netsuke: een
stukje hout met een koord waaraan pijp en tabakszak
werden vastgeknoopt. Dat alles werd klemvast achter de
ceintuur gezet. Van simpel gebruiksvoorwerp groeide de
netsuke al snel uit tot sierstuk. Deze wondertjes van snij
werk op een paar vierkante centimeter zijn van donder
dag 2 februari te zien in het Rijksmuseum voor Volken
kunde.
Letterlijke betekent netsuke (de
'u' niet uitspreken) 'wortel-vast-
zetter'. En dat verwijst weer
naar het materiaal waar die eer
ste knopen van werden ge
maakt: wortelhout of bamboe
wortel. Naast rookgerei zouden
ook de portemonnee en sleutel
bos aan zo'n netsuke bungel
den. Matthi Forrer, conservator
Japanse kunst en samensteller
van de tentoonstelling, wijst dat
echter van de hand. „Ik heb ein
deloos boeken en prenten door
gebladerd maar een portemon
nee kon ik niet ontdekken. Je
geld stopte in een zakje tussen
je dubbele ceintuur. En sleutels
zijn een zeldzaamheid in Japan.
Dat is nog steeds zo. De meeste
huizen zijn niet op slot want dat
is niet gastvrij. Je had hooguit
sleutels bij je als je niet wilde
dat het dienstmeisje in bepaal
de kasten kwam.
Het 'ophangsysteem' werd
eerst versierd met simpel snij
werk. Wie het zich kon veroor
loven, liet de netsuke, vaak niet
groter dan een walnoot, kunst
zinnig bewerken. Niet alleen
omdat de knoop duidelijk zicht
baar boven de ceintuur was.
„Ook omdat je de netsuke vaak
afdeed", vertelt Forrer. „Op be
zoek of tijdens een picknick leg
de je het naast je neer zodat an
deren 'm ook zagen. Langzaam
aan komt de netsuke dan ook in
beeld als statussymbool. Je
kreeg speciale knopen die pas
ten bij formele kleding of als je
bepaalde relaties bezocht."
De netsuke moest aan be
paalde voorwaarden voldoen:
geen uitsteeksels want daarmee
kon de knoop je kimono be
schadigen. „Vaak was de knoop
ook glad zodat mensen er lekker
aan konden voelen en frumme
len. Net zoals die kettinkjes die
mannen uit Griekenland en
Turkije nu nog bij zich hebben.
Steen, metaal, gedroogde
Rotterdam Twee weken na het sluiten van de tentoonstelling, in de Rotterdamse Kunsthal, over het Nederlandse portret in de Gouden Eeuw,
begint in het nabijgelegen Museum Boymans-Van Beuningen de expositie Nederlandse portretten uit de 17de eeuw. De tentoonstelling in Boy
mans omvat 86 werken uit de eigen collectie, die meestal in het depot blijven.
Het uitkomen van de bestandscatalogus Nederlandse portretten uit de 17de eeuw is de aanleiding voor de expositie, waarin de nadruk ligt op
minder bekend werk. Zo zijn de portretten van Rembrandt niet in de tentoonstelling opgenomen, omdat zij altijd al in de vaste collectie zijn te
zien. De catalogus is het resultaat van jarenlang onderzoek onder leiding van portretten-specialist drs. R. Ekkart, directeur van het Rijksbureau
voor Kunsthistorische Documentatie in Den Haag.
De Boymans-collectie omvat werk van onder andere Frans Hals, Bartholomeus van der Helst, Ferdinand Bol, Jacob Backer, Jan Mijtens, Nico-
laes Maes en Govert Flinck. Een topstuk op de expositie noemt het museum Van der Heists portret van Abraham del Court en Maria Kaersegie-
ter (foto).
De economische en culturele bloei in de tweede helft van de Gouden Eeuw deed de vraag naar portretten sterk groeien. Veel schilders voorza
gen in hun onderhoud door regenten en patriciërs te portretteren. Portretkunst stond overigens niet in erg hoog aanzien. Portretten hadden niet
veel waarde en daarom zijn er betrekkelijk weinig van bewaard gebleven. Ook is vaak niet duidelijk wie de schilder en wie de geportretteerde is.
De expositie is te zien van 5 februari tot en met 7 mei.
recensie esther gottschalk
Expositie: recente schilderijen van Menno
Bauer. Te zien: t/m 9/1, di. t/m za. 9-18
uur, 1e zondag van de maand 12-17 uur,
Galerie Blijeriberg, Breestraat 113, Leiden.
Hij die aan de banaliteit van het
alledaagse wil ontsnappen be-
geve zich naar de schilderijen
tentoonstelling van Menno
Bauer in Galerie Blijenberg. Ver
heven zinsneden onderschrij
ven gedragen voorstellingen. De
poëtische titellijst voert de be
schouwer reeds naar tragische
oorden: 'Een huid van verge
ten', 'De geur van verwarring',
'Het verkeerde uur voor geluk'
of 'Omwille van de sneer likt de
kat de kandeleer'. Menno Bauer
schildert emotie, zijn vrouw be
denkt de titels.
