Das voorkomt erger
Trends
Gezondheid
Leven met ME betekent jezelf in acht nemen
DINSDAG 17 JANUARI 1995«i
GELDZAKEN
ooo
oo-
Energie nibuo
Wist u dat we gemiddeld 5 tot 10 procent van ons netto besteed
baar inkomen aan het energiebedrijf overmaken7 Dat gaat om aar,
dige bedragen, nietwaar? Het kan dus alleen al uit financieel oog
punt best de moeite waard zijn om na te gaan of er op het terrein
van de energiebesparing nog mogelijkheden zijn. Dat is in deze tty
van het jaar extra interessant en helemaal voor het gasverbruik. In
de wintermaanden gaat er namelijk ongeveer zes maal zoveel gas
door als in de zomer.
Mogelijk ziet u op zich wel het nut van energiebesparing, maar
denkt u dat er in huis allerlei technische ingrepen en prijzige inves
teringen gedaan moeten worden om iets in die richting te kunnen
bereiken. Nu is het grappige dat er al heel wat gewonnen kan wor
den zonder dat er zelfs maar een tochtstripje wordt aangeschaft.
Want wat blijkt in de praktijk? Mensen die de stand van hun ener-|y
giemeters regelmatig noteren, gaan 'vanzelf minder energie ge
bruiken. in ieder geval zonder dat ze daar speciaal iets voor doen.
Wilt u wel eens proberen of dit in uw geval ook opgaat? Bij het
energiebedrijf zijn speciale kaarten verkrijgbaar voor het bijhoudei
van gas- en elektriciteitsverbruik. Uw eigen verbruik per week kunt
u vergelijken met de gemiddelde gebruikscijfers die iedere week in
de plaatselijke huisaanhuisbladen vermeld worden. Wie twijfelt aai
de bereidheid van de overige gezinsleden om zich in te zetten voor
een lager energieverbruik, heeft misschien iets aan de tip die het
Nibud een tijdje geleden ontving van een moeder van drie kinde
ren. kn,
Zij werd er een beetje moedeloos van dat haar kinderen alle deurei je
open lieten staan, lichten lieten branden in kamers waar ze hele
maal niet meer hoefden te zijn en eindeloos onder de douche ston
den. Daar kwam een eind aan dankzij de volgende truc. Zij sprak
met de kinderen af dat. als het lukte de energierekening omlaag te
krijgen, zij mee mochten beslissen over de besteding van het be
drag dat ze aan het eind van het jaar terug zouden krijgen van het
energiebedrijf. Vanaf dat moment corrigeerden de kinderen elkaar
als ze toch nog eens een deur open lieten staan, en kwamen ze be
halve met enthousiaste plannen voor de besteding van dat geld
steeds weer met ideeën om gas en elektriciteit te besparen!
Het zijn vaak kleine veranderingen van gewoonten die ertoe bijdra
gen dat de energiemeters wat minder hard draaien. Behalve het be
kende deuren achter je
dichtdoen en gordijnen tijdig sluiten, en het uitdoen van radiatorei ie
in vertrekken waar niemand is, zijn dat bijvoorbeeld: het lager in
stellen van verwarming. Ieder graadje dat de thermostaat lager
staat, kan zo'n a 50, per jaar schelen.
Daarnaast kan het laag zetten van de verwarming 's nachts en overi
dag als u niet thuis bent gemiddeld zo'n 100. per jaar schelen.
Verder wordt er op jaarbasis gemiddeld zo'n 60, bespaard als ie
dereen in huis voortaan per keer één minuut korter doucht. En
men kan zo'n 30. per jaar voordeliger uitzijn als de wasmachine
voortaan draait als het nachtstroomtarief geldt.
Nog meer resultaat kan bereikt worden met behulp van enkele sim i\
pele ingrepen in huis, die zelfs met twee linkerhanden nog wel uit
te voeren zijn. Bijvoorbeeld het aanbrengen van radiatorfolie, het
indraaien van spaarlampen en het bevestigen van een waterbespa
rende douchekop. Het zijn kleine investeringen, maar die verdie
nen zichzelf binnen één of twee jaar terug. Daarna levert elk van
deze maatregelen u ieder jaar alleen maar geld op. Het gaat dan on U
bedragen die uiteenlopen van een gulden of vijf tot enkele tientjes, h;
Een extra aansporing om echt iets aan energièbesparing te gaan kt
doen,'kan de energieheffing zijn, die met ingang van 1996 wordt
gevoerd. Vanaf dat moment levert zuinig zijn met energie nog meei
op.
