'We willen steeds beter worden'
«BW
'We wisten niks van wol kammen'
Cultuur Kunst
Toneelschrijver John Osborne liet
heaterwereld op grondvesten schudden
Rotterdamse
Kunsthal
maakte goed
jaar door
Chailly legt basis voor een
Amsterdamse Verdi-traditie
NSDAG 27 DECEMBER 1994
Kaarten van Leidse kunstenaars
eidenDe Leidse Grafische Werkplaats De Bange Duivel heeft
't als vorig jaar originele grafiek als prentbriefkaart uitgebracht,
t jaar is de uitgave tot stand gekomen in samenwerking met
ft Centrum Beeldende Kunst (CBK). De kunstenaars die een
art hebben ontworpen zijn: Astrid Beumer, Marlies van Boe-
;el. Marijk Gerritsma, Monique van Haasteren. Ben Overdevest,
vallier, Rob Schouten, Jacques Turk en Peter Voorn. De kaar-
ri zijn gezeefdrukt door Peter Voom err Pol Jong, in samenwer-
!ring met de ontwerpers, in een beperkte oplage. De set van ne-
i kaarten is voor 15 gulden te koop bij het CBK aan de Hoog-
andse Kerkgracht 19/21 en telefonisch te bestellen bij De Bange
Xiivel: tel. 071-124454.
Jverhalen voor onder de Leidse dekens
In het kader van de tentoonstelling 'Leids Goed. De tex-
en I-Jollandse stad' zullen de heren H.I.J. Schrandt en C.
tnendijk morgen in De Lakenhal herinneringen ophalen uit
tijd dat zij werkzaam waren in de Leidse textielindustrie. De
Schrandt was de laatste directeur van de Zaalbergfabriek
1979 de deuren sloot. Hij kan spannende verhalen vertel
de laatste 50 jaar van de wolindustrie in Leiden. De heer
[Binnendijk was 34 jaar in dienst bij de firma Clos Leembrug
gen. Hij begon bij de technische dienst, klom op tot chef van de
afdeling twijnerij en werkte daarna in het laboratorium. Van
14.00 uur tot ongeveer 15.30 uur zullen zij herinneringen opha
len in De Lakenhal. Het luisteren naar deze verhalen is gratis op
een geldig entreebewijs tot
Actrice Lous Hensen overleden
v>» De actrice Lous Hensen is zaterdag op 74-jarige
leeftijd in Amsterdam overleden. Zij kreeg vooral bekendheid in
de periode 1950-1966, toen zij verbonden was aan de Neder
landse Comedie. Van dat gezelschap was haar man, de in 1976
erleden acteur en regisseur Han Bentz van den Berg, een van
de oprichters. Lous Hensen debuteerde in 1944 bij het Gemeen
telijk Theaterbedrijf in Amsterdam en kwam na de oorlog als ac
trice bij Comedia. Vijf jaar later stapte zij over naar de Neder
landse Comedie. Na de dood van haar echtgenoot ging zij deel
uitmaken van het Publiekstheater. Van 1981 tot 1984 speelde zij
bij de gezelschappen Fact, Theater en Acht Oktober. Vanaf 1951
tot 1982 speelde Lous Hensen geregeld televisierollen. Ook trad
zij op in de film 'Charlotte' van Franz Weisz. Door ziekte was zij
de laatste acht jaar niet meer in staat haar vak uit te oefenen.
Toneelgroep Voorschoten speelt 'De Venetiaanse Tweeling'
„Er wordt keihard gewerkt, het moet een een geweldig
spektakel en een kleurrijk feest worden." Regisseur Hans
Schipaanboord is samen met de spelers van de Toneel
groep Voorschoten al vanaf april bezig met de voorberei
dingen en repetities voor 'De Venetiaanse Tweeling' van
Carlo Goldoni. Deze komedie uit het 18e eeuwse Italië
wordt in februari door de groep gespeeld in het Cultureel
Centrum in Voorschoten.
voorschoten maria straatsma
Goldoni schreef de klucht van
de Venetiaanse tweeling in
1747. Het stuk gaat over een
tweeling die apart van elkaar
opgroeit. De naïeve Zanetto is
door een rijke oom opgevoed in
een boerendorp terwijl zijn
broer Tonino in Venetië een
man van de wereld is. Zonder
het van elkaar te weten gaan ze
beiden met een verschillend
doel naar Verona. Omdat de
broers uiterlijk niet of nauwe
lijks verschillen maar wat karak
ter betreft eikaars tegenpolen
zijn, zijn moeilijkheden en ver
wikkelingen natuurlijk voor de
hand liggend.
