CDA zoekt aansluiting bij nieuw middenveld T Feiten Meningen 'Bommen Boris' kan beter gaan Mekong-akkoord: watej; vreedzaam delen l Geld verdienen met stilstaan DONDERDAG 29 DECEMBER 1994 ten keurig houten bordje met in duide lijk leesbare letters de tekst 'Kto posejet vjeter, pozjnyot boerjoe' zou een aardig kerst- of nieuwjaarsgeschenk zijn voor Boris Nikolajevitsj Jeltsin. In goed Neder lands: 'Wie wind zaait, zal storm oog sten'. En dat is precies wat Bommen Bo ris heeft gedaan. Er wordt in Moskou driftig met Zwarte Pieten gesmeten teneinde het antwoord op de vraag 'wie is er nu verantwoorde lijk voor het militaire optreden in Tsjets jenië' te ontlopen. Maar degenen die 'm uiteindelijk in handen krijgt en moet houden is de president aller Russen, tevens de opperbevelhebber der strijd krachten. De dramatische beelden van gevechts vliegtuigen die vanaf veilige hoogte (de vijand heeft immers geen deugdelijke luchtafweer) hun bommen op woonwij ken droppen, zijn een rechtstreeks ge volg van Jeltsins fouten in het verleden. En de belangrijkste werd al'in 1990 ge maakt. Jeltsin was toen verwikkeld in een ver woede strijd om de macht met zijn rivaal Gorbatsjov. Hij riep de leiders van de 21 Russische republieken te hulp. Als tegen prestatie beloofde hij hen 'zoveel auto nomie als ze maar konden grijpen'. Doe- dajev deed dat, toen hij in 1991 aan de macht kwam. De afgelopen twee jaar werd Tsjetsje nië de inzet van een regelrechte machts strijd in Jeltsins directe omgeving. Er werd hevig geruzied over de vraag of er ter oplossing van het conflict nu met Doedajev, met de anti-Doedajev-opposi- tie of beiden moest worden onderhan deld. Het gevolg was dat er pas in de loop van dit jaar iets gebeurde: Rusland koos voor de oppositie, bewapende die, er kende die als 'legitieme vertegenwoordi ger van het Tsjetsjeense volk'. Russische soldaten, eerst 'huurlingen', later 'vrijwil ligers' genoemd en vliegtuigen steunden die oppositie. Maar ook die poging om Doedajev te wippen, faalde volledig. Jeltsin heeft dit beleid altijd gesteund. En zoals zo vaak, veranderde zijn me ning zodra de omstandigheden dat noodzakelijk maakten. In augustus nog zei hij dat er nooit gewapenderhand te gen Doedajev zou worden opgetreden, omdat zo'n Russische actie 'een nieuwe oorlog in de Kaukasus zou ontketenen'. Het hele Tsjetsjeense conflict vertoont opmerkelijk veel parallellen met de tragi sche gebeurtenissen vorig jaar rond het Russische parlement. Ook toen liet Jelt sin een conflict doorzieken, verloor zich in eindeloze politieke r sloeg adviseurs en nam eindigde allemaal bloedig, met tanks ien kanonnen voor het Witte Huis. Jeltsin zorgde vervolgens met een nieuwe Grondwet voor een parlement dat ten opzichte van de president nau welijks bevoegdheden heeft. Echt ruime steun kreeg hij van de bevolking niet. Bij het grondwetsreferendum vorig jaar de cember haalde Jeltsin met een krappe meerderheid van 52 procent de buit bin nen. Jelena Bonner, de weduwe van de dis sident en Nobelprijswinnaar Andrei Sa- charov, heeft Jeltsin altijd gesteund. Maar zij zei onlangs dat er oktober vorig jaar iets in de president is geknakt. Met andere woorden: Jeltsin de moedige, de man die slaagde waar Gorbatsjov faalde, namelijk het op gang brengen van radi cale hervormingen, was niet meer. De afgelopen weken is in de Russische media herhaaldelijk gesuggereerd dat Jeltsin zelf de touwtjes niet meer in han den heeft. Dat het zijn entourage is, on grijpbaar in het Kremlin, die bepaalt