'Behandel mij niet als een dorpsgek'
Architect Isozaki als onruststoker
Frits Spits
Cultuur Kunst
Joseph Beuys vertrekpunt op
expositie jaren tachtig in Boymans
MAANDAG 2 JANUAR11995
-CHEF JAN RIJSDAM. C
Museummarkt in Den Haag
den haag In de gemeente Den Haag wordt op zondag 29 janua
ri voor de vierde de Museummarkt gehouden. In het Museon
staan dan van 12.00 tot 17.00 uur kraampjes waarin de Haagse
musea zich presenteren aan het publiek. De toegang is gratis.
Expositie in luchtvaartmuseum
schiphol» In het luchtvaartmuseum Aviodome op Schiphol zijn
tot en met 30 januari schilderijen te zien die de nationale lucht
haven als onderwerp hebben. De werken zijn gemaakt door
mensen die precies wisten wat ze aan het doek toevertrouwden:
ze zijn bijna allemaal werkzaam bij één van de op Schiphol ge
vestigde bedrijven.
Orkestwerken van jonge componisten
Amsterdam De jury van het Project Jonge Componisten heeft
voor de elfde editie van het project uit 45 inzendingen vijf or
kestwerken gekozen. Het betreft werk van de volgende compo
nisten: Gerda Geertens (Heartland), Hans Koolmees (Waters en
Wortelen), Peter van Onna (Rain, Steam and Speed), Toon Van-
devorst (Nachtvlinder) en Bart Visman (Orchestrales). Het Ne
derlands Balletorkest zal de nieuwe werken op 20 mei in de
Beurs van Berlage in Amsterdam i
PC Kunstprijs voor Ben Akkerman
Amsterdam De Enschedese kunstenaar Ben Akkerman krijgt de
PC Kunstprijs. Deze prijs, vijftigduizend gulden, is in 1990 inge
steld door de Coöperatie PC, de Amsterdamse Vereniging voor
Uitvaartbezorging. Akkerman krijgt de prijs op 9 februari uitge
reikt in het Amsterdamse Stedelijk Museum. Ben Akkerman, de
'meester van de lijn', heeft volgens de jury van de PC Kunstprijs
een 'relatief bescheiden, maar buitengewoon doordacht en
zorgvuldig opgebouwd oeuvre'. Max van Rooy, Rudi Fuchs en
Marien Schouten besloten onder meer daarom eendrachtig de
prijs aan hem toe te kennen. Akkerman, in 1920 in Enschede ge
boren, toonde al als jongen een onmiskenbaar teken- en schil
dertalent. Hij ontwikkelde zich vrijwel geheel als autodidact. Ge
durende het grootste deel van zijn leven had hij een ambtelijke
baan in zijn geboortestad.
Ex-vrouw Ringo Starr dood
Seattle Maureen Cox, de eerste vrouw van ex-Beatle Ringo
Starr, is vrijdag op 47-jarige leeftijd overleden aan de gevolgen
van leukemie. Maureen Cox was evenals de vier Beatles afkom
stig uit het Engelse Liverpool, maar woonde al jaren in Los An
geles. Ze was getrouwd met een van de oprichters van het Hard
Rock Cafe, Isaac Tigrett. Cox scheidde in 1975 van Ringo Starr,
met wie ze in 1965 was getrouwd. Uit het huwelijk kwamen drie
kinderen voort, Zak, Jason en Leigh. Van Tigrett had Cox een
dochter, de 7-jarige Augusta.
Tournee Tango Pasión
Het Argentijnse Tango Pasión maakt van 18 januari
t/m 18 februari een tournee door Nederland. Het gezelschap be
staat uit twaalf dansers, drie zangers en het orkest Sexteto
Mayor. Tango Pasión schildert een levend portret van de tango
bars en -cafés in Buenos Aires gedurende de jaren veertig. De
musical is geïnspireerd op de schilderijen van de Argentijn Ri-
cardo Carpani. Zijn landgenoot Hector Zaraspe tekende voor de
choreografie. De voorstelling is te zien van 18 t/m 25 januari in
het Amsterdamse Carré. Daarna onder meer Amstelveen (3 fe
bruari) en Rotterdam (10 en 11 februari).