Stropdas maakt van mannetje een meneer
Mannen haten en koesteren de stropdas. Het is het eerste kledingstuk dat thuis uitgaat,
maar op het werk kunnen velen niet zonder. De das geeft een zeker aanzien. Bij ver
voersbedrijven kunnen ze wel jammeren over het verplichte kledingstuk, maar de das
maakt van menig mannetje een meneer.
MONIQUE DE KNEGT
Geen spoor van twijfel in zijn
stem. Natuurlijk moet de strop
das als kledingvoorschrift blij
ven. Anders is het hek van de
dam. Misschien gaat alleen het
boordknoopje open, maar mo
gelijk ook het tweede en derde
knoopje. En wat zien wc dan?
Kettingen, tatoeages, borsthaar,
een versleten T-shirt? Met een
stropdas is alles opgehorgen.
„Zolang het merendeel van de
mensen geen smaak heeft, is
het veiliger de stropdas voor te
schrijven. Een foute das is altijd
nog minder erg dan een
schreeuwerig I lawaï-hemd".
Eiliaalmanager van een betere
schoenenzaak, sporen verdiend
in de confectie. Zijden, klassieke
das, dubbele windsorstrop.
Draagt in zijn vrije tijd zelden
een stropdas, maar in de zaak
moet het. En dat is goed zo.
„Een mooie coltrui is een prima
alternatief, maar een groot deel
van Nederland is vergrijsd. Dat
stelt een jasje met dasje op prijs.
Het geeft gezag, aanzien en
schept duidelijkheid: klanten
weten wie ze aan kunnen spre
ken".
Handleiding
Op televisie, in de trein, bus,
tram, veel winkels, banken, de
politiek en het bedrijfsleven
bungelt de das. Als een lan
taarnpaal op kruishoogte of hal
verwege een ronde buik. .Strop
pen scheef, uitgezakt of juist in
elkaar getrokken. „Wat je alle
maal om je heen ziet, is
enorm", beaamt G. Mens. Klas
sieke streepdas in zijde, enkele
strop met 'Italiaans' gootje.
Mens is verkoopleider bij Micro,
een van de grootste dassenfa-
brikanten van Nederland. Sinds
kort levert de fabriek bij de
stropdassen folders, waarin stap
voor stap wordt uitgelegd hoe
dit kleinood moet worden ge
dragen. Want het is har en boos
in Nederland. „Als je dat verge
lijkt met hoe ze in Italië en Bel
gië hun dassen dragen en com
bineren... Maar in die landen
hebben mannen over het alge
meen veel meer aandacht voor
hun kleding."
Volgens het Haagse onder
zoeksbureau NSS gaat het niet
zo goed met de verkoop van
stropdassen. De afgelopen jaren
zijn in de grote steden welis
waar diverse speciaalzaken ge
opend, de malaise in de confec
tie zet ook de verkoop van
stropdassen onder druk. In de
afgelopen twee jaar zijn in Ne
derland bijna 20% minder
stropdassen verkocht. Maar het
bedrag dat de klanten over heb
ben voor een das is gestegen
naar gemiddeld 39 gulden. Er is
een hang naar natuurlijke mate
rialen en een zijden das is nu
eenmaal duurder dan eentje
van polyester. „Wij verkopen
bijna alleen maar zijde. Afkom-
stig uit China en gemaakt en
bedrukt in Italië", zegt Erik van
Gulik. Zijden, klassieke das,
windsor-knoop. Van Gulik is fi
liaalmanager van Tie-Rack, een
Engels bedrijf met 380 filialen
over de gehele wereld. Op
slechte dagen verkoopt hij twin
tig en op goeie honderd dassen.
„De verkoop loopt de laatste
tijd achteruit, maar dat is tijde
lijk. Een stropdas is representa-
Stropdassen zijn van alle^ijden. Anderhalve eeuw geleden werden ze
volgens de Weense mode letterlijk gestrikt. foto intermodis
SPREEKUUR
Ierse onderzoekers krijgen prijs voor liun pionierswerk
Feestje
Sjaak was naar een feestje geweest en had daar flink aan het bier gezeten.
Toen zijn vrienden hem begonnen te manen dat het nu toch wel genoeg was
geweest, werd hij enorm kwaad en zette zijn glas met een harde klap op tafel.
I let glas ging aan scherven en de scherven gingen in Sjaaks hand. Einde feestje,
af naar EHBO.
