'Ik kan nog wel meer dan
Lydie van der Ploeg spelen'
Boeiende documentaire-reeks over 'Gordel van Smaragd'
Lils Mackintosh doet afstand van Billie Holiday-imago
Rtv show
Fluitiste Anneke de Vries:
'Ik begin in feite opnieuw'
Sjoukje Hooymaayer terug op TV in 'Zonder Ernst'
WOENSDAG 21 DECEMBER 1994
Anneke de Vries: „Je kunt nog zo mooi spelen, je moet wel mensen
om je heen hebben die in je geloven." foto gpd
Sjoukje Hooymaayer: „Theater en televisie
lijken."
'S-HERTOGENBOSCH GPD
Ze maakte indruk destijds,
toen ze kort achterelkaar een
aantal televisieoptredens
deed in gezelschap van Jaap
van Zweden, Louis van Dijk
en Han de Vries. Zij was de
fluitiste in het gezelschap dat
samen met het Concertge
bouw Kamer Orkest de LP-
/CD Ode aan Amadeus, deel
twee' maakte, een uitgave die
met goud en platina werd be
kroond. Met de komst van de
toen 24-jarige Anneke de
Vries op de podia leek de al
leenheerschappij van Berdien
Stenberg doorbroken.
Berdien ging echter in hoog
tempo door met het produce
ren van CD's en met het ma
ken van tournees. Van Anne
ke (cum laude afgestudeerd
aan het conservatorium in
Tilburg) werd althans door
het grote publiek niet veel
meer vernomen. Maar kijk,
zeven jaar na haar debuut-CD
Con Amore is de nieuwe solo-
CD Music in White Satin ver
schenen. Daarop vooral pop-
ballads die het tot een hit
hebben gebracht en die spe
ciaal voor Anneke en haar be
geleiders werden gearran
geerd door Kees Buenen.
„In feite begin ik opnieuw",
zegt Anneke. Ze doelt hier
mee niet alleen op de toch al
weer aanzienlijke tijd die tus
sen haar twee solo-CD's heeft
gezeten. „Ook het repertoire
dat ik speel is veranderd.
Voordien lag de bron van de
melodieën die ik speelde
voornamelijk in de klassieke
muziek. Op deze CD is pop
muziek de basis. Het is niet zo
dat ik van de ene dag op de
andere ben veranderd. Een
aantal jaren geleden bestond
al het idee om met een aantal
musici een dergelijk project
op te zetten. Maar het is op
de lange baan geschoven
door perikelen bij platen
maatschappijen: fusies en
dergelijke. Toch heeft Will
Hoebee, van wie het idee is,
z'n plannen nooit opgegeven.
En kort geleden bestond de
mogelijkheid, althans voor
mij, om zijn idee alsnog uit te
De Vries is ontzettend blij dat
ze die kans heeft gekregen.
Uit ondervinding weet ze dat
kwaliteit alleen niet genoeg is
om door te breken. „Je kunt
nog zo mooi spelen, maar
dan moet je wel een groep
mensen om je heen. hebben
met wie je werkt en die in jou
geloven. Dat is een van de ve
le lessen die ik van Jaap van
Zweden heb geleerd. Als je
echt een grote wil worden,
kun je het niet alleen. Je hebt
mensen nodig die verstand
hebben van managen, pro
moten en die jouw belang
voor ogen hebben. Je kunt
daarbij niet kritisch genoeg
zijn, dat heb ik de afgelopen
jaren wel geleerd."
Ze zegt ook anderszins de
nodige ervaring te hebben
opgedaan. „Als je op zo jonge
leeftijd met zulke groten in
het vak mag spelen, ben je
apetrots. En het was ook ge
weldig. Maar daarna moet je
het toch zelf doen, blijkt. En
ik ben niet zo iemand die met
de ellebogen werkt of die
maar blijft drammen om
maar aan de bak te komen.
