Elk Duits dorp heeft zijn Hitier
Algerijnen kunnen hun draai niet vinden in Frankrijk
Feiten &Meningen
Tijd rijp om in
te grijpen
in Suriname
Spaanse Osborne-stieren krijgen gratie
WOENSDAG 4 JANUARI 1995
2
Het is dit jaar vijftig jaar geleden dat Neder
land is bevrijd van de nazi-terreur. Er zal
ongetwijfeld veel worden herdacht en de
Majesteit is ons daarin voorgegaan in haar
kerstboodschap. De majesteit tracht in die
boodschap het loutere herdenken en herin
neren te overstijgen door ons te wijzen op
het vele actuele onrecht dat over de hele
wereld verspreid dag in dag uit plaats vindt.
Voor ons land geldt dat het onrecht heel
erg dicht hij huis gebeurt en mentaal gezien
plaats vindt vlak onder onze neus. Onze
voormalige kolonie en latere rijksdeel" Suri
name is sedert zijn onafhankelijkheid nau
welijks meer een dag gelukkig geweest. Al
snel werd duidelijk dat het land veel te klein
is en zijn bevolking te weinig omvangrijk
om een zelfstandige natie te kunnen zijn.
Dat is veel te duur en bovendien qua men
tale infrastructuur niet mogelijk.
De toenmalige bevolking was niet veel
omvangrijker dan die van een stad als Rot
terdam. Ook een dergelijke stad, met zoveel
meer kansen en mogelijkheden, zou het
niet lang kunnen opbrengen om in naakte
zelfstandigheid te
functioneren. De
kosten zouden niet
zijn op te brengen
en de mentale infra-
structuur zou bin
nen de kortste keren
ineenschrompelen.
Inmiddels wonen in
Suriname nog net
iets meer dan de
helft van het oor
spronkelijke aantal
bewoners, de ande
re helft woont in
Nederland. Alles bij elkaar telt het land nu
ongeveer 400.000 inwoners. De andere Su-
rinamers hebben met de voeten gestemd
en zijn het land inmiddels ontvlucht en
trachten in Nederland meer of minder ge
slaagd het hoofd boven water te houden.
Tussen de onafhankelijkheid in 1975 en
nu heeft zich heel wat afgespeeld in Surina
me. Aanvankelijk is men voortgegaan op de
samen met het moederland uitgestippelde
weg. Alras bleek echter dat de zittende poli
tieke elite meer oog had voor het eigen be
lang dan voor dat van de gewone mensen
in Suriname. Dat was altijd al zo geweest,
maar gedurende de relatie met Nederland
in hel verband van het koninkrijk binnen de
perken gehoudep. Nederland zag toe op
goed openbaar bestuur en op goede collec
tieve voorzieningen. Daardoor werd de Su
rinaamse politieke en economische elite
binnen de perken gehouden. Er was ook
toen al een systeem van cliëntelisme of
zoals we dat hier noemen vitamine R. Het
hebben van goede en invloedrijke relaties
hielp zeker bij het economisch en maat
schappelijk hogerop komen.
Het toezicht door het moederland, maar
vooral de mogelijkheden die onderwijs,
vooral ook in Nederland, en de collectieve
sector schiepen maakten de Surinamer niet
geheel en al afhankelijk van vitamine R. Na
de onafhankelijkheid komt daar in rap tem
po verandering in. Voor alles is voortaan vi
tamine R noodzakelijk. Het openbaar be
stuur corrumpeert daardoor in hoog tempo
en ook de economie bijft niet van corruptie
gespaard. Binnen de kortste keren kwam
men in Suriname zonder invloedrijke rela
ties en zonder bet nodige smeergeld ner
gens meer aan de bak.
In 1980 was de situatie zo onhoudbaar
geworden dat een aantal jonge sergeanten
uit het leger onder leiding van sergeant-ma
joor Bouterse eert militaire coup~ pleegde.
De inzet was een en al idealisme. De leger-
jongens wilden de vruchten van de econo
mie ook verdelen onder de gewone bevol
king. De coup was gericht tegen de corrupte
politieke en economische elite. De coup
werd zelfs officieus gesteund door het voor
malige moederland.
Maar sergeanten zijn nog geen landsbe
stuurders en al helemaal geen economen.
Al spoedig liep het idealisme van de leger-
jongens vast in de weerbarstige praktijk en
toen ze uit wanboop over de onverwachte
tegenstand in december 1982 ook nog aan
het moorden sloegen, was er geen weg te
rug meer. Nederland staakte de ontwikke
lingshulp en Suriname verzeilde alras in on
overkomelijke economische problemen.