„Het is in dit stuk van groot
belang dat de spelers weten
waarmee ze bezig zijn," legt de
regisseur uit. „Daarom bereiden
nogelijk
voor. Ik heb eens een heel
slechte uitvoering gezien, dan
blijkt dat je zo'n stuk echt kapot
kunt maken als je niet begrijpt
wat je speelt." Gerard Jonk, die
de dubbelrol van de tweeling
speelt, bevestigt wat de regis
seur vertelt. „Het is daarom ook
belangrijk dat je als regisseur
gevoel hebt voor komedie. Hans
Schipaanboord heeft dat, hij
kan de grap er uithalen."
De toneelgroep repeteert
twee maal in de week en daar
naast zijn veel van hen ook nog
eens bezig met het maken van
de decors en de kostuums. „We
maken alles zelf, "vertelt één
van de spelers. „Voor het ont
werpen van de kostuums heb
ben we de nodige research
moeten verrichten want we wil
len de kleding zo goed mogelijk
nabootsen. We hebben ont-
werp-tekeningen gemaakt en
nu zijn we de kostuums aan het
naaien. De stof die we daarvoor
gebruiken is trouwens wel mo
dern." Ook het decor wordt ge
maakt zoals dat in Italië in die
tijd gebruikelijk was. „De decors
worden op doeken geschilderd
waarmee dan tijdens de voor
stelling geschoven kan worden.
Het wordt heel kleurrijk."
De voorstelling zal niet op
een podiunv maar temidden
van het publiek worden ge
speeld. „Je hebt dus niet één ge
zichtspunt. Het publiek kan de
spelers van drie kanten zien, dat
maakt het moeilijk maar het
geeft het spel ook een extra di
mensie," legt Schipaanboord
uit, een speler voegt hieraan
toe: „Wat ook zo wennen is, is
dat je steeds 'op' bent. Alle spe
lers zijn gedurende het stuk in
beeld." Voor Gerard Jonk, die
de rol van de tweeling speelt, is
dit waarschijnlijk nog het
zwaarst. „Het verschil tussen de
tweelingbroers wordt nauwe
lijks in de kostuums uitgedrukt,
ik probeer dit zoveel mogelijk in
de karakters en het spel weer te
geven." De hoeveelheid tekst
die Jonk moet beheersen is
enorm. „Ik probeer er dagelijks
mee bezig te zijn. We hebben
veel tekst-repetities gedaan en
natuurlijk werd dat soms verve-
Regisseur Hans Schipaanboord (midden, voorgrond) omringd door acteurs van de Toneelgroep Voorschoten:
„Het is bij Goldoni van groot belang dat de spelers weten waarmee ze bezig zijn."
foto holvast/mark lamers
lend. Toch is het belangrijk dat
je de tekst goed kent omdat er
ook veel tijd nodig is om de
tekst en het spel te integreren,"
aldus Jonk.
'De Venetiaanse Tweeling'
wordt op 3, 4 en 5 februari in
het Cultureel Centum aan de
Prinses Marijkelaan 4 in Voor
schoten gespeeld. Kaarten
ohn Osborne, de Britse toneel-
chrijver die beroemd werd met
t beroemde stuk 'Look Back
Anger', is zaterdag op 65-jari-
leeftijd aan een hartstilstand
ujaverleden.
Osborne was een van de 'an-
;ry young men' die het Britse
[heater in de jaren vijftig deden
opschrikken. Hij was pioneer
de „gootsteendrama's" over
leven van de werkende klas-
In 1956 liet hij met 'Look
Back in Anger' de Engelse thea
terwereld op haar grondvesten
schudden. De woede en tirades
tegen de maatschappij van
yfoofdfiguur Jimmy Porter
brachten een nieuw realisme op
de planken, en drie jaar later
ook op het doek, met Richard
Burton in de hoofdrol.
