Oorlog in Kaukasus niet
louter Russische zaak
NAVO en VN zoeken naar laatste kans in Bosnië
Feiten &Meningen
Basisinkomen is
óf onbetaalbaar
óf asociaal
Carter: Plan contactgroep
blijft uitgangspunt
MAANDAG 19 DECEMBER 1994
Saar Boerlage.
COMMENTAAR
De vlam van het basisinkomen, sinds jaar
en dag een geliefd onderwerp op opiniepa
gina's, is weer even opgeflakkerd dankzij de
D66-minister Wijers en diens WD-collega
Zalm. Getuige de reacties zal de vlam snel
weer doven. Gelukkig maar, want het ooit
door de PPR bedachte basisinkomen is af
hankelijk van de hoogte ervan óf onbetaal
baar óf asoci
aal.
De onbetaal
bare variant is
afkomstig uit
Groen Links
kringen. Saar
Boerlage, oud
voorzitter van
de PSP, ont
wikkelde vorig
jaar het idee
om iedereen
vanaf 18 jaar
1.300 gulden
in de maand
te geven. Dat
kost uiteraard
een paar cen
ten: 182,5 mil
jard gulden
om precies te
zijn. Een
(echt)paar
krijgt in die
optie bijna een
modaal netto
inkomen zonder er iets voor te doen. Het
effect laat zich raden: op naar het strand!
Omdat voor zo'n hoog basisinkomen de be
lastingtarieven fors omhoog moeten, blijft
van elke met werken verdiende gulden
minder over dan nu. Wie neemt bijvoor
beeld nog een deeltijdbaan(tje) voor de 'ex
tra's' als dat 'extra' goeddeels wordt wegbe-
last? En hoe meer mensen aan het strand
gaan liggen, des te meer de mensen moeten
gaan betalen die nog wél aan de slag blij
ven.
De sociaal onaanvaardbare variant is af
komstig van Gerrit Zalm, uit de tijd dat hij
nog baas was van het Centraal Planbureau.
In 1992 opperde Zalm het idee al in de stu
die 'Nederland in drievoud', in maart van
dit jaar kwam het CPB met een doorreke
ning van de effecten van een basisinkomen
van negenhonderd gulden per maand.
In dat geval fungeert het basisinkomen
niet als een luie leunstoel, maar als een
prikkel om aan het werk te gaan. In Zalms
plan wordt het minimumloon afgeschaft,
maar hij wijst erop dat een arbeidsinkomen
van een paar honderd gulden al voldoende
is om aan het sociaal minimum te komen.
Volgens de CPB-rekenmeesters zou zo'n
basisinkomen ongeveer 65.000 arbeidsjaren
werk opleveren aan de onderkant van de
arbeidsmarkt, omdat veel ongeschoold of
laaggeschoold werk weer betaalbaar wordt.
Dat is natuurlijk heel mooi, maar die uit
komst geeft gelijk de zwakte aan: 65.000 ar
beidsjaren voor de honderdduizenden laag
geschoolde bijstandsontvangers betekent
dat een groot deel van hen alleen maar fors
inlevert. Dat vindt het overgrote deel van de
Nederlanders (waartoe Zalm overigens niet
behoort) soci
aal onaan-
vaardbaar en
dat betekent
onvermijdelijk
dat er voor de
ze groep toe
slagen moeten
komen. Maar
mét zo'n soort
gedeeltelijke
bijstand ver
vallen direct
weer de grote
voordelen van
het basisinko
men: het gro
tendeels uit
roeien van het
zwarte circuit,
het einde van
de uitkerings
fraude en het
afschaffen van
de bureaucra
tische romp
slomp rond de
sociale uitkeringen.
Er zijn waarachtig wel eenvoudiger ma
nieren om laaggeschoold werk goedkoper
te maken, die bovendien niet het sociaal
minimum aantasten. Zo propageren de
econoom Jan Pen en de socioloog Cees
Schuyt al geruime tijd de invoering van een
belastingvrije som ter hoogte van het mini
mumloon, wat een minimumloner bijna de
helft goedkoper maakt zonder grootschalige
armoede te creëren. Zulke ideeën verdienen
meer aandacht dan het bijna mythische ba
sisinkomen dat, zoals de Utrechtse socio
loog Engbersen ooit zo treffend zei, 'te wei
nig geeft aan de mensen die het nodig heb
ben en te veel aan de mensen die het niet
nodig hebben'.
