'Valente is een fanaat, hij is te ver gegaan' Studenten draaien op voor bezuinigingen Europese Unie moet Turkije niet toelaten Feiten &Meningen Ethiopië rekent af met bloedig verleden^ DINSDAG 13 DECEMBER 1994 COMMENTAAR Turkije heeft de afgelopen maanden op nieuw duidelijk gemaakt dat het voorlopig niet tot de Europese Unie moet worden toegelaten. Zolang de Turken de mensen rechten niet respecteren, horen zij niet thuis in deze organisatie. Terecht wordt dit standpunt ook gehul digd door de voorzitter van de Europese Commissie, de Fