Feiten en fabels over
kanker in Nederland
Vuurtje bouwen niet zo'n kunst
Zuinige koelvriesapparatuur
Trends
Op de groei
Gezondheid
Slank worden na de feestdagen
Angst en lol in de hersenen
De wetgeving op het gebied van
energieverbruik wordt elk jaar
strenger. Miele brengt, vooruit
lopend op te verwachten wette
lijke maatregelen, een serie in
tegreerbare koel vrieskasten
met superisolatie. Dit kan een
energiebesparing van 50 pro
cent opleveren. Uiteraard zijn
voor die isolatie CFK-vrije
grondstoffen.
De apparaten, die per etmaal
1,8 kWh verbruiken, zijn voor
zien van een extra dikke isola
tielaag. In het koelgedeelte meet
die 70 mm en in het vriesge-
deelte is hij 90 mm dik. Omdat
de conventionele dikte ligt tus
sen 25 en 30 mm. Ruimteverlies
in de kast ontstaat niet want de
buitenmaat is 70 cm geworden
in plaats van de standaard 60
De apparaten zijn uitgerust met
allerlei extra's, zoals in hoogte
verstelbare deurvakken, elektro
nische temperatuurregeling,
koelzone met ontdooi-auto-
maat en eenvoudig te reinigen
glazen draagplateaus.
Fabrikanten van keukenmeube
len hebben inmiddels ook
staande inbouwkasten van 70
cm breed ontwikkeld.
Computerchips als sieraad
Computer chips zijn net als diamanten: een klein foutje be
tekent nog niet dat hun schittering afneemt. Het bedrijf Sili
con Valley Ware in Californie heeft sinds kort een contract
met de fabrikant Intel om van afgekeurde Pentium-chips
oorbellen, reverspelden, armbanden en sleutelhangers te
maken. Dianne Emerson, directeur van Silicon Valley Ware,
spreekt van een succes, vooral omdat mensen op het eerste
gezicht een computerchip niet herkennen en nieuwsgierig
vragen wat het sieraad nu eigenlijk is.
Om ze te beschermen krijgen de chips een laagje plastic,
waardoor er meteen een schittering overheen komt.
Emerson onderhandelt nu met Intel over de uitbreiding van
de modelijn met een horloge of een kettingriem opgebouwd
uit chips.
Open haard gestookt op hout of gas
Wie voor z'n kind liever een le-
dikantje wil dat jaren meegaat
dan een knus wiegje, ziet mis
schien iets in het heel flexibele
Lundia-kinderbedje.
Zolang de baby nog niet kan zit
ten wordt de bedbodem op een
hogere stand ingelegd. Dat
voorkomt bukken bij het opne
men of in bed leggen van de
kleine. En het kind lijkt niet ver
loren te liggen in een zee van
ruimte. Bovendien wordt bij dit
bedje speciaal doek geleverd
om door de spijlen te vlechten.
Zo ligt de baby lekker knus en
kan hij niet door tocht worden
belaagd. Dit spijlendoek is sa
men met een bijpassend dek
bedovertrek en sloop te koop in
vier kleuren ruitjes: roze, blauw,
geel en groen.
Zodra baby kan zitten gaat de
bodem omlaag en als het kind
kan staan nog iets lager. En om
dat zo'n peuter graag verder wil
kijken dan zijn efgen bed kan
het doek weer tussen de spijlen
Wie hout toch te veel gedoe vindt, kan een
stookeenheiden op gas, in de vorm van blok
ken of kolen aanschaffen. Zodra het gas ontsto
ken is lijkt het of er een echt hout- dan wel ko
lenvuur brandt. Om een gasvuur aan te steken
moet men meestal tot in de haard reiken om
een knop om te draaien, waardoor een elektri
sche vonk wordt opgewekt die het uitstromen
de gas ontsteekt. Het kolenvuur op gas van Ga-
zco heeft een paar bijzondere snufjes. Om niet
te hoeven bukken is er een elektrische bedie
ning via een schakelaar op de muur mogelijk
(zowel voor aan/uit als voor hoog/laag bran
den). Nog conformtabeler is het aansteken via
een infrarood afstandsbediening. Vanuit de
stoel het vuur ontsteken en hoger of lager scha
kelen.
Van dit ledikantje heb je een heel tijd plezier.
weggehaald worden.
