'Het gaat in Tsjetsjenië om
toekomst van democratie'
Arabische wereld werkt aan haar 'wedergeboorte'
Feiten Meningen
Politiek is
muisstil over
AO W-fraude
'Kip voelt zich echt
happy in legbatterij'
VRIJDAG 6 JANUAR11995
2
December 1992. De sociale dienst in Gro
ningen heeft 78 van haar 18.000 bijstands
klanten onderzocht en sluit niet uit dat 25
van hen frauderen door stiekem samen te
wonen. De Tweede Kamer slaat op tilt en
eist in een spoeddebat opheldering van de
staatssecretaris van sociale zaken, lanuari
1995. De Sociale Verzekeringsbank (SVb)
constateert mogelijke fraude met de AOW
door 34.000 gepensioneerden. De politiek
viert vakantie en kamervragen blijven uit.
Het riekt naar meten met twee maten. In
het 'Groninger Bijstandschandaaldat
achteraf nauwelijks iets om het lijf bleek te
hebben drong het CDA zelfs aan op een
parlementaire enquête, het zwaarste onder
zoeksmiddel dat de Tweede Kamer heeft.
Dezelfde eis zou het CDA twee maanden la
ter nog eens herhalen, nadat een gedateerd
en volstrekt niet representatief onderzoek
naar wel liefst 96 Rotterdamse bijstandsge
rechtigden in de publiciteit kwam.
Des te opmerkelijker is de huidige politie
ke stilte rond de vermeende AOW-fraude.
De Sociale Verzekeringsbank die het oude-
renpensioen verstrekt, maakte deze week
bekend dat op 17.000 adressen twee gepen
sioneerden ingeschreven staan die evenwel
elk de hogere AOW voor alleen staanden in
casseren. Dat kan duiden op fraude. Een lu
cratieve zaak voor de ouderen. Twee keer
de alleenstaande-AOW levert 2.860 gulden
bruto per maand op, tegen 1.980 gulden
voor de samenwonenden. Het frauduleus
verkregen voordeel bedraagt 10.560 gulden
per jaar.
Als alle 17.000 door de Verzekeringsbank
opgespoorde AOW-stellen frauderen, kost
dat de belastingbetaler jaarlijks 180 miljoen
gulden. Nu zal een deel van de AOW'ers die
één adres delen wel degelijk recht hebben
op de uitkering voor alleenstaanden omdat
zij een aparte huishouding voeren. Ander
zijds heeft de Sociale Verzekeringsbank mo
gelijk niet meer dan het topje van de ijsberg
zichtbaar gemaakt. Gepensioneerden die er
een postadres op nahouden of hun eigen
woning onderverhuren, blijven immers bui
ten beeld.
Reden genoeg om als politieke partij aan
de bel te trekken. „Fraude is fraude en dat
moet worden bestraft", verzekert WD-
woordvoerder Van Hoof. Als voorvechter in
de strijd legen de uitkeringsfraude heeft zijn
partij recht van spreken. ,,Of het belasting-,
bijstands- of AOW-fraude is, het kan en
mag niet", laat de WD'er nog strijdvaardig
weten. Om vervolgens muisstil de gebeurte
nissen af te wachten. Net als zijn collega's
van PvdA, D66, CDA of welke partij dan
ook. Geen enkele daad om de krasse woor
den inhoud te geven.
„Dat is niet nodig", meent Van Hoof. „De
Sociale Verzekeringsbank heeft de mogelij
ke fraude toch geconstateerd? En gezegd er
iets aan te doen? Alle betrokkenen krijgen
toch een briefje thuis?" Correct, maar gold
voor de vermeende bijstandsfraude destijds
niet hetzelfde? Ook daar was het de uitke
ringsverstrekker zelf (de sociale dienst) die
de zaak aanzwengelde. En bleef het niet bij
een briefje maar werden de betrokkenen
vereerd met huisbezoek en werd hun doop
ceel gelicht.
Dit alles onder vurige aansporing van met
name WD en CDA. Uiteindelijk werd het
huisbezoek voor bijstandsklanten zelfs wet
telijk in ere hersteld en kwam er een geheel
vernieuwde Bijstandswet. Juist om samen-
leeffraude, zoals nu bij de AOW aan de orde
is, te voorkomen.
Van Hoof rechtvaardigt deze straffe reac
tie met een verwijzing naar 'de politieke
omstandigheden'. Er was meer mis met de
bijstand: 'zwart' en 'wit' werken met een
uitkering, een bureaucratische uitvoering.
