oodse
Bevriezing bouw
nederzettingen lijkt
meer op fikse dooi
Feiten &Meningen
Onnodig dubbel
werk in de
zaak-Chabot
i Q
'Junk jobs' in opmars j
Nationale partij zoekt nieuwe rol
gcn
ons
DONDERDAG 19 JANUAR11995
NIEUWSANALYSE
Heeft het zin een arts voor het Medisch
Tuchtcollege te dagen als de strafrechter in
dezelfde zaak tot in laatste instantie al een
oordeel heeft geveld? 'Moet dit nu?', vroeg
advocaat mr. Li. Sutorius dinsdag in Amster
dam, waar het Medisch Tuchtcollege de
zaak behandelde tegen de Haarlemse psy
chiater B. Chabot, die iemand hielp bij zelf
doding. Over straf- en tuchtrecht en onno
dig dubbel werk.
Wie een ander pijn of letsel toebrengt,
bijvoorbeeld met een mes, pleegt al snel
een strafbaar feil. Toch zijn er Nederlanders
die dagelijks dingen doen die een strafrech
telijk karakter lijken te hebben, maar des
ondanks vrijuit gaan. Medici hanteren het
mes, of veroorzaken pijn bij een injectie. Ze
moeten wel. want het belang van de patiënt
is ermee gediend, hen medicus die profes
sioneel handelt, hoeft geen strafvervolging
te vrezen.
„Strafzaken tegen artsen vinden zelden
plaats", schrijft I I.M. Beets in het boek 'Aes-
culaap in de greep van Themis'. „Door
overleg tussen de officier van justitie en in
specteur voor de volksgezondheid wordt
vaak van berechting 'op twee fronten' afge
zien. Wordt tot vervolging besloten, dan
prevaleert meestal het tuchtrecht."
Tuchtrecht heeft betrekking op leden van
een bepaalde groep. Soms valt men op vrij
willige basis onder tuchtrecht, in andere ge
vallen is er een wettelijke grondslag. Dat
laatste is voor medici al sinds 1928 het ge
val. Bedoeling is de bewaking van de kwali
teit van het medisch handelen. Mensen
moeten vertrouwen kunnen hebben in de
medische stand.
De wet geldt voor artsen, tandartsen, ver
loskundigen en apothekers. In Nederland
zijn vijf tuchtcolleges, met daar boven een
Centraal Medisch Tuchtcollege in Den
Haag. De instellingen bestaan uit beroeps
beoefenaren, met een juridisch geschooide
voorzitter.
Taak van de colleges is te bezien of een
medicus het vertrouwen in de stand der ge
neeskundigen heeft ondermijnd, dan wel
door nalatigheid ernstige schade heeft ver
oorzaakt bij een patiënt. Ook kan er worden
opgetreden indien een betrokkene in de
uitoefening van zijn beroep blijk heeft gege
ven van grove onkunde.
Een tuchtcollege legt geen straffen op.
maar maatregelen. Dat kan variëren van
waarschuwing, berisping, een geldboete
van ten hoogste 10.000 gulden tot schorsing
voor maximaal een jaar. Daarnaast is ook
definitieve ontzegging mogelijk van de be
voegdheid het beroep uit te oefenen.
Terug naar het strafrecht. Medici worden,
zoals gezegd, weinig door justitie vervolgd.
I let gebeurt een enkele keer bij zeer grove
beroepsfouten. Het gebeurt de laatste tijd
ook bijvoorbeeld indien een arts seksuele
contacten heeft met een patiënt, wat een
zelfstandig strafbaar feit is. De zaak van de
Ilmuidense huisarts is daar een voorbeeld
Die zaak laat ook zien dat tuchtrecht en
strafrecht naast elkaar kunnen worden ge
bruikt. Nog voordat de Haarlemse recht
bank in de strafzaak met een veroordeling
kwam, was de arts door het Medisch Tucht
college al een jaar geschorst.
Strafrecht wordt vooral gebruikt bij zaken
die maatschappelijk in discussie zijn. De
abortus-discussie is uitgewoed, maar eu
thanasie en hulp bij zelfdoding spelen
volop. Het was ook de strafrechter die met
de eerste zorgvuldigheidsnormen kwam.
Had een arts zich daarnaar gedragen, dan
ging hij vrijuit. Inmiddels is er een wettelijk
kader, maar er blijven vragen over de pre
cieze grenzen.
