•Richard Branson, kapitalist met een achterban
fVideoporno in California 'big money'
Dorp in Estland voelt zich als
klein-Tsjernobyl na cesiumvondst
Buitenland
-piNSPAG 10 JANUAR11995342
Britse zakenman met sociaal gezicht vergaarde in dertig jaar meer kapitaal dan koningshuis in negen eeuwen
Harde porno is uit het verdomhoekje gekropen als een ver
schijnsel dat onlosmakelijk is verbonden met de video-in
dustrie. Vorig jaar werden in de VS ruim 2.400 nieuwe ti
tels geproduceerd en beliep de omzet ongeveer drie miljard
dollar. Toch blijven sterren, producenten en distributeurs
in de Verenigde Staten vrezen voor gerechtelijke vervolging
op groiul van de zedelijkheids wetgeving.
.OS ANGELES JOHN HORN
AP
5: Op een doordeweekse dag in
s iet zuiden van California gaan
,3 honderden mensen, van acteurs
9 en actrices tot magazijnbedien-
den en timmerlieden, naar hun
.3 werk in een snel groeiende we-
6 reld die draait om seks en winst,
iff Exclusieve buitenhuizen zijn
jq omgetoverd in complete palei
zen voorporno-produktie.
Paul Little heeft zijn villa Rubio
Highlands, in een buitenwijk
2j van Pasadena, getransformeerd
I' tot een complete studio. De
sfeer is die van een ansicht,
J zonnig blauw van kleur en op
"ii de achtergrond het San Gabriël-'
3 gebergte. De villa onderscheidt
2ü zich niet van de andere luxueu-
35, ze panden in de buurt, uitge-
s; zonderd de onmiskenbare ge-
34 luiden van seks die uit open
ly staande deuren klinken.
3 ..Een beetje meer geluid, lui-
j der", verordent de regisseur van
!j; 'Los van Alles', die zichzelf Phi-
4! lip Noir noemt. Acteurs en ac-
9 trices die verwikkeld zijn in een
overduidelijke seksscene op de
cri rand van een bubbelbad, ge-
9. hoorzamen gedwee en schroe-
ven hun gekreun enkele deci-
a bellen op.
3: Little zegt dat de politie het per
ceel heeft bezocht en alles in or
de heeft bevonden. Om dit zo te
houden heeft hij overal huisre
gels opgehangen met als voor
naamste gebod: „Vertoon je
niet naakt voor de ramen en op
de balkons aan de voorkant".
Toen door de videorecorder in
de jaren tachtig de pornofilm
uit de obscure theaters naar de
beslotenheid van de slaapkamer
verhuisde, rezen de winsten de
pan uit. De verkoop en verhuur
van de films stijgt nog jaarlijks
en de pornovideo is daarmee
een van Hollywoods snelst
groeiende, en tegelijkertijd
minst begrepen exportproduk-
ten geworden.
Volgens Adult Video News, een
aan de weg timmerend vakblad
in de bedrijfstak, werden er in
1993 ruim 2.400 pornofilms ge
produceerd. Weinig mensen er
kennen dat zij de films huren,
maar in werkelijkheid gaat elf
procent van de clientele van
een videotheek naar buiten met
in de tas een pornofilm. Ook
postorderbedrijven doen goede
zaken in de pornobusiness.
De pornomaatschappijen lopen
voorop bij de ontwikkeling van
nieuwe mediaverschijnselen als
interactieve televisie, CD-ROM
en 'pay-per-view' kabelnetwer
ken. Onderwereldfiguren heb
ben plaats gemaakt voor agres
sieve, goed opgeleide onderne
mers en de top in de industrie
verdient salarissen van zes cij
fers en rijdt rond in Ferrari's.
Hoewel filmmakers en acteurs
en actrices bijna altijd gebruik
maken van merkwaardige pseu
doniemen bijvoorbeeld Lyn-
den Johnson of Leatha
Weapons en voortdurend in
angst leven voor gerechtelijke
vervolging, wint de industrie ge
leidelijk steeds meer erkenning.
Je ziet zelden een condoom in
een studio. Regelmatige, ver
plichte AJDS-testen moeten
voorkomen dat onveilige seks
de bedrijfstak decimeert. De
sector professionaliseert. Er
wordt momenteel zelfs gespro
ken over pensioenfondsen en
ziektekostenregelingen. En de
sector heeft een eigen fonds in
het leven geroepen voor de ver
dediging van personen die het
aan de stok krijgen met justitie.