Minister van financiën, Ger
rit Zalm. foto c PD CEES
ZORN
Westen is kortzichtig in kwestie-Tsjetsjenië
Het voormalige Sovjet-partijblad Pravda is achterdochtig. Alle westerse regeringen en de media beschou
wen het Tsjetsjeense conflict als een 'interne Russische zaak'. Die formulering staat voor 'wij bemoeien
ons er niet mee'. Dat kan maar één ding betekenen, schreef Pravda vorige week: het Westen is gebaat bij
oorlog in Rusland. Het westerse voordeel is volgens Pravda dat een oorlog om Tsjetsjenië leidt tot 'Balkani
sering' in Rusland. „Dat de Sovjetunie uiteen is gevallen, is voor sommige kringen in het Westen nog niet
genoeg. Ze willen ook een zwak Rusland."
Een Tsjetsjeense man torst tevreden de zes broden naar huis die hij gisteren ii
de stad heeft omsingeld.
In één opzicht mogen we Pravda het voor
deel van de twijfel gunnen. De haast en het
gemak waarmee westerse regeringen, die
van de Verenigde Staten voorop, het
Tsjetsjeense conflict tot een besloten fami
lieruzie hebben verklaard, is inderdaad op
merkelijk.
Onder het communisme trok het Westen
zich weinig aan van Sovjetprotesten dat het
zich bemoeide met 'interne aangelegenhe
den'. Bescherming van mensenrechten
stond toen hoger in het vaandel dan forme
le diplomatieke formules. Maar sinds Rus
land onder leiding van Boris Jeltsin stoeit
met de parlementaire democratie, lijkt het
met de westerse betrokkenheid afgelopen
zodra er (schijnbaar) geen eigen belangen
op het spel staan.
Vorig jaar oktober werden in het Westen
wat wenkbrauwen gefronst toen Boris jelt
sin tanks op het parlement afstuurde. Niet
zo netjes om een politiek conflict met
bloedvergieten op te lossen. Maar Jeltsin
was toch de kampioen van de democratie
en de hervormingen, en zijn tegenstanders
enge conservatieven die terug naar het
communisme wilden.
In westerse ogen kon alleen Jeltsin pal staan
tegen het oprukkende nationalisme, tegen
de op revanche beluste communisten. Dat
Jeltsin zelf steeds nationalistischer geluiden
begon uit te slaan, een boek schreef waarin
heimwee naar herstel van het Sovjetrijk
doorklonk en voortdurend de trom roerde
over Ruslands macht, werd vergoelijkend
uitgelegd als 'Zjirinovski's nationalisten de
wind uit de zeilen nemen'.
Zo werd Jeltsin steeds meer Boris de On
aantastbare. En nu erSen conflict is om een
minuscuul Russisch republiekje, bevolkt
door moslims met rare mutsen, mag hij op
nieuw zijn gang gaan, zelfs niet gehinderd
door westerse aanbiedingen om te bemid
delen.
De Amerikaanse minister van buitenlandse
zaken, Christopher, gaf Jeltsin vorige week
zelfs een pluimpje. „Het lijkt erop dat hij
deze crisis goed aanpakt. Het is niet in ons
belang, en zeker niet in het hunne, dat Rus
land uiteenvalt", zei hij. Natuurlijk, aan dit
soort formuleringen werd meteen de hoop
toegevoegd dat het geschil om Tsjetsjenië
op een vreedzame manier zou worden op
gelost. De boodschap was echter duidelijk:
het Kremlin moest het onkruid ongestoord
uit z'n achtertuin kunnen wieden.
Formeel klopt dat. Tsjetsjenië maakte zich
onder generaal Doedajev in 1991 los uit de
Russische Federatie maar die onafhanke
lijkheid is door het buitenland nooit erkend.
Moreel, voorzover morele maatstaven een
rol spelen in de internationale politiek, valt
er echter heel wat op af te dingen: de Rus
sen dreigen over een volkje heen te walsen,
een stad plat te bombarderen, maar protes
ten over schendingen van mensenrechten
blijven achterwege.
De houding van het Westen is tevens kort
zichtig. Het Westen heeft geen enkele ga
rantie dat het conflict beperkt blijft tot een
nauwelijks bekend stuk grond in de Kau
kasus. Integendeel, het omgekeerde is al
aangetoond. Turkije, dat etnische en reli
gieuze banden met de Tsjetsjenen heeft,
dringt steeds heftiger op een vreedzame re
geling aan.