Maar bovenal was de politiek rijp voor de
hardere aanpak.
Wat betreft de fraude met AOW is dat niet
het geval. Oud is vertrouwd, is het adagium
voor politieke partijen. En ook een beetje
zielig. Geen politicus die het in zijn hoofd
haalt huisbezoek bij AOW in te voeren. Of
de plicht, zoals in de nieuwe Bijstandswet
opgenomen, zelf aan te tonen echt alleen te
wonen.
Zeker niet nadat de ouderen vorig jaar
massaal naar het PSV-stadion togen als
protest tegen de voorgenomen bevriezing
van de AOW. En sinds de twee ouderenpar
tijen zeven kamerzetels bezetten, zijn de
andere partijen ervan doordrongen dat de
2,1 miljoen AOW'ers maar liefst 35 zetels
vertegenwoordigen. De AOW is heilig ver
klaard, zeker twee maanden voor de verkie
zingen van de Eerste Kamer.
Het is ook niet voor niets dat de enige be
zuiniging binnen de sociale zekerheid die
sneuvelt, die op de AOW is. Terwijl de op
brengst daarvan (445 miljoen) nog niet de
helft is van de korting op de kinderbijslag.
De vrees bij ouderenbonden voor een 'hek
senjacht' op AOW'ers, komt dan lachwek
kend over. Het tegendeel is eerder waar. De
dubbele moraal van de politici maakt dat zij
zich muisstil verborgen houden in hun va
kantiebungalows.
DEN HAAG MARC PEEPERKORN
Bijna onopgemerkt door het lawaai rondom de
Israëlische nederzettingen en de gewelddadige
dood van Palestijnse politiemannen, is deze week
het grote Arabische verzoeningsavontuur begon
nen. Afgelopen maandag begon de secretaris-ge
neraal van de Arabische Liga, Esmat Abdelme-
guid, een tiendaagse rondreis door het Golfge-
bied. Hij wil in de komende maanden de belang
rijkste twistpunten in de Arabische wereld uit de
wegruimen.
Als dat lukt, kan de sinds de Golfoorlog zo onge
veer in coma liggende Arabische Liga nieuw le
ven worden ingeblazen. De Arabische media
spreken nu al geestdriftig over een 'wedergeboor
te van de Arabische wereld', maar succes is alles
behalve verzekerd.
Het startschot voor Abdelmeguids missie werd in
feite eind vorige maand gelost, tijdens de Arabi
sche mini-top. In de Egyptische havenstad
Alexandrië vergaderden toen de Syrische presi
dent Assad, koning Fahd van Saudi-Arabië en
gastheer president Hosni Mubarak. Het was een
opmerkelijke bijeenkomst, niet in de laatste
plaats omdat Assad en Fahd nog maar zelden
hun land verlaten.
In de slotverklaring beloofden de drie leiders de
rol van de Arabische Liga te versterken. Ze deden
een beroep op de Arabische landen hun onder
linge twisten bij te leggen. Irak werd te verstaan
gegeven dat alleen de uitvoering van alle Veilig
heidsraad-resoluties zijn terugkeer in het Arabi
sche kamp mogelijk zal maken. Mubarak en Fahd
stelden zich onverkort achter de Syrische onder
handelingspositie in het conflict met Israël en de
wereldgemeenschap werd uitgenodigd te helpen
bij het opruimen van 'de hindernissen die Israël
opwerpt op de weg naar vrede'. Ten slotte riepen
de drie leiders op tot het verbannen van wapens
voor massale vernietiging, 'speciaal kernwapens',
uit het Midden-Oosten.
De mini-top wekte irritatie in Israël, al deed voor
al minister Peres (buitenlandse zaken) erg zijn
best begrip te tonen. Maar ook hij kon zijn teleur
stelling over de Egyptische politiek niet helemaal
verbergen. Het lijkt erop dat president Mubarak
bereid is wat zijn relatie met Israël betreft een
paar passen terug te doen om andere Arabische
landen de gelegenheid te geven aansluiting bij
Cairo te krijgen.
De Israëlische president Ezer Weizman kreeg bij
zijn recente reis naar Egypte nul op het rekest
toen hij Mubarak uitnodigde voor een tegenbe
zoek en de Egyptenaren zijn al enige tijd aan het
lobbyen voor internationale steun om Israël het
verdrag tegen de verspreiding van kernwapens te
laten ondertekenen. Dat Mubarak zich in Alexan
drië zonder meer uitsprak voor het Syrische
standpunt in de onderhandelingen met Israël
was een nieuwe tegenvaller voor de regering-Ra-
bin.
