Groten der aarde te
gast bij Klaus Schwab
Studenten staat nog een hoop te wachten
Feiten &Meningen
D66 kan scoren
als premier Kok
overstag gaat
Collegegeld
in stapjes
omhoog
ZATERDAG 28 JANUAR11995
152
NIEUWSANALYSE
Flet kabinet moet dit voorjaar moeilijke
knopen doorhakken. De aanleg van de Be
tuwelijn is er één van. Het is in de politiek
gebruikelijk te kiezen voor uitstel als er een
moeilijke beslissing moet worden geno
men. Er nog eens over nadenken, nog maar
eens een onderzoekscommissie of ge
spreksronde. En stilletjes hopen dat het
probleem zich vanzelf oplost, of partijen
onder druk van het uitstel gaan schuiven.
Niemand rekende er echt op dat de com
missie-Hermans, die de afgelopen maan
den alternatieven voor de Betuweroute on
derzocht, de pijnlijke beslissingen neerlegt
waar die moeten worden genomen. In Den
Haag. Bij de politiek.
Het kabinet is in wezen niets opgescho
ten. Er lag een plan om een goederenspoor
lijn aan te leggen van Rotterdam naar Zeve
naar, tijdens de vorige kabinetsperiode
goedgekeurd door een kamermeerderheid
van CDA en PvdA. De nieuwe coalitiepart
ners D66 en WD hadden het er moeilijk
mee. Maar nu ligt het plan er nog steeds.
Ongewijzigd. Er is zelfs een extraatje: het
wegvervoer moet bloeden om de lijn renda
bel te maken.
De WD zag het project niet zitten omdat
ze betwijfelde of er ooit winst mee kon wor
den gemaakt. Maar op de door partijgenoot
Hermans gesuggereerde methode zit de
partij helemaal niet te wachten. De diesel
accijns omhoog, dat is vloeken in de kerk
bij de liberalen. Dè oplossing voor dit poli
tieke probleem ligt voor de hand: de lijn ge
woon aanleggen, maar de heffingen uitstel
len.
Dan zit het kabinet nog met D66. De De
mocraten zijn niet tegen de Betuwelijn. Uit
milieu-oogpunt is een spoorlijn te verkie
zen boven tienbaans snelwegen. Maar de
Democraten hebben hun kiezers beloofd
dat er tunnels komen waardoor land
schapsvervuiling en geluidshinder minder
worden. Extra geld voor de belangrijkste
knelpunten, dat is de enige manier waarop
de partij zonder gezichtsverlies akkoord kan
gaan met aanleg. Maar geld is nu net iets
wat het kabinet niet voorhanden heeft.
Tenminste, als je de extra belastinginkom
sten van minister Zalm en de meevaller in
de WAO niet meerekent.
En dat is het tweede probleem van het
kabinet-Kok. Wat moet er met de miljarden
gebeuren die extra in de staatskas vloeien,
omdat het weer wat beter gaat met de eco
nomie? In het regeerakkoord is afgesproken
dat die worden besteed aan lastenverlich
ting of verlaging van het financieringste
kort. Er is een ontsnappingsclausule. Er
wordt een aparte afweging gemaakt als
maatregelen voor 'economische structuur
versterking' daarom vragen. Een Betuwelijn
zou je daar gemakkelijk onder kunnen
brengen.
Aangezien het financieringstekort al ver
der is teruggebracht dan verwacht, heeft
Zalm inmiddels de grootste moeite de
schatkist op slot te houden. Alleen met
steun van premier Kok zal het hem lukken
claims van andere ministers af te wenden.
Maar Kok begint te twijfelen, zo valt in Den
Haag te beluisteren. De provinciale verkie
zingen naderen. Op 8 maart kiest het volk
nieuwe statenleden, maar geeft tegelijker
tijd een rapportcijfer aan het kabinet. En
gezien de prognoses wordt dat nog niet
eens een mager zesje. De PvdA zakt, D66
blijft ongeveer gelijk, de WD en het CDA
boeken winst.
Het premierschap van Kok brengt de
PvdA nog geen electoraal succes. Bolkestein
boekt betere resultaten met zijn gehamer
op het liberale karakter van het kabinet.
Ook speelt de WD goed in op het volksge
voel met haar aanpak van het vreemdelin
gendossier: niet humaan maar hard.
Wat kunnen de PvdA en Kok daar tegen
over stellen. De PvdA-fractie weinig. Bij het
vreemdelingenvraagstuk gaat het om zulke
kleine wijzigingen, dat het niet de moeite
waard is de tegenstelling op de spits te drij
ven. Bovendien heeft PvdA-staatssecretaris
Schmitz het onhandig aangepakt.