Woede was Osborne's levens
werk. In 1961 zorgde hij voor
denkwaardige rel met een
brief aan een dagblad: „Damn
England. In oprechte en ui-
lerste haat Je bent nu aan
pet wegrotten en zal vrij snel
verdwijnen onaantastbaar,
hardleers en onneembaar."
John Osborne won in 1963 de
Academy Award voor zijn sce
nario 'Tom Jones' en het jaar
daarop de Broadway Tony
Award voor 'Luther'. Laurence
Olivier speelde een van zijn
ootste rollen als mislukte mu
sic hall-entertainer in Osborne's
'The Entertainer' (1957) en 'In
admissible Evidence' (1964)
hielp Nicol Williamson aan zijn
BOUWPLANNEN?
DP NAAR VAN DER PLOEG!
Het vertrouwde adres voor:
RAMEN EN DEUREN,
WAND- EN PLAFONDBEKLEDING
SCHUIFPUIEN
SERRES. ETC.
Voor nieuwbouw en renovatie.
Uitgevoerd in onverwoestbaar
kunststot van het kwaliteitsmerk
Onderhoudsarm, leverbaar in
diverse kleuren, volledig
gegarandeerd en door onze
vakmensen perfect op maat
gemaakt. Het geheel voorzien van
Komo-certificaat/VKG-keur.
Kom gewoon eens alles op uw
gemak bekijken. We geven u graag
uitgebreid advies.
KUNSTSTOF OM OP TE BOUWEN.
«BI
ge® ruvEU
Fabnek en showroom.
De Lasso 60, Roelofarendsveen,
deceuninck
In 1993 probeerde Osborne
zijn maatschappijkritische held
Jimmy Porter weer nieuw leven
in te blazen met 'Deja Vu'. Hij
plaatste de arbeiderszoon Por
ter in een wat comfortabeler
middenklasse milieu en de eens
zo rancuneuze hoofdpersoon
klonk nu eerder meelijwekkend.
'Deja Vu' kreeg gemengde kri
tieken en liep niet erg lang.
Osborne's woede beperkte
zich niet tot zijn werk, hij ging
ook tekeer tegen zijn vier ex-
vrouwen. De zelfmoord van de
vierde, Jill Bennet, omschreef
hij in 1990 als „de banale pose
van een oververhitte werkster".
In 1992 gaf Osborne in een in
terview met dagblad de Evening
Standard toe dat hij zijn dochter
Nolan van zijn derde vrouw Pe
nelope Gilliatt uit het oog verlo
ren had. „Ik vond haar gewoon
niet zo leuk."
In een dagboekcolumn in het
tijdschrift The Spectator, mop
perde Osborne over het feit dat
hij op 12 decëmber 65 was ge
worden. ,,lk word achtervolgd
door gedachten aan dingen die
ik waarschijnlijk nooit meer zal
doen en ik had gehoopt dat een
of andere vrijgevige geest me
een voorschot op de woordspe
lingen van de 'Angry Old Men'
zou geven. Maar het heeft niet
zo mogen zijn."
leiden Onder het motto 'De Feestdagen in
het LAKtheater' zorgt het LAK ook dit jaar
weer voor een reeks sfeervolle voorstellingen
tijdens de donkere dagen tussen kerst en
nieuwjaar. Zangeres Leonie Jansen stelde
een muzikale show samen die gisteravond in
premie're ging en nog tot en met vrijdag te
zien zal zijn in het theater aan de Cleve-
ringaplaats. Leonie Jansen wordt in het pro
gramma, dat bestaat uit beroemde covers uit
het wereldrepertoire, onder meer bijgestaan
door de zangeressen Sandra Reemer, Jo Le-
maire en Platte'I en door zanger/gitarist Ma
gie Frankie. foto loek zuyderduin
voor de voorstellingen zijn te
zijner tijd onder meer te koop
bij het Cultureel Centrum en
de Bibliotheek van Voorscho-
De Kunsthal in Rotterdam
heeft een goed jaar achter de
rug. Ten opzichte van 1993,
het jaar waarin de tentoon
stellingshal in het Museum
park werd geopend, is het
aantal bezoekers in 1994 fors
gestegen. Eind van dit jaar
zullen naar verwachting
120.000 mensen de tentoon
stellingsruimte naast het mu
seum Boymans-van Beunin-
gen hebben bezocht. Een
jaar geleden waren dat er
slechts 104.000.