„Wij volgen de ontwikkelingen met zorg
aldus een gisteravond door Ankara uitgege
ven verklaring. En op Doedajevs verzoek
om te bemiddelen reageerde de Turkse pre
sident Demirel meteen met een telefoontje
aan Jeltsin. Ook uit andere islamitische lan
den, Pakistan en Azerbeidzjan bijvoorbeeld,
komen bezorgde reacties. Die zullen hefti
ger worden wanneer de oorlog in Tsjetsje
nië dramatische beelden gaat opleveren en
ook andere moslim-republieken in de Kau
kasus betrokken ralcen.
Een tweede gevolg van het Russische
machtsvertoon is, dat de landen in de voor
malige Sovjet-invloedssfeer zich bedreigd
voelen. Nu is het Tsjetsjenië, straks mis
schien de Krim in Oekraïne. Of het grens
conflict met de Baltische republiek Estland.
Of de ruzie over de Russische minderheid
in Letland.
Dat de vroegere democratische aanhang
van Jeltsin nu wanhopig is en de in het
Westen zo geadoreerde radicale hervormer
Gaidar waarschuwt voor een nieuwe dicta
tuur in Rusland, valt kennelijk in het Wes
ten nauwelijks op. Jeltsin levert zijn gevecht
voor het behoud van de democratie met
steun van de machtsministeries, Zjirinovs
ki's nationalisten en, zij het halfbakken, van
de communisten.
Dit zijn ontwikkelingen die in het Westen
niet kunnen worden genegeerd. De Jeltsin
van 1994 moet niet het groene licht krijgen,
maar af en toe tot de orde worden geroe
pen. Dat gaat niet met verklaringen die illu
streren dat het Westen, nog druk doende de
Bosnische kater te verwerken, liever de kop
in het zand steekt.
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Bisschop Wiertz blikt teru%[
Kemphanengeveclv
is nu wel voorbij' p
Uil
Ruim een jaar is Frans Wiertz (52) nu bifal
schop van Roermond. Bij zijn aantreden
predikte hij de boodschap van de vrede.-v.
Dat zaad is niet op de rotsen terechtgekc
men (om het in Bijbelse termen te houd^j
maar heeft vruchten afgeworpen. De sfe^,
in het bisdom Roermond is merkbaar veja
beterd. j0
„Dat is geen verdienste van mij, maar vajk
veel mensen die de vredesgedachte ster!
hebben opgepakt. Dankzij hun inzet zijn,
vooroordelen afgebouwd en worden geel 1
kemphanengevechten meer geleverd", zi
de opvolger van de zeer behoudende bis^
schop Gijsen. rf
Hij vindt het een groot verlies dat de bief1
grotendeels is verdwenen. „Voor ons, zof1
daars, is het toch niet absurd om de Heer!
om vergeving te vragen?" Waarmee hij rr'
tuurlijk niet gezegd wil hebben dat de F
biecht weer wordt verplicht.
Wiertz zegt de eerbied voor de mens niefe'
verliezen. Zo zoekt hij ook naar oplossin
gen voor in het verleden gerezen proble-F
men: een eigen reglement voor het kath<P
liek onderwijs en de moeizame verhoudijo
tussen het Universitair Centrum voor )c
Theologie en Pastoraat in Heerlen (UTPJ^i
het Groot Seminarie Rolduc. hi
„Vanzelfsprekende zaken willen wij zovela
mogelijk samen met de andere bisdomnjri
behartigen, maar er moet wel ruimte zijrto
voor de eigenheid van iedereen." Zo zietfe
Wiertz het nog niet gebeuren dat in zijn
bisdom pastoraal werkenden taken in de.»
parochies gaan vervullen, zoals dit elders^
wel gebeurt.
Anders is het gesteld met het katholiek or
derwijs. In goed overleg met de Nederlaiï(
se Katholieke Schoolraad is een gezameiï
lijke strategie ontwikkeld. Begin volgendl
jaar gaat een speciale commissie gesprek
ken voeren over. de identiteit van kathol»
scholen.
De slechte verhouding tussen het UTP eif
het Seminarie is volgens Wiertz grotendet
bepaald door de diepe kloof die in alle geB
dingen van de kerk aanwezig is. „Die kloifli
continueren zou niet christelijk zijn, maaP
ook hier geldt dat eerst afgerekend moet (5'
worden met vooroordelen over elkaar enk
met het hanteren van karikaturen van el-p
kaar." Panklare oplossingen heeft hij nieth
„Maar het is al bijzonder waardevol als dk-
verkettering van groeperingen ophoudt."
