In Praag
leeft het
verleden
weinig aan
Praagse politie
Beroofde
toerist heeft
De middeleeuwse Karelsbrug
als de Place du Tertre, in file
langs de zerken op de joodse
begraafplaats, landerige
tieners die hotdogs eten,
oppassen voor zakkenrollers.
Praag wordt getekend do.or
het toerisme, maar behoudt
vooralsnog zijn
onvergelijkelijke charme.
Ook voor wie geen knoedels
lust.
PRAAG RENÉ DE COCQ
Je wordt er zó vaak aangesproken
met de uitdrukking wechsel, wechsel,
dat je op een gegeven moment nau
welijks de neiging kunt onderdruk
ken dat te gaan beschouwen als een
gezellige groet. Sterker nog, je hebt
de neiging het zelf te gaan gebrui
ken. Dat kun je in Praag beter niet
doen, want het op straat wisselen
van geld schijnt nog steeds verboden
te zijn. En hoewel er maar weinig
politie in het straatbeeld te beken
nen is, weet je maar nooit. Lezen we
daar niet op een T-shirt de tekst KGB
is still watching you?
De illegale praktijken van de
straatwisselaars, waartegen in fol
ders en gidsen nadrukkelijk wordt
gewaarschuwd, lijken overigens ten
dode opgeschreven. Niet zozeer
door actief vervolgingsbeleid van de
Tsjechische overheid, maar meer
door het oprukken van de heden
daagse elektronica. Met je doorde
weekse Nederlandse pinpasje ruk je
vrijwel uit alle muurgeldautomaten
zonder problemen de gewenste hoe
veelheid geldige kronen en de wisse
laars staan een eindje verderop be
teuterd toe te zien. Daar gaat hun
handel.
Hun dominante plaats in het
Praagse straatbeeld is trouwens al
lang overgenomen door het feno
meen van de groepstoeristen. In
kluitjes van een stuk of dertig zie je
ze langs de bezienswaardigheden
schuiven. Ze worden voorafgegaan
door een gids die voortdurend een
vlaggetje, een parapluutje of een
boekje omhooghoudt opdat de
groepsleden kunnen verifiëren of ze
nog steeds achter de goeie 'leider'
aanlopen.
Praag, al eeuwen beschreven als
de mooiste stad van Europa (of min
stens van Midden-Europa), is een
toeristentrekker van allure. Terecht.
Het oude stadscentrum is fenome
naal gelegen aan weerszijden van
een slinger van de Moldau-, volgezet
met prachtige Boheemse barok (in
de eerste helft van deze eeuw verrijkt
met fraaie Jugendstil), patriciërshui
zen, kerken, paleizen, theaters,
kloosters. Het wordt gedomineerd
door de spectaculaire burcht aan de
linkeroever, en telt een serie schitte
rende bruggen waaronder de be
faamde Karelsbrug. Je voelt er ook
het verleden: de plattegrond is nog
exact dezelfde als vijfhonderd jaar
geleden. De stad kwam heelhuids
door de oorlogen.
Pompeus
Natuurlijk heeft veertig jaar commu
nisme zijn sporen nagelaten. Ook
Praag is niet gespaard gebleven voor
de aanbouw van deprimerende be-
PRAAG »A.J. VAN VUREN
De Amerikaanse astronoom Clark Chapman en zijn
vrouw arriveerden afgelopen jaar op een zaterdagavond
met de trein in Praag. Chapman bestudeerde de bot
sing van 'de komeet Shoemaker/Levy met Jupiter en
kwam daarover een lezing houden. Anders dan afge
sproken, was er niemand om hen af te halen. Terwijl
Chapman op verkenning ging, wachtte zijn vrouw met
de bagage op het lege perron. Al gauw kwamen er twee
mannen naar haar toe, die vroegen of zij al een onder
komen had in Praag en of zij misschien daarbij konden
bemiddelen. Ineens greep één van hen een koffer en
het duo verdween snek ln die koffer zat de computer
van Chapman met zijn lezing en wetenschappelijke ge
gevens.
Na een zoektocht op het politiebureau aangekomen,
bleek de dienstdoende brigadier de zaak alleen via een
tolk te willen behandelen. Toen die er eindelijk was,
werd moeizaam een lang proces-verbaal opgemaakt.
Veel tijd ging verloren met het doorvragen naar het
nummer van de gestolen computer, dat Chapman even
niet paraat had. Van opsporing was intussen geen spra
ke. Toen Chapman de volgende dag het nummer van
zijn computer vond en dat wilde doorgeven aan een
politiebureau in de buurt, wilde men hem niet te woord
staan.