Nieuw gezelschap in Amsterdamse Stadsschouwburg is volgens Gerardjan Rijnders onnodig
AMSTERDAM Ma>
mlth
Omdat Toneelgroep Amsterdam vanwege het Transfor
matorhuis minder voorstellingen in de Stadsschouwburg
geeft, vinden sommigen het tijd worden voor een nieuw
gezelschap dat zich toelegt op het klassieke repertoire
met een weliswaar vernieuwend, maar niet al te experi
mentele opvoeringswijze. Een soort Nationale Toneel,
maar dan met de Amsterdamse Stadsschouwburg als
huistheater. Directeur Cox Habbema van de Stads
schouwburg, gaf afgelopen week te kennen dat zij een ei
gen toneelgezelschap wil oprichten. De groep moet de
vaste bespeler worden van het gebouw aan het Leidse-
plein, maar ook voorstellingen geven buiten de hoofd
stad.
na, dat ik zo'n hekel heb aan het
lijsttoneel en aan de Amster
damse Stadsschouwburg. Maar
ik ben zo langzamerhand de
enige Nederlander die zich ge
specialiseerd heeft in het maken
van toneelvoorstellingen voor
met name dat lijsttoneel in de
Amsterdamse Stadsschouw
burg. Zeven jaar dpe ik dat al.
De periode bij onder meer Glo
be meegerekend, heb ik in to
taal als theatermaker een erva
ring van twintig jaar. Ik heb be
wezen dat ik het kan en ik vind
het nog steeds leuk. Alleen, er is
nog zoveel meer. En daar kreeg
ik geen ruimte voor. Daarom
hebben we bij Toneelgroep Am
sterdam bij die voormalige gas
fabriek zelf de mogelijkheden
gecreëerd."
Met de wereldpremière van
de toneelversie van Homerus'
epos 'Ilias' heeft Toneelgroep
Amsterdam die nieuwe theater
zaal medio november officieel
in gebruik genomen. Ondanks
een gemengde ontvangst in de
pers is het stuk met de ruim
10.000 bezoekers een pu
bliekstrekker. De laatste drie
weken was de voorstelling elke
avond uitverkocht.
„Het is een heerlijk theater,
waar heel veel kan. Het is er
ken, maar ook voor het publiek
is het een goed en comfortabel
theater. We hebben het gebouw
in principe voor twee jaar ge
huurd, maar dat contract wordt
wel weer verlengd."
Het wachten is nog altijd op
„Dat is helemaal niet nodig",
zegt Gerardjan Rijnders reso
luut. „Wij brengen hier twee
premières uit. En er zijn zoveel
voorstellingen van andere ge
zelschappen, die zeker in de
Amsterdamse Stadsschouwburg
best wel een week lang kunnen
staan. Dat nieuwe gezelschap
wordt automatisch derderangs.
De goede acteurs blijven liever
bij de gezelschappen waar ze
nu zitten."
Op de tegenwerping dat er
toch zoveel talentvolle, werklo
ze acteurs zijn die dolgraag aan
de slag willen en dat er heel wat
jonge regisseurs zijn die steen
en been klagen dat ze zo weinig
kansen krijgen, reageert Gerard
jan Rijnders vrij laconiek. „Goe
de acteurs komen vroeg of laat
altijd aan de bak en van die jon
ge regisseurs willen de meesten
niet de schouwburg in. Over het
algemeen zijn die regisseurs ge
wend met net afgestudeerden
van de toneelschool of met spe
lers die niet eens op de toneel
school zijn geweest, voorstellin
gen te maken. Dat leidt vaak tot
leuke produkties, maar regisse
ren is niet altijd alleen maar dat.
Dat hebben sommigen hier bij
Toneelgroep Amsterdam pijn
lijk ervaren, toen ze met vrij ge-
emancipeerde acteurs moesten
werken die ook heel goed weten
wat het vak inhoudt".
Lijsttoneel
„Iedereen praat iedereen maar
Gerardjan Rijnders: „De goede acteurs blijven liever bij de gezelschappen
het geplande nieuwe theater
complex, vlak bij de Stads
schouwburg in de buurt van het
Leidseplein, maar de gemeente
is nog steeds niet bij machte om
die plannen daadwerkelijk uit te
voeren. „Ik vind dat Amsterdam
recht heeft op een volwassen
toneeltheater."
Onbenul
„Voor mij mag Hans Croiset, of
wie dan ook in de Stadsschouw
burg een nieuw repertoire-ge
zelschap oprichten. Maar laat
ons onze subsidie behouden.