wat er in het land moet gebeuren. Jeltsin heeft ook geen machtsbasis meer. Hij schoof onder voortdurend afleggen van democratische geloofsbelijdenissen steeds meer naar het nationalistiche kamp op. De democraten die hem in 1991 aan de winst bij de presidentsver kiezingen hielpen, hebben zich van hem afgekeerd. Boris staal volledig géfisoleerd, is van Triumfator de Verliezer geworden. Het is onduidelijk en oncontroleerbaar wie er in het Kremlin de lakens uitdeelt. De po litieke lijn is volledig onberekenbaar. In tussen dreigt het land onder invloed van de gebeurtenissen in Tsjetsjenië intern te breken, zoals dat ook met de Sovjetunie gebeurde. Bovendien zorgt de Tsjetsje nië-politiek voor spanningen met voor malige Sovjet-republieken. Om al die redenen is het voor Bom men Boris de hoogste tijd om op te stap pen. Hoe eerder presidentsverkiezingen hoe beter. Het volk is hem zat en Rus land dreigt niet alleen een gevaar voor zichzelf, maar ook voor de wereld te wor den. Lang heeft het Westen de kop in het zand gestoken door Jeltsin in benarde tij den (en meestal te laat) te steunen uit angst dat zijn vertrek chaos en mogelijk een nieuwe dictatuur zou opleveren. Die westerse steun gaf Jeltsin de afgelopen weken carte blanche om de tanks en vliegtuigen naar Tsjetsjenië te sturen. De 'uiterst bezorgde' geluiden die nu uit het westerse kamp klinken, zijn dan ook zeef hypocriet. Het Westen kan slechts afwachten of de Russen zelf in staat zijn met een alternatief voor Jeltsin op de proppen te komen. De enige posi tieve bijdrage die het buitenland kan le veren, is paal en perk stellen aan Russi sche politieke ambities gepresenteerd als zorg om veilige grenzen die in het 'nabije buitenland', de ex-Sovjet-repu- blieken en de landen van Oost-Europa grote onrust veroorzaken. Wie het Krem lin in dat opzicht een vinger geeft, is meteen de arm kwijt. MOSKOU HANS GELEUNSE CORRESPONDENT Politieke val vernielt identiteit christen-democraten Twintig kamerzetels verlies, voor het eerst sinds mensenheugenis geen deelname aan de regering, geknakte hoogstaande partij-voormannen, een gedeukt imago. Bittere feiten uit een rampjaar voor het CDA. De politieke aardverschuiving behoeft geen nadere toelichting. Een halfjaar na da to rijst wel de vraag wat de gevolgen zijn van het christen-democratisch fiasco. Partijsecretaris Cees Bremmer: ,,Tal van vanzelfsprekendheden zijn ineens niet vanzelfsprekend meer. Dat is het grote verlies. De vanzelfsprekendheid van onze centrale rol in de politiek, onze brugfunctie, die is weg." Partijsecretaris Bremmer: „Dit is ook een proces met kansen en uit dagingen." foto anp Voorzichtig gaat het CDA op zoek naar een nieuw bestaan. Nu bestaande zekerheden zijn weggeval len, moet de christen-democratische identiteit een andere invulling krijgen. Maar welke? De fractie in de Tweede Kamer buigt zich over de knellende vraag, wat effectief oppositie voeren inhoudt. De partijtop is naarstig op zoek naar aansprekende thema's voor de gefrustreerde achterban. In de re gio's bezorgen plaatselijke CDA-activisten de poli tiek weer aan huis in de hoop dat het christen-de mocratische gedachtengoed kan worden gerevitali seerd. Een goed verliezer put hoop uit tegenslag. Zo staat dat al in de bijbel. En dus zegt Bremmer: ,,We pra ten niet alleen in termen van verlies. Dit is ook een proces met kansen en uitdagingen. Een nieuwe er varing, waar we veel van kunnen lerelï." Zo positief is ook de vertaling in de Haarlemse regio. Afdelings voorzitter Pierre Schlicher: ,,Na de clash liep ieder een hier rond als een kip zonder kop. Nu we in de oppositie zitten, hebben we ruimte gekregen voor zelfreflectie. We kunnen ons permitteren de zaak recht te trekken.'