Er kunnen zwenkwielen (uiter
aard met rem) of ronde bol-
pootjes onder het ledikantje
worden geschroefd. Het is in
blank vuren leverbaar en kan
dan naar wens worden afge
werkt met blanke lak of in een
van de vele sprankelende kleu
ren worden gebeitst. Bij het
bedje zijn andere meubeltjes
voor de kinderkamer te koop.
De meeste mensen zien er tegenop een blok-
kenvuur in de open haard te ontsteken. Maar
wie de truc kent draait er zijn hand niet voor
om. De Engelsen zijn meesters in het stoken
van zo'n vuurtje. Die hebben het dan ook over
'to build a fire' (een vuur bouwen).
Leg achter op het vuurrooster of de stookste-
nen een verfrommelde krant. Daarop een paar
handjes flinterdun gehakte aanmaalToutjes.
Steek de krant met een lucifer aan. Handig
hiervoor zijn de lange, speciale openhaardluci
fers. Aanmaakhoutjes fijn hakken vinden velen
een vervelend klusje. Stook je regelmatig de
open haard, hak dan meteen een flinke voor
raad, zodatje een paar weken vooruit kunt.
Gaat het vuur alleen op hoogtijdagen aan? Zorg
er dan vooral voor na het branden de -indien
aanwezige- klep in het kanaal te sluiten zodat
er niet dagelijks kamerwarmte door de schoor
steen verdwijnt. Wel voor het stoken weer
openzet. Anders staat in een mum van tijd de
kamer vol rook.
Open haarden de laatste jaren steeds vaker uit
gerust met een (afsluitbare) inzet, zodat men
het vuur ook achter glas kan bekijken. Dat geeft
minder stralingswarmte dan een open vlam
menspel, maar we branden de haard toch ook
meer voor de sfeer dan voor de warmte.
Inzetvuren
Het Jetmaster gasblokkenvuuï heeft een bedie
ning op handhoogte, vlak bij de haard tegen de
wand gemonteerd. Deze werkt op batterijen en
functioneert dus ook bij een onverwachte
stroomuitval.
Voor dit soort gasvuren is, behalve een gasaan-
voer, een afvoerkanaal nodig. Wie op een flat
woont waar zoiets niet voorhanden of te ma
ken is, zal genoegen moeten nemen met een
elektrisch schijnvuur (ziet er altijd wel een
beetje onecht uit en geeft geen warmte) of een
paar namaakblokken met daaronder een ver
warmingselement.
Inzetvuren, zowel elektrisch als op gas, kunnen
meestal zonder veel hak- en breekwerk in een
bestaande open haard worden geplaatst en zijn
bovendien in verschillende maten en uitvoerin
gen te koop, zodat er voor elke haard een pas
send vuur kan worden gevonden.
Gasblokkenvuur van Jetmaster; ook dit v
diening werkt op batterijen.
r kan op afstand worden bediend. De afstandsbe-
Gecombineerd
Vooral de gecombineerde huid - gedeeltelijk vet,
gedeeltelijk droog - zal baat hebben bij het gebruik
van de Marbert-crème Time Effect. Wie de dertig
jaar is gepasseerd weet dat de huid ouder wordt en
veerkracht verliest. Deze nieuwe crème doet daar
iets aan. De vrouw, die haar huid er direct gladder
en vitaler wil laten uitzien en tevens de veerkracht
van haar huid wil verbeteren, zal dadelijk resultaat
boeken, zegt het cosmeticahuis. Een potje van 30
milliliter komt op 54, een pot van 50 ml op 85.
Aztek
Een kruidige, echte r
geur is Aztek van Yves Rochel'.
Een geur waarin dragon, la
vendel, komijn, kruidnagel en
Oosterse roos is terug te vin
den. De verpakking is al even
stoer als de geur. Van Aztek is
er een eau de toilette (100 ml
39,95) en after shave (100 ml
29,95).
De nieuwe koelkasten van Miele hebben een dikke isolatiejas, maar
omdat ze 10 cm breder zijn dan de standaardkoelkast heb je geen ruim
teverlies. FOTO GPD.
SASKIA STOELINGA
Kanker is besmettelijk, aan een
druppel bloed kun je zo zien of
iemand kanker heeft. Hardnek
kige misverstanden die het Inte
graal Kankercentrum Amster
dam (IKA) nu eens heeft verza
meld en samengevoegd in een
informatief boekwerkje Feiten
en Fabels geheten.
De feiten zijn dat bijna vier van
de tien mannen en ruim drie
van de tien vrouwen kanker
krijgen. Jaarlijks worden in Ne
derland 52.000 personen voor
de eerste keer met kanker ge
confronteerd, 27.500 mannen
en 24.500 vrouwen. Het aantal
personen dat aan de aandoe
ning overlijdt bedraagt 35.500.