Het steeds nijpender gebrek aan priesters
vervult Wiertz met zorg. Vroeger waren el
te weinig parochies, nu zijn er te veel. Hej
gevolg daarvan is dat er grotere parochie
verbanden ontstaan en structuren wordeï'
aangepast. Op het platteland zullen meer^
parochies door één pastoor bediend moej
ten worden, in steden worden parochies j
samengevoegd. De laatste jaren is het aaiit
tal parochies in Limburg verminderd van
360 tot 300. Soms zullen kerken gesloten cJ
afgebroken moeten worden. Dat doet pijé
Hij vergelijkt het met het amputeren van!
een ledemaat. „Maar als er niet aan te oni
komen valt, moet het gebeuren.l
Over 'hete hangijzers', zoals geboortenbe*
perking, euthanasie, abortus en homo- S
seksualiteit denkt hij niet anders dan de e
paus, zegt hij. „Ten aanzien van die vraagt
stukken laat ik geen millimeter speling toe
Niemand kan en mag van mij verwachten
dat ik afstand neem van het pauselijk leere
gezag." I
Dat Wiertz voor zijn bisschopswijding det
voorzitter van de Acht Mei Beweging en n
een homofiele ex-pastor had uitgenodigd!"
had niets te maken met een pro- of anti-
houding, maar alles met het principe vanr
Wiertz: „Concrete mensen schuw ik niet. r
Dat is een kwestie van humane communij"
catie. Zo zit ik nu eenmaal in elkaar.8
ROERMOND COR BERTRAND t
In Den Haag buigen generaals zich opnieuw over oorlog
Nu vluchten nog niet mag, moeten
we maar opnieuw proberen er wat
van te maken. Het is ongeveer met
die instelling dat de militaire top
van elf NAVO-landen en van het
Russische leger, de Duitse Bundes-
wehr en de Verenigde Naties van
daag naar Den Haag komen voor
wéér een overleg over Bosnië. Ter
wijl Unprofor, de VN-macht in het
voormalig Joegoslavië, twee weken
geleden nog afstevende op een
smadelijke aftocht, spreken de ge
neraals in Den Haag inmiddels over
een andere vraag. Hoe kunnen de
pesterijen en vernederingen worden
gestopt, en kan Unprofor opnieuw
z'n tanden laten zien? Puur militair
bekeken, is de weg uit het wespen
nest daarmee echter zeker niet af
gesneden.
Voor de Nederlandse minister Voor
hoeve (defensie) was de maat vorige,
week meer dan vol. Nu de Europese
Unie op de topconferentie in Essen
had besloten dat de vredesmacht
Unprofor in Bosnië blijft, moesten
de 23.000 blauwhelmen ook vol
doende slagkracht krijgen om hun
werk te doen. Er dient een eind te
komen aan de blokkades van hu
manitaire hulpkonvooien door met
name Servische milities, en aan het
vleugellam maken van de blauwhel
men door het stoppen van hun ei
gen bevoorrading.
„Praktische problemen, heren", zei
Voorhoeve tot zijn NAVO-collega's,
„die moeten onze generaals maar
eens oplossen." Het resultaat moet
morgenmiddag op tafel liggen, na
een unieke tweedaagse militaire
topconferentie waaraan wordt deel
genomen door de chefs van de de
fensiestaven van Nederland, de VS,
Groot-Brittannië, België, Canada,
Frankrijk, Denemarken, Italië,
Noorwegen, Spanje en Turkije en
waarbij ook de Russen, Duitsers en
de VN aanschuiven.
De ideëen die tijdens het topberaad
ter sprake komen, zijn verre van
nieuw. Al eerder in de Bosnische
burgeroorlog is er gesproken over
manieren om de taak van de blauw
helmen te verlichten. Het onder
VN-bestuur plaatsen Van de lucht
haven van Sarajevo is al vaker ge
probeerd. Het werd telkens effectief
tegengehouden door de Serviërs,
die geen gelegenheid voorbij laten
gaan om de Bosnische hoofdstad zo
van de buitenwacht af te snijden.
De VN staan daar tot nu toe mach
teloos tegenover.
