Zwitsers in het geweer
na demobilisatie duiven
Natuur de dupe van ministerieel geldgebrek
Feiten &Meningen
VVD beheerst
door populisme
en wraakzucht
Van Boven vindt
tribunaal niet
blijvend boeiend,
DONDERDAG 22 DECEMBER 1994
COMMENTAAR
Als je iemand overhoop steekt, beland je na
uitgebreid onderzoek en een weloverwogen
rechtsgang achter slot en grendel. Wanneer
je het niet te bont maakt, heb je de zeker
heid dat je weer in de maatschappij terug
keert, zelfs al zou je voor de moord levens
lang hebben gekregen.
Het is een algemeen aanvaard, maar mis
schien niet altijd even gewaardeerd onder
deel van het Nederlandse rechtsstelsel dat
levenslang in de praktijk niet zo uitpakt.
Uiteindelijk werden zelfs erkende oorlogs
misdadigers als de zogenoemde 'Twee van
Breda' door Justitie vrijgelaten. Om de ge
voelens van de nabestaanden van de slacht
offers te sparen werd overigens niet het al
gemeen geldende rechtsbeginsel als reden
aangevoerd, maar werd dat besluit geba
seerd op 'humanitaire gronden'. De twee
waren ernstig ziek.
Het doet tegen deze achtergrond vreemd
aan te zien en horen hoe de Indië-vetera-
nen zich teweer stellen tegen het verlenen
van een visum aan de gewezen Nederlan
der, Poncke Princen. Deze heeft 46 jaar
geleden in een 'verkeerde' oorlog de 'goede'
kant gekozen, maar dat kon en mocht vol
gens het geldende recht niet. De deserteur
Princen multipliceerde zijn 'verraad' door
aan de kant van de Indonesische vrijheids
strijders de wapens op te pakken tegen zijn
voormalige strijdmakkers. Onduidelijk is
nog steeds of hij daarbij aan Nederlandse
kant ook slachtoffers heeft gemaakt.
Princen, die in Indonesië is blijven wonen
en zich daar al jarenlang inzet voor de
handhaving van de mensenrechten, wordt
zijn overlopen nog altijd nagedragen. De
laatste jaren zelfs nog meer dan voorheen.
Om de Indië-veteranen niet voor het hoofd
te stoten, werd hem vorig jaar zelfs een vi
sum voor een bezoek aan familie in Neder
land geweigerd.
Dal was om meerdere redenen opmerke
lijk. Princen heeft Nederland in het verle
den al vaker bezocht. Sterker nog, hij heeft
al eens in de Tweede Kamer met kamerle
den gesproken. Het getuigde dus van wei
nig consistent beleid om hem in 1993 op
eens de toegang tot Nederland te ontzeg
gen.
Pijnlijker echter, voor Nederland, is het
gegeven dat Princen vele jaren na het verja
ren van zijn 'misdrijf nog steeds wordt ge
straft. Zelfs als zou zijn bewezen dat hij Ne
derlandse militairen heeft gedood en hij
daarvoor niet ter dood zou zijn gebracht,
dan zou hij nu al tientallen jaren uit de ge
vangenis zijn ontslagen. De Nederlandse
rechtsstaat eist een rechtvaardige behande
ling van iedereen, Nederlander en buiten
lander, of in dit geval ex-Nederlander. Het
gaat niet aan om Princen 46 jaar na dato
nog steeds te straffen.
En dat gebeurt dan niet eens zo zeer van
wege hetgeen Princen al of niet heeft ge
daan, maar omdat Nederland zijn traumati
sche Indische verleden niet heeft verwerkt
en de veteranen die destijds als dienst
plichtigen ook maar werden gestuurd
nooit goed zijn opgevangen door het 'on
dankbare' thuisfront. Het zou goed zijn als
politiek Den Haag zich déarover eens druk
maakt. Van een openbare discussie over
'Indië kan een reinigende en verzoenende
werking uitgaan.
We blijven dan ook verschoond van het
deze week vertoonde politieke stuntwerk.
De radslag die de WD in de zaak-Princen
maakte verdient scherpe afkeuring. De par
tij ging eerst akkoord met het om humani
taire redenen verlenen van een visum door
minister Van Mierlo (D66/buitenlandse za
ken) en floot hem na gepiep van een deel
van de niet zo liberale achterban terug. De
WD verloochent ermee zijn eigen beginse
len. Niet vrijheid en democratie zijn het
richtsnoer van de quasi-liberalen, maar
wraakzucht en populisme. Gelukkig dat
Van Mierlo uit beter hout is gesneden.