Premier Kok, die zo graag boven de par
tijen staat, zal in actie moeten komen. Zo
wel om zijn PvdA te steunen, als om de
machtsbalans in het kabinet in stand te
houden. Wil hij een sociaal-democratisch
cadeautje kunnen weggeven, dan zal ook
hij ergens geld vandaan moeten halen. Uit
de meevaller in de sociale zekerheid bij
voorbeeld, ook al is afgesproken dat die niet
mag worden gebruikt om bezuinigingen
weg te strepen.
D66 kan daarvan profiteren door het op
een akkoordje te gooien en op basis van het
regeerakkoord extra geld te claimen voor de
Betuwelijn.
DEN HAAG ANS BOUWMANS
World Economie Forum buigt zich over toekomst van de planeet
Boris Jeltsin was op het laatste
moment verhinderd door pro
blemen in Tsjetsjenië en de
Franse minister van buiten
landse zaken, Alain Juppé, zeg
de ook af. Maar een kleine dui
zend staatshoofden, regerings
leiders en kopstukken uit de
internationale zakenwereld
hebben wel gehoor gegeven
aan de uitnodiging van profes
sor Klaus Schwab om een paar
dagen in het Zwitserse winter
sportoord Davos te komen
brainstormen over de toe
komst van de wereld. A raison
van 10.000 gulden per persoon,
exclusief de reis- en niet gerin
ge verblijfkosten.
Het World Economie Forum, van afgelopen
donderdag tot en met morgen bijeen in
Davos, voor de 25ste keer alweer, is een be
denksel van een voor het grote publiek on
bekende Duitse professor in de bedrijfskun
de. De 57-jarige dr. Klaus Schwab weet jaar
lijks steeds meer grote namen naar Davos te
halen.
Op dit monstercongres kan onze minister
van financiën, Gerrit Zalm, informeel pra
ten met zijn Britse collega Kenneth Clarke,
de Duitse president Roman Herzog, de Is
raëlische minister van buitenlandse zaken
Shimon Peres en zijn Egyptische collega
Amr JVIoussa, China's vice-premier Zhu
Rongji, de Belgische premier Jean-Luc
Dehaene en alle kopstukken van de Vere
nigde Naties, zoals secretaris-generaal
Boutros Boutros-Ghali, vluchtelingencom
missaris Sadako Ogata en de directeur-ge
neraal van de splinternieuwe Wereldhan
delsorganisatie (WTO), Peter Sutherland.
In tientallen plenaire zittingen en besloten
werkgroepen meten de politieke leiders
zich met aanmerkelijk beter betaalde en
vaak invloedrijkere zakenlieden. Het grote
doel is een nieuwe strategie te beramen
voor het reilen en zeilen van de planeet in
de 21ste eeuw.
Uit de autowereld alleen al zijn de presi-
Op de Davos-top gaat het er niet voortdurend bloedserieus aan toe. VN-topman Boutros Ghali (links) en
gastheer Schwab lachen om een kwinkslag van president Clinton. Het Amerikaanse staatshoofd sprak don
derdag per satellietverbinding tot de aanwezigen in het Zwitserse wintersportoord.
FOTO REUTER ANDY METTLER
denten van General Motors, Ford, Volkswa
gen, Toyota, Renault en Fiat aanwezig. Sa
men zijn hun concerns goed voor een jaar
omzet van 1.100 miljard gulden. De overige
industriëlen in Davos, zoals Lodewijk van
Wachem, voormalig topman van de Ko
ninklijke/Shell Groep, dragen met hun con
cerns jaarlijks voor meer dan 4.500 miljard
gulden bij aan de wereldeconomie.
Hoe presteert de kalende, bebrilde profes
sor Schwab het ieder jaar weer om 's we
relds meest exclusieve confrontatie tussen
politiek en zakenwereld uit de grond te
stampen? In het bescheiden hoofdkwartier
van het World Economic Forum aan het
Meer van Genève zegt Schwab in vloeief
Engels met een zwaar Duits accent: „Aalt
vankelijk begon ik Europese zakenliedeju
politici naar Davos te halen. Dit Europee
Forum groeide in de loop der jaren uit tk
een wereldtop. We hebben ongeveer ie<p
een te gast gehad, van Nelson Mandela)
Gorbatsjov, van Yasser Arafat tot de ChiL
premier Li Peng en de leiders van GriekF
land en Turkije, die elkaar in Davos voor
eerst ontmoetten. O ja, en natuurlijk oot"
Ruud Lubbers en Wim Kok, die in Davoe,
1992 met De Klerk en Mandela hun eersj,
staatsbezoek aan Zuid-Afrika kwamen
Maar het Leitmotiuvan Schwabs jaarlijC
onderonsje is niet de politiek, maar de i!
reldeconomie. ,,Veel meer dan politici b
palen industriëlen de toekomst", meenlj
Schwab. „Wederzijdse kruisbestuiving ij
•Davos is de inzet van deze jaarlijkse topji
De intellectuele noot krijgt extra cachet^1
door drommen Nobelprijswinners in al?
soorten en maten, van wie er ook nu we)11
de nodige van de partij zijn. f
De journalistieke begeleiding van dit allp'
al evenmin in alledaagse handen. Medi^1
magnaten als Rupert Murdoch, Katherij-
Graham, eigenaresse van de Washingto
Post, president-directeur David Bell vari
Financial Times en CNN-topman Ed Tip
ner zijn aanwezig. Verslag van het gehe<
wordt gedaan door ongeveer 300 journrf
ten.