Dat komt misschien ook
doordat ik het idee heb dat als
het kwaliteit is wat je aflevert,
het succes ooit komt. Je moet
misschien alleen wat meer
geduld hebben."
Radio
„Nu ligt deze CD er toch
maar. Vervolgens is de opgave
hem onder de aandacht van
de mensen brengen. En als je
dat graag wilt, moet je vooral'
niet te veel bij platenzaken
naar binnen lopen. Want dan
zakt de moed je gelijk in de
schoenen. Er wordt zo veel op
CD uitgebracht: je ziet door
de bomen het bos niet meer.
En ik denk dat dat onderhand
ook geldt voor de mensen die
bij de radio bepalen wat er
wordt gedraaid. Ik denk wel
eens dat het een jaar of twin
tig geleden voor een begin
nend artiest makkelijker was,
dat er meer aandacht was en
ook meer ruimte. Maar het is
niet alleen in ons vak moei
lijk, in elk vak gaat het moei-
Ze heeft niet bewust een
carrière als soliste nage
streefd. Ook in een orkest had
Anneke de Vries haar partij
best willen meeblazen. „Je
bent samen, je doet dingen
met elkaar. Dat weet ik van
mijn broers. De een is ho
boïst, net als mijn vader. Mijn
vader heeft 44 jaar- in het Bra
bants Orkest gespeeld, een
van mijn broers speelt in het
Rotterdams Philharmonisch.
M'n andere broer is paukenist
bij het Balletorkest. Maar al
zou ik nu nog in een orkest
willen zitten, de spoeling is
heel dun geworden. Daarom
ben ik blij met de dingen die
ik kan doen. Met de harpiste
Diana de Vries vorm ik een
duo. We spelen licht klassieke
muziek op mooie locaties.
Kerkjes zijn fantastisch."
„En verder geef ik fluitles
aan de Muziekschool in
Roosendaal. In feite is dat
mijn basis. Ik vind het trou
wens heel leuk om te doen.
Als je er een tijdje bent, merk
je dat de tijden echt verande
ren. Tien jaar geleden gaf je
les op een orthodoxe manier:
klassieke stukjes, terwijl de
leerlingen werden begeleid
door piano. Nu zouden ze dat
niet meer pakken. Ze willen
muziek van deze tijd spelen
en ook nog met een eigentijds
geluid. En dat kan ook. Met
de computer kun je een hele
begeleidingssectie creëren. En
het aardige is: heel veel eigen
tijdse composities zitten mu
zikaal gewoon ontzettend
knap in elkaar."
„Dat merk je bijvoorbeeld
ook als je luistert naar de
composities op m'n CD. Er
staan bewerkingen op van
nummers van Sting, Phil Col
lins, Justin Hayward. En het
gekke is: het succes van die
nummers in de hitparade is
nauw verbonden met de stem
van de artiest, maar ik moet je
zeggen dat toen ik de solopar
tij op fluit speelde, er niets
meer was dat aan de tekst
herinnerde. Er was alleen
maar goede muziek. En dan is
het natuurlijk heel goed als je
als fundament die studie klas
siek hebt."
AMSTERDAM MONIQUE BRANDT
dat moet gezegd.
-A- Dertien jaar lang
kenden we Sjoukje Hooymaayer
dank zij de VARA als dokter Ly
die van der Ploeg, die met assis
tentie van de immer aanwezige
Mien Dobbelsteen huishouden,
relatie en praktijk draaiende
moest zien te houden. Maar Zeg
'nsAaa, de succesvolste comedy
uit de vaderlandse televisiege
schiedenis is niet meer. En Ly
die, eh, Sjoukje Hooymaayer,
vormt opeens de spil van een
heel ander gezin. Een NCRV-ge-
zin nog wel. Hooymaayer is nu
wekelijks te zien als Jet in Zon
der Ernst, een dertiendelige
reeks over de lotgevallen van
drie generaties vrouwen onder
één dak, met onder anderen El
len Vogel en Ellemijn Veldhui
zen van Zanten. Hooymaayer
volgt Trudy Labij op, die het na
twee jaar voor gezien hield.