I let bierglas heeft Sjaaks hand nogal beschadigd: diepe sneden in handpalm
en drie van de vier vingers. Aan een diepe wond aan de hand is altijd het risico
van peesletsel verbonden. Pezen vormen de verbinding tussen een spier en
een botstuk. Als de spier samentrekt, wordt de kracht via de pees op het bot
overgebracht, met (meestal) de bedoeling een gewricht te laten bewegen. Pe
zen bestaan uit sterk en taai bindweefsel, dat echter niet direct van bloed is
voorzien.
Voor hun voeding zijn de pezen afhankelijk van de peesschede die erom
heen ligt. De hand bezit heel weinig spieren, maar des te meer pezen. Vrijwel
alle bewegingen van de vingers worden gestuurd door spieren in de onderarm,
waar vandaan lange pezen naar de vingerkootjes vertrekken. Alle vingers kun
nen alle kootjes afzonderlijk bewegen, maar mensen die piano spelen weten
wel dat het moeilijk is de vingers ook onafhankelijk van elkaar te bewegen.
Vooral middel- en ringvinger zijn in hun bewegingen gekoppeld.
Het testen van de pezen gebeurt door alle vingers op een na vast te houden
en de vrije vinger door de patiënt te laten buigen en strekken. Sjaaks middel
vinger buigt niet meer naar behoren, en dat houdt in dat het glas een van de
twee buigpezen heeft doorgesneden. Een doorgesneden of gescheurde pees
kan spontaan nauwelijks genezen. Ten eerste zorgt het feit dat het weefsel niet
doorbloed is voor een heel langzame genezing en ten tweede trekt de spier die
aan de pees vast zit samen op het moment dat de pees kapot gaat. Als een
doorgesneden elastiekje schiet de pees terug en zo komen de twee einden een
stukje van elkaar te liggen. Spontaan aan elkaar groeien wordt dan wel heel
moeilijk.
Een gescheurde pees, waarbij de peesschede intact is gebleven, kan nog zon
der operatie genezen. Een voorbeeld hiervan is een gescheurde achillespees,
die met gipsverband behandeld kan worden. Een doorgesneden pees daaren
tegen moet altijd gehecht worden. Hechten van vingerpezen is een secuur
werkje, dat moet worden overgelaten aan iemand die er veel ervaring mee
heeft. Het verlies van de buigfunctie van een van de vingers brengt immers een
zekere mate van arbeidsongeschiktheid met zich mee, en om nou door een
bierglas in het WAO-gat terecht te komen is wel heel triest.
Sjaak had pech met die doorgesneden pees. Hij heeft ook pech dat zijn won
den veroorzaakt zijn door glas. Glasverwondingen zijn vaak gemene letsels.
Niet alleen omdat glas scherp is en dus diepe sneden maakt, maar vooral om
dat het in de wond nog verder kan versplinteren. Het zoeken in een wond naar
achtergebleven stukjes glas is voor de patiënt, zelfs met verdoving, meestal erg
onaangenaam, maar Sjaak is te zat om er veel last van te hebben.
Ondanks zorgvuldige inspectie en reiniging kan een kleine splinter gemakke
lijk over het hoofd worden gezien, en ook met röntgenonderzoek is glas niet te
ontdekken. Een achtergebleven stukje leidt vaak tot vertraging van de genezing
en kan, als de wond eenmaal dicht is, in het litteken veel last geven. Vaak is
dan na enige maanden in het oude wondgebied een
bobbeltje te voelen, dat bestaat uit het stukje glas en M *1
een bindweefselkapsel. Het lichaam vormt dit kapsel
om de indringer onschadelijk te houden, maar een
scherpe splinter kan bij bewegen door het kapsel heen
prikken. Een dergelijke ingekapselde splinter moet, als
hij veel last geeft vaak alsnog verwijderd worden.
EVA-MARIA DEN BALVERT ANP
Onbegrip en ongeloof. Vrienden die wegblijven,
artsen die je afdoen als een „aanstelster die gewoon
eens flink gepakt moet worden." Het is de dagelijk
se praktijk voor ruim tienduizend Nederlanders
met Myalgische Encephalomyelitis (ME). De mees
te ME-patiënten kunnen het aantal artsen en psy
chiaters dat ze bezocht hebben al niet meer op
twee handen tellen.
Een kuur tegen allergie waarbij allerlei bacteriën
werden ingespoten, viel voor de Amsterdamse Ma
rion Lescrauwaet averechts uit. „Toen is mijn hele
immuunsysteem op hol geslagen." Ze ziet het als
het begin van haar ME.