Die hebben we hard en hard
nodig. De overheid moet de
moed hebben om op basis van
kwaliteit keuzes te maken. Als
het wordt van: jongens gaan jul
lie maar gezellig fröbelen, of be
gin maar een oubollig gezel
schapje en hier heb je geld van
Toneelgroep Amsterdam, dan
zeg ik nee, want daar is het to
neel niet mee gediend".
„Er zijn genoeg schouwbur
gen in het land zonder eigen
huisgezelschap. Die draaien ook
en soms zelfs heel erg goed,
zoals in Utrecht en Groningen.
Dat kan in Amsterdam ook. Als
je die bundeling van kwaliteiten
van Toneelgroep Amsterdam
naar waarde weet te schatten,
dan ga je dat soort opmerkin
gen niet eens maken."
Gerardjan Rijnders heeft wel
eens gedreigd met opstappen,
zijn voorstellen na zo
veel jaar getouwtrek niet binnen
afzienbare termijn worden ge
honoreerd. Heeft hij soms leuke
aanbiedingen in binnen- of bui
tenland dat hij zo resoluut met
zijn portefeuille kan zwaaien?
„Peter Oosthoek heeft eens
tegen mij gezegd: als je meer
dan veertig procent van je tijd
kwijt bent aan bureaucratie en
politiek dan moet je stoppen
met je baan als artistiek leider.
Niet met regisseren. Die veertig
procent, daar ga ik ver over
heen. En dat gezever ben ik
meer dan eens beu. Dan wordt
de verleiding heel erg groot om
als freelance regisseur aan de
slag te gaan en op al die leuke
ARCHIEFFOTO CPD
aanbiedingen in te gaan."
„Aan de andere kant is mijn
betrokkenheid bij dit gezel
schap zo groot, dat ik me wel
een paar keer goed zou beden
ken om die stap werkelijk te
doen. Maar dat onbenul om je
heen, in de politiek, in de pers
en daardoor bij een deel van het
publiek, dat werkt behoorlijk
ontmoedigend. We maken bij
Toneelgroep Amsterdam de
mooiste voorstellingen van het
land, wat zeuren ze nou! Wees
blij met ons! En behandel mij
niet als een dorpsgek, die van
die leuke dingetjes roept, maar
die eigenlijk zijn bek moet hou
den en blij mag zijn dat hij so
wieso toneel mag maken."
Elke tien jaar een crisis brengt Japanse bouwmeester tot zijn vormentaal
Ma t/m vr: 12.00 -14.00 uur
Presenteert
KRO's Tijd voor twee
rotterdam ben maandag
Ruimteschepen, noemt hij zijn
gebouwen soms zelf. Een stad
huis, dat is neergedaald als een
ruimteschip, in een plaats die
voorheen nog zo kalm en vreed
zaam was. Of: een walvis die
rondtolt aan de voet van een
traditionele stenen kasteel
muur. Een gigantisch gestrand
zeilschip.
De gebouwen van de Japanse
architect Atara Isozaki zijn, om
met zijn eigen woorden te spre
ken, „stuk voor stuk vreemde
elementen die meermalen ver
warring stichten in hun omge
ving". Wanneer Isozaki een ge-
bouw ontwerpt, dan gebeurt er
wat. De omgeving raakt ontre
geld. Alle blikken dwalen, of ze
nu willen of niet, af naar zijn
vormen, die bestaan uit kubus
sen, cirkels, driehoeken.
Het is een beetje jammer dat
er op de grote Isozaki-tentoon-
stelling, die op dit moment in
het Nederlands Architectuurin
stituut in Rotterdam is te zien,
nauwelijks valt op te merken
hoe die bijzondere bouwwerken
van Isozaki hun directe omge
ving naar hun hand zetten,
daarop een inbreuk maken en
voor knetterend spektakel zor
gen. Het tegendeel daarvan is
j juist het geval. Hier staan twee
entwintig prachtig uitgevoerde
maquettes, in hun puurheid en
i' gedetailleerdheid verheven tot
ingetogen ideaaltypes van eer
lijk geschuurd en gezaagd hout.
Want zo ligt het, volgens Isoza
ki: kleur en omgeving leiden af
van de vorm, verstoren het
beeld en uiteindelijk de essentie
waarom het hem gaat.
Platonisch
1 Elke tien jaar wordt Isozaki door
een crisisperiode overmand,
I schrijft hij in het kleine boekje
dat de tentoonstelling begeleidt.
De belangrijkste trof hem eind
jaren zestig, begin jaren zeven
tig, toen in China de culturele
revolutie losbarstte en een zin-
derende vernieuwingsdrang de
[gehele westerse wereld op zijn
(grondvesten deed schudden.