Hooymaayer ziet de rol als
een mooie kans om te laten
zien dat ze actrice is, niet de
personificatie van dokter Van
der Ploeg. En al beseft ze dat het
nog even kan duren voordat het
grote publiek dat ook doorkrijgt,
toch weet ze zeker dat dat gaat
lukken.
Logisch
„Het zal inderdaad nog wel een
tijdje duren voordat ik dat
'imago' van me heb afgeschud,
maar dat is ook wel logisch.
Dertien jaar is zo ontzettend
lang, en de serie werd daarbij
vreselijk goed bekeken. Zeg 'ns
Aaa heeft absoluut een voor
trekkersfunctie vervuld. Bij tele
visiemakers drong opeens het
besef door dat ze niet alles uit
het buitenland hoefden te ha
len, maar dat in Nederland ge
noeg potentieel aanwezig was
om goeie comedy op televisie te
kunnen maken. Ik ben nog
steeds heel erg trots dat ik in die
serie heb gespeeld, al vind ik
het nu leuk om te laten zien dat
ik ook nog iets anders kan spe
len."
Na Zeg 'ns Acta verstreken er
bijna twee jaar zonder dat
Hooymaayer ook maar één TV-
aanbieding in de bus kreeg.
Niet dat ze zich verveelde, ove
rigens. Het was vooral een tijd
van 'even bijkomen'. „Pas nadat
Zeg 'ns Aaa was gestopt, merkte
ik hoe moe ik eigenlijk was. Al
die jaren had ik maar doorge
hold, keihard gewerkt aan de
serie, daarnaast waren er nog
mijn theaterrollen en mijn ge
zin. Ik had het even helemaal
gehad. Daarbij kwam dat mijn
vader net in die tijd zeer ernstig
ziek werd. Het kwam dus goed
uit dat ik de zorg voor hem op
me kon nemen."
„Ik had ook wel een beetje in
gecalculeerd dat ik niet snel een
nieuwe rol zou krijgen, dat is nu
eenmaal het nadeel van het
spelen in een langlopende serie.
Producenten zijn bang dat het
publiek je niet in een andere rol
wil zien. Toen ik hoorde dat ze
me voor Zonder ernst wilden
hebben, bekroop mij ook heel
even de angst dat mijn rol op
die in Zeg 'ns Aaa zou gaan lij
ken. Tegelijkertijd dacht ik: 'die
gedachten moet ik snel van me
af zetten, anders kan ik beter
helemaal stoppen'.".
De 'persoonsverwissseling'
verliep desondanks bijkans
vlekkeloos, en dat geldt ook
voor de samenwerking met
Hooymaayers nieuwe tegenspe
lers. De invulling van haar rol,
die ze had overgenomen van
Labij, is welbewust anders dan
die van haar voorgangster. „Ik
heb gezocht naar een zacht,
warm, open personage. Ze is
een beetje naïef misschien,
maar als het nodig is weet ze
ook goed van zich af te bijten. Ik
wilde bewust een warme per
soonlijkheid neerzetten, want
daardoor komen de andere per
sonages ook beter uit de verf.
Hooymaayer kwam vanuit
het theater in de televisiewereld
terecht. Ook in de jaren van Ly
die van der Ploeg stond ze met
grote regelmaat op de bühne.
Dat was afzien geblazen: over
dag stond ze voor de camera's
in de Hilversumse studio, 's
avonds zat ze weer in de auto
voor een optreden in Heerlen,
Middelburg of Assen. Maar ja,
het theater bleef nu eenmaal
trekken.
Disciplines
„Theater en televisie zijn niet
met elkaar te vergelijken: alles
wat je bij het theater nodig hebt
moet je bij televisie vergeten.