Toen Peres eerder deze week in Cairo was, kreeg
hij van de Egyptische president de verzekering
dat de slotverklaring van de mini-top zich niet te
gen het vredesproces richt, maar juist vrede wil
bevorderen. En zo ziet men dat in de Arabische
wereld ook. Het Egyptische semi-offïciële dag
blad 'Al-Ahram' schreef dinsdag dat de grote ver
deeldheid in het Arabische kamp op dit moment
het grootste gevaar voor de vrede vormt. Volgens
het commentaar is de situatie alleen maar ver
slechterd 'doordat veel Arabische landen zich ge
voelig tonen voor de Israëlische logica, waarbij de
vruchten van de vrede worden geplukt nog voor
er sprake is van een echte terugtrekking uit de
bezette Arabische gebieden'. Het was dan ook
geen toeval dat koning Hussein van Jordanië niet
voor de mini-top was uitgenodigd.
Als het gaat om de verhouding tot Israël is er in
de Arabische wereld nu sprake van een driede
ling. Er zijn twee landen, Egypte en Jordanië, die
officiële betrekkingen onderhouden met de jood
se staat. Een aantal andere, waaronder Marokko,
Tunesië en de Golfstaten, heeft de eerste stappen
op de weg naar formele relaties gezet. De rest
maakt nog pas op de plaats.
De verzoeningspogingen van Abdelmeguid zijn
er onder meer op gericht de Arabische landen te
rug te brengen op het spoor van coördinatie. Bij
de vredesconferentie van Madrid, in de herfst van
1991, hadden ze immers afgesproken alleen geza
menlijk vorderingen te maken in het onderhan
delingsproces met Israël. De economische confe
rentie van Casablanca, drie jaar later, heeft nog
eens duidelijk gemaakt hoe weinig daarvan te
recht is gekomen. In de Arabische media is Casa
blanca bijna algemeen afgeschilderd als een
doorzichtige poging van Israël om naast zijn mili
taire ook zijn economische overheersing van het
Midden-Oosten te vestigen.
Abdelmeguid zal proberen de landen die naar
zijn oordeel te veel haast maken bij hun toenade
ring tot Israël terug te fluiten. Op die manier zou
den ze de Syrische onderhandelingspositie kun
nen versterken. Al-Ahram schrijft dat bij de ver
zoeningspogingen 'het afsluiten van het dossier-
Irak' de hoogste voorrang moet krijgen. Niet voor
niets is Abdelmeguid zijn toernee begonnen in
Koeweit. Hij wil bovendien herstelbetalingen.
De verzoeningsverwachtingen in de Arabische
wereld zijn hoog gespannen. Zo schrijft de Syri
sche regeringskrantAl-Ba'ath„De gebeurtenis
sen in het nieuwe jaar zullen bewijzen dat Israël
heeft misgerekend en dat de Arabieren een natie
vormen die wordt gekenmerkt door overleving,
wedergeboorte en overwinning."
Of de poging van Abdelmeguid inderdaad meer
inhoudt dan de periodieke Panarabische opris
ping zal nog moeten blijken. Als het hem niet lukt
de lidstaten in het gareel te krijgen, zal zijn Arabi
sche Liga in ieder geval niet meer bij bewustzijn
komen.
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Mensenrechtenactivist Kovaljov, luis in pels van Jeltsin
Boris Jeltsin moet hem de afgelopen weken hebben vervloekt. Sergej Kovaljov (60)voormalig dissident en
gevangene in de Sovjet-goelag, bleek meer dan opgewassen tegen de Russische gewelds- en propaganda
machine die over Tsjetsjenië rolde. Vanuit het hol van de leeuw het presidentieel paleis van de
Tsjetsjeense leider Doedajev in het centrum van Groznyhield hij Rusland en de wereld wakker met
alarmmeldingen over het onrecht dat de Tsjetsjeniërs door het Kremlin werd aangedaan.
Sinds 1 januari heeft elke Nederlandse kip in een leg
batterij vijftig vierkante centimeter extra leefruimte ge
kregen. Tenminste, als zijn baas grotere hokken heeft
gekocht of het aantal kippen per kooi heeft terugge
bracht. De pluimvee-branche verzet zich heftig tegen
de nieuwe regels. Het gaat de Stichting Lekker Dier ech
ter nog lang niet ver genoeg.