Voor Isozaki was dat het mo-
I ment te breken met de 'moder-
«jnistische' stroming binnen de
architectuur. Om leegte na te
streven, in plaats van alles vrij-
W? iwel gedachteloos vol te bou-
|j| 'wen. Hij bekeerde zich tot het
gebruik van louter de klassieke
g3 'platonische lichamen', ofwel de
i oude vormen van vierkant, cir-
jjkel en driehoek. Die eenvoud
was vnnr hem een politiek ee-
baar om het modernisme af te
zweren, waarmee de architec
tuur naar zijn idee geen steek
verder kwam.
En inderdaad is het verschil
opzienbarend. In het begin van
de tentoonstelling wordt de be
zoeker geconfronteerd met de
nog jonge Isozaki, die zich laat
meevoeren door de verleidelijke
ideeën van zijn leermeester
Kenzo Tange. Die filosofeerde
over gigantische wooncom
plexen om de problemen van
overvolle steden als Tokyo mee
te lijf te gaan. Ook Isozaki waag
de zich daar aan: kolossale to
rens ontsproten aan zijn ge
dachten wereld, dikke boom
stammen, waaraan takken van
woon- en werkcabines zijn be
vestigd. Een woud van kolossale
woonbomen, zich hoog in de
lucht verheffend om onderdak
te bieden aan honderden men
sen. Het is nooit werkelijkheid
geworden, deze vingeroefening
in toekomstdenken.
Nee, dan de ingetogen Isoza
ki, die van na de crisis en nadat
hij begin jaren zestig Tange had
verlaten om voor zichzelf te be
ginnen. Het Gunma Museum
voor moderne kynst in Takasaki
is slechts opgebouwd uit kubus
sen, een volstrekt mathemati
sche samenklontering van één
repeterende basisvorm. Dat is
de nieuwe taal, die Isozaki in de
architectuur wil gebruiken. Een
onpersoonlijke taal, ontdaan
van alle opsmuk en poespas.
Variatie
Allengs komt er meer variatie in
die aanvankelijke strengheid,
waarmee Isozaki de toenmalige
architectuurwereld wilde be
stormen. Aan die koerswijziging
ligt weer een crisis ten grond
slag. Door naar believen te put
ten uit de architectonische
'klassieken' verpakt hij zijn nog
steeds heftige kritiek in verras
sende vormen, die zijn ontleend
aan Palladio en Michelangelo,
gecombineerd met die oervor
men van kubus, bol en drie
hoek.
Isozaki maakte de sprong
naar de westerse wereld eind ja
ren zeventig met de bouw van
het Museum of Contemporary
Art in Los Angeles. Sindsdien is
zijn ster snel rijzende. In Europa
heeft hij inmiddels naam ge
maakt met het in het oog sprin
gende stadion Sant Jordi in Bar
celona, dat zich met zijn karak
teristiek glooiende dak als een
uit zijn krachten gegroeide
schildpad in het landschap ma
nifesteert. Tot Isozaki's grootste
spektakelstukken behoren de ti
tanium Art Tower Mito, die zich
kronkelend met zijn driehoeki
ge vlakken honderd meter de
hoogte in slingert, een hotelto
ren van maar liefst driehonderd
meter, die moet komen te staan
in het stationsgebied van Ueno
in Tokyo en het Disney-hoofd-
kwartier in Orlando (Florida).
Dat laatste bouwwerk toont Iso
zaki op zijn frivoolst. Weer die
bekende variaties op de oervor
men, afgeknotte kegels en
rechthoelage vlakken.
Exposkie Arata Isozaki, ar
chitect. Tot en met 12 maart te
zien in het Nederlands Archi-
tectuurinstuut in Rotterdam.
rotterdam anp
De installatie 'Grond' van Jo
seph Beuys uit 1981 vormt het
vertrekpunt voor de gelijknami
ge tentoonstelling in het Rotter
damse Museum Boymans-Van
Beuningen. De expositie pro
beert aan de hand van een keu
ze uit de eigen collectie een
beeld te geven van wat de beel
dende kunst in de jaren tachtig
heeft betekend.
De Duitser Beuys (1921-1986)
was van grote betekenis voor de
kunst in de jaren zestig en ze
ventig en kan volgens Piet De
Jonge, hoofdconservator mo
derne kunst, ook worden be
schouwd als de grondlegger van
de kunst tussen 1980 en 1990.