Lescrauwaet. biologe, is ruim twintig jaar ziek en
actief voor de Stichting ME die de belangen van pa
tiënten behartigt.
De ziekte, waaraan de schrijfster Renate Dorrestein
haar boek „Heden ik" wijdde, wordt ook wel Chro
nisch Vermoeidheidssyndroom genoemd.
Lescrauwaet kan er woest om worden omdat het
een psychische oorzaak voor de ziekte suggereert.
„Die naam hebben Amerikaanse medici in 1988
aan ME gegeVen na een vermoeidheidsepidemie in
Nevada. Dè deskundige op dit gebied, de Engels
man Meivin Ramsay, vermeldt snelle spieruitput-
ting na geringe inspanning als één van de sympto
men van ME."
ME-patiënten vergelijken hun lichaam vaak met
een accu die niet oplaadt. Ze zijn niet in staat tij
dens inspanning hun energiepeil weer aan te vul
len. ME leidt tot ernstige vermoeidheid, spierpijn
over het hele lichaam en krampen. Daarnaast heeft
een patiënt vaak last van hoofdpijn, concentratie-
stoornissen en vergeetachtigheid.
Artsen weten vaak geen raad met de patiënten en
sommigen weigeren volgens de stichting zelfs toe te
geven dat de ziekte bestaat. „Reguliere onderzoe
ken tonen geen ME aan omdat ze zijn gericht op
gebieden waar bij ons geen afwijkingen te vinden
zijn", legt Marion Lescrauwaet uit. „De onderzoe
ken die nodig zijn om het aan te tonen, zijn echter
kostbaar, waardoor ze weinig worden uitgevoerd."
Toch zijn er wel degelijk afwijkingen te vinden in de
hersenen van ME-patiënten. Zo is de bloedtoevoer
naar verschillende hersendelen extreem laag. De
regulatie van hormonen is geheel van slag, terwijl
bloeddruk, lichaamstemperatuur en bloedsuiker-
spiegel voortdurend op en neer schieten. Daar
naast ontwikkelen ME-patiërtten allerhande aller
gieën. waardoor ze bij voorbeeld van de lucht van
wasmiddelen al hondsberoerd worden en heel
sterk reageren op bepaalde voedingsmiddelen.
Leven met ME betekent jezelf in acht nemen. De
meeste patiënten volgen een streng dieet. Koffie,
suiker en kunstmatige stoffen worden aan de kant
gezet. Voldoende rust is regel nummer één.Als je
niet te zwaar erfelijk belast bent en je keurig netjes
aan de regels houdt, dan is het mogelijk met be
hulp van elektro-acupunctuur. homeopatische ge
neesmiddelen en vitamine- en mineralenprepara-
Marion Lescrauwaet is al 20 jaar ME patiënt en ook actief voor de Stichting ME. „ME-patiënten gaan niet dood,
maar hebben ook geen leven." foto anp
ten zoveel 'beterder' te worden dat je weer normaal
kunt functioneren", vertelt Lescrauwaet. „Hoe eer
der je er bij bent en maatregelen neemt, hoe groter
de kans op genezing is."
Aversie heeft ze echter tegen psychiaters die de
ziekte afdoen als „iets psychisch." „In Dublin en
Fort Lauderdale (Florida) zijn dit jaar ME-conferen-
ties gehouden, waar onderzoekers hun bevindingen
konden tonen. Zij kunnen nu bewijzen dat de
symptomen veroorzaakt worden door lichamelijke
afwijkingen, hoewel de geest ook wel enige invloed
heeft." Die ontdekking is volgens patiënten de eer
ste stap op de weg naar de oplossing van het raad
sel ME. Aan twee Ierse onderzoekers in Schotland,
prof. P.O. Behan, neuroloog, en zijn vrouw W. Be-
han, pathologe, wordt op 18 januari door minister
E. Borst-Eilers de Dutch ME-fund Award uitgereikt.
De prijs is ingesteld door het ME-fonds en bestaat
uit een sculptuur en tienduizend gulden. De weten
schappers worden onderscheiden vanwege huh
pionierswerk in het onderzoek naar de ziekte.
Geneesmiddel
bestrijdt
dwangstoornis
Geneesmiddelenfabrikant
Duphar heeft voor het eerst
in Nederland een genees
middel op de markt ge
bracht voor mensen die lij
den aan een dwangstoor
nis. Het gaat om het ge
neesmiddel Fluvoxamine,
dat al langer bekend is als
middel tegen depressies.
Ongeveer een op de vijftig
personen lijdt aan een
dwangneurose. Mensen
met deze psychische ziekte,
die vóak gepaard gaat met
depressie, hebben last van
ongewilde, aanhoudende
gedachten of handelingen.