In reactie daarop verlieten steeds meer,
dikwijls goed geschoolde, Surinamers het
land en vertrokken naar het koude Neder
land. De militaire junta gleed af naar mis
dadigheid en ontdekte de drughandel met
Colombia. In snel tempo kwam het land in
handen van de snel lerende militaire drug
maffia. Alles ging kapot behalve hun
drugimperium en de zaken van de oude po
litieke en economische elite. In de loop der
tijd raakte de nieuwe militaire drugelite ver
weven met het oude economische en poli
tieke establishment.
Sedert een paar jaar heet Suriname weer
een democratisch gekozen regering te heb
ben onder leiding van president Venetiaan.
Een regering die op zijn best regeert over
niets en op zijn slechtst de trekkepop is van
de oude en nieuwe elite van het land. Niets
functioneert inmiddels meer. Alles is kapot
en van openbaar bestuur is in dit land nog
nauwelijks sprake. In het eens welvarende
Suriname wordt nu honger geleden en lij
den veel jonge kinderep aan ernstige onder
voeding.
In mijn boek 'Aan het volk van Neder
land' uit 1992 riep ik op om het land van
deze boevenbenden te bevrijden en het
weer op te nemeh in het koninkrijk. Toen
werd ik voor gek verklaard. Ik denk dat de
geesten inmiddels zowel in Suriname als in
Nederland rijp beginnen te worden voor
een beheerste militaire ingreep vanuit Ne
derland. Het zal een weldaad voor de lij
dende Surinaamse bevolking zijn. Laat ik de
wens uitspreken dat het paarse kabinet de
ze missie in 1995 op zich durft te nemen.
Ik vrees evenwel 'dat we lijdzaam blijven
toezien. Het herdenken van onze eigen be
vrijding krijgt dan in dat licht bezien wel
iets heel vrijblijvends. Ik neem aan dat dat
niet de bedoeling is van de kerstrede van de
majesteit!
Israëlische journalist infiltreert in neo-nazibeweging
De Israëlische journalist Yaron Svoray, die vanavond in De Balie in Amsterdam een lezing houdt
over het neo-nazisme in Duitsland, is met de dood bedreigd. Neo-nazi's uit heel Europa zijn woe
dend op hem, omdat hij er in is geslaagd negen maanden lang onder Duitse neo-nazi's te vertoe
ven. Hij ontdekte onder meer internationale samenwerking tussen de fascisten in Duitsland en de
VS, en guerrillatrainingen van neo-nazi's in voormalig Joegoslavië. Svoray verzamelde bewijzen,
waarmee de neo-nazistische leiders tot een gevangenisstraf van 25 jaar kunnen worden veroor
deeld. Maar de Duitse regering is niet geïnteresseerd. Hij heeft het resultaat van zijn infiltratie
overgedragen aan het Simon Wiesenthal Centrum, het Amerikaanse Congres en de Duitse over
heid. Bovendien heeft hij over zijn ervaringen een boek geschreven, dat binnenkort in Nederland
se vertaling op de markt komt.
,,Die skinheads met hun fascistische leu
zen zijn slechts het topje van de ijsberg.
Ze zijn de werktuigen die buitenlanders
in elkaar slaan en vermoorden, hun hui
zen in brand steken. Maar ze zijn gemak
kelijk traceerbaar. Wat veel gevaarlijker
is, is de Duitse mentaliteit. In zijn hart
keurt de modale Duitser de acties tegen
buitenlanders goed. Ze hebben niets ge
leerd van hun geschiedenis."
Twee jaar geleden infiltreerde de Israëli
sche journalist Yaron Svoray (40) in de
Duitse neo-nazibeweging. Hij deed zich
voor als een rechtse,verslaggever van
Australische afkomst, die voor een Ame
rikaans weekblad 'het goede nieuws over
de beweging' wilde schrijven.
Om zijn ware bedoelingen te verbergen,
veinsde Svoray belangstelling voor de be
weging. Hij werd uitgenodigd een film
voorstelling bij te wonen. ,,We zaten met
een man of tien in een zaaltje. De film
speelde zich af in een Amerikaanse woes
tijn, waar een donker meisje van een jaar
of tien door mannen werd mishandeld en
verkracht. Op de achtergrond klonk Wag
ners Die Walkure. Daarna verscheen het
beeld van Adolf Hitler, omringd door jon
ge meisjes die bewonderend naar hem
opkeken. Het was ronduit walgelijk. Tij
dens de verkrachtingsscène zaten de
mannen in het zaaltje te masturberen."