Op het toneel moet je veel werk
verzetten om een band met de
zaal te krijgen, zodat het pu
bliek in feite je derde medespe
ler wordt. Bij televisie moet je
veel weglaten en de camera ver
trouwen en het werk laten
doen. Dat zijn twee verschillen
de disciplines, theater en televi-
Ze mist het theater. Maar
Hooymaayer heeft er bewust
voor gekozen niet op de plan
ken te staan, zo lang ze TV-werk
heeft. „Voor televisie moet je je
zelf voor honderd procent ge
ven, voor theater ook. Het pu
bliek heeft recht op alles wat je
te geven hebt, maar als je alles
weggeeft, ben je op een gegeven
i~
mtte
moment zelf nergens m1
Vroeger stiefelde ik maar d
Mijn energie was onuitputtelO
Maar dat wil ik niet meer: ikj4
ook gewoon léven." 11
Indonesië raakt bij veel Nederlanders
nog altijd een gevoelige snaar. De do
cumentaire v/h Nederlandsch-Indië
van Ireen van Ditshuyzen over ons ko
loniale verleden in Indië - alsmede de
gevolgen die dat heeft gehad en nog
heeft voor beide landen - zal in menig
huiskamer een flink aantal herken
ningspunten opleveren.
Dat begint al meteen goed in de eer
ste (van de totaal drie) afleveringen.
Deel 1 heet De Kolonie, die begint met
sfeervolle beelden van optrekkende
mistflarden ergens op West-Java. Een
intrigerend en schilderachtig plaatje.
Bij het zien van die beelden lijkt er
maar weinig veranderd in de laatste
eeuw. Mooi aangelegde sawa's, donke
re luchten, een combinatie van glooi
end en bergachtig landschap, een kind
spelend in de modder. De tijd lijkt te
hebben stilgestaan. Dat geldt ook voor
de theeplukkers/sters, die op precies
dezelfde manier als aan het begin van
deze eeuw hun vermoeiende werk
zaamheden verrichten.
Nieuwsgierigheid naar wat beide
landen vandaag nog bindt en (moge
lijk) scheidt, lag ten grondslag aan deze
documentaire-reeks. Journalist Frans
Glissenaar liep al enige tijd met het
idee rond. Hij benaderde in 1990 pro-
ducente Ireen van Dishuyzen, die er
wel wat in zag. Met financiële steun
van onder meer het Stimuleringsfonds
voor Culturele Omroepprodukties, de
AVRO (die het uitzendt) en de Natio
nale Commissie Ontwikkelingssamen
werking. Aan de drie programma's
ging een uitgebreid onderzoek vooraf,
zowel in Indonesië als in Nederland.
Het centrale thema is de vraag hoe
Indonesiërs en Nederlanders elkaar
Fragment uit de documentaire-reeks v/h Nederlandsch Indië, vanavond om 22.48
zien en hebben gezien in het verleden.
Bakfiets
voor een niet onaanzienlijk deel wor
den de gesprekken afgewisseld met
prachtige historische beelden, die nau-
Gelukkigis v/h Nederlandsch-Indië niet welijks aan scherpte hebben ingeboet,
alleen maar een aaneenschakeling van Degenen die voor de oorlog in Indone-
diepgravende interviews. Integendeel: sië hebben gewoond of de politionele
op Nederland 1.
acties aldaar hebben meegemaakt - en
dat zullen er velen zijn - kunnen daar
bij hun hart ophalen. Voor de eerste af
levering zijn opnamen gemaakt in
Bandoeng, Malabar, Gamboeng en in
hoofdstad Jakarta. Al deze plaatsen lig
gen op het eiland Java.