Professor Schwab doceert bestuurskuni
aan de Geneefse universiteit, maar bestl
het grootste deel van zijn tijd aan het vp
bereiden van de jaarlijkse Davos-top pli^
wat subtoppers in diverse regio's van dG"
wereld. Voor zijn one man show kan e
Schwab op solide antecedenten bogen,
in het Duitse Ravensbrück uit Zwitserse k
ders geboren hoogleraar is doctor in de q
nomie van de befaamde Harvard Busin n
School en heeft bovendien een ingeniei/;
diploma behaald aan de universiteit vaia,
Zürich. Al voor zijn dertigste verjaardag^
hij in de raad van bestuur van Escher V\ c
Sulzer, een Zwitserse machinefabriek. 2 c]
World Economie Forum is een stichtinga,
met een begroting van 35 miljoen gulda
per jaar, dat vrijwel geheel, opgaat aap ;I
rissen voor de 70 employées en honorat
voor'bijzondere sprekers'. n
„Een veeleisend man voor zichzelf en zijg,
werknemers", zegt een van de employé r,
„Als je hier werkt denk je, leef je en eet j g
World Economie Forum.
„Het jaarlijkse forum in Davos is een ur j,
creatie van een unieke man", zegt WTOj,
baas Peter Sutherland. „Het is het tastb
bewijs van Schwabs diepe geloof in con
municatie en menselijke contacten."
GENEVE BOB KROON
CORRESPONDENT
DEN HAAG ANP
Het kabinet is gisteren ak
koord gegaan met het voor
stel van minister Ritzen (On
derwijs) om het collegegeld
de komende jaren stapsge
wijs met 500 gulden te ver
hogen, in plaats van met
1000 gulden. Studenten uit
de lagere inkomensgroepen
krijgen de verhoging gecom
penseerd.
De beperking van de ver
hoging heeft tot gevolg dat
Ritzen enkele maatregelen
moet nemen om toch vol
doende te kunnen bezuini
gingen. Ten opzichte van zijn
vorige voorstel moet hij zo'n
50 miljoen extra vinden. De
universiteiten moeten daar-'
door 16 miljoen gulden extra
inleveren. De hogescholen
hoeven niet bij te dragen.
De verenigingen van hoge
scholen en universiteiten, de
HBO-Raad en de VSNU,
stemmen in met het voorstel.
De onderwijsspecialisten van
PvdA, WD en D66 zijn tevre
den over het akkoord.
De studentenorganisaties
LSVb en ISO blijven tegen el
ke vorm van collegegeldver
hoging. LSVb-voorzitter Ky-
sia Hekster: „Wij blijven actie
voeren, want er dreigt ook
nog altijd een bezuiniging
van een miljard op de studie
financiering. En we hebben
laten zien dat studenten wat
kunnen bereiken.
Als de Tweede Kamer ook in
stemt met het akkoord dat het
kabinet gisteren goedkeurde,
zijn de belangrijkste gevolgen
voor studenten, universiteiten
en hogescholen de volgende:
Studenten gaan de komende
jaren meer collegegeld betalen.
In september van dit jaar gaat
het collegegeld van 2150 naar
2250 gulden, een verhoging
waartoe het vorige kabinet al
had besloten. Daarna voert On
derwijs de 500 gulden verho
ging uit het gisteren gepresen
teerde voorstel van minister Rit
zen stapsgewijs in. In 1996 gaat
het collegegeld met 150 gulden
omhoog, in de twee jaar daarna
met telkens 175 gulden. In 1998
bedraagt het uiteindelijk 2750
gulden.
De verhoging geldt voor zo
wel voltijd- als deeltijdstuden
ten. Ook extraneï, die alleen
examens afleggen, en audito
ren, studenten die geen recht
meer hebben op studiefinancie
ring, moeten meer collegegeld
gaan betalen. In het eerdere
voorstel van minister Ritzen om
het collegegeld met 1000 gulden
te verhogen, bleven zij buiten
schot.
Het kabinet compenseert de
verhoging voor studenten uit de
lagere en middeninkomens die
een aanvullende beurs hebben.