De gebeurtenis veranderde Svorays leven
drastisch. Hij wilde meer te weten komen
over de neo-nazi's. Hij wilde infiltreren in
de beweging en zocht daarvoor financiële
steun bij het Simon Wiesenthal Centrum
in Los Angeles.
De Israëli vond tientallen documenten en
ander bewijsmateriaal over de misdaden
van de neo-nazi's. „Daarmee kunnen de
leiders tot zeker 25 jaar gevangenisstraf
worden veroordeeld. Ik heb de bewijzen
gegeven aan de Duitse autoriteiten, maar
die geloven me niet." Het tekent de sfeer
van instemming, die Svoray bij de Duit
sers meent te constateren. „Ik heb ter
reuracties van neo-nazi's meegemaakt.
Daarbij ben ik vier keer door de politie
gearresteerd, maar ik heb nooit één.
nacht in een cel hoeven zitten. We wer
den telkens vrij gelaten met de medede
ling: het is goed wat jullie doen, maar doe
het niet hier, niet in mijn dorp."
Svoray, zoon van een Duitse jood die vlak
voor de oorlog naar Palestina kon vluch
ten, heeft door zijn afkomst de schijn te
gen bevooroordeeld te zijn. „Dat begrijp
ik, maar dat is niet zo. Ik ben van een an
dere generatie. Ik ben geboren in een
kibboets, waar vooral overlevenden van
de holocaust woonden. En juist die men
sen praten nooit over wat ze hebben
meegemaakt."
Svoray is er zeker van dat het rechts-ex-
tremisme, vooral in Duitsland, zwaar
wordt onderschat. „Het wordt niet on
derkend als een gevaar. De Duitse poli
tiek wil niet geloven dat het neo-nazisme
meer is dan een stelletje bier drinkende
skinheads, die af en toe een Turk in el
kaar slaan. Maar het zit veel dieper. Ge
weld tegen buitenlanders wordt in Duits
land feitelijk niet afgewezen. De meeste
Duitsers houden niet van buitenlanders.
Hun aanwezigheid, die inderdaad zo af
en toe gepaard gaat met criminaliteit,
verstoort hun rustige en veilige leventje.
Ik kan me daar best wat bij voorstellen.
Die angst is vaak terecht. Maar er is een
verschil tussen 'niet houden van' en do
den. En dat laatste gebeurt steeds vaker."
Het zijn niet de skinheads die Svoray ver
ontrusten. De organisatiegraad van de
neo-nazi's stelt volgens hem nauwelijks
wat voor. „Er is weinig samenwerking.
Elk dorp heeft zijn eigen Hitler, die meent
de problemen van de buitenlanders te
moeten oplossen. Men kijkt alleen naai
de directe omgeving. Nee, daar ben ik
niet bang voor. De angst zit 'm in de on
uitgesproken goedkeuring van het ge
weld bij de gemiddelde Duitser", zegt
Svoray.
De roep om een 'sterke leider' wordt vol
gens hem steeds luider. „En niet alleen in
Yaron Svoray: „In zijn
hart keurt de modale
Duitser de acties te
gen buitenlanders
Duitsland, hoor. Overal in Europa zie je
die zogenaamde sterke leiders opstaan.
Kijk naar Le Pen, naar Zjirinovski, naar
Haider. Akkoord, zo'n idioot als Zji
rinovski hoefje niet serieus te nemen,
ook al stemmen vijf miljoen mensen op
hem. Maar Haider in Oostenrijk is een
man met uitstraling. Hij haalde bij de
laatste verkiezingen meer dan 27 procent
van de stemmen. Meer dan een kwart
van de bevolking! En als het zo doorgaat,
voorspel ik dat Haider over vier jaar de
macht heeft in Oostenrijk."
Het zal niet tot een nieuwe wereldoorlog
leiden, maar de behoefte in Europa om
het continent te 'schonen' van buitenlan-i
ders groeit. „Het fascisme is een kanker
gezwel dat steeds verder uitzaait. Ook
hier in Nederland. Die Rost van Tonnin
gen bij voorbeeld; ze stelt in feite niks
voor, maar ze komt wel overal, vooral in
de VS, om lezingen te houden. Zij verte
genwoordigt een glorieus verleden, waar-1
voor steeds meer belangstelling bestaat."
AMSTERDAM. JOSHEYMANS
Vluchtelingen niet echt welkom in voormalige moederland
Een Algerijnse mos-
limvrouw passeert in
de hoofdstad Algiers
een ruit met een ko
gelgat. „De extremis
ten schieten bijna al
tijd raak", zegt een
van haar naar Frank
rijk gevluchte landge- Isll
noten, foto archief
Farida Bekkouche vluchtte uit Algerije
omdat ze vreesde dat moslim-funda
mentalisten haar op het spoor waren.