.' Bremmer heeft inmiddels een eerste aanzet gege vendoor wat heet een 'heroriëntatie' in het CDA- denken. In Christen Democratische Verkenningen, het maandblad van het wetenschappelijk instituut voor het CDA, schetst de partijsecretaris de weg naar een 'CDA als natuurlijke bondgenoot'. Twee zaken vallen daarin op: Bremmer wil het maat schappelijk middenveld heroveren en hij wil terug naar de basis. Het CDA moet zich weer bezig hou den met wat de burger beweegt. Zelfkritiek voert de boventoon in de analyse. Veran deringen in het middenveld heeft het CDA onvol doende onderkend. Fusies en samenwerking heb ben in religieus geïnspireerde organisaties hun tol geëist. Het CDA was er niet bij om daar op in te spelen. De beweging.is verworden tot een bestuur derspartij; is het contact met de basis kwijtgeraakt. Veranderingen in de samenleving drongen niet lan ger door tot de partijtop. De aantasting van het machtsblok in het middenveld geschiedde zonder dat de roergangers het in de gaten hadden. Voorschotenaar Bremmer wil dat het CDA opnieuw de brede volkspartij wordt, die ze ooit was. „Wat gebeurt er in de samenleving. Daar leggen we het accent. We willen ons bezig houden met maat schappelijke en politieke problemen, die door de burgers zelf als relevant worden beleefd." Als voor beeld noemt hij de opkomst van belangen-organi- saties, die in brede lagen van de bevolking steun vinden. Artsen zonder Grenzen, Greenpeace, Am nesty International, Natuurmonumenten. Bewegin gen, waarvan ook veel CDA'ers lid zijn, maar in de besturen vind je ze vaak niet terug. Bremmer: „Dit zijn belangrijke platforms in de maatschappij. Het CDA hoort daar thuis. Onze mensen praten echter soms makkelijker met tradi tionele organisaties als die van ondernemers, zelf standigen of werknemers. Wij gaan niet zo vanzelf sprekend om met die nieuwe organisaties. Alleen door dat wel te doen, krijgt het beleid, zoals wij dat voorstaan, een draagvlak in de samenleving." Hij beklemtoont dat het zoeken naar het nieuwe middenveld niet een goedkope marketing-truc is. „Het CDA spreekt mensen aan op een morele be- De partij is verworden tot een bestuurderspartij; is het contact met de basis kwijtgeraakt. Het CDA moet op nieuw een brede volkspartij worden, die weet wat er in de samenleving verandert. archieffoto trokkenheid. Dat, en daar zit de overeenstemming, doen deze organisaties ook. Als wij proberen daar contacten te leggen, gaat dat dieper dan het berei ken van kiezers. Het gaat vooral om het karakter van onze partij. Een partij, die ook lokaal en regio naal midden tussen de mensen staat, toegankelijk is en meer deelneemt aan de samenleving dan dat ze die vertegenwoordigt. Daar moeten we in de da gelijkse praktijk gestalte aan geven. In dit opzicht is het middenveld cruciaal voor de identiteit van het CDA." Een standpunt, waarbij afdelingsvoorzitter Schli cher wel enige kanttekeningen plaatst. Hij ziet zich al rond de tafel zitten met de plaatselijke afdeling van Greenpeace of Artsen Zonder Grenzen. „Met wie praat ik dan? Die organisaties hebben toch plaatselijk geen betekenis. Nee, we moeten terug naar ons vertrouwde instellingen. Al jaren geleden zijn we verdwenen uit de jeugdbeweging, de ge zinszorg, het kruiswerk, het bedrijfsleven. Daar la gen en