Op de tentoonstelling wordt de
installatie van Beuys geconfron
teerd met werk van de Ameri
kaan Robert Gober. Zijn wer-
Michael Jackson
schuldig
aan plagiaat
rome dpa
De Amerikaanse popzanger Mi
chael Jackson heeft volgens een
rechtbank in Rome plagiaat ge
pleegd door gebruik te maken
van een song van de Italiaanse
zanger Al Bano. Als men de
tekst- en taalverschillen niet
meetelt zijn de songs 'Will you
be there' van Jackson en 'I cigni
di Balaka' absoluut identiek, zo
stelde de Romeinse rechter Do-
menico Bonaccorsi in zijn von
nis vast. De tekst, die opgeno
men is op het Jackson-album
Dangerous', mag niet verder
worden verspreid, zo bepaalde
dé rechtbank.
Al Bano heeft zijn song naar
eigen zeggen in 1981 in Los An
geles geschreven en in 1986 in
München opgenomen. Sinds
1989 werd het lied ook in de
Verenigde Staten gedraaid, waar
in 1991 Jacksons song "Will you
hf> thprp' nn Ac marW Iru/ain
ken, waarin elementen van
Beuys' installaties zijn terug te
vinden, sluiten de jaren tachtig
af.
De tentoonstelling is gegroe
peerd rond een aantal thema's
die volgens De Jonge alle in
'Grond' zijn terug te vinden.
Onder het thema persoonlijke
geschiedenis is werk te zien van
kunstenaars als Clemente, Gil
bert George, Kiefer en Know-
les. Geconstrueerde realiteit is
een onderwerp dat ruimte biedt
aan werk van Baselitz en Prina
en van Nederlanders als René
Daniels, Ger van Elk en Rob
Scholte. De Amerikaanse Cindy
Sherman is in deze hoek met
een aantal griezelige foto's ver
tegenwoordigd.
Materiaal/energie is een an
der thema met doeken van on
der andere de Amerikaan Julian
Schnabel en J.C.J van der Hey-
den. Kunstenaars als Keith I la-
ring en Michel Basquiet zijn
vertegenwoordigd, omdat zij
exponenten zijn van de energie
van de straat, die vooral in het
begin van de jaren tachtig in de
beeldende kunst van betekenis
Tussen .1980 en 1990 is meu
bilair een rol gaan spelen in de
beeldende kunst, zoals op de
expositie blijkt. Kasten van Joep
van Lieshout en Donald Judd
vormen daarvan een illustratie.
De tentoonstelling wordt niet
begeleid door een catalogus of
schriftelijke toelichting. De Jon
ge erkent dat dit voor de bezoe
ker een handicap kan zijn. Hij
vindt echter dat de bezoeker
zelf moet ondergaan wat hij ziet
en genoeg kan hebben aan zijn
eigen associaties. De expositie
duurt tot en met 5 februari.
Alexandra Radius Prijs voor
Jahn Magnus Johansen
amsterdam anp
De danser Jahn Magnus Johansen heeft de Alexandra Radius
Prijs 1993/94 gekregen. De 27-jarige Noor is tweede solist bij Het
Nationale Ballet. Alexandra Radius reikte hem de prijs gisteren
uit in Het Muziektheater in Amsterdam, tijdens de galavoorstel
ling van Het Nationale Ballet. De onderscheiding bestaat uit een
sieraad op een sokkel van ontwerper Paul Derrez en een geldbe
drag van 2500 gulden.
De Alexandra Radius Prijs is een initiatief van de Stichting
Vrienden van Het Nationale Ballet en is bestemd voor de danser
(es) die volgens de ruim 1800 donateurs van de stichting de
meest opvallende dansprestatie heeft geleverd.
Het bestuur nomineerde drie dansers, afgezien van lohansen
waren dat Anna Seidl en Sofiane Sylve. Na een schriftelijke stem
ming kwam de Noor als absolute winnaar uit de bus.
Johansen werd genomineerd omdat hij het afgelopen seizoen
een opvallende ontwikkeling doormaakte. „Hij was altijd al een
mooie, atletische danser met hoge, lenige sprongen en een gave
techniek, maar nu begint hii zich ook als toneelpersoonlijkheid
te profileren", stelt de Vriendenorganisatie.
Johansen danste het vorige seizoen hoofdrollen in onder meer
Assepoester (Ashton), Kammermusik nr. 2 (Balanchine), la Baya-
dère (Petipa),Voluntaries (Tctley) en Diversion of Angels
(Graham).