Deze zaak is niet uitzonderlijk en trok alleen maar
aandacht omdat Chapman een belangrijk man is. Vorig
jaar bezochten 72 miljoen buitenlanders Tsjechië en dit
jaar zullen dat er nog meer zijn. Ze worden aangetrok
ken door de lage prijzen. Maar de keerzijde is de snel
toegenomen misdaad. Volgens majoor Valasek, woord
voerder van de Praagse politie, komen zelfs misdadi
gers uit andere Oosteuropese landen naar Praag om
een graantje mee te pikken. Zij worden geholpen door
de buitenlanders zelf, die soms wel erg dom en zorge
loos te werk gaan. Nog altijd laten toeristen zich verlei
den tot voordelig geld wisselen op straal om later te
ontdekken dat zij ongeldige bankbiljetten of waardelo
ze Poolse valuta hebben gekregen.
Ook toeristen, die van tevoren geen onderkomen
hebben besproken, worden het slachtoffer van lieden
die willen 'helpen' bij het vinden van slaapplaatsen.
Diefstal en beroving komen vaak voor. Vorig jaar meld
den zich ongeveer tweehonderd Nederlanders bij de
ambassade omdat hun paspoort samen met andere be
zittingen was gestolen. Verder zijn auto's erg in trek. In
heel wat Oosteuropese landen is het niet moeilijk een
gestolen auto van nieuwe papieren en een nieuw ken
teken te voorzien. Volgens Valasek zjjn er in Praag in de
eerste helft van dit jaar 4.037 auto's gestolen, waarvan
er maar 398 zijn opgespoord.
Het doen van aangifte bij de politic, is dikwijls een
frusterende affaire. Er zijn veel klachten omdat agenten
eenvoudig weigeren proces-verbaal op te maken. Om
er vanaf te zijn, verwijst men het slachtoffer liever naar
zijn of haar ambassade. De politic ontkent dat deze
praktijken zich voordoen en komt met het argument
dat er te weinig personeel is. Maar er is meer aan de
hand. Bij het oudere en dus hogere politiepersoneel
valt een zekere nostalgie te bespeuren naar het vorige
regime. Toen was de politie weliswaar evenmin geliefd,
maar wel gerespecteerd. Misdaad was zeldzaam en ie
der kende zijn plaats. Na de omwenteling liet president
Havel in de euforische sfeer van die dagen niet alleen
de politieke gevangenen vrij maar ook veel gewone
misdadigers.
Anderzijds moesten veel communisten de politie ver
laten en werden de bevoegdheden van de politie inge
perkt en afgestemd op de rechtsstaat. De politie is ge
demoraliseerd en geneigd de politici de schuld te ge
ven. Die lieten tenslotte alle misdadigers vrij, kortwiek
ten de politie en stonden toe dat de maatschappij ver
wilderde. Nu zoeken zij het zelf maar uit.
Maar de politie heeft ook terechte grieven.,Bezit dat
door de communisten werd onteigend, is teruggegeven
aan de vroegere eigenaars en in dat kader verdween
vooral in het oude centrum Praag - menig bureau. Bo
vendien is de huisvesting soms erbarmelijk. I let beroep
heeft weinig aantrekkingskracht en het is erg moeilijk
nieuw personeel te werven. Bijgevolg daalt de kwaliteit
van de politie en dat is op straal pijnlijk goed zichtbaar.
Jas aan,
pet op,
sjaal om en
snel een
paar zonnige
zomergidsen
halen.
tonwoonbuurten en pompeuze re
geringsgebouwen, en het kent de
groezelige industrieterreinen die op
een of andere manier zo kenmer
kend zijn voor steden in het voorma
lige Oostblok. Er valt ook veel in te
halen: gebouwen en plaveisel zijn,
zeker als je je enkele meters buiten
het toeristische brandpunt waagt,
slecht of niet onderhouden. En hoe
verder je van de Karelsbrug Verwij
derd raakt, des te prominenter wordt
de grauwsluier.
Aan de andere kant verandert
Praag door de toevloed van westerse
toeristen in hoog tempo in een wes
terse stad. Dat zie je niet alleen aan
de geldautomaten maar ook aan de
winkels, de banken, de fastfood-res-
taurants. Het westelijke einde van
het beroemde langwerpige Wen-
ceslasplein (vroeger een paarden
markt), dat deel uitmaakt van het
voetgangerswinkelgebied, ontwikkelt
zich tot een rommelig en rumoerig
trefpunt voor Praagse jongeren, die
verveeld in groepjes rondhangen,
hotdogs etend, een beetje dollend,
wachtend tot de discotheken open
gaan.