Een ander plan, vorige week geop
perd door de Fransen, betreft het
instellen van een vrije corridor. Via
zo'n 'blauwe route' tussen de
Kroatische havenstad Split en Cen-
traal-Bosnië zouden de hulpgoede
ren en voorraden vervoerd worden
Het vredesplan van de internationale contactgroep voor Bosnië (Ver
enigde Staten, Rusland, Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië) blijft
volgens de voormalige Amerikaanse president Carter de basis voor
een toekomstige vredesregeling. Dat heeft hij gisteravond gezegd na
een gesprek met de Bosnische president Izetbegovic die zei dat Car
ter niet gekomen was om het plan te veranderen, maar om te be
middelen. Volgens dat plan van de contactgroep krijgt een federatie
van Bosniërs en Kroaten 51 procent van het grondgebied van Bosnië
in handen en de Bosnische Serviërs 49 procent. De laatste partij
heeft nu 70 procent in handen.
De Kroatische premier Franjo Tudjman verwelkomde de missie van
Carter en sprak hem moed in, maar de Bosnische premier Silajdzic
toonde zich sceptisch over het bezoek. De Bosniërs zijn bang dat de
missie van Carter de aandacht zal afleiden van de Servische aanval
len op de moslim-enclave Bihac in het westen van Bosnië.
SARAJEVO Rtr-AFP-DPA
naar de bevolking en blauwhelmen.
De 'blauwe corridor' zou een einde
maken aan de talloze blokkades,
waarmee met name de Serviërs de
VN het leven al drie jaar zuur ma
ken.
De gijzeling van VN-blauwhelmen,
onder wie vorige maand honderd
Nederlanders, heeft het plan nieuw
leven ingeblazen. Voor de generaals
blijft de klemmende vraag vandaag
en morgen dezelfde als twee jaar
geleden: hoe beveiligen we in he
melsnaam zo'n ruim honderd kilo
meter lang traject?
Het alternatief is bevoorrading uit
de lucht, maar dat lijkt weinig effec
tief. Niet alleen is het onmogelijk zo
brandstof aan de blauwhelmen af te
leveren. Ook het droppen van eten
voor de bevolking levert meer spek
takel dan werkelijke verlichting van
noden op, zoals de Amerikaanse
voedseldroppings hebben getoond.
De NAVO-generaals worden bij het
opstellen van hun plannen gehin
derd door een belangrijke verande
ring in de militaire situatie. Twee
jaar lang waren de Westerse F16's
heer en meester in het Bosnische
luchtruim, maar aan die situatie is
de laatste maanden een einde geko
men. Geheime militaire rapporten
suggereren dat de Serviërs inmid
dels de beschikking hebben over
125 stuks geavanceerd luchtafweer
geschut. Daarmee bestrijken ze
naar schatting tachtig procent van
het luchtruim, zo praatte minister
Van Mierlo (buitenlandse zaken)
laatst zijn mond voorbij. Dat bete
kent dat de NAVO moeilijk op grote
schaal z'n straaljagers kan inzetten
bij het afkondigden van een 'blauwe
corridor' of bij het steunen van be
laagde blauwfielmen.
Het meest waarschijnlijke resultaat
van de militaire top van Den Haag
zal zijn dat de blauwhelmen beter
uitgerust moeten worden en dat de
vaak verspreid opererende eenhe
den geconcentreerd worden. Of de
VN een veel zwaardere bewapening
zullen toestaan is echter twijfelach
tig, gezien de voorgeschiedenis
waarin de volkerenorganisatie juii
zeer terughoudende schietinstruc
ties ('rules of engagement') afkon
digde. Zo beschikken de 1.400 Bei
gaalse blauwhelmen in Bihac ma;
over 400 geweren.
Concentratie van VN-eenheden li
wèl voor de hand. De 23.000 blatr
helmen zijn nu versnipperd over;
ker zeventien grote, en tientallen
kleinere bases aan het front tussei
Serviërs, Kroaten en Moslims. In
een 'veiligheidszone' als Zepa zit
maar één Britse compagnie van c
ca honderd man; in verschillende
dorpen geeft de VN 'acte de prése
ce' in de persoon van één of twee
'monitoren', waarnemers.
De 'winst' van concentratie van d
blauwhelmen tot pakweg de zes
veiligheidszones Tuzla, Zepa, Sre
brenica, Gorazde, Bihac en Saraje
en tot Mostar is dat de VN op de
plekken waar ze zijn, ook effectie"
kunnen opereren. Maar samentre
king van eenheden heeft nog een
ander voordeel: het maakt een
eventuele aftocht een stuk makke
ker. Want terwijl de strategen ziel
buigen over e'en agressievere rol
Unprofor, gaat de planning van d
aftocht onverminderd door.
BRUSSEL PETER DE VRIES
CORRESPONDENT