Ongeveer veertig procent van de pluimveehouders ne
geert de nieuwe regels. Ze hebben zes jaar de tijd gekre
gen om hun kooien hieraan aan te passen. Nu die over
gangsperiode is verstreken, maakt de Algemene Inspec
tiedienst (AID) zich op voor controles.
De Nederlandse Organisatie van Pluimveehouders
meent echter dat de pluimveehouders veel te weinig
tijd is gegund. „De exacte normen zijn pas half augus
tus 1994 in de Staatscourant gepubliceerd"zegt secre
taris A. May. Op dat moment waren de nieuwe legkip
pen al besteld. In veel legbatterijen zitten nu dus nog
steeds vijf in plaats van vier kippen. Pas over een jaar,
als deze generatie is afgevoerd als soepkip, zullen de
meeste pluimveehouders aan de normen voldoen.
Ook als de pluimveehouders meer tijd krijgen om het
aantal kippen per hok terug te brengen, dan staan wei
nig boeren te trappelen. Een Puttense pluimveehouder,
die zijn naam met het oog op de AID liever niet in de
krant wil, zit al enige tijd aan te hikken tegen deze
'enorme kapitaalvernietiging'. Vier in plaats van vijf
kippen per hok moeten op zijn bedrijf voortaan dezelf
de huisvestingskosten rendabel maken. „En dat terwijl
de eierprijs op dit moment verschrikkelijk slecht is."
Kippenmagnaat Gert van Putten uit het nabijgelegen
Terschuur heeft zijn legbatterijen inmiddels wel ver
vangen. Zijn hennen hebben zelfs 550 vierkante centi
meter tot hun beschikking, zo meldt hij trots. Boven
dien plukt ook zijn bedrijf de vruchten van het ruimere
onderkomen. „De kippen leggen beter en er is minder
uitval. Ik ben de Dierenbescherming dankbaar voor de
nieuwe norm. Maar ze moeten nu niet verder dram
men, want anders kunnen we niet meer concurreren
met bijvoorbeeld de Verenigde Staten waar in één hok
acht kippen zitten."
Van Putten ziet zijn duizenden bruine en witte produk-
tiemiddelen als fascinerende, intelligente dieren. Ook in
hun gekooide woning. „Een kip voelt zich echt happy in
een legbatterij", is Van Puttens overtuiging. „Als ik bin
nenkom, zingt een kip zeker zo hard als een loslopende
kip."
De Stichting Lekker Dier denkt daar anders over. Kip
pen in legbatterijen hebben in hun getraliede onderko
men geen enkele gelegenheid om zich terug te trekken
op hun nest. Zitstokken en zandbaden om hun veren-
pak te onderhouden ontbreken, laat staan natuurlijk
daglicht en bewegingsvrijheid.
Volgens Lekker Dier gaat de nieuwe norm voor ruimere
huisvesting dan ook nog lang niet ver genoeg. De actie
groep hangt nog steeds het ideaal aan, waarvoor Lekker
Dier ooit werd opgericht: de volledige afschaffing van
de legbatterij.
BARNEVELD SIGRID VAN IERSEL
De Stichting Lekker Dier vindt de nieuwe regels voor leg
batterijen lang niet ver genoeg gaan. archieffoto
Een Tsjetsjeense vluchteling komt even bij met een kopje soep.
Kovaljov nam de afgelopen we
ken zijn taak, nagaan of in Rus
land de mensenrechten worden
geschonden, letterlijk. Op het
moment dat de Russische troe
pen aan hun traumatische
avontuur in Tsjetsjenië begon
nen, verschanste hij zich met
een aantal medewerkers in Gro
zny. Pas woensdag verliet hij
zijn post om een persconferen
tie in Moskou te kunnen geven.
Dagelijks ging Kovaljov ter plek
ke bekijken wat zijn geünifor
meerde landgenoten in Tsjets
jenië aanrichtten. Per telefoon,
telegram en brieven rapporteer
de hij zijn bevindingen aan het
Kremlin, de regering en de
Doema. Hij waarschuwde dat
het-militaire avontuur op een
catastrofaal verlies aan mensen
levens zou uitlopen.