Tussen de oude en nieuwe beelj
door geeft prof. dr. Frasseur in v/h 5
derlandsch-Indië uitleg over het tvj
ledig bestuurs- en rechtssysteem: j
bestemd voor de Inlanders en één
de Europeanen. Het leidde destijds
veel verwarring. „Nederlanders had|
veel meer privileges", zegt een ex-pij
ter. Een' andere planter zegt verbat
„Ik zag een Europeaan op de bakfi
rijden. Dat vond ik het meest vre?
de." 0
In die jaren reden
'ïndonesifrs op"3érgefijkc
delen. Ook wordt getoond hoeJ
Doeloe (daarmee worden de ja[
twintig en dertig bedoeld) door Neó
landers als een waar walhalla werdfN
varen. Verder wordt in afleveringpij
Kolonie getoond hoe het Indonesisj^
nationalisme de kop opstak, dat
in de hand werd gewerkt door de|e
panse verovering van Nederlandsp
Indië in 1942. De archipel i
week in bezit genomen. In dit verbi
worden er schitterende historisl,"
beelden getoond van de Japanse
mars in de Gordel van Smaragd.
Belangwekkend zijn ook de vr;
sprekken met die typische - son:
bejaarde - Indonesische
mannen die leuke verhalen over
ger én- nu kunnen vertellen. En jet
vormt ook de rode draad
delige programmareeks. De herinj
ringen aan vroeger ei
worden van v/h Nederlandsch In$n
Indonesië.
(v/h Nederlandsch-Indië, Nedf
land 1, vanavond om 22.48 i
gende uitzendingen 28 december e|
januari).
AMSTERDAM GPD
In kringen van rasmuzi
kanten was het al enige
tijd bekend, maar tot een
breed publiek drong het pas an
derhalf jaar geleden door. En
hoe! Lils Mackintosh vestigde in
een keer haar naam als buiten
gewoon getalenteerde jazz-zan-
geres met de CD It's not perfect
to be easy.
De vergelijkingen met andere
zangeressen drongen zich op.
Want zo gaat dat als je net komt
kijken. De naam die het meest
viel, en dat verbaasde Lils zelf in
het geheel niet, was 'Billie Holi
day'. Ten eerste bestond veel
van het repertoire op de CD uit
songs die zijn grootgemaakt
door Billie. Ten tweede wist Lils
beter dan wie ook daar haar
stemgeluid veel weg had van de
legendarische stem van Holi
day, en dan vooral als ze zich
volledig in de songs inleefde.
„Maar", zegt ze nu, „niet lang
nadat dé CD was uitgekomen
en ik de reacties hoorde, heb ik
me een ding voorgenomen: als
ik ooit een volgende CD mag
maken, moet ik van dat Billie
Holiday-stempel zien af te ko-
Ze is tot het inzicht gekomen
dat er absoluut geen behoefte
aan een tweede Billie Holiday
bestaat. En al helemaal niet aan
een Nederlandse Billie Holiday.
Op haar tweede CD is
Mackintosh helemaal Mackin-
Lils Mackintosh: „Als ik optreed, kan ik het n
ander te lijken."
tosch. Hoewel... Van de veertien een stuk of acht toch weer van
songs die op This is the strangest het repertoire van...? Inderdaad.
life I've ever known staan, zijn er „Maar er is een groot verschil
met het vorige album: ik heb er
op gelet dat ik mijn eigen per
soonlijkheid benadruk. Je moet
altijd aftvachten of het lukt,
maar ik heb al een groot com
pliment gekregen. Skip Voogd,
voor wie ik enorm veel respect
heb, belde me en zei: 'Lils, het is
je gelukt, je zingt met het zelfde
intense gevoel als altijd, maar
het geluid dat je voortbrengt is
exclusief het j ouwe
Het telefoontje van Voogd be
moedigde Lils Mackintosh.
Voordat de zangeres aan de op
namen van haar tweede ge
luidsdrager begon, had ze zich
heilig voorgenomen voortaan
haar eigen stem aan een CD te
lenen. „Als ik optreed, kan ik
me het wel permitteren op een
ander te lijken, dan bouw je iets
op. Maar een CD of een plaat is
een heel ander medium."