liggen onze aanspreekpunten." Deconfessionalisering heeft eveneens haar tol ge ëist, weten Bremmer en Schlicher. Desondanks is de laatste dptimistisch over de toekomst. „Mensen zijn ook vandaag de dag intensief op zoek naar de zin van het leven. Het religieuze gevoel is heel groot, ook al vertaalt zich dat niet in een bezoek aan de kerk. Het CDA moet daar op inspelen." De oorzaak van veel partij-ellende ligt volgens Schlicher op een totaal ander vlak. Hèt probleem is volgens hem de schier onoverbrugbare afstand tus sen de CDA-top en de afdelingen. „Daar heb ik ont zettend de pé over in." De Haarlemmer klaagt over het ontbreken van samenwerking binnen een CDA- regio, over de filterende werking van de Kamerkrin gen, waardoor geluiden van onderen nooit de par tijtop bereiken en over de veel te ingewikkelde par tijstructuur, die de democratie binnen de beweging geen kans geeft. „Aan de basis verandert momen teel iets ten goede", signaleert Schlicher, „maar lan delijk blijven vastgeroeste structuren bestaan." Eni ge hoop heeft hij nu gevestigd op het werk van de commissie-Klaassen, die voorstellen ontwikkelt om de afdelingen binnen de partij meer zeggenschap te geven. Ook voor de afdelingen zijn voorheen vanzelfspre kendheden niet langer vanzelfsprekend meer. De dramatische verkiezingsuitslag heeft de regionale bestuurders geleerd dat zij zich minder door Den Haag moeten laten leiden en meer zelf het voor touw moeten nemen. In die zin kan Schlicher zich vinden in Bremmers aanbeveling, dat het CDA de weg naar de burger moet inslaan. Maar wel onder één voorwaarde: dat het eindelijk afgelopen moet zijn met de dwingende sturing vanuit Den Haag. Schlicher: „Wij zijn altijd afhankelijk van het grote Den Haag. Vervolgens krijg je zo'n verkiezingsuit slag. En daar sta je dan. Machteloos. Als je nou maar eens ergens de schuld van kon krijgen 't Overkomt je gewoon. Daarna denk je: meteen doorslikken. Maar ik zie om mij heen nog steeds mensen, die er op kauwen. Flet leed is nog steeds niet verwerkt." Hong 1 Ma^ao Kong f Laos Yangon Thailand eangKOK vieinc Cambodja f f~ - p'™* py/ v I LJ m •Singapore DEN HAAG» JAN KUYS HAAGS REDACTEUR De vrede is in aantocht voor de woelige wateren van de Mekon- grivier en daarmee wordt mogelijk in deze rusteloze regio een nieuw conflict voorkomen. De vier landen die de laatste 2.300 kilometer van de rivier de len, hebben najaren bekvech ten een akkoord bereikt over gezamenlijk gebruik van de Me kong. Dat akkoord biedt tot nu toe de beste hoop dat de wereld een serie wateroorlogen wordt bespaard. Thailand, Laos, Cam bodja en Vietnam hebben be loofd het document binnen 90 dagen te ondertekenen. Milieuactivisten vrezen dat het akkoord zal leiden tot een serie dammen die de waterloop en daarmee de visserij en land bouw langs de 4.000 kilometer lange rivier verstoren. Maar vol gens het Ontwikkelingspro gramma van de Verenigde Na ties bevat het akkoord keiharde milieuclausules. De oeverstaten kunnen daardoor worden ge dwongen tot betaling van scha devergoeding aan eventueel ge dupeerde buurlanden. De overeenkomst is mede mo gelijk gemaakt door een opmer kelijke serie onderzoeken die de afgelopen 37 jaar naar de rivier zijn uitgevoerd, ondanks alle oorlogen die de regio hebben verscheurd. De onderhande laars konden met behulp van de onderzoeksresultaten plannen maken om het water zo eerlijk mogelijk te verdelen. De Mekong stroomt van haar bron op het Hoogland van Tibet naar de 5.000 meter lager gele gen delta in