Kovaljov was al in 1990 door
Jeltsin, toen nog parlements
voorzitter, aangesteld als voor
zitter van de parlementaire
menSenrechtcommissie. Twee
jaar later gaf Jeltsin, die tegen
over buitenlandse gasten graag
mocht pronken met een anti
communistisch kopstuk in zijn
entourage, hem de status van
presidentieel mensenrechtadvi-
Daar moet hij nu spijt van heb
ben. Kovaljov maakte Moskou
officieel voor leugenaars uit
toen aanvankelijk zelfs werd
ontkend dat Russische vliegtui
gen bombardementen uitvoer
den. Hij meldde persoonlijk de
eerste 42 burgerslachtoffers. Het
bezorgde de kleine rnan met de
grote bril en het gerimpelde
voorhoofd grote publiciteit in
Rusland en de wereld.
Door Kovaljovs optreden moest
Washington al op 22 december
de politiek van stilzwijgende
goedkeuring van de Kremlin-
politiek omzetten in actieve be
zorgdheid. Het dagblad Izvestia
riep hem uit tot de man van het
jaar.
Jeltsin, geïrriteerd na een zitting
van zijn Veiligheidsraad op 26
december, een dag voordat hij
zijn eerste bevel tot stopzetting
van dejjombardementen gaf:
„Ik heb waardering voor Koval
jovs optreden. Maar met gehuil
over schending van de mensen
rechten. over hoe hard het leven
wel is, bereik je niet dat mensen
een normaal leven kunnen lei
den."
Boris wilde dit verwezenlijken
door Doedajev en zijn aanhang
plat te bombarderen. Kovaljov
wenste aanvankelijk niet te ge
loven dat de man, van wie hij
zei 'Ik heb vier jaar met hem op
de bres gestaan voor de Russi
sche democratie', dit moedwil
lig deed.
„Hij wordt gemanipuleerd door
de krijgsheren in zijn omge
ving", zei hij eerst. Maar op 31
december, toen de tanks Groz
ny binnenrolden en de bom
men bleven vallen, kwam hij tot
een andere conclusie. „We
staan nu aan verschillende kan
ten van de barricade. Wat hier
gebeurt, heeft niets met Tsjets
jenië te maken, het gaat om de
toekomst van de democratie in
Rusland."
Voor Kovaljov, en velen in het
democratische kamp zijn dat
met hem eens, is Jeltsin van de
mocratische kampioen verwor
den tot machtsbeluste dictator.
Een staatshoofd dat zich met
leugens op de been moet hou
den, kan zijn president niet zijn.
Kovaljov: „Het gaat in Rusland
al lang niet meer om democra
ten en communisten. De strijd
wordt gevoerd tussen de partij
van de oorlog en die van de vre
de."
Kovaljov schaart zich met die
hartekreten in de lange rij van
voormalige dissidenten die
vanuit hun morele verontwaar
diging geen begrip meer kun
nen opbrengen voor zoge
naamd 'realpolitik'. Kovaljov wil
zich ook in de politiek door zijn
geweten laten leiden, zoals hij
dat zijn hele leven met grote
moed en inzet heeft gedaan.
In de jaren vijftig zette hij zich
als bioloog aan de Moskouse
universiteit al in voor rehabilite
ring van Stalins slachtoffers. Hij
gaf zijn loopbaan eraan toen hij
de latere Nobelprijswinnaar An-
drej Sacharov leerde kennen.
Kovaljov werd diens beste
vriend en naaste medewerker.
Hij zette zich in voor de Helsin-
ki-groep, voor Amnesty Interna
tional en ventileerde zijn anti
communistische ideeën in on
dergrondse bladen.
Net als Sacharov kreeg hij de
KGB op zijn nek. In 1975 werd
hij wegens anti-Sovjet-propa-
ganda veroordeeld tot zeven
jaar en drie maanden goelag.
Hij zat die straf geheel uit in het
Siberische strafkamp Perm 5.
Net als Sacharov en diens echt
genote Jelena Bonner raakte
ook Kovaljov snel teleurgesteld
in Sovjet-leider Gorbatsjov. Na
de dood van Sacharov zette hij
zich met Bonner en veel andere
dissidenten enthousiast in voor
Boris Jeltsin.
Bonner stapte vorige week al uit
de presidentiële mensenrecht -
commissie. Het moet gek gaan,
wil Kovaljov niet hetzelfde
doen. Jeltsin heeft hem al laten
vallen door een speciale men
Senrechtcommissie in het leven
te roepen, die ook geleid wordt
door een Kovaljov. Alleen is dat
een communist van het beton-
koppengenre. Duidelijker kan
eigenlijk niet.
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
