'Rozen voor vrouw Schmitz'
CIA verkeert in diepe crisis na Koude Oorlog
Feiten &Meningen
China onderdrukt
religie in Tibet
Woolsey stopt er
maandag al mee
ZATERDAG 7 JANUARI 1995
De Chinese autoriteiten hebben de bouw
van nieuwe kloosters en tempels in Tibet
verboden en zijn van plan het aantal mon
niken en nonnen te beperken. Dat staat in
officiële regeringsdocumenten.
„Het huidige aantal kloosters, monniken
en nonnen volstaat om te voorzien in de
dagelijkse religieuze behoeften van de mas
sa. We moeten deze zaak voorzichtig en
met geduld benaderen en de religie mag
zich nooit ongebreideld uitbreiden. Dat
staat in een richtlijn die is gepubliceerd in
de Tibet Daily, het officiële orgaan van de
Chinese communistische partij in Tibet.
Het artikel verscheen op 25 november, de
dag waarop een mensenrechtendelegatie
van de Verenigde Naties in Tibet aankwam,
maar bereikte pas deze week het in Londen
gevestigde Tibet Informatie Netwerk.
De officiële richtlijn wijst zeven 'duidelij
ke problemen' aan die moeten worden 'op
gelost'. „Er zijn kloosters geopend zonder
toestemming van de autoriteiten en er is te
veel religieuze activiteit. De godsdienst
heeft een nadelige uitwerking op de pro
ductiviteit en verstoort het dagelijks leven
van de mensen." Als een onthutsend feit
wordt gemeld dat „sommige partijleden
zich bijzonder enthousiast hebben getoond
over het deelnemen aan religieuze activitei
ten".
De Chinese autoriteiten maken zich met
name bezorgd over de afscheidingsbewe
ging in Tibet. In de regeringspublicatie,
wordt beweerd dat „een aantal religieuze
instituten door een handjevol contra-revo
lutionairen worden gebruikt en als contra
revolutionaire bases functioneren. We moe
ten aan het licht brengen hoe de Dalai La
ma de godsdienst gebruikt als een dekman
tel voor zijn politieke doeleinden."
Op papier garandeert de Chinese grond
wet vrijheid van religie. Maar de rege
ringspublicatie verschaft inzicht in de reali
teit in Tibet: „Het toezicht op kloosters,
monniken en nonnen moet worden geïn
tensiveerd. We moeten een wettelijke limiet
stellen aan het aantal monniken en nonnen
en de monniken en nonnen moeten beter
worden geïnformeerd over patriottisme en
de wet. Het Tibetaanse boeddhisme dient
zich te hervormen en zich aan te passen
aan het socialistische systeem."
Peking heeft zich in het afgelopen jaar
ook harder opgesteld tegen politieke acti
visten. Onlangs kwam een geheime zwarte
lijst aan het licht met de namen van 49 dis
sidenten die nu in het buitenland wonen en
niet meer naar China terug mogen keren.
De lijst bevestigt het vermoeden dat promi
nente activisten het land wel mogen verla
ten, maar vervolgens niet meer mogen te
rugkeren.
De lijst is getiteld '49 overzeese leden van
reactionaire organisaties die momenteel
onder bijzondere controle staan' en werd in
mei 1994 uitgegeven door het ministerie
van1 openbare veiligheid. Alle studentenlei
ders van de pro-democratische beweging
van 1989 die naar het Westen zijn gevlucht,
staan opde lijst, evenals voormalige politie
ke gevangenen die naar de Verenigde Sta
ten mochten vertrekken.
Mensen die China op eigen kracht via on
dergrondse kanalen zijn ontvlucht, worden
op de lijst aangeduid als 'categorie één per
sonen'. Wanneer ze naar China terugkeren,
moeten ze 'onmiddellijk worden gearres
teerd, ondervraagd en gerechtelijk ver
volgd'.