Vietnam. De Chine zen noemen haar de Lacang Jiang, de Woelige Rivier, omdat zé door nauwe beddingen door de bergen kolkt. De Vietname- zen noemen haar Cuu Long Negen Draken naar het bochtige complex van deltaka nalen. Daar tussenin zijn er 100 miljoen mensen van het rivier water afhankelijk. Tijdens de moesson, van mei tot oktober, zwelt de rivier aan tot meer dan 40 maal haar nor male omvang en zet ze velden en bossen onder water. In het droge seizoen krimpt de rivier en verliest zij zoveel kracht dat het zoute water uit de Oostchi- nese Zee tot bijna 500 kilometer stroomopwaarts komt, tot het centrum van Cambodja. De helft van de Vietnamese rijst wordt verbouwd in de Mekong- delta, die iedere zomer een flin ke slok water nodig heeft. De landen stroomopwaarts willen de rivier gebruiken om hun ei gen landbouw te stimuleren. f Ongeveer de helft van Thailands bouwland ligt in het droge noordoosten van het land. Thai land wil daarom een deel van de waterstroom omleiden voor |e irrigatie. Omdat de Thaise economie zr snel groeit, is de afgelopen 30 jaar de vraag naar electriciteit^ 70 maal zo groot geworden, h de toekomst zal de waag naaél! stroom iedere vijfjaar nog eeisl verdubbelen. Laos is van plan?1 waterkrach tdam men te bouwri en de elektriciteit naar Thailaf0 te exporteren. Maar nieuwe ie dammen dreigen de landboujje en visserij te verstoren, die voite viervijfde van de inkomsten zi11 gen in dit gebied. jh Deze tegenstellingen kwamen'' in het voorjaar van 1992 naar buiten, net op het moment ds.. de herinneringen aan militairr conflicten begonnen te verva^ gen. Thailand en Vietnam palj ten hun biezen, waardoor de t[- Mekongcommissie uiteenvielL, Daarmee leek de wereld met j een zoveelste waterconflict teirj maken te krijgen. In het Mekonggebied is het tc| nog goed afgelopen, maar el-,, ders is de toestand bepaald IJ minder rooskleurig. Verwacht wordt dat de komende dertig^ jaar het aantal landen het eeife chronisch watertekort zal grof' en van 26 tot 66. „De volgend?1 oorlog in het Midden-Oosteni1 zal om water gaan. niét om pitv litiëk", hééft VN-secretaris-gete neraal Boutros-Ghali opge- merkt. Hij stelde vast dat 'de i nationale veiligheid van Egyp: in handen is van de acht and& Afrikaanse landen in het r stroomgebied van de Nijl'. I De Tigris en de Eufraat vorm£ andere mogelijke conflictstof. Twee jaar geleden concludeet een CIA-rapport dat de strijd H om water tussen Turkije en Sr rië in dat gebied de meest wai schijnlijke aanleiding vormt voor oorlog. Turkije is van pla 22 dammen te bouwen, waari mee in droge jaren het water 1 dat via de Eufraat Syrië binnef stroomt met meer dan eendel0 de wordt verminderd. Volgens het akkoord dat in Hanoi is gesloten zijn de vierj' landen langs de benedenstrod5 van de Mekong verplicht elkaf te raadplegen bij geplande orf wikkelingen langs de rivier. Voordat de plannen doorganf mogen vinden moet ieder ver schil van mening door alle vi# zijn opgelost. „Ik ken geen an° dere overeenkomst, over wellf andere rivier ter wereld ook, <F zo uitgebreid is", aldus Nay Htun, regionaal voorzitter var* hetVN-Ontwikkelingsprografj ma. „Er is een sterke wil om sf men te werken, en dat biedt (f hoop dat de wereld wateroorlf gen kan voorkomen." ji LONDEN GEOFFREY LEAN J1 I AMSTERDAM Ze zijn te zien in alle grote steden op de hele wereld, dus ook in Amsterdam. Mensen, vaak met wit ge verfde gezichten, die uren lang in één houding als ver steend vastgenageld staan aan de grond. Meestal in een drukke win