De grote publiektrekkers
van het afgelopen jaar waren
de tentoonstelling 'De Com
pacte Auto', 'Feyenoord,
Geen Woorden Maar Daden',
en de thans lopende exposi
tie, 'Gezichten van de Gou
den Eeuw'.
Uit publieksonderzoek is
gebleken dat ruim de helft
van alle mensen die de Rot
terdamse Kunsthal in 1994
bezochten, van buiten de re
gio Rotterdam-Rijnmond af
komstig was. Volgens een
woordvoerder onderstreept
dit cijfer de landelijke bete
kenis van de Kunsthal.
Onder de titel 'Leids Goed'
brengt Stedelijk Museum
De Lakenhal de geschie
denis van de Leidse tex
tielnijverheid in beeld.
Deze krant wijdt met een
reeks artikelen aandacht
aan de verschillende as
pecten van deze expositie.
Vandaag: Ans Kunst van
weefkring Het Leyds Lae-
ken. Elke zondag tussen
13.00 uur en 16.00 uur
kammen, kaarden, spin
nen en weven leden van
deze club wol in de Laken
hal. Deze week geven
Kunst en haar collega's el
ke dag demonstraties.
de Lakenhal laten zien op de
Lakenfeesten. En de leden heb
ben het grote weefgetouw in het
museum weer gebruiksklaar ge
maakt. „Op een rondleiding za
gen we dat weefgetouw met wat
losse katoenen draden", vertelt
de Leiderdorpse Ans Kunst.
„Dat was geen gezicht. We heb
ben toen gevraagd of we een
nieuwe ketting mochten ma
ken. Dat zijn die opgespannen
draden. Ze heten ook wel sche
ring."
„We zijn allemaal hobbyweef
sters. Dat is heel erg leuk om te
doen. Je blijft leren. Je gaat ook
met heel andere ogen ldjken. Ik
ga bij voorbeeld vaak naar ten
toonstellingen om te kijken wat
kunstenaars met ldeur doen.
Hoe werken die op elkaar in,
hoe is het verloop. In de echte
lakenindustrie was weven niet
zo leuk. Ze gebruikten één kleur
en weefden gewoon recht-toe-
recht-aan. Dat is misschien wel
saai werken maar je haalde er
wel een hoge produktie mee. De
mensen werkten in een auto
matisch ritme. Hup de draad
omhoog, hup.de spoel erdoor
gooien. Het was hun inkomen.
Ze werden betaald per el gewe
ven stof."
„De mannen waren de we
vers in die tijd. De vrouwen
sponnen. Ik denk dat het werk
Want er komt wel kracht bij kij
ken. Je gooit de spoel er met
vaart door en de draden trek je
met kracht aan. Het is niet voor
niets dat in ons kringblad tips
staan om je nek en schouders te
ontspannen. Tegenwoordig is
weven een vrouwenzaak. De
landelijke kring heeft 2400 le
den. Daarvan zijn er tien man."
„Aanvankelijk wilde De La
kenhal dat we alleen op de oude
getouwen werkten. Dat was
toch niet zo handig. Dan zou
den we echt midden in de ten
toonstelling zitten. En je maakt
stof als je aan het werk bent. Al
die pluisjes op de voorwerpen is
ftechniek, de vrouwen meer in het weefsel." foto
Het grappige is dat mannen het meest geïnteresseerd zijn in de weeftechniek, de
foto hielco kuipers
natuurlijk niet goed. Nu zitten
we met zijn vijven beneden in
de hal. En dat is wel zo leuk.
Eén kamt de wol, de ander
kaardt het. De overige drie zit
ten achter de spindel, het spin
newiel en het weefgetouw."
„De meeste wevers weten wel
iets van spinnen. Maar hoe we
de wol moesten kammen, wis
ten we niet. Bij die techniek ge
bruik je de beste delen van het
schaap. De vezels moeten mini
maal zeven centimeter lang
zijn. Ook wisten we niet hoe dat
spindel werkte. Dat is de voorlo
per van het spinnewiel. Conser
vator Frank van Dijk heeft toen
een advertentie gezet in de
Spin- en verfkrant. Daar rea
geerden twee vrouwen op en
die hebben ons les gegeven. Zij
zijn ook te zien op de video. De
overige videodemonstraties ge
ven leden van onze kring."