De zaak-Chabot draait hier ook om. De
Haarlemse psychiater hielp in 1993 een
vrouw uit Ruinen bij haar zelfdoding. De
zaak diende tot bij de Hoge Raad. Ons
hoogste rechtscollege vond dat de arts
weliswaar de wet had overtreden, maar leg
de hem in een uitvoerig gemotiveerd arrest
geen straf op wegens zijn verder zorgvuldi
ge werkwijze.
Ook het Medisch Tuchtcollege gaat de
zaak nu toetsen. Vraag is in hoeverre dat
zinvol is nu er al zo'n gemotiveerd oordeel
van de hoogste strafrechter over het toe
laatbare handelen van de arts ligt. Deskun
digen plaatsen vraagtekens bij de procedu
re. „Waar strafrecht op zijn plaats is. moet
niet een tuchtrechtelijke procedure worden
gevolgd", schreef prof.dr. H.J. Leenen al in
1981 in zijn boek 'Gezondheidszorg en
recht'.
De inspecteur voor de gèestelijke volksge
zondheid in Noord-Holland, de indiener
van de klacht, wil duidelijkheid. Maar te
vrezen valt dat de onduidelijkheid voor arts
en patiënt alleen maar kan toenemen. Ten
zij het tuchtcollege de visie van de Hoge
Raad volledig overneemt. Maar dan rijst di
rect de vraag waartoe al dat dubbele werk
heeft gediend.
HAARLEM ARTHUR MAANDAG
Rptterd
■^EKiZe ><3
JAjApÉNbTDlC
k
Arbeidsmarkt krijgt Amerikaanse trekjes v
krijgt steeds meer Amerikaanse
trekjes. Tenminste één miljoen
mensen werkt op basis van een
flexibel arbeidscontract. Dat is
bijna eenzesde deel van de
werkzame beroepsbevolking.
Daarnaast komen er steeds
er freelancers en mensen
met een klein baantje van min
der dan twaalf uur de arbeids
markt op. Ook groeit de groep,
die al dan niet noodgedwongen
ir zichzelf begint,
varen al eerder aanwijzingen
dat de Nederlandse arbeids
markt in rap tempo flexibili-
rt. De Enquête Beroepsbe
volking 1994 die het Centraal
Bureau voor de Statistiek (CBS)
gisteren heeft gepubliceerd le
vert daar de cijfermatige onder
bouwing bij. De eerste schreden
op weg naar een meer Ameri
kaans getinte arbeidsmarkt lij
ken te zijn gezet.
Ten eerste is het verschijnsel
'junk jobs' in opmars. Eind ja
ren tachtig telde Nederland
570.000 mensen met een baan
tje van minder dan twaalf uur
per week, bijvoorbeeld als
pizza-koerier, hulp-iVi-de-huis-
houding, vakkenvuller, kranten
bezorger of wat dies meer zij.
Anno 1994 telt het CBS 772.000
i dit soort werknemers. Dat
betekent een groei van 200.000
en paar jaar tijd.
Het CBS vermoedt dat vooral
scholieren en studenten op de-
manier een zakcentje probe-
i bij te verdienen. Maar die
kunnen geen groei bewerkstelli
gen van 50.000 baantjes, alleen
al in 1994. Het CBS gaat nu on
derzoeken wat de oorzaak is
in de groei van het aantal klei-
e baantjes.
Zeker is dat dit soort 'pulpba-
i', zoals de vakbeweging ze
noemt, een wijd verbreid ver
schijnsel zijn in de supermark
ten. Daar werkt volgens een
schatting van de bonden de
helft van het personeel twaalf
r per week of minder. Op die
manier houden werkgevers de
kosten in toom. Want oproep
en hulpkrachten krijgen geen
extra loon als ze op zaterdag of
tijdens koopavond werken.
Opvallend in de enquête, waar-
ir het CBS jaarlijks 100.000
nsen interviewt, is de groei
met 30.000 in 1994 van het aan
tal werknemers met een flexibel
contract. Onder flexibel verstaat
het CBS alle dienstverbanden
minder dan een jaar, zon
der dat er een toezegging is ge
daan voor een vaste baan. Da
gelijks verdienen 425.000 werk-
ners op deze wijze hun
brood. Maar op jaarbasis zijn
dat er volgens het CBS twee a
'flexi-werkers' in deeltijd, op af
roep of slechts een deel van het
jaar actief zijn. Zo komt het CBSj
aan één miljoen flexi-werkers.