Deze gedachten dwingen
patiënten voortdurend de
zelfde zinloze rituelen uit te
voeren. Patiënten besteden
bijvoorbeeld vaak vele uren
per dag aan het schoonma
ken van hun huis. Anderen
zijn de hele dag bezig om
allerlei zaken te controle
ren, voorwerpen te tellen of
namen te herhalen. Met de
ze rituelen proberen zij hun
angstgevoelens, zoals smet
vrees. te beheersen.
Lange tijd bestond hiervoor
geen medische verklaring.
Inmiddels is bekend dat de
ziekte onder meer samen
hangt met een verstoring
van het serotonine-gehalte
in de hersenen. Deze stof
zorgt ervoor dat in de her
senen signalen op de juiste
wijze worden doorgegeven.
Met Fluvoxamine, door Du
phar op de markt gebracht
onder de naam Fevarin,
kan het serotonine-gehalte
zo beïnvloed worden, dat
de psychische problemen
weer beheersbaar worden
Stropdassen voor elke smaak in de speciaalzaak.
foto cpd
tief, netjes, niet weg te denken.
Het maakt een combinatie af en
zegt iets over de drager".
Opgesloten
Omdat veel mannen er geen
sjoege van hebben, laten ze de
keus van de das over aan hun
vrouw, vriendin of de verkoper
in de winkel. Van Gulik: „Veel
klanten weten niet eens hoe ze
een das moeten strikken. Wij
leggen er dan een strop in en
volgens mij gaat ie er daarna
nooit meer uit". Mannen in
dienst bij de politie, marechaus
see, maar ook veel conducteurs,
hoeven niet te kunnen strikken.
Zij dragen een zogenoemde
clipdas. Op het moment dat ie
mand hen naar de keel vliegt,
schiet de nep-sjrop los.
Simon Verlaat, zwart pak met
coltrui, is directeur van het Ne
derlandse Mode Instituut en
leest dassen als een dagboek.
Aan de breedte, kleuren en het
design ziet hij of het een oudje
is. Aan het materiaal leest hij af
of de drager er geld voor over
heeft. „Maar je ziet ook aan
dassen of ie 's avonds wordt uit
gehangen of dat de vrouw er
ooit een strop in heeft gelegd en
er nu een vetplek op zit van de
kin". Verlaat draagt liever geen
stropdas. Een das geeft hem
'een opgesloten gevoel'. Veel
mannen klagen daarover. En
eenmaal met de vut of pensioen
komt ie nauwelijks meer de kast
uit. De groep mannen tussen de
55 en 64 jaar koopt de helft
minder dassen dan de leeftijds-
Consument koopt minder, maar
wel duurdere stropdassen.
foto cpd
ren zijn uit. Evenals het hele
Disney-gedoe. Van de stripfigu
ren kan alleen Kuifje nog. Een
Mondriaandas is 'popie', maar
mag, evenals Escher en andere
driedimensionele motieven. In
opkomst zijn de wat zwaardere
zijden geweven dassen (jac
quard). En voor de dikkerds en
lange mannen: naast de stan
daard stropdassen van 1,39 me
ter bestaan er extra lange van
1,69 meter zodat ook bij hen de
das de broekriem kan raken.
categorie 45 tot 54
jaar.
Macht
Maar ondanks het
'opgesloten gevoel'
zal het corset van de
mannen nooit en te
nimmer uit het wes
terse straatbeeld
verdwijnen, meent
Verlaat. „Mandela
had bij zijn inaugu
ratie een prachtig
printhemd aan. De
Klerk een wit hemd
met stropdas. In het
Westen dragen de
machthebbers nu
eenmaal dassen".
„Banken, beurzen,
de gehele financiële
wereld in h^t Wes
ten kan er niet om
heen. Alle veertigers
en vijftigers die aan de touwtjes
trekken, dragen dassen. De
nieuwe generatie zal de codes
van de macht overnemen. En
ach, een stropdas is best een
mooie toevoeging. Ik hoop al
leen dat mannen er meer creati
viteit in gaan leggen. Juist als je
werkt in een wereld vol donker
blauwe en grijze pakken kun je
je van de massa onderscheiden
met een das. In kleur, maar ook
in materiaal. Ik voorzie nieuwe
materialen. Misschien komen er
straks dassen op de markt van
latex".
Voorlopig is het polyester en zij
de wat de klok slaat. Drukke
dassen met schreeuwende kleu-