Tweede natuur
Op de CD staan ook twee num
mers die Lils zelf heeft geschre
ven: Dear Dream en Isn't it odd.
Aan beide stukken is een heel
verhaal verbonden en laat het
maar aan Lils over dat in geuren
en kleuren te vertellen.
„Dear Dream heb ik in Nige
ria geschreven. Dat klinkt heel
interessant, maar de achter
grond is triest. Ik ben m'n hele
leven al met muziek bezig, het
is m'n tweede natuur. Ik heb
ook heel veel opgetreden, in de
jazz-scene in Amsterdam geze
ten, in het theater gestaan, on
der meer in Bubbling brown
sugar."
Maar in 1989 trof het noodlot
haar. Ze werd ernstig ziek. En
haar privéleven lag in puin. Ook
dat nog. „Ik kon niet meer op
treden en ik zat thuis, ik lag
trouwens meer, noodgedwon
gen. M'n vrienden, en reken er
op dat je in tijden van ellende
inderdaad je echte vrienden
leert kennen, trokken zich dat
aan. En één van mijn betere
vriendinnen zei: 'Als je hier blijft
zitten, ben je gauw dood. Ik
denk dat het het beste is dat je
met mij meegaat'. Zij was secre
taresse op de Nederlandse am
bassade in Nigeria. En ik ben
met haar op het vliegtuig ge
stapt. Dat is een goede beslis
sing geweest, maar dat wil niet
zeggen dat ik gelijk uit mijn de
pressie was. Iedereen werkte
overdag natuurlijk en ik zat daar
alleen. En ik was al zo beroerd,
zo eenzaam en ik had zo'n he
kel aan mezelf. Maar het ver
werkingsproces was kennelijk
wel in werking getreden. Boven
dien kroop het bloed duidelijk
waar het niet gaan kon. En toen
heb ik Dear Dream geschre-
Fantastisch
„Na het uitkomen van de eerste
CD zat ik opeens, onverwacht,
weer helemaal in de muziek.
Dat wil zeggen: ik heb nooit
zonder gedaan. Maar er kwa
men nu zo veel uitnodigingen
voor optredens. Fantastisch na
tuurlijk. Dat stimuleert natuur
lijk. Óp een gegeven moment
had ik een riedeltje in mijn
hoofd. Ik belde Chris Mon£rl
een fantastische gitarist en r
steun en toeverlaat: 'Chris,Jin
heb nu iets: toedoecloedoe, IB'
jij hier iets mee?' 'Nee', Lc
Chris, 'daar kan ik niets meeL
je het niet erg vindt'." jg
Daar kon ze het mee doih
Maar het riedeltje liet haar iH
los. Op een verloren avond j.
ze naar de TV te kijken,
serie Madlock. En wat zag Ij
Mackintosh? Een actrice
volgens haar zo fout
verkeerd gekozen,
meteen tot de slotsom kwj
dat die niet op grond van
acteertalenten was geko
„Enfin, op een gegeven
ment loopt die actrice naar
deur toe, k la Columbo. Wat k
beurde? Vlak voordat ze bij 1^
deur was, draaide ze zich
stak ze haar vingertje omho"
en ze zei gemanieerd: 'Isn'iu
odd...? Ik zakte haast door m[\
bed. Maar ik dacht wel tegeF1
kertijd: 'Toedoedoedoe'." F!
Mackintosh greep nretetj
naar de telefoon om Chris M
nen te bellen. Om ferm aanl
kondigen dat ze het lied to*s
zou schrijven. „We nemen Ir
op het repertoire, de jonga'
spelen het fantastisch, ik zijn
het met overgave. Komt er li
afloop van een optreden ef
meneer naar me toe en die ze?
'Nu dacht ik toch dat ik arc
stukken van Billie Holiday kefj|
de, maar nu zingt u iets dat veri
mij nieuw is.' Ik zeg: 'Eh, i^1
klopt, want dit heb ik zelf jr
schreven.'Mooi he?" L