Het aantal nieuwe gevallen
neemt elk jaar met duizend toe.
In het totaal sterft dertig pro
cent aan kanker. Voor hart- en
vaatziekten wordt veertig pro
cent aangehouden.
Kanker is een verzamelnaam
voor een aantal verschillende
ziektes met verschillende oorza
ken. We kennen op dit moment
wel een aantal risicofactoren,
maar niet dè oorzaak. In Neder
land komen kanker van de long,
borst, darm en prostaat het
meest voor. Kanker van het oog,
de dunne darm, de penis, de
bijnier en de zwezerik, de eilei
ders en de moederkoek komen
ook in de meest andere lan
den weinig tot zeer weinig
Overigens is de vergelijking met
andere landen voor weten
schappers erg interessant.
Borstkanker komt hier bijvoor
beeld heel veel voor, terwijl in
China en Japan maar weinig
vrouwen met deze aandoening
worden geconfronteerd. Lever
kanker daarentegen scoort in
Nederland weer veel en veel
minder, terwijl in Azië en Afrika
dat een groot probleem is. Fac
toren in de voeding zouden ver
antwoordelijk kunnen zijn. On
danks veel onderzoek is nog
niet geheel duidelijk om welke
bestanddelen het zou gaan.
Per soort kanker zijn nog veel
meer feiten over de kans op
kanker, risicofactoren, sympto
men en klachtenbehandeling,
aantallen nieuwe patiënten en
het aantal sterfgevallen per jaar
in het boekje opgenomen.
Naast de feiten ook de veelge
hoorde fabels in druk gezet,
zoals: 'Aan de ernst van de bij
werkingen van de chemothera
pie kun je zien of het middel
goed werkt'.
Feiten Fabels is te bestellen
door overmaking van twintig
gulden op giro 5491818 van het
Integraal Kankercentrum Am
sterdam, postbus 9236,1006 AE
Amserdam.
Meer longkanker bij vrouwen
Longkanker is de meest v
komende kanker bij r
Bijna een kwart van alle
mannen die kanker krijgen,
lijdt hieraan, terwijl slechts
5% van alle vrouwen die kan
ker krijgen longkanker heeft.
Jaarlijks overlijden er onge
veer evenveel mannen aan de
gevolgen van longkanker als
dat er nieuwe patiënten zijn.
Bij vrouwen ligt deze verhou
ding iets gunstiger.
Omdat het aantal rokers
sinds de jaren zeventig onder
mannen flink is gedaald,
neemt in die groep longkan
ker langzaam af. Het aantal
vrouwen dat longkanker
krijgt, vertoont daarentegen
een sterke stijging. Reden:
steeds meer vrouwen hebben
de verleiding van het roken
niet kunnen i
Kalkoenen, reeën, konijnen, ganzen, runderen en
vis vormen het hoofdbestanddeel van het menu
tijdens de kerstdagen en nieuwjaarsviering.
Kerstbroden, stollen, oliebollen, appelflappen en
met suiker bepoederde sneeuwballen dienen ter
opvulling van de hongerige feestmagen.
Als 1995 eenmaal is ingezet is het voor velen weer
tijd om het overtollige vet weg te krijgen. Een
poosje wat minder eten en wat meer sport doet
wonderen. Maar dat geldt niet voor iederen.
Experimenten met ratten aan de Rijksuniversiteit
in Groningen hebben aangetoond dat eenmaal
aanwezige vetzucht niet is te bestrijden met even
pas op de plaats maken wat het eten betreft of
met sportieve activiteiten. Vetzucht - een over
matige ophoping van vet in het lichaam - blijft of
neemt zelfs toe. Mensen met dit verschijnsel kun
nen alleen van hun overtollige kilo's afkomen als
zij zich een beperkt dieet opleggen en dat ook
zonder te zondigen volhouden.
Sporten helpt niet veel om vetzucht te bestrijden,
beweert dr. A. Steffens, onderzoeker bij de vak
groep Dierfysiologie van de Groningse universi
taire instelling. „Vetzuchtigen kunnen hun over
gewicht alleen bestrijden door consequent gedu
rende langere tijd minder voedsel te gebruiken
dan ze lusten. Ze moeten dat ook na het bereiken
van het streefgewicht enige tijd volhouden, om
dat anders de regelmechanismen van het li
chaam ertoe neigen het gewicht weer snel naar
het oude niveau te brengen."