Abdelkader Yefsah nam de wijk nadat
zijn neef werd vermoord. Toen Aziz
Smati vertrok was het al té laat. Hij ar
riveerde in Frankrijk op een brancard;
met vier kogelgaten in zijn lijf en zijn
benen verlamd, misschien voor altijd.
„De extremisten schieten bijna altijd
raak", zegt Smati, gezeten in een rol
stoel in het ziekenhuis Poincaré bui
ten Parijs.
Smati is 40 jaar en televisieproducent.
Farida Bekkouche 41 en journaliste.
Yefsah is 42 en professor. Alle drie be
horen tot de Algerijnse intelligentsia
die massaal het vaderland ontvlucht
en in het Westen lees Frankrijk
een*veilig heenkomen zoekt sinds de
fundamentalisten journalisten en in
tellectuelen als speciaal doelwit heb
ben uitgekozen in hun strijd voor eèn
islamitische heilstaat.
Binnen 18 maanden zijn in Algerije
meer dan 20 journalisten vermoord.
In totaal zijn meer dan 30.000 mensen
omgekomen in het politieke geweld
dat het land teistert sinds de afgelas
ting van de verkiezingen in januari
1992, die op een overwinning van de
moslim-fundamentalisten dreigden
uit te draaien.
De exodus van de Algerijnse intellec
tuelen baart Parijse functionarissen
zorgen. De Franse overheid heeft het
al moeite genoeg de uit Algerije ge
vluchte Franse onderdanen te huis
vesten; 1.200 van hen verblijven in
speciale opvangcentra.
Mochten in Algerije de fundamenta
listen de macht overnemen dan vreest
de Franse overheid een herhaling van
de 'hersenbloeding' die Iran jaren ge
leden van zijn intelligentsia beroofde.
Maar of de Algerijnen welkom zijn in
Frankrijk blijft de vraag. Tussen de Al
gerijnen en de Fransen bestaat al
sinds de Algerijnse onafhankelijk
heidsoorlog tussen 1954 en 1962 een
haat-liefde verhouding. Bovendien is
in Frankrijk de haat tegen Noordafri
kanen de laatste jaren opgeleefd.
In een recente opiniepeiling zei 62
prpcent van de Fransen te vinden dat
Algerijnse vluchtelingen niet toegela
ten moeten worden als de fundamen
talisten aan de macht komen. Het
rechtse dagblad France Soir waar
schuwde onlangs voor „een golf
vluchtelingen die de exodus van de
Cubaanse bootvluchtelingen tot een
kleinschalig toeristenuitstapje degra
deert", wanneer de moslim-extremis
ten de macht grijpen.
Frankrijk is bang en er zijn al tekenen
die erop wijzen dat de barmhartigheid
beperkt is. „De Franse houding komt
erop heer dat we getolereerd wor-
den", aldus Farida Bekkouche. „Zo
van: 'We kunnen jullie niet weigeren,
maar we helpen jullie niet een waar
dig leven te leiden'." Hoeveel Algerij
nen sinds 1992 naar Frankrijk zijn ge
vlucht waar al 850.000 Franse Alge
rijnen (of Algerijnse Fransen) leven
is onduidelijk.
Volgens de Algerijnse regering hebben
inmiddels duizend leraren en onder
wijzers het land verlaten. Het dagblad
El Watan schatte onlangs dat zo'n 200
journalisten zijn gevlucht. Zeker twee
Algerijnse kranten worden in Parijs
gemaakt, omdat de directie daar ver
blijft. In augustus en september nam
het aantal aanvragen door Algerijnen
voor politiek asiel in Frankrijk met 33
procent toe.
Op 15 februari werden er vier kogels
op de borst en buik van Aziz Smati af
gevuurd buiten zijn woning in Algiers.
„Het probleem is datje je moorde
naar niet kunt herkennen. Het kan ie
dereen zijn, zelfs een vriend", zegt
Smati. „De kerel die mij neerschoot
haalde iets uit zijn zak. Ik dacht aan
een casettebandje. Het bleek een no
titieboek met daarin een pistool ver
stopt. Geen seconde heb ik eraan ge
dacht dat die vent een terrorist was."
Bijna acht maanden verbleef hij in het
Parijse ziekenhuis en nu maakt hij
zich op om zijn overlevingskansen in
de Franse maatschappij te testen.