Voor porno-acteurs en -actrices
is de maatschappij niet altijd
even vriendelijk. Enkelen pleeg
den zelfmoord en anderen heb
ben bittere spijt dat zij zich ooit
aan een pornofilm hebben be
zondigd. Little noemt het een
sprookje dat actrices onder het
mom van een grote Hollywood-
produktie naar de pornostu
dio's worden gelokt. „Negentig
procent van de meisjes komt
van modellenbureaus die ge
specialiseerd zijn in porno. Zij
weten precies wat er aan de
hand is."
John Stagliano, een van de eer
ste 'Chippendales', heeft een
florerend produktiebedrijf ge
naamd Evil Angel Video. Zijn vi
deo's worden vervaardigd met
een budget van nog geen 40.000
dollar. Er worden gemiddeld
ruim 20.000 kopieen van ver
kocht, wat een netto winst van
50.000 dollar per titel oplevert.
Stagliano heeft zijn studio ge
vestigd in een bedrijvenpark in
Van Nuys, een voorstad van Los
Angeles. Hij droomt ervan ooit
nog een echte normale film te
maken. Over zijn huidige activi
teiten maakt hij zich geen illu
sies. „De mensen komen niet
naar deze filfns voor de ontkno
ping. Zij willen geen verhaal.
Deze films voorzien in een an
dere behoefte", aldus Stagliano.
„De meeste Hollywoodfilms
doen een beroep op de com
merciële aantrekkingskracht
van actie. Pornofilms spelen in
op de commercie van seks."
KIISA» MICHAEL TARM
AP
Er spelen geen kinderen meer
bij het houten hek rond het gele
huis op Mannilaan nummer 4.
De honden des huizes zijn door
de politie doodgeschoten. Van
de vroegere bewoners is er een
overleden door de straling van
een staafje cesium dat in het
huis is gevonden. De anderen
liggen in het ziekenhuis. Het
buurhuis op nog geen tien me
ter afstand, is nog wel gewoon
bewoond, maar de mensen
daar zijn bang en onzeker.
„Dit is ons Tsjernobyl", zegt de
35-jarige Kaie Nurk. „Net als bij
Tsjernobyl krijgen we te horen
dat er geen gevaar is. Maar
dood gaan de mensen altijd pas
later, is het niet?"
Toen in dit slaperige dorpje op
35 kilometer van Tallinn een ra
dioactief staafje werd gevonden,
legden sommige functionaris
sen de schuld direct bij de on
langs teruggetrokken Rusische
strijdkrachten. Thans geeft Flst-
land toe dat de eigen slordige
opslag van kernmateriaal debet
is aan het ernstigste kernonge
luk sinds de radioactieve stof
wolk die Estland in 1989 over
zich heen kreeg na de ontplof
fing van de kerncentrale in
Tsjernobyl.
Het gebied van de voormalige
Sovjetunie is bezaaid met fa
brieken en opslagplaatsen voor
kernmateriaal. De vroeger
strenge beveiliging is weggeval
len en de huidige bewakers,
voorzover die er zijn, worden
slecht betaald en zijn gemakke
lijk om te kopen. Er zijn geval
len bekend van werknemers die
materiaal hebben ontvreemd
om het te kunnen verkopen.
Het metaal dat in het Estlandse
dorp Kiisa is aangetroffen was
waarschijnlijk afkomstig van het
nabijgelegen opslagbedrijfSaku
- een rommelig terrein met
summiere omheining en een
roestig bordje met het opschrift
„Radio-activiteit! Verboden te
betreden."
De politie denkt dat Riho Hiiob,
die op Mannilaan nummer 4
woonde, over het hek is ge
sprongen en een klein, glan
zend staafje cesium 137 in zijn
zak heeft gestopt, kennelijk in
de hoop het op de zwarte markt
te kunnen verkopen. Het dode
lijke stukje metaal kwam uitein
delijk in het keukenkastje te
recht. Hoe lang het daar heeft
gelegen is niet bekend. Toen in
loden pakken en gasmaskers
gestoken veiligheidsmensen op
10 november de keuken betra
den bedroeg het stralingsniveau
daar 130 röntgen vijftig mil
joen maal zoveel als de radioac
tiviteit die normaal in de lucht
zit. Gezondheidsfunctionarissen
toonden zich verbijsterd dat
een burger kennelijk zo gemak
kelijk de hand kon leggen op ce
sium 137, dat wordt gebruikt bij
chemotherapie.