De Karelsbrug, de schilderachtige
eeuwenoude verbinding tussen de
twee Moldau-oevers, is op weg de
Place du Tertre van Midden-Europa
te worden. De smalle brug staat op
droge dagen vol met sneltekenaars,
souvenirstalletjes, straatartiesten,
muzikanten, semi-artistieke snuiste
rijen. Daartussendoor laveren de
toeristen. Al dan niet in busgroeps
verband. Op zichzelf is die ontwikke
ling logisch en begrijpelijk, en je
daar een keertje doorheen wringen
is niet erg. Maar waar je in Parijs de
Place du Tertre desgewenst eenvou
dig kunt vermijden, is dat bij de
Praagse Karelsbrug vrijwel ondoen
lijk. Praag-kenners raden je aan de
brug een keertje in de vroege och
tend te bezoeken, als de stalletjes
houders er nog niet zijn.
Joodse kwartier
Filevorming kun je ook verwachten
in het voormalige joodse kwartier,
als je daar de synagogen en de oude
joodse begraafplaats wilt bekijken.
Eerst in de rij voor entreekaartjes,
dan dte volgepakte beroemde Oude
Nieuwe Synagoge in en dan maar
schuifelen langs de bankjes in de ge
bedsruimte. Op de achterkant van
het ticket staat een plattegrondje
met de andere markante punten in
het kwartier, dus je hebt even de illu
sie dat je met dat kaartje daar ook in
kunt. Dat is een misvatting: eerst
weer in de rij voor weer een entree
kaartje, en dan mag je in de rij de
begraafplaats op: een spectaculaire
verzameling van duizenden verzakte
zerken waaronder achttienduizend
mensen zijn begraven, in lagen bo
ven elkaar.
Maar het meest indrukwekkend is
de voormalige Klausen-synagoge
(daar mag je met dat tweede kaartje
zowaar ook in), die dienst doet als
monument voor de door de nazi's
omgebrachte Tsjechische joden. Na
de Zesdaagse Oorlog tussen Israël en
zijn buren verbrak Tsjechoslowakije
de banden met Israël en lieten ae
communistische machthebbers de
namen overkalken. Nu worden de
tienduizenden namen opnieuw aan
gebracht, en de aanblik van die mu
ren laat niemand onberoerd.
Twee plaatsen in Praag worden
vooral gekenmerkt door het niet
stoppend geklik van camera's. Ten
eerste is daar het grote marktplein
bij het raadhuis met in de toren een
reusachtig, astronomisch uurwerk,
een van de beroemdste blikvangers
van de stad. De Dood trekt aan een
klokketouw, .twee luikjes openen
zich, Jezus en zijn apostelen trekken
langs, de luikjes sluiten zich en de
haan kraait: dit alles in sneltrein
vaart.
Ten tweede is daar het zogenoem
de 'gouden straatje' dat zich bevindt
in de burcht op de andere oever. Er
gaan veel verhalen over, het 'goud'
zou slaan op het feit dat alchimisten
hier vroeger goud probeerden te ma
ken. Het is een steegje aan de uiter
ste zijkant van de vesting met piep
kleine middeleeuwse huisjes, alle
maal keurig geschilderd in de in de
ze regio gebruikelijke pastelkleuren
en vrijwel allemaal in functie als
(souvenir)winkeltje. Het is pittoresk
maar tegelijk ook het Marken van
Praag.
Je hoeft niet van het kleurige en
grillige Boheemse glas te houden of
van de kleffe, smakeloze Boheemse
knoedels. En je treft er McDonald's,
Kodak, Sony en Visa. En je moet je
t?fs goed wegstoppen als je je in een
menigte of een rij waagt. Maar een
bezoek aan Praag heeft zo'n bijzon
dere uitstraling, dat een eerste ken
nismaking nog steeds voor de mees
te mensen leidt tot een soort ver
liefdheid op de stad: daar wil je nóg
wel een keer naar toe. En nog een
keer. Al moet je in de rij.
Info: Het ANVR-Reisbureaus. Rei
zen naar Praag zijn opgenomen in
zo goed als alle steden reisprogram
ma's van de grote touroperators.
Praag wordt getekend door het toerisme, maar behoudt vooralsnog zijn charme.