PEKING TERESA POOLE
VERTALING: MARGREET HESLINGA
Het uitzichtloze bestaan van een 'witteillegaal
Een verblijfsvergunning voor illegalen met een 'wit' arbeidsverleden: het voorstel van staatssecretaris Schmitz (justitie) moest vooral helderheid
brengen. Onder druk van de Raad van State probeerde ze de ongeschreven en allang toegepaste regels in een wettelijk jasje te steken. Politiek Den
Haag reageerde als door een adder gebeten. Niet zozeer het plan zelf viel slecht bij de politiek, alswel de manier waarop Schmitz de zaak naar buiten
bracht. Ze had van tevoren niet met de Kamer overlegd. Het plan verdween in de ijskast. Tot teleurstelling van de zeer selecte groep buitenlanders
die aan de eisen voldoen en even een glimp van een normaal bestaan opvingen.
Wat zou hij de staatssecretaris
graag een bos bloemen geven.
Mooie rozen, en een zoen op
beide wangen. „Vrouw Schmitz
verdient het", vindt Moham
med. „Ze gaf me weer hoop. Ik
woon al zo lang in Nederland.
Al die jaren heb ik hard gewerkt,
belasting en premies betaald.
Hoe kunnen die hoge heren in
de politiek zo slecht over ons
denken?"
Mohammed is een wandelend
voorbeeld van de 'geïntegreerde
allochtoon'. Woont en werkt al
meer dan de helft van zijn leven
in Nederland. Spreekt de taal
vloeiend en wil naar de avond
school om zich verder te ont
wikkelen. Bepaald geen man die
aan het heersende stereotype
van de dealende of verslaafde il
legaal voldoet.
Zo^n dikke twintig jaar geleden
verliet Mohammed het ouder
lijk huis in de bergachtige stre
ken van oostelijk Marokko. Een
baan zat er in zijn vaderland
niet in. Mohammed kuste zijn
ouders vaarwel en stapte op het
vliegtuig naar Nederland. Drie
weken later vond hij een baan.
Als schoonmaker, ergens in de
Randstad.
„Ik was zo blij dat ik eindelijk
wat geld in handen kreeg. Mijn
eigen geld, ik kon ermee doen
wat ik wilde." Naar een ver-
blijfs- of werkvergunning vroeg
het bedrijfsleven niet. En van
een koppeling van computerbe
standen of papiercontroles door
de arbeidsinspectie had nog
nooit iemand gehoord. Zo kreeg
de illegale Mohammed een SO-
FI-nummer en werd hij inge
schreven bij het bevolkingsre
gister, de afdeling huisvesting,
de bedrijfsvereniging, het zie
kenfonds. Keurig en stipt op tijd
droeg hij premies en belastin
gen af.
Mohammed trad in het huwe
lijk, in Marokko, maar durfde
zijn vrouw aanvankelijk niet te
laten overkomen. Achttien jaar
lang leefde hij gescheiden van
vrouw en kinderen. Tot twee
keer toe probeerde hij een ver
blijfsvergunning te krijgen: in
1975 en 1981 kregen buitenlan
ders die konden aantonen dat
zij achttien maanden 'wit' bij
dezelfde baas hadden gewerkt
een Nederlands paspoort. Mo
hammed greep ernaast. Hij was
enkele keren van werkgever ver
anderd en kwam steeds een
paar maanden tekort om aan de
eisen te voldoen.
Al meer dan tien jaar werkt hij
Amsterdam 1981. Illegale buitenlanders in de rij bij de vreemdelingenpolitie. Als zij konden aantonen dat zij achttien maanden 'wit' bij dezelfde baas hadden gewerkt, kregen z
blijfsvergunning. Voor Mohammed was dat niet weggelegd.
bij zijn huidige baas. De naam
van het bedrijf, zelfs het soort
werk mag op geen enkele voor
waarde in de krant. „De direc
teur weet niet dat ik illegaal
ben, en zou het ook nooit ac
cepteren. Ondanks het feit dat
hij vreselijk tevreden over me is.
Ik zou me geen raad weten als
ik deze baan zou kwijtraken."