kelstraat, waar de kans op een donatie van voorbijgangers het grootst is. Kleine kinde ren staan er vol bewondering naar te kijken en prikken stiekem met een vinger om te kijken of het om een echt mens gaat. Volgens Ide van Heiningen, directeur van de Europese Mime Federatie, heet deze vorm van straatkunst 'display-mime', een naam die afgeleid is van de reclameborden waarmee winkeliers hun waren op straat aanprijzen. „Ze staan ook altijd in de buurt van etalages", zegt Van Heiningen, die geen voorstander is van display-mime voor thea terstudenten. „Het is niet goed voor de le dematen, zeker voor de rug, om zo lang stil te staan. Aan de andere kant is het natuur lijk wel aardig dat zulke dingen op straat ge beuren". Volgens Van Heiningen is display-mime van het beste niveau te zien in Parijs, waar theaterstudenten zich na de les, ondanks het verbod van hun schoolleiding, aan de commercie verhuren als standbeeld. In Am sterdam is enige hoge kwaliteit Van Heinin gen nog niet opgevallen. Wel beaamt hij de aanwezigheid, sinds kort, van een bijzonde re groep gelegenheidskunstenaars, zwer vers. Die denken: geld verdienen met stil staan, kan het mooier? Er lopen steeds meer zwervers met een em mertje en een koffiebekertje in Amsterdam rond. Op drukke verkeerspunten, waar win kelroutes de toeristische aders in de stad kruisen, stellen zij zich op. Staande op een emmer, het koffiebekertje een meter ervoor geplaatst. Zonder make-up, zonder voorbe reiding, proberen ook zij met stilstaan de passanten tot een kleine gift aan te zetten. „Mooi hè", zegt Van Heiningen, „ik vind dat leuk, er zijn er zelfs die het zonder een verhoginkje doen Overigens laten de overlevingskunstenaars zich iets eerder verleiden tot spreken. Bij voorbeeld als hen de vraag wordt gesteld of het een beetje verdient: „Wat gaat jou dat aan?", klinkt het dan vanuit stilstand. Ook de discipline om uren achtereen stil te blij ven staan, is deze groep acteurs vreemd. Zo zijn er bierflessen die even aan de mond moeten, worden de paar verdiende guldens om de hoek snel in een volle fles omgezet en ontstaat er nogal eens een scheldpartij met een collega uit de scene die toevallig voorbij komt, eveneens uitgerust met em mer en bekertje. Display-mime is populair in Amsterdam. Onlangs stond er een keurige jonge vrouw in de Leidsestraat. Ook zij had een emmer en een koffiebekertje. Ook zij stond volledig stil, leek het, maar van dichtbij was een ge spannen gelaatstrek waarneembaar. En bij nadere inspectie bleek het hele lichaam licht te trillen. Zou zij er al zo lang staan? Nadat ook een tweede passant de zaak eens aandachtig kwam bekijken, hield de jonge dame het niet langer en proestte het uit van het lachen. Zij viel erdoor van haar emmer tje. Op haar rug stond: 'Ik ga trouwen'. Aan de overkant van de straat giechelde de rest van het gezelschap dat aan het vrijge- zellenfeestje deelnam, geërgerd gadegesla gen door een zwerver die van zoveel ama- niet was gediend. WIM STEVENHAGEN iKgUB^'HfrSgMTMCr W &JifEH|ftNPEQ MoaiWfcft W veflMQff- ...POS, PfcWS PöHCKOJ 15 6EN vefótrsHeiP, Pie im vat w mud eekJ S/Vtffkqe.rouiB^öLWlWL^OWVEWeuWNÉlSOoé^ VOffPE, VAAOm AAN ve IMtfr VAN VE'VPANP' 7EË&) zuN WWf^EWItN vairin JJ ml HEPEN Al?At W/WEPBZINE? EN PE5P6C.T Moce. KftJXqT, TCPWUL 0£KNH4g|7 fPlNCEN EEN PUITTEP. 1$ VIE HIEP. IN ve iyiem wepopoopioó TSB-J PE PUITTEE5 fTPEEP EN vmo», Z'N fvAMLIE IN vurrsvw NIET v&per&t- 3*J3 T4w BÜV>J*3<Wl

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2