Dertigduizend postduiven op non-actief
Het Zwitserse leger, het aloude symbool van 's lands 'gewapende neutraliteit', wordt drastisch gesaneerd. De sterkte van dit
militieleger wordt in het kader van 'Plan 1995' ingekrompen van 600.000 tot 400.000 man. Die worden ingedeeld in nieu
we, mobiele eenheden met een moderne bewapening. Maar bezuiniging is ook een belangrijke factor. Om de rekening van
4,5 miljard gulden te kunnen betalen voor de vervanging van meer dan honderd, 37-jaar oude Hawker Hunter-gevechts-
vliegtuigen door 32 Amerikaanse F-18's, zoeken defensieplanners allerwegen 'overbodige posten'.
Daarbij hebben de militaire ha
viken het onder andere gemunt
op de 30.000 postduiven van de
militaire verbindingsdienst. De
ze gevleugelde koeriers maak
ten 77 jaar lang deel uit van de
Zwitserse strijdkrachten en
droegen hun steentje bij tot
handhaving van de neutraliteit
in twee wereldoorlogen. Zo'n
7.000 van deze vogels zijn be
roepsmilitair, en 23.000 zijn
dienstplichtige burgerduiven,
onder de hoede van 266 parti
culiere eigenaars.
Net als de Zwitserse militiesol
daat, moet de militaire postduif
jaarlijks opkomen voor een
tweeweekse herhalingsoefe
ning. Dan zet de duivenhouder
zijn vogel op de trein naar een
of andere grensplaats. De sta
tionschef daar is verplicht de
postduif uit zijn mand te lossen
voor de thuisvlucht, die door de
eigenaar nauwkeurig wordt ge
klokt. Het departement van de
fensie vergoedde tot dusver de
treinkaartjes, verstrekte de eige
naar wat maïs en betaalde hem
bovendien 40 cent per jaar per
duif voor de moeite. Dat kostte
defensie jaarlijks 800.000 gulden
en daarom werd besloten deze
gevleugelde koeriers per 1 janu
ari definitief van de sterkte af te
VADERLANDSLIEFDE
Maar dit besluit veroorzaakte
landelijk meer commotie dan
het afschrijven van de oude
Hawker Hunters. Duivenhou-
ders boden deze week aan de
kosten voor instandhouding
van het vogelkorps zelf te beta
len. „Een indrukwekkend ge
baar van vaderlandsliefde", zegt
defensiewoordvoerder Patrick
Curee-Mauroux in Bern. „Maar
voorlopig houden we voet bij
stuk. Eerst worden de 23.000
dienstplichtige postduiven ge
demobiliseerd, daarna gaan on
ze eigen 7.000 koeriers eraan.
We maken ze natuurlijk niet
van kant, ze worden weggege
ven of verkocht".
Of het zover zal komen, staat
nog te bezien, want zelfs hoog
geplaatste militairen als gene-
raal-majoor Hans-Rudolf Fehr-
lin menen dat ondanks de mo
derne communicatiemiddelen
de duif zijn waarde als koerier
nog niet verloren heeft. „Een
postduif vliegt 900 kilometer op
2.000 meter hoogte met een ge
middelde snelheid van 70 tot 80
km per uur", aldus deze stafoffi
cier. „Verbindingen kunnen
worden afgeluisterd of elektro
nisch gestoord. Een postduif
vliegt tussen andere vogels en is
als boodschapper dus niet al
leen onkwetsbaar maar ook be
trouwbaar".
CAVALERIE
Tot woede van de Zwitserse die
renliefhebbers hebben de plan
ners ook nog hun vermaarde le-
germes gezet in de Paardentrac-
tie Detachementen van de berg
troepen. Die zijn een overblijfsel
van de Zwitserse cavalerie, die
in 1961 werd afgeschaft. De
6.000 militaire paarden, die
door van defensiewege gesubsi
dieerde eigenaars worden ge
houden, worden volgend jaar
tot 4.000 pk teruggebracht.
Ook de grote voorraden ver
duurzaamde levensmiddelen en
medicamenten, die alle fabri
kanten en importeurs op rege-
ringskosten verplicht zijn aan te
houden voor een eventuele oor
log, worden met 20 procent ver
minderd. Maar de verplichte
atoomschuilkelders voor grote
gebouwen en zelfs particuliere
villa's blijven bestaan.
„De tijden zijn veranderd", zegt
woordvoerderCudree-Mauroux
in Bern. „Het moderne krijgsbe
drijf draait op elektronisch ge
stuurde wapens en niet op
paarden of duiven. Met een ge
reduceerd militair budget van
ongeveer vijf miljard franken
per jaar kunnen we nu eenmaal
niet alle kanten uit. In 1960 ging
30 procent van onze staatsbe
groting nog naar defensie, nu is
dat maar 11 procent".