De uitzendbureaus verwachten
overigens dat deze trend zich
voortzet. Voor 1995 rekent deze
branche met een groei van
twintig a 25 procent van het
aantal uitzendkrachten. Dat
komt voor een deel omdat de
economie aantrekt, maar ook
omdat bedrijven steeds meer
mensen van buiten inhuren,
veelal via uitzendbureaus.
Bij machinefabrikant Stork bij
voorbeeld is dertig procent van
het werknemersbestand inge
huurd via detacherings- en uit
zendbureaus. Bij scheepsbou
wer IHC Holland en fietsenfa-
brikant Batavus ligt dat zelfs op
eenderde van het totale perso
neelsbestand. Ook de Wavin
(kunststofprodukten) mikt in de
toekomst op een kleine kem
van vaste werknemers, die
wordt aangevuld met tijdelijke
krachten.
De land- en tuinbouwsector
doet nog een stap verder. Vol
gens de Voedingsbond FNV ne
men uitzendbureaus tegen
woordig met de regelmaat van
de klok het héle personeelsbe- I
stand van bedrijven in die sec
tor over. Werknemers verruilen
noodgedwongen van de ene op
de andere dag hun vaste con
tract voor een uitzendbaan.
De daling van het aantal vaste
banen in 1994 met 70.000 - I
waarvan het CBS gisteren ook
melding maakte - is dus niet al
leen te wijten aan het slechte
economische tij. Het is ook een
structureel verschijnsel dat vas
te banen worden verdrongen
doorflexi-banen.
Voor wie geen vaste of flexi-
baan kan vinden, is het begin
nen van een eigen bedrijf een
steeds vaker terugkerend alter
natief. Opnieuw is het aantal
freelancers en mensen, dat
werkt in hun eigen bedrijf, ge
groeid en wel met 35.000 in
1994 tot 698.000. Het CBS heeft
aanwijzingen dat steeds meer
werklozen op deze manier hun
geluk op de arbeidsmarkt be
proeven.
Alles bij elkaar opgeteld stijgt j
het aantal mensen met een
niet-traditioneel arbeidscon
tract explosief. Ofwel omdat 2
minder dan twaalf uur per wt
werken (772.000 mensen), ofwe
omdat ze een flexibel contract
hebben (1 miljoen mensen), of
wel omdat ze hun eigen werk
gelegenheid creëren (698.000).
WIM STEVENHAGEN
I let lijkt erop dat de Israëlische regering Washington en de PLO een rad voor ogen heeft gedraaid
door de bouw in bezet gebied de laatste jaren grotendeels over te laten aan particulieren. Premier
Rabin onthulde dinsdag in het parlement dat de bouwstop, op grond waarvan Washington hem
in 1992 tien miljard dollar aan kredietgaranties toezegde, alleen geldt voor overheidsinvesteringen
buiten 'Groot-Jeruzalem'. Hij zou president Bush destijds hebben verteld dat particuliere activi
teiten van de bevriezing zijn uitgesloten.
Palestijnen hebben Israël gedreigd met een nieuwe opstand, of 'intifada' als de bouw van nieuwe nederzettingen op
De afgelopen twee jaar is bij de bouw in bezet ge
bied het accent snel verschoven van de overheids
sector naar het particulier initiatief. Kolonisten
hebben bouwcoöperaties gevormd, waarvoor ze
fondsen werven in Israël en in het buitenland, met
name in de Verenigde Staten. Rabin en zijn minis
ter van volkshuisvesting, Benjamin Ben-Eliezer, la
ten het afgeven van vergunningen in veel gevallen
over aan plaatselijke kolonistenraden. Volgens de
Israëlische vredesbeweging 'Vrede Nu' is de Israëli
sche bouw op de Westelijke Jordaanoever in 1994
toegenomen met 70 procent in vergelijking met het
Ben-Eliezer zal het Israëlische kabinet zondag een
rapport aanbieden over de nederzettingenbouw.
Inmiddels is uitgelekt dat hij zal aankondigen dat
de overheid alleen al dit jaar voor een bedrag van
72 miljoen shekel (bijna 40 miljoen gulden) zal be
steden aan bouwprojecten in de bezette gebieden.
Een nog groter bedrag zal worden geïnvesteerd
door kolonisten-organisaties, met kennelijk goed
vinden van de regering.