De schilderijen doen in the-
atraliteit niet onder voor hun
benamingen. Bauers werk ken
merkt zich door zwaar aange
zette rode en blauwe kleurvlak
ken, waarin uit krasserige pen
seelstreken en veel witte verf
misprijzende personages oprij
zen. In al zijn werken komen
mensen voor. „Geen specifieke
mensen, maar de mens als ver
schijnsel," zoals hij zelf zegt.
Bauer: „Ik wil de fundamentele
emoties van het leven weerge
ven: agressie en erotiek."
Die emotie probeert de schil
der op te roepen door een groep
vruchten, noten, aardewerk, ko
raal, schildpad, porselein, schel
pen, kortom van elk denkbaar
materiaal werd een netsuke ge
maakt. De voornaamste zijn
echter hout en ivoor. Van waai-
bomenhout tot geimporteerd
hout uit Zuid-Amerika en van
inheemse berentanden tot ge-
importeerde narwaltanden," al
dus de conservator.
Hoefjes
De vorm van het materiaal be
paalde vaak de manier waarop
de netsuke werd gemaakt. Zo is
daar een boeddhabeeldje van
nog geen drie centimer hoog
die met hoofd en schouders
licht voorover helt. Het is gesne
den uit de punt van een buffel
hoorn en die loopt krom toe. De
taps toelopende dierentanden
verklaren ook waarom een
paardje zo zedig allevier zijn
hoefjes bij elkaar heeft getrok
ken. Op de tentoonstelling zijn
ook voorbeelden te zien van het
materoiaal voordat mes, zaag
en beitel erin gingen zoals een
twee meter lange narwaltand,
een versteend zwarte koraal-
plant, een schild van een schild
pad en hoorns van buffel en
neushoorn.
De motieven zijn al even di
vers. „Alles, alles", zegt Forrer.
„We hebben wilde zwijnen, leu
ke aapjes, kikkers, haasjes, dra
ken en fabelbeesten. En ratten
natuurlijk. Want dat is het sym
bool van rijkdom. Wie rijst had,
had ook ratten en dan was je
rijk. Eveneens zijn er historische
figuren of uit de Chinese my
thologie. Je hebt netsukes met
afbeeldingen van dagelijkse
te beelden. Hij voert daartoe
telkens dramatisch beladen sce
nes ten tonele: ruzie, overspel,
het verlies van een beminde.
Zijn figuren plaatst hij in schim
mige witte lichamen op een po
dium, tussen klassieke arcaden
of in de spotlights. Ze maken
een theatraal armgebaar of ver
stijven midden in een wervelen
de beweging. Bovendien kijkt
vaak een van de karakters direct
en hautain naar de toeschou
wer.
Bauer laat zich inspireren
door de gekunstelde werkelijk
heid: de wereld van het theater
en de (historische) schilder
kunst. Veel werken zijn geba
seerd op bestaande composi
ties. Zo vormde een reproductie
van het schilderij 'De vlucht uit
Egypte' van Abraham Bloem-
aert het uitgangspunt voor een
felgekleurd doek dat nu bij
Blijenberg te zien is.
'Als het leven weer schaduw
krijgt' is een op wrakhout ge
schilderd tweeluik. Midden in
het beeld is een kunstenaar aan
het werk, die over een leeg doek
gebogen opkijkt naar een uitge
strekt hangende opengereten os
la Rembrandt. Uit de lakzwar-
te diepte van de panelen doe
men bleke vrouwen op. Hun
maskerachtige gezichten, afge
zet tegen een heldere toets
rood, roept even de Japanse
'De geur van verwarring' van Menno Bauer is te zien bij Galerie Bleijen-
berg. foto pr
prentkunst in herinnering.
Bauer zoekt naar de gekun
stelde en gedramatiseerde vor
men van verdriet, lijden, liefde
en hartstocht, zoals deze zich in
de kunsten voordoen. Hij sti
leert zo de menselijke emotie
om deze tot kunst te verheffen.
Een houten rat met jeuk aan zijn oor uit de 18de eeuw.
dingen als de was doen maar
ook heel curieuze. In Japan ge
loven ze dat niezen gezond is.
Dus heb je een netsuke met
daarop een man die tegen beta
ling een ander met een stokje in
zijn neus kietelt totdat zijn
cliënt niest."
De tentoonstelling 'Netsuke,
Japanse cultuur in een no-
tedop' is tot eind dit jaar te
zien in het Rijksmuseum voor
Volkenkunde. Elke drie maan
den wisselt de inhoud van de
vitrines. Tegelijkertijd zijn van
Noriko Nakamura zogenoem
de katzome te zien. De kunste
nares maakt patroondrukken
volgens de traditionele textiel-
druk. De bezoektijden van bei
de tentoonstellingen aan de
Steenstraat 1 zijn van dinsdag
tot en met vrijdag van 10.00
uur tot 17.00 uur. Zaterdag,
zon- en feestdagen van 12.00
uur tot 17.00 uur. 's Maandags
is Volkenkunde gesloten.