Als ouders een belastbaar inko
men tot 64.500 gulden hebben,
krijgen studenten de verhoging
volledig gecompenseerd. Dat
geldt voor bijna de helft van alle
studenten. Bij een belastbaar
inkomen tussen de 64.500 gul
den en 66.250 gulden krijgen
betrokkenen een gedeeltelijke
compensatie. Studenten met
ouders die een jaarlijks belast
baar inkomen boven de 66.250
gulden hebben, krijgen geen
vergoeding voor het hogere col
legegeld. Als er meer studeren
de ldnderen in één gezin zijn,
Met veel manoeuvreren heeft minister Jo Ritzen toch een akkoord weten te bereiken.
liggen de inkomensgrenzen ho
ger.
Scholieren van 18 jaar en ou
der in het voortgezet onderwijs
raken met ingang van komend
schooljaar het recht op studiefi
nanciering kwijt, en daarmee
ook hun OV-jaarkaart. Voor hen
is een nieuwe regeling in de
maak. Alleen leerlingen van het
middelbaar beroepsonderwijs
die 18 jaar of ouder zijn, en alle
studenten van hogescholen en
universiteiten (ook zij die jonger
zijn dan 18 jaar), komen nog in
aanmerking voor studiefinan
ciering.
Studenten die in september
met een studie beginnen, krij
gen slechts studiefinanciering
voor de duur van hun studie,
doorgaans vier jaar. Als ze ver
traging oplopen, kunnen ze le
nen. Hun basisbeurs en eventu
ele aanvullende beurs is in eer
ste instantie een lening, de zo
genoemde prestatiebeurs. Bij
voldoende studieprestaties zet
Onderwijs die lening om in een
gift. Aan welke normen studen
ten moeten voldoen, staat nog
niet vast. Minister Ritzen moet
het wetsvoorstel nog naar de
Tweede Kamer sturen. Als de
behandeling van het voorstel
vertraging oploopt, gaat de in
voering van de prestatiebeurs
pas in september volgend jaar
in.
Voor de huidige studenten
blijft de zogenoemde tempo
beurs van kracht. Die houdt in
dat hun beurs in eerste instantie
een gift is, die echter bij onvol
doende prestaties met terug
werkende kracht als lening
geldt. Bovendien hebben stu
denten een of twee jaar langer
recht op studiefinanciering dan
degenen die dit jaar met hun
studie beginnen.
Hogescholen en universiteiten
krijgen de komende jaren een
malig in totaal 500 miljoen gul
den ter beschikking om de kwa
liteit van het onderwijs te verbe
teren. Vanaf 2001 gaat de rijks
bijdrage geleidelijk omlaag.
Eerst met 50 miljoen, met 100
miljoen in 2002, met 150 mil
joen in 2003, en uiteindelijk met
200 miljoen in 2004 en de jaren
daarna. De universiteiten moe
ten met ingang van volgend jaar
circa 20 miljoen extra inleveren,
om de gevolgen van de beper
king van de collegegeldverho
ging op te vangen.
Die verlaging na de eeuwwis
seling heeft te maken met een
voorgenomen wijziging van het
stelsel van hoger onderwijs,
waardoor het aantal studenten
moet teruglopen. Het loslaten
van de uniforme cursusduur
van vier jaar en betere studie
programma's moeten ertoe lei
den dat de tijd dat studenten
gemiddeld in het hoger onder
wijs verblijven met een half jaar
terug loopt tot vier jaar en ruim
twee maanden.
Universiteiten en hogescholen
gaan reeds op korte termijn
maatregelen nemen om beter
onderwijs te bieden. Zo zal er
meer aandacht zijn voor de on
derwijskundige kwaliteiten van
docenten. De afzonderlijke in
stellingen moeten hun voorne
mens vastleggen in een plan
voor kwaliteitsmanagement.
Zonder zo'n plan hoeven uni
versiteiten en hogescholen niet
te rekenen op extra geld voor
verbetering van het onderwijs.
Verplichtingen van zowel instel
lingen als studenten komen
duidelijker vast te liggen. Stu
denten krijgen ook meer in
vloed in de periodieke beoorde
ling van studies, de zogenoem
de visitaties.
Alle universiteiten en hoge
scholen moeten met ingang van
komend studiejaar een fonds
hebben, bestemd voor studen
ten die het recht op studiefinan
ciering hebben verspeeld. Door
een bijdrage uit dat zogenoem
de afstudeerfonds zijn ze in
staat hun studie af te maken.
Ook mogen studenten er een
beroep op doen als ze vertra
ging oplopen door ziekte of be-
stuursactiviteiten. Momenteel
hebben niet alle instellingen
zo'n regeling, en bovendien lo
pen de voorwaarden waar stu
denten aan moeten voldoen
nogal uiteen.
DEN HAAG PAUL VAN DER BIJL