„Niemand kan met zekerheid
zeggen dat er op dit moment
geen andere, even gevaarlijke
stoffen in Estland voor het opra
pen liggen", zei Jaan Saar, stra
lingsspecialist van het ministe
rie van milieuzaken.
De regering van Estland heeft
gezegd dat zij het beheer over
kernafval wil overnemen van de
door geldgebrek geplaagde lo
kale autoriteiten. Er is extra be
waking neergezet bij de Saku-
fabriek en de regering bezint
zich op andere veiligheidsmaat
regelen.
Het kleine stukje cesium 137
heeft intussen zijn dodelijke
werking gedaan. Op 2 novem
ber overleed Riho Hiiob aan
stralingsvergiftiging. Lijkschou
wing wees uit dat hij 1.500 rönt
gen straling had opgelopen,
ruimschoots meer dan de dode
lijke dosis. Hiiobs vriendin en
haar zoon liggen met stralings
ziekte in het ziekenhuis. De jon
gen, de 14-jarige Rain Tubli,
heeft ernstige brandwonden
opgelopen en zal mogelijk een
beenmergtransplantatie moe
ten ondergaan om leukemie te
voorkomen. „Zelfs in Tsjernobyl
is niemand zo ernstig verbrand
als deze jongen", zei behande
lend geneesheer Peeter Mardna.
Ongeveer honderd andere men
sen in Kiisa, dat 350 inwoners
telt, zijn aan medisch onder
zoek onderworpen. Bij hen
werd geen stralingsziekte ge
constateerd, maar artsen heb
ben erop gewezen dat de gevol
gen van straling vaak pas na ja
ren aan de dag treden.
I let gezin op Mannilaan num
mer 2, dat regelmatig bij de bu
ren op bezoek ging, is overtuigd
dat het in levensgevaar verkeert.
Kaie Nurks echtgenoot lijdt aan
hoofdpijnen en vermoeidheid.
Kaie zegt dat zij zich de rest van
haar leven zorgen zal blijven
maken over de mogelijkheid dat
een van haar geliefden plotse
ling kanker zal krijgen tengevol
ge van de stommiteit van de
buurman. Met een angstige blik
op haar blonde dochtertje praat
Kaie over de eventuele gevolgen
van het ongeluk voor toekom
stige generaties. „Wie zal zeg
gen of haar kinderen hierdoor
niet met afwijkingen zullen
worden geboren?", zegt zij. „En
als het niet haar kinderen zijn,
dan misschien haarkindskinde
ren."
1 )e Sex Pistols, een van de bands die platen opnamen bij Virgin Records. foto archief
ei platen, vliegtuigen, wodka, computers, disco's, creditcards, con-
1 looms, cola er zijn weinig dingen die Richard Branson niet ver-
w coopt. Deze week ontsproot een nieuwe loot aan zijn stam: pen-
iioenen. Portret van een zakenman die in 30 jaar meer rijkdom
)r vergaarde dan het Britse vorstenhuis in negen eeuwen.
- UONDEN CEES VAN ZWEEDEN
-ia :ORRESPONDENT
1 -en van de meer gedenkwaardige
a' litspraken over Richard Branson
■sl vordt toegeschreven aan zijn hoofd-
ri inderwijzer. „Richard", zo profeteer-
'3 lede bovenmeester, „eindigt ofwel
Js miljonair, ofwel in het gevang."
)at Branson als miljonair zijn leven
Tc al afsluiten, lijkt nu geen al te ge-
e vaagde voorspelling meer. Zijn per-
'a oonlijke vermogen wordt anno '95
cd »p ruim 2,5 miljard gulden geschat,
al Jaarmee is hij niet alleen rijker dan
le Britse vorstin, hij wist zijn rijkdom
iok sneller te vergaren. Richard
c Iranson schraapte zijn fortuin in
ninder dan dertig jaar bijeen. Het
'g Iritse vorstenhuis had daar zelfs met
ll( ;enereuze hulp van de belastingbe-
h aler toch een eeuwtje of negen voor
1 ïodig.
r> )e onbeschrijfelijke rijkdom van de
ft ;e 'Britse Berlusconi' is algemeen be
en ;end, al was het alleen maar omdat
Iranson graag met zijn succes te
v ;oop loopt. Minder bekend is even-
k vel dat zijn bovenmeester over een
liepe mensenkennis beschikte. Want
a, Richard heeft ook de gevangenis
ran binnen gezien.