Na de geruchtmakende Givat Hatamar affaire in
december, waarbij kolonisten uit Efrat met toe
stemming van de overheid een nieuwe nederzet
ting probeerden te bouwen in de buurt van hun
woonplaats, heeft de linkse regeringspartij Meretz
gevraagd om een onderzoek naar de bouwsituatie
op de YVestelijke Jordaanoever. Ben-Eliezers rap
port is daarvan het resultaat, maar Meretz neemt
geen genoegen met de conclusies en aanbevelin-
Minister en partijleidster Shulamit Aloni zei eerder
deze week al dat de plannen voor massale bouw in
de buurt van Jeruzalem niet alleen in strijd zijn met
wat de PLO is beloofd, maar ook met wat het kabi
net in het verleden heeft besloten. In juli 1992 be
loofde Rabin de Amerikaanse regering dat de Israë
lische bouw in de bezette gebieden zou worden be
vroren. Alleen in aanbouw zijnde huizen zouden
worden voltooid.
De Israëlische regering maakte destijds een uitzon
dering voor de bouw in Oost-Jeruzalem en in delen
van de Westelijke Jordaanoever die krachtens de
zogenoemde 'Jeruzalem-wet' bij de stad zijn inge
lijfd. Bij wijze van sanctie heeft de Amerikaanse re
gering daarom een klein deel ingehouden van de
tien miljard dollar aan kredietgaranties die Israël op
grond van de bouwstop van Washington ontvangt.
In een poging een crisis over de nederzettingen te
bezweren heeft Rabin Meretz gisteren beloofd dat
er zonder toestemming van het voltallige kabinet
geen nieuwbouwprojecten op de Westoever meer
zullen worden begonnen. Voor elke nieuwe bouw
activiteit, ook als deze door particulieren wordt on
dernomen of als het om renovatiewerkzaamheden
gaat, is voortaan toestemming nodig van het kabi
net, zei Rabins woordvoerder Oded Ben-Ami.
In een vraaggesprek met de Israëlische radio beves
tigde minister Ben-Eliezer eerder nog dat de neder
zettingenbouw in wat hij omschreef als 'Groot-Je
ruzalem' zal worden opgevoerd. Dat houdt volgens
hem onder meer in dat de nederzetting Maaien
Adumim ten oosten van de stad, nu al de grootste
op de Westelijke Jordaanoever, wordt vergroot.
Hetzelfde geldt voor Givat Ze'ev en voor de ultra
orthodoxe nederzetting Betar.
Ben-Eliezers uitspraken lijken in strijd met wat Ra
bin in het parlement vertelde. Volgens de premier
slaat de term 'Groot-Jeruzalem' alleen op het ge
bied dat volgens de 'Jeruzalem-wet' tot de stad be
hoort, met andere woorden de bebouwing binnen
bezet Palestijns gebied niet wordt gestaakt.
FOTO REUTER
de in 1967 drastisch uitgebreide stadsgrenzen.
Ma'aleh Adumin, Givat Ze'ev en Betar liggen niet
binnen die grenzen en daar gelden dus de beper
kingen die aan de Amerikaanse regering zijn be
loofd, zei Rabin. Zijn uitspraak wijst erop dat de Is
raëlische regering de uitbreiding van die nederzet
tingen wil overlaten aan het particuliere initiatief.
Het rapport dat Ben-Eliezer zal aanbieden is opge
steld door zijn eigen ministerie, in nauwe samen
werking met het bureau van de minister-president
en het ministerie van defensie, dat eveneens onder
leiding staat van Rabin. De regering zou dit jaar een
bedrag van 60 miljoen shekel (35 miljoen gulden)
willen uitgeven aan bouwactiviteiten in de bezette
gebieden in de buurt van Jeruzalem.
De auteurs van het rapport maken geen geheim
van hun doelstelling: het bouwen van een ring om
Jeruzalem, om de Palestijnen te kunnen confronte
ren met voldongen feiten. Maar ook elders op de
Westelijke Jordaanoever zal dit jaar met financiële
steun van de regering worden gebouwd, en wel
voor een bedrag van ongeveer 12 miljoen shekel
(7,5 miljoen gulden).
In een poging een crisis over de nederzettingen te
bezweren heeft Rabin coalitiepartner Meretz giste
ren beloofd dat er zonder toestemming van het vol
tallige kabinet geen nieuwbouwprojecten op de
Westoever meer zullen worden begonnen. Voor el
ke nieuwe bouwactiviteit, ook als deze door parti
culieren wordt ondernomen of als het om renova
tiewerkzaamheden gaat, is voortaan toestemming
nodig van het kabinet, zei Rabins woordvoerder
Oded Ben-Ami.