„De bezoekers vinden het
leuk om te zien dat mensen nog
steeds bezig zijn met het oude
ambacht. Mannen komen vaak
op ons af met de opmerking dat
ze zelf nog hebben gewoven. Of
hun vader. Het grappige is dat
mannen het meest geïnteres
seerd zijn in de techniek. Ze
gaan zelfs op hun hurken zitten
om het van onder allemaal eens
goed te bekijken. De vrouwen
zijn weer meer geïnteresseerd
in het weefsel."
LETTYSTAM
Daarbij weet Chailly voor zijn
Verdi-projecten schijnbaar
moeiteloos de prachtigste Itali
aanse zangers te engageren.
Slechts de bas Nicolai Ghiaurov
kwam van andere, Bulgaarse
bodem, maar wist zich, vereen
zelvigd als hij zich heeft met het
Verdi-repertoire, moeiteloos te
handhaven als de huurmoorde
naar Sparasucile die in op
dracht van Rigoletto de hertog
moet doden.
Het gezelschap werd deze
keer aangevoerd door de grote
Verdi-bariton van de afgelopen
decennia, de inmiddels 58-jari-
ge Renato Bruson die in snor en
baard steeds meer op Verdi gaat
lijken. Glorieus bij stem wist hij
zowel de door de tentakels van
macht en onmacht gekwelde
koning Macbeth als de op
wraak beluste gebochelde nar
Rigoletto overtuigend vorm te
geven.
De andere zangers zetten op
het podium van het Concertge
bouw slechts met behulp van
stem en mimiek minstens zo
overtuigende karakters van
vlees en bloed neer. Heel prach
tig was de slotscène waarin
Bruson met fluweelzachte wan
hoop treurt om het feit dat niet
de hertog maar zijn bloedeigen
dochter Gilda stervend voor
hem ligt. Devia licht haar zelf
gekozen levenseinde berustend
en met onwezenlijk ijle stem
toe, een stem die zich langs het
laatste zijden draadje van het
leven een weg naar de hemel
zingt. Zo eindigde de eerste
middag van het geboortefeest
met een wel heel mooie dood.
Concertgebouworkest o.l.v Riccardo
Chailly m.m.v. Mariella Devia, Francesca
Pedaci, Francesca Franci, Giuseppe Sabba-
tini, Renato Bruson, Nicolai Ghiaurov en
het Groot Omroepkoor Gehoord. 25/12,
Concertgebouw. Amsterdam.
Ooit vormden Mahler en kerst
een ijzeren combinatie. Sinds
de Italiaan Riccardo Chailly het
Koninklijk Concertgebouwor
kest aanvoert is dit niet zo van
zelfsprekend meer. Moessorgs-
ky, Janacek en Verdi nestelden
zich in het kerstverbond tussen
de Oostenrijkse componist en
het Nederlandse orkest. Op Eer
ste Kerstdag bood het menu dit
jaar weer Verdi. Met de derde
aktes uit de opera's 'Macbeth'
en 'Rigoletto' legde Chailly tref
zeker de fundamenten voor een
e traditie.
Kerst en een toefje Verdi-ope-
ra's, een ijzeren combinatie.
Want de chef-dirigent van 's
lands beste orkesttroepen heeft
de Italiaanse noten van deze
componist zitten tot in het
diepst van zijn vezels. En hij
weet dat over te brengen op zijn
orkest. Voor Chailly is Verdi niet
alleen een pakkende melodie.
Nee, elke stem, elke noot telt en
heeft iets te vertellen.
Zo kreeg de banale Verdi-
evergreen 'La donna mobile',
het lijfiied van de Hertog van
Mantua in 'Rigoletto'. in de le
zing van Chailly en het KCO een
venijnige ondertoon; messcher
pe accenten die als kleine pack
mannetjes door het orkest rei
zen en die vertellen dat achter
elk zorgeloos zonnetje het dra
ma schuilt.