Overigens staat het neutrale
Zwitserland, zelfs zonder paar
den en postduiven en met een
geslonken legermacht van
400.000 militieplichtigen, uitge
rust met honderden Leopard
tanks, 2000 zware artilleriestuk
ken en een straks hypermoder
ne luchtmacht in Europa qua
weerbaarheid nog steeds in het
BERN BOB KROON
CORRESPONDENT
Zwitserland wil niet langer geld uittrekken voor postduiven.
\\u
De lastpost van de Verenigde Naties keen''
terug naar Maastricht. Professor Theo vaijSf
Boven (60), scheidend griffier van het ooi33
logstribunaal voor ex-Joegoslavië, kijkt ve?e
baasd. „Ik een lastpost? Ik streef juist altij
naar harmonieuze verhoudingen. Maar il
kan me voorstellen dat mensen dat beeld
van mij hebben. Het is te sterk bepaald
door mijn vertrek, in 1982, bij de VN. Dat
ging inderdaad met ruzie gepaard."
Destijds werd Van Boven ontslagen als di
recteur van het VN-bureau voor de men
senrechten. Zijn onconventionele werkwi
ze hij noemde tegen de gedragsregels iigj,
de namen van landen waar mensenrechtf
op grove wijze werden geschonden we|v
hem met name door de VS en Argentinië
niet in dank afgenomen. Argentinië vond
de VS van Reagan en in de net benoemde
secretaris-generaal Perez de Cuellar bond
genoten om Van Boven te wippen.
Geruchten over ruzie staken opnieuw de
kop op toen Van Boven onlangs onver
wacht aankondigde op te stappen als grif
fier van het oorlogstribunaal. Nog geen ja; -
na zijn benoeming keert hij als hoogleraare
terug naar de Rijksuniversiteit Limburg.
Zijn voortdurende kritiek op het gebrek
voldoende geldmiddelen om het tribunaal
zijn werk te laten doen, gaf voedsel a
geruchten dat Van Boven uit onvrede zijn
biezen pakte.
„Niet alleen het tribunaal, bijna alle VN-
kantoren hebben te maken met financiële
problemen. Het ergert me dat sommige liif
staten, zoals de VS, hun verplichtingen niel
nakomen. Dat is echt schandalig. Als wij j
een rekening niet betalen, krijgen we een
aanmaning of staat er een deurnaarder i
de stoep. Maar de VN hebben geen stok
achter de deur. Er is een afspraak dat lai
den die een betalingsachterstand van tv
jaar hebben hun stemrecht kunnen verlie-j
zen, maar daarvan wordt, uit vrees voor
zegging van het lidmaatschap, geen gebi
gemaakt."
Geld is wezenlijk voor het tribunaal, dat
voor de processen nog lang niet op sterkte
is. „Er werken nu zo'n honderd
Dat moet in ieder geval tot 220 worden uit
gebreid. En tijdens de processen zullen
zeker extra tolken, computerdeskundigen
en beveiligingsmensen nodig hebben'
Van Boven. Tot nu toe moest het tribuna;
het doen met elf miljoen dollar. Voor de
eerste drie maanden van het volgend j;
er zeven miljoen beschikbaar, waarover Va
Boven tevreden is. „Dat komt overeen met
ons begrotingsvoorstel van 28 miljoen dol
lar voor 1995. Ik heb goede hoop dat dat
geld er komt."
Van Bovens voortdurend fulmineren tegen
het gebrek aan financiën heeft succes
had. Geen reden dus om op te stappen. „Ik
heb nooit het idee gehad dat deze baan mij
lange tijd levensvreugde zou geven. Als grif
fier ben je vooral bezig met de organisatie,
nauwelijks met de inhoud. En juist de in
houd boeit mij het meest. Wel heb ik willen
helpen het tribunaal op te zetten. Dat is
beurd."
DEN HAAG JOS HEYMANS
WIM STEVENHAGEN
„Geen politicus kan zich een beleid
veroorloven waarin de natuur op z'n
beloop wordt gelaten." Cor Kleisterlee,
oud-CDA-kamerlid en sinds jaren
voorzitter van de Commissie Nationale
Parken, is boos. Via een ambtenaar van
minister Van Aartsen (landbouw) werd
zijn commissie onlangs geconfron
teerd met de mededeling dat er geen
geld meer is voor de nationale parken.
IGeisterlee was met stomheid geslagen.