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
(ATeiiWé
AVJTO 8IE£ IWVIk ftVAU
EK (pfEN we MAAfc
r c)f iwfo hier Nier
velen H02. mz wegc
BflrtNaourr
om zoveel mogelijk van de verloren
macht te redden. Dit jaar moet Zuid-
Afrika een nieuwe Grondwet aannemen
en nu al is duidelijk dat de NP zich met
hand en tand zal verzetten tegen één
punt waar het ANC niet over wenst te
onderhandelen: de invoering van een
tradionelemeerderheidsdemocratie,
waarbij de partij met de meeste stem
men ook de regering vormt.
In Zuidafrikaanse verhoudingen bete
kent dat een zwarte meerderheidsrege
ring en voor de Nationale Partij voor de
eerstkomende jaren eqn vaste plaats in
de oppositiebanken. In NP-kringen cir
culeert een alternatief voorstel, dat De
Klerk waarschijnlijk vandaag al aan zijn
achterban zal presenteren.
Volgens dat plan moet er naast een nor
male meerderheidsregering een zoge
naamde Staatsraad komen. Daarin heb
ben alle partijen zitting. Bij belangrijke
punten zoals het overheidsbudget moet
die raad een dikke vinger in de pap krij
gen.
De kans dat die Staatsraad, of welk an
der voorstel over gedeelde macht uit
eindelijk in de Zuidafrikaanse Grond
wet terechtkomt, is zeer gering. Voor
het ANC is de huidige regering van na
tionale eenheid een compromis ten be
hoeve van de overgang van een blank
minderheidsbewind naar een meerder
heidsregering. Alles wat riekt naar een
blokkade van een normale democratie
op basis van een parlementaire meer
derheid, maakt zeer weinig kans te wor111
den aangenomen.
De NP zal moeten leren leven met haar
oppositierol, erkent ook Van Schalkwyk la(
Belangrijk voor de toekomst wordt, in
hoeverre de partij in staat is het oude
apartheidsimago af te schudden en ziel
e presenteren als vertegenwoordiger !CI
an conservatief Zuid-Afrika, blank en
zwart.
Onder de kleurlingen, die net zo be
zorgd zijn als veel blanken voor een
zwarte meerderheidsregering, kan de
partij op een behoorlijke aanhang reke
nen. Bij de parlementsverkiezingen vo
rig jaar kreeg de NP 60 tot 70 procent
van de stemmen van kleurlingen en In
diërs, een percentage dat vergelijkbaar
iet de aanhang onder de blanke be
volking.
Maar blanken en kleurlingen maken
slechts 27 procent van het totale aantal
kiezers uit. Onder de zwarte bevolking
stelt de partij met haar voorgeschiede-
i als auteur en langjarige verdediger
n de apartheid begrijpelijkerwijze
weinig voor. Slechts vier procent van di
zwarten stemde in april NP. De vraag ii
of de twee zwarte NP-parlementariërs
die kandidaat staan voor het partijbe
stuur daar veel aan kunnen veranderen
Volgens een schatting van de bonden werkt de helft v
i supermarkten twaalf uur per week of minder.
Na meer dan veertig jaar regerings
macht valt het de Nationale Partij (NP)
van oud-president F.W. de Klerk niet
makkelijk een nieuwe positie te vinden
in de Zuidafrikaanse politiek. „Het was
een traumatische ervaring om de macht
te verliezen", aldus NP-parlementariër
Marthinus van Schalkwyk.
Als deelnemer in de regering van natio
nale eenheid maakt de NP nog steeds
deel uit van het landsbestuur. Maar niet
van harte, daarvoor staat de partij te ver
van het door het ANC bepaalde beleid
af. De NP ziet zichzelf als oppositiepar
tij in de regering, maar van echt opposi
tie voeren heeft ze weinig kaas gegeten.
Het driedaagse federale congres dat
vandaag in Pretoria begint, moet daar
verandering in brengen.
Toen president De Werk begin jaren ne
gentig het veranderingsproces in Zuid-
Afrika in gang zette en het apartheids
systeem begon te ontmantelen, stond
hem zeker niet voor ogen dat zijn partij
daarmee binnen enkele jaren de macht
uit handen zou geven aan de zwarte
meerderheid. Eerder hoopte hij. en ver
wachtte hij een compromis, waarbij de
Nationale Partij een deel van haar posi
tie zou kwijtraken, maar in principe de
belangrijkste rol in het land zou blijven
spelen.
Maar wat toen een schrikbeeld was, is
nu realiteit en het is een realiteit waar
de NP maar moeilijk mee kan leven.
Het congres wordt ten dele een poging