Mohammed startte weer een
verblijfsprocedure en werd ge*
doogd totdat de vreemdelin
gendienst hem halverwege de
jaren tachtig opriep. Moham
med ging, op aanraden van zijn
toenmalig raadsman. Tot zijn
ontsteltenis hield de politie hem
aan en werd hij teruggestuurd
naar Marokko. „In Casablanca
heb ik meteen mijn baas gebeld
en gezegd dat ik wegens fami
lieproblemen weg moest. Ik kon
hem moeilijk vertellen dat ik
was opgepakt door de politie."
De leugentjes om bestwil, de
smoezen, de voortdurende
waakzaamheid om je niet te
verspreken. Die 'overlevings
technieken' zijn Mohammed en
zijn lotgenoten tot een soort
tweede natuur geworden. Ille
gaal zijn betekent ook voortdu
rend leven met de angst om als
een dief in de nacht te worden
Met een toeristenvisum kwa
men zijn vrouw en jongste kind
over naar Nederland. Moham
med liet ze inschrijven bij het
ziekenfonds, en betaalde de
premies, ook toen de twee weer
terugkeerden naar Marokko.
Had hij zijn twee zonen nu ook
maar laten komen en inge
schreven. Nu is het te laat; sinds
drie jaar vraagt ook het zieken
fonds naar een verklaring van
de vreemdelingenpolitie.
Het gezin van Mohammed is
gebroken. Sinds anderhalfjaar
wonen vrouw en dochter weer
in Nederland. Het zevenjarige
meisje zit inmiddels op school.
Daar heeft Mohammed open
kaart gespeeld en het school
hoofd verteld dat hij illegaal
was. De twee zonen bleven ach
ter in Marokko, bij opa en oma.
Steeds weer klinken in hun
brieven bittere verwijten en ver
driet door. „Ik heb geprobeerd
mijn jongens uit te leggen dat ik
illegaal ben. Ik kan ze niet op
school doen, niet verzekeren te
gen ziektekosten, geen normaal
leven bieden. Ze begrijpen me
niet. Dat vreet aan je, als va
der."
In de loop der jaren zag de
Marokkaan vrienden en colle
ga's die net als hij jarenlang ille
gaal waren en een witte baan
haddeh, wèl worden beloond
met een verblijfsvergunning.
Mohammed adviseerde een
neef zelfs welke stappen hij
moest ondernemen voor het
felbegeerde papiertje. „Hij
kreeg het wel, ik niet. Terwijl
onze situatie hetzelfde is. Daar
word je echt ziek van."
De Raad van State moet daar
precies zo over hebben gedacht.
In november verscheen een
groep illegale arbeiders voor de
rechtbank. Justitie kreeg de
wind van voren: Schmitz moest
het willekeurige hap-snap-be-
leid eerst maar eens tot een
deugdelijke wet omtoveren. De
staatssecretaris stuurde de Raad
van State een brief waarin het
informele beleid werd bevestigd
en maakte haar plannen vorige
maand openbaar. CDA, WD,
D66, een ruime kamermeerder
heid reageerden woest. De
staatssecretaris had 'in het ge
niep' een beslissing genomen.
Realiseerde Scluhitz zich wel
wat een 'aanzuigende werking'
dit voorstel voor nieuwe illega
len zou hebben?
„Volslagen onzin", zo reageert
Mohammeds huidige advocaat.
„Ook de politiek weet dat Justi
tie de afgelopen jaren aan heel
wat mensen op geheime basis
een verblijfsvergunning heeft
verstrekt. Het begrip illegaal
heeft echter zo'n emotionele la
ding gekregen, dat een voorstel
als dat van Schmitz niet meer
verstandelijk wordt berede
neerd."
ARCHIEFFOTO
Met knikkende knieën meldde
Mohammed zich afgelopen
week bij de vreemdelingen
dienst in zijn woonplaats. „Daar
hoorde ik dat ik een grote kans
maak op een verblijfsvergun
ning. Ik weet dat de politieke
partijen het niet met de staats
secretaris eens zijn. Maar ze
kurinen me beter vermoorden,
dan me terug te sturen. Een ver
blijfsvergunning, dat betekent
dat ik me eindelijk een com
pléét itiens kan voelen. Dat ik
mijn baan behoud, de straat op
kari,'zonder angst. Dat ik mef
mijn gezin'op vakantie kan. En
dat ik onze baby, die vandaag óf
morgen wordt geboren, kan in
schrijven bij de gemeente."
ROTTERDAM JOLANDE VAN DER GRAAF
Op verzoek van de geïnterview-
Na externe conflicten kwamen de interne aan het licht
e ontslag van de di
recteur van de Amerikaanse
Centrale Inlichtingendienst
(CIA) James Woolsey wordt
door velen gezien als een symp
toom van de chronische crisis
waarin de CIA na afloop van de
Koude Oorlog verzeild is ge
raakt.
Tijdens de twee ambtstermijnen
van president Reagan (1981 -
1988) werd door de CIA een uit
gebreid netwerk van spionnen
opgebouwd. Het was de laatste
fase van het conflict tussen Oost
en West. Maar toen de Koude
Oorlog eindigde met de ineen
storting van de socialistische
blok, raakte dit netwerk verou
derd.
Toen de externe vijand ver
dween, kwamen latente conflic
ten binnen de organisatie naar
buiten. Zo zou binnen de ClA
een arrogante cultuur heersen,
zou de immense bureaucratie
efficiënt werken belemmeren en
zou er ook nog eens een 'muur
van geheimen' bestaan.
Veel van deze problemen kwa
men vorig jaar aan het licht
toen de dubbelspion Alrich
Ames werd ontmaskerd. Ames
had negen jaar lang gevoelige
ClA-ir.formatie aan Moskou
doorgespeeld, zowel voor als na
het uiteenvallen van de Sovjet-
Unie.
Ames had nooit problemen met
zijn superieuren gehad, al vond
menigeen binnen de organisatie
dat er hij er een levensstandaard
op nahield die hij zich met een
gemiddeld ambtenarensalaris
nooit had kunnen veroorloven.
Wel was hij een keer door de
mand gevallen bij een test met
een leugendetector.
Nog onlangs kwamen een aan
tal Congrescommissies die zich
met de CIA bezighouden er ach
ter dat er een investering van et
telijke miljoenen was gepleegd
in een nieuw gebouw. Over die
investering waren de commis
sies nooit geraadpleegd. Tegelijk
deed een vrouwelijke CIA-func-
tionaris, die in Jamaica gestatio
neerd was, een boekje open
over gevallen van seksuele inti
midatie die door de organisatie
zouden worden getolereerd. Na
dat ze met deze praktijken naar
buiten kwam, werd ze ontsla
gen.
„De cultuur binnnen de CIA
moet worden veranderd, en dat
is een zware opgave. De heer
Woolsey heeft daartoe al vroeg
een poging ondernomen, maar
hij is er toch niet in geslaagd het
proces werkelijk op gang te
brengen", zei de Democratische
senator Dennis DeConcini. Hij
is voormalig voorzitter van de
Speciale Commissie voor de In
lichtingendiensten en een
scherpe criticus van de afgetre
den CIA-directeur.
Wat bekend geworden is als de
'CIA-cultuur', begon zich te ont
wikkelen onder de voormalige
CIA-directeur William Casey in
de jaren tachtig. In die tijd, de
Reagan-jaren, verdubbelde de
CIA in omvang. Het aantal ope
raties tegen landen die be
schouwd werden als bondgeno
ten van de Sovjet-Unie, dat door
Reagan was uitgeroepen tot
'Rijk van het Kwaad", werd fors
uitgebreid.
Casey behaalde met zijn organi
satie in die jaren enkele klinken
de overwinningen, zoals bij
voorbeeld via de steun aan de
islamitische rebellen die tegen
het door Moskou gesteunde be
wind van Afghanistan streden.
Ook gaf de CIA steun aan de te
genstanders van het Sandinisti- -
sche Nationale Bevrijdingsfront,
dat in 1979 de Nicaraguaanse
dictator Anastasio Somoza ten
val bracht. De hulp die de ClA
aan de 'contra-rebellen' gaf,
leidde in 1989 tot het electorale
verlies van de sandinisten.