Stonden het Natuurbeleidsplan en het
Structuurschema Groene Ruimte niet
vol loftuitingen op de natuur, en dus
ook de nationale parken? Nota's die
door het kabinet zijn verdedigd en
door de Kamer goedgekeurd. „Wij zijn
er steeds van uitgegaan dat een minis
ter die a zei ook b zal zeggen", aldus de
commissievoorzitter.
De nationale parken zijn slechts een
klein voorbeeld van het voorziene leed
in groen-Nederland. Sinds 1980 zijn er
vijf nationale parken, vier zijn 'in op
richting'. Binnenkort vallen besluiten
over de nationale parken Drents-Friese
Woud en de Utrechtse Heuvelrug.
Texel en de Oosterschelde zijn 'in stu
die'.
vincies, gemeenten en bewoners sa
men afspreken de natuur te bescher
men en waar mogelijk verder te ont
wikkelen. Voorlichting en onderwijs
spelen daarbij een belangrijke rol.
Nationale parken zijn volgens Kleister
lee de catalysator van het natuurbeleid, sector landbouw te scoren, is veel
Een natuurbelang dat steeds meer moeilijker",
aanhangers verwerft. „Vergelijk het
met een steen
die in het wa-
Kleisterlee: „Een minister kan concreet
scoren met natuurbeleid en zeker met
een nationaal park. Mensen die in een
regio wonen met een nationaal park,
zien dat echt als ons park. Er ontstaat
een enorm draagvlak. Om r
ter wordt ge
gooid. De
rimpelingen
die daarna in
het water ont
staan, bestrij
ken een
steeds groter
oppervlak."
Dat beleid nu
'Een minister kan scoren
met een natuurpark'
„Het zal ook niet worden geaccepteerd
dat een kabinet de
natuur laat schie
ten. Kijk maar eens
naar het groeiend
aantal leden van
natuur- en milieu
organisaties. Ook in
het onderwijs groeit
de belangstelling.
„Ik pleit echt niet
alleen voor de na
tionale parken. Ik
afkappen wegens geldgebrek kan er bij wil geen geraniumpotten-cultuur. Het
hem niet in, ook al weet Kleisterlee
donders goed dat Van Aartsen na 1995
zo'n 325 miljoen gulden tekort komt
voor 'herinrichting en beheer' de
totale natuurbeleid moet steun krij
gen", stelt Kleisterlee.
„Ik wil mij ook niet opblazen als e
kikker, als ik toch geen kans z'
verzamelnaam voor landinrichting, na- springen", vervolgt hij, in een verwij-
tuur, bos, landschap en recreatie. Een
sector die voor ongeveer 700 miljoen
gulden per jaar in de boeken staat bij
Landbouw.
zing naar het financiële belang dat met
de parken is gemoeid. Ze staan nu voor
6,3 miljoen gulden op de begroting van
Van Aartsen. Een bedrag dat omhoog
zou moeten naar acht tot tien miljoen
per jaar als rond de eeuwwisseling alle
vijftien nationale parken er zijn.
„Wat ons nu is verteld door Van Aarts-
ens ambtenaar heeft repercussies. De
Haagse politiek wordt ongeloofwaar
dig. Wij krijgen van provincies, ge
meenten en anderen nu al brieven in
de trant van 'wij praten al jaren over
een nationaal park met u. Nu horen wij
dat er geen geld voor is. Hebben wij
ons daarvoor zo uitgesloofd?'. Ook op
andere terreinen valt de samenwerking
weg", verduidelijkt Kleisterlee.
„Juist in een dichtbevolkt land als Ne
derland moet je natuurgebieden be
houden en waar mogelijk scheppen.
Als rustpunten temidden van wegen en
bebouwing. Wij gaan gewoon door
met ons werk. Wij hebben onze eigen
verantwoordelijkheid."
„Ik kan ook niet geloven dat Van Aarts
en nu zijn handen in de lucht gooit. Hij
zal blijven proberen zoveel mogelijk
van het beleid uit te voeren. De beper
king zit 'm niet in het beleidsinhoude
lijke, maar in de financiën. Fn dan
moet de politiek prioriteiten sie"°n."
DEN HAAG CAREL GOSELING
Hr^g L»
HUWÜÊCiua fl
xvakma mmjv
VU JFT-
—r
7: VM&M JUKT"
HET 15 EBJ JtHANPC
pat ze woÉiqea)
/V1IMI5TBR. VAU
FINANCIËN 15
ZIÊJE./HIUI5TQÏ,
2'Alfl EN Z'M
MEPEWÖStóf?;
HUNTS^TEN) al
uregEN 7A^
BUR