'ijn kortstondige verblijf in een poli-
iecel markeerde de beginperiode
ran Bransons onstuimige loopbaan
ils zakenman de periode waarin
lij soms wat al te wild door de ma-
9 en van de wet heenzwom. Richard
12 iad juist de platenmaatschappij Vir-
3 ;in Records opgezet, en wist wel een
nanier om uit de lange armen van
2 le fiscus te blijven.
e )e BTW die hij in het Engeland had
letaald op aangekochte platen, kon
3 ïij van de Britse fiscus terugkrijgen
q lij uitvoer van het spul, zo had hij
2jntdekt. En dus laadde de begena-
q ligde ondernemer een bestelbus vol
11 net platen, passeerde vrolijk lachend
4 ie douane, vulde en passant de be-
o astingteruggaaf-formulieren in, reed
3
foto gpd
Terwijl Virgin Records dankzij onder
meer de Sex Pistols en Boy George
een ongebreidelde groei doormaak
te, zag het jaar 1984 de geboorte van
Virgin Atlantic. Vanaf het moment
dat hij het idee opvatte, had Branson
zegge en schrijve vier maanden no
dig om zijn eerste vliegtuig in de
lucht te krijgen.
Branson verkocht in 1992 Virgin Re
cords voor anderhalf miljard gulden
aan EMI, en gebruikte dat geld om in
de gedeprimeerde vliegtuigmarkl te
gen gereduceerde prijzen een vloot
hypermoderne Airbusscn-340 en
Boeings-747 te kopen. De man die in
1984 met een gehuurde Boeing een
maatschappijtje had opgezet, heeft
nu een twaalftal toestellen, 3.000
werknemers, en vluchten op de Ver
enigde Staten en het Verre Oosten.
I loewel Branson een van de grootste
familieconcerns in Groot-Brittanniö
leidt, is hij vergeleken met concur
renten als British Airways en Coca
(ola een dreumes. Maar tegelijk is
dat zijn handelsmerk. Richard
Branson, zo zegt zijn biograaf Tim
Jackson, is een soort David die het
opneemt legen Goliath.
I lij is een kapitalist met een achter
ban, de man die het establishment
de handschoen toewerpt en wint.
een rondje door het havengebied van
Dover, en keerde gewoon terug naar
Londen.
Hij werd gepakt en opgesloten, maar
al na een nacht vrijgelaten. Richard
betaalde gewoon de ruim 150.000
gulden terug die hij onrechtmatig aan
de belastingdienst had ontfutseld. We
schrijven 1971; Richard Branson was
21 jaar.
Virgin King
De anecdotes over Richard Branson
zijn zo talrijk dat er gemakkelijk een
boek mee zou kunnen wórden ge
vuld. Dat is dan ook precies wat de
journalist Tim Jackson vorig jaar deed
('Virgin King', uitgegeven door Har
per-Collins). Maar een week is lang in
het leven van een Virgin King, en nog
geen drie maanden na de verschij
ning van de biografie is die al weer
verouderd.
Eind vorig jaar lanceerde Branson
zijn eigen cola-merk, Virgin Cola ge
naamd, en deze week volgde Virgin
Direct Personal Financial Service.
Onder deze noemer gaat Richard
Branson financiële diensten, zoals
pensioenen en verzekeringen, verko
pen.
Met de laatste twee loten aan de
Branson-stam, kan de Brit thans voor
zijn meeste behoeften bij Richard te
recht. Hij kan vliegen met Branson,
naar Bransons radiozender luisteren,
Bransons cola drinken in Bransons
restaurants, Bransons condooms ge
bruiken in Bransons hotels, en nu dus
ook via een Branson een pensioen af
sluiten. En voor wie niet maalt om
30.000 gulden, is voor dal bedragje
zelfs Richard Bransons eigen eiland
in het Caribisch gebied te huur (al
thans, voor een nachtje).