Negatieve gevoelens als angst en boosheid
worden in onze hersenen anders verwerkt dan
positieve gevoelens zoals bij voorbeeld blij
zijn. Dat blijkt uit ëen psychologisch onder
zoek van een vrouw bij wie door een zeldzame
aandoening alleen een heel bepaald hersenge-
biedje - de amandelkern of amygdala - ernstig
was aangetast. Dit gebiedje vormt een belang
rijk schakelstation tussen de ('hogere') hersen
schors en hersencentra die controle uitoefe
nen op onze gevoelens.
Door onderzoekers van de Universiteit van Io
wa in de Verenigde Staten werd aan de vrouw
foto's ep filmbeelden van mensen getoond
met een heel scala aan gezichtsuitdrukkingen.
Volgens onderzoeksleider dr. Antonio Dama-
sio scoorde de vrouw negatief in wat hij de
'Doris Day test' noemt: het laten zien een
filmfragment waarin Doris Day aan het gillen
is. Volgens Damasio kon de vrouw gezichtsuit
drukkingen op beelden waarop angst af te le
zen viel, niet thuisbrengen.
Daarnaast had ze ook moeite meerdere 'nega
tieve' gevoelens tegelijk, als een combinatie
van boosheid en verrast worden, uit elkaar te
halen. Met het herkennen van 'positieve' ge
voelens als geluk - maar ook van vertrouwde
gezichten - had ze echter geen problemen.
Volgens Damasio wijzen deze resultaten erop
dat de amygdala een centrale rol vervult in de
verwerking van signalen van angst tot (licha
melijke) reacties daarop, en dat de verwerking
van 'positieve' gevoelens via een andere her-
senweg plaatsvindt. Maar welke die laatste is,
weet nog niemand. Omdat men nog nooit ie
mand is tegengekomen die geen vrolijke ge
zichten kan herkennen, aldus psycholoog
Ralph Adolfs.
New Scientist; 17 december 1994.
SPREEKUUR
Waar rook is
Hij is net 62 geworden. Een
keurige, altijd goed in het pak
zittende man die in zijn arbeid
zame leven het familiebedrijf
gestaag heeft doen groeien, zo
dat hij er nu warmpjes bij zit.
Zijn twee zoons hebben het vo
rig jaar de zaak overgenomen
en hij geniet van letterlijk wel
verdiende rust. Hij is van plan
samen met zijn vrouw de verre
reizen te gaan maken waar hij al
jaren van droomt.
Plannen te over, maar nu zit hij^
in de spreekkamer en het lijkt
alsof van zijn aanstekelijke vita
liteit de fleur af is. Hij zegt zich
wat moe te voelen, en meer te
hoesten dan anders. Hij is een
forse roker en heeft al sinds jaar
en dag een rokershoestje. Ik
schat dat hij de afgelopen 40
jaar zo'n 360.000 sigaretten
heeft opgestoken. Een indruk
wekkende hoeveelheid, die je
echter makkelijk haalt als je een
pakje per dag rookt.
Waar hij zich het meest bezorgd
om maakt, komt pas in de loop
van het gesprek naar voren. Hij
heeft een paar keer, tijdens een
flinke hoestbui, een beetje
bloed opgehoest ,,en daar ben
ik knap van geschrokken, dok
ter." Zijn onuitgesproken vraag
blijft vooralsnog tussen ons in
hangen. Eerst kijk ik hem na,
maar afgezien van de afwijkin
gen die passen bij zijn overvloe
dig sigarettengebruik, vind ik
niets bijzonders. Ik leg hem uit
dat zijn bezorgdheid terecht is
omdat ophoesten van bloed al
tijd erg serieus genomen moet
worden, en dat hij daarom op
zeer korte termijn door de long
arts onderzocht zal worden.
„We moeten zeker weten of hier
niet iets kwaadaardigs achter
zit."
Iets kwaadaardigs. Longkanker;
Hoeveel mensen per jaar in Ne
derland longkanker krijgen, is
niet exact bekend. Het sterfte
cijfer wel. Elk jaar overlijden on
geveer 8000 mannen en 1000
vrouwen aan deze ziekte. Long
kanker is daarmee verreweg de
belangrijkste oorzaak van kan-
kersterfte bij mannen en de
ziekte zal binnen enkele jaren
bij vrouwen borstkanker van de
eerste plaats verdringen.