Veel gevluchte landgenoten kunnen
erover meepraten, over die onophou
delijke zoektocht naar papieren, on-
derdak en werk. Het leven als vluchte
ling in Parijs is net zo onzeker als het
leven als burger in Algerije.
„Ik ken journalisten die sich geen me-
trokaartje kunnen veroorloven. Ze
zeggen dat ze de voorkeur geven aan I
zelfmoord in Algerije", aldus Bekkou-
che. „Ik denk dat ze de weg kwijt zijn.
Ze draaien in het rond, als zieke men- i
sen", zegt Smati over zijn verbannen
kameraden.
Algerijnen die naar Frankrijk vluchten
krijgen speciale papieren die hen het
verblijfsrecht geven, maar hen verbie
den te werken. Elke drie maanden
moeten de papieren vernieuwd wor- j
den. In het najaar stopten de Franse
autoriteiten met het afgeven van visa
in Algerije. Een inreisvisum moet nu
per post in Frankrijk aangevraagd
worden.
Het spaargeld van Farida Bekkouche
is bijna op. Ze verhuist van het ene i
huis van vrienden naar het andere om j
een dak boven haar hoofd te hebben.
Terug naar Algerije durft ze niet. Dat j
geldt ook voor Abdelkader Yefsah.
„Maar als het geweld morgen stopt,
stap ik in het eerste vliegtuig naar
huis", zegt (je politicoloog. Hij is ge
trouwd met een Franse vrouw en ver
liet een jaar geleden Algerije, nadat
een neef van hem, een televisiepre
sentator, vermoord werd. Zeker zes
vrienden verloor Yefsah in het geweld.
„De doden zijn voor altijd dood. Het
is beter voorzorgsmaatregelen te ne-
PARUS ELAINE GANLEY
TOM JANSSEN
De beroemdste stier van Spanje heeft gratie gekregen. De
zwarte metalen reuzen die zich langs de Spaanse snelwe
gen verheffen, mogen blijven. Toen de Spaanse regering
in september een verbod uitvaardigde op advertenties
langs snelwegen, betekende dit ook het einde voor de 97
Osborne Veterano stieren, die al sinds 1957 reclame ma
ken voor de gelijknamige sherry. Maar het regeringsbe
sluit leidde in Spanje tot een storm van protest. De bevol
king kwam in het geweer, intellectuelen begonnen een
campagne en het kwam tot politieke ruzies.
Vroeger stond de naam van de sherry op de stieren te le
zen, maar toen wettelijke richtlijnen in 1988 reclame
langs snelwegen aan banden legden, werd de inscriptie
op de stieren zwart overschilderd. Maar zonder tekst le
ken de stieren nog groter, zwarter,^sterker en nobeler.
Als een perfecte vechtstier, met hooggehouden hoorns en
een alerte pose, nestelde het dier zich diep in de Spaanse
ziel als een symbool van mannelijkheid en vruchtbaar
heid. Kinderloze echtparen bedrijven de liefde in de scha
duw van de enorme testikels.
De Catalaanse regisseur Bigas Luna gebruikte de stier in
zijn beroemde film 'Jamon, Jamonwaarin acteur Jordi
Molla de stellage beklimt en de testikels van het dier aan
gruzelementen slaat. Osborne heeft een luxe uitgave ge
sponsord van Een enorme zwarte stier, een boek waarin
vooraanstaande kunstenaars hun visie geven op wat de
stier voor hen betekent. Ouders hoiiden lastige kinderen
in de auto bezig door hen het aantal stieren dat ze passe
ren te laten tellen. En nu de stier mag blijven, is hij feite
lijk uitgeroepen tot 'cultureel en artistiek erfgoed', met
kloten en al.
In het begin van de jaren vijftig was een lid van de sherry-
producerende familie, Rafael Osborne Macpherson (met
zo'n naam had de man net zo goed whisky kunnen pro
duceren) op zoek naar een reclame-stunt. De grafisch
kunstenaar Manoio Prieto kwam met het idee van de
zwarte stieren, die op de meest markante plaatsen in het
Spaanse landschap werden geplaatst, zodat ze al van gro
te afstand te zien waren. Landeigenaren werden betaald
in geld of kratten sherry.
Ooit telde Spanje 500 metalen stieren, maar de recessie
en de tand des tijds hebben de kudde teruggebracht tot
97. De kolossen wegen vier ton, hebben een oppervlakte
van bijna 150 vierkante meter en zijn 11,5 meter hoog. In
clusief de stellage en de betonnen sokkel weegt het hele
gevaarte zo'n 50 ton.
MADRID» PHIL DAVISON
VERTALING: MARGREET HESLINGA