Het opmerkelijke is dat steeds meer
Britten deze dingen ook doen. Want
Richard Branson is onbeschrijflijk po
pulair, vooral bij jeugd. Toen een gro
te groep jongeren onlangs werd ge
vraagd, aan wie zij het herschrijven
Richard Branson.
van de Tien Geboden het liefst zou
toevertrouwen, eindigde Branson op
de vierde plaats. Voor hem kwamen
slechts Moeder Teresa, de paus en de
aartsbisschop van Canterbury, drie
gelouterde moraalridders.
Hier en daar wordt zelfs met de ge
dachte geflirt dat Branson een heel
goede premier zou zijn. Het alom ge
respecteerde weekblad The Econo
mist wijdde vorig jaar een lange be
schouwing aan deze mogelijkheid,
hoewel sinds de geruchtmakende val
van Berlusconi ook in Groot-Brittan-
nië weinig meer wordt vernomen
van de zegeningen van een kapitalist
als premier.
Fatsoenlijk
Branson, zo moet echter worden ge
zegd, wordt anders dan Berlusconi
gezien als een hoogstfatsoenlijke ka
pitalist. Zijn akkefietje met de belas
tingdienst is al lang vergeten en
Branson is nu een der weinige ty
coons met een sociaal geweten. Hij
was bijvoorbeeld zo bezorgd over
AIDS dat hij zijn eigen condoom-
merk op de markt bracht, waarvan
hij de rechten vervolgens verkocht
voor drie miljoen gulden, die hij
weer aan een liefdadigheidsinstelling
schonk.
Zijn populaakeit dankt hij echter aan
zijn onconvlkwnele gedrag. Hij
weigert een st^^das om te doen,
leidt zijn miljardenconcern goed
deels vanuit zijn huiskamer, rijdt een
Range Rover in plaats van de afge
zaagde 'Roller'. Op feestjes vertoont
hij zich in damensondergoed of gooit
hij voor de lol wat aanwezigen in het
zwembad. En als 1-aprilgrap haalt hij
alle meubilair uit het huis van een
van zijn directeuren (om vervolgens
door de politie te worden betrapt en
gearresteerd).
Richard Branson, kort en goed, is de
anti-kapitalist. Hij gelooft in de lega
lisering van soft drugs, erkent dat hij
zelf cocaïne heeft gesnoven en voert
campagne tegen de discriminatie
van homoseksuelen. Maar hoewel hij
het voorkomen heeft van een wel
zijnswerker, compleet met corduroy-
jasje, heeft hij het instinct van een
Henry Ford. Zijn campagne voor ho
moseksualiteit sluit naadloos aan op
het bezit van Europa's grootste dis
cotheek voor homo's.
Richard werd geboren op 18 juli
1950. Hij ging naar een privé-school,
maar een poging om hem op Eton
College te krijgen mislukte. Hij kon
op school redelijk meekomen, maar
koesterde geen academische ambi
ties. Als 16-jarige verliet hij de
schoolbanken om een eigen krantje
op te zetten, Student Na een paar
jaar liet Richard het blaadje ter ziele
gaan, maar niet nadat hij in het
laatste nummer nog even zijn eigen
postorderbedrijf had gelanceerd.
Platenmaatschappij
Hoewel hij in het geheel niet in mu
ziek was geïnteresseerd, ging hij via
dit bedrijfje platen verkopen. Een
staking bij de posterijen bracht hem
er in 1971 vervolgens toe een eigen
winkel te openen en niet lang daarna
kwam ook de eigen platenmaat
schappij: Virgin Records.
Branson heeft sindsdien voor al zijn
zakelijke initiatieven de merknaam
'Virgin' gebruikt. Virgin Atlantic is
Bransons luchtvaartmaatschappij die
op Amerika vliegt, Virgin Cola zijn
niet-alcoholische drank, Virgin Vod-
ka het alcoholhoudende zusje.
Slechts twee keer week Branson van
die regel af. De eerste keer was toen
hij zijn eigen condoommerk op de
markt bracht, en zich realiseerde dat
Virgin Condoms (Maagdelijke Con
dooms) misschien niet zo'n succes
zouden worden. En daarna, toen hij
een fotomodellenbureau oprichte,
besefte hij dat Virgin Models mis
schien niet ideaal was (Kate Moss
bijvoorbeeld, een van Bransons mo
dellen, is naar verluidt geen maagd
meer).