Nog geen eeuw geleden was
longkanker een zeldzame ziek
te. Het ophoesten van bloed
was destijds geen waarschu
wingssignaal dat er mogelijk
een kwaadaardige tumor in het
spel is, maar een teken van tu
berculose of van een hartge-
brek. Heden ten dage moet
bloed ophoesten gezien worden
als het eerste symptoom van
longkanker, en is het altijd een
reden in een ziekenhuis nader
onderzoek te laten verrichten.
Een kankercel trekt zich niets
aan van de wetten van het li
chaam. Hij verricht zijn taken
niet meer, maar deelt en groeit
ongebreideld, en trekt zich
daarbij niets aan van de gren
zen tussen weefsels. Tumoren
in de long bijvoorbeeld kunnen
vanuit het longweefsel door
groeien tot in het middenrif of
het sleutelbeen. Naast deze on
geremde groei ter plaatse kan
een tumor zich ook uitzaaien.
Via lymfe of bloed worden kan
kercellen versleept naar een an
dere plaats in het lichaam om
daar weer uit te groeien tot een
dochtergezwel (metastase).
Hoe een cel ertoe komt zich zo
te gedragen dat hij uiteindelijk
het hele organisme en daarmee
ook zichzelf vernietigt, is niet
tot in details bekend. Uit onder:
zoek is gebleken dat een gezon
de cel een aantal prikkels van
verschillende aard moet krijgen,
vóórdat hij kan degenereren tot
kankercel. Eén bepaalde prikkel,
initiator genaamd, brengt een
verandering teweeg in het erfe
lijk materiaal van de cel, het
DNA. Vervolgens zijn er andere
prikkels nodig, promotoren, die
de inmiddels veranderde cel er
toe brengen ongeremd te gaan
delen. In sigaretterook zitten
zowel promotor- als initiator-
stoffen, en het roken van siga
retten op zichzelf is dus vol
doende 'prikkelend' genoeg om
kanker te veroorzaken.
De huidige epidemie van long
kanker is vrijwel uitsluiten het
gevolg van het roken van siga
retten. Het oorzakelijk verband
tussen roken en het krijgen van
een longcarcinoom is zó buiten
alle twijfel aangetoond, dat het
de Amsterdamse hoogleraar
cardiologie, pof. dr A.J. Dun
ning, tot de volgende uitspraak
bracht: „Als morgen een hon
derdste van deze verbanden
werd aangetoond tussen het
eten van andijvie en darmkan
ker, dan werd de laatste krop
door de mobiele eenheid in be
slag genomen".
Het is inderdaad moeilijk te be
grijpen dat een stof, die met ze
kerheid kankerverwekkend is, in
Nederland niet alleen vrij ver
krijgbaar is, maar zelfs met
goedkeuring van de overheid
via de reclame aan ons wordt
aangeprezen.
Roken veroorzaakt longkanker.
Maar: niet bij .iedereen en niet
meteen. Pas na jaren krijgt een
gedeelte van de rokers één of
andere vorm van longkanker.
Dit uitgestelde en beperkte risi
co doet de meeste rokers gelo
ven dat het met die schadelijke
gevolgen wel niet zo'n vaart zal
lopen. Als de eerste sigaret di
rect zou leiden tot puisten,
wratten, haaruitval of andere
even hinderlijke als onschuldige
aandoeningen, zou het eerder
nagelaten worden dan nu, waar
het in Nederland jaarlijks één
derde van de kankerdoden eist.
Is eenmaal de diagnose long
kanker gesteld, dan kan slechts
één op de tien patiënten nog
hoop op genezing koesteren. Bij
de andere 90% is de kwaal al zo
ver voortgeschreden dat opere
ren geen zin meer heeft, en de
tumor slechts tijdelijk in z'n op
mars geremd kan worden. Vijf
jaar na het stellen van de dia
gnose leeft minder dan 10% van
de patiënten nog. Dit zijn bui
tengewoon treurig stemmende
cijfers, vooral wanneer men
zich realiseert dat lóngkanker
vrijwel volledig voorkómen kan
worden.
Al deze cijfers en (herwegingen
zijn voor mijn patient niet meer
van belang. Het onderzoek van
de longarts toonde aan dat in
zijn linker long een grote tumor
zit, die al in een aantal lym
feklieren is uitgezaaid. Zijn toe
komstplannen, het reizen, het
genieten van de kleinkinderen,
zullen moeten wijken. Hij zal
zijn 65ste verjaardag naar alle
waarschijnlijkheid niet meer
meemaken.
MARISKA KOSTER