Ook recruteerde Casey agenten
achter het IJzeren Gordijn,
steunde de ClA de rooms-ka-
tholieke kerk tegen het
James Woolsey.
nistische bewind in Polen en
droeg ze bij aan de verkiezings
overwinningen van presidents
kandidaten in El Salvador en
Panama.
Maar tegenover deze successen
stonden ook een paar opmerke
lijke mislukkingen, zoals de par
ticipatie in het Iran-Contra
FOTO CPD
schandaal en de falende opera
ties in Cuba, waar Casey infor
manten aanstelde die al snel
voor het Cubaanse regime gin
gen werken. Hetzelfe gebeurde
in het voormalige Oost-Duits-
land.
Volgens een analyse van het
dagblad The Washington Post is
het onvermogen van de CIA om
dubbelspionnen in eigen rang
te ontmaskeren onder meer te
wijten aan de uitdijende bu
reaucratie. Ook zouden aan het
personeel te lage eisen worden
gesteld. De agenten werden bij
voorbeeld niet langer gerecru-
teerd onder de afgestudeerden
van de beste Amerikaanse uni
versiteiten. Dat gebeurde wel
tijdens de Tweede Wereldoor
log, de 'gouden jaren' van de
Amerikaanse spionagedienst.
De uitbreiding van het perso
neelsbestand leidde ertoe dat er
nauwelijks mensen werden ont
slagen. Zo konden middelmati
ge oudere functionarissen tot
wie Ames die op al zijn missies
faalde ook wordt gerekend in
rang blijven stijgen. Kort nadat
het Iran-Contra schandaal zich
ontvouwde, stierf Casey en liet
hij de CIA over aan William
Webster, die op zijn beurt werd
opgevolgd door Robert Gates en
William Woolsey.
De positie van Woolsey werd
uiteindelijk onhoudbaar toen
een meerderheid in het Congres
hem een falend beleid verweet
met betrekking tot de zaak
Ames. Woolsey trad uiterst zwak
op in deze affaire en liet na di
rect in te grijpen, zo was de ge
dachte.
Hoewel een intern rapport de
aanbeveling deed om 23 men
sen te ontslaan die verantwoor
delijk waren voor de onterechte
promoties die Ames te beurt
waren gevallen, koos Woolsey
voor een reprimande van de be
trokken ambtenaren en riep hij
op tot een beperkte reorganisa
tie van het personeel. Ook was
Woolsey tegen de instelling van
een commissie van toezicht op
het werk van de ClA.
Tenslotte werd zijn positie er
ook niet sterker op doordat hij
niet behoorde tot de kleine
kring van vertrouwelingen van
president Bill Clinton. Dit ge
brek aan rugdekking maakte
hem uiterst kwestbaar voor de
golf van kritiek die losbarstte na
het bekend worden van de spio-
nageaffaire.
Op de komende directeur rust
de zware taak om de CIA te re
organiseren. Maar een zinvolle
reorganisatie kan alieen worden
doorgevoerd als er voor de in
lichtingendienst ook een nieu
we taak wordt geformuleerd, of
op zijn minst een duidelijk on
derscheid wordt gemaakt tussen
kerntaken en secundaire doel
stellingen, luidt de algemene
opinie in de Amerikaanse poli
tiek en de media.
WASHINGTON IPS
De scheidende CIA-directeur James Woolsey zal maandag
al de deuren van zijn kantoor sluiten. Woolsey had aange
boden tot eind januari aan te blijven om de benoeming
van zijn opvolger te vergemakkelijken. Maar nu de Repu
blikeinen het heft in handen hebben genomen deze week
in het Congres, leek het Woolsey beter nu te vertrekken.
De CIA-directeur stond onder hevjge kritiek van het Con
gres wegens het grote budget van zijn dienst, een geheim
bouwproject ter waarde van 310 miljoen dollar en de,
zoals velen meenden, onvoldoende maatregelen tegen de
superieuren van de spion Aldrich Ames.
WASHINGTON AP
TOM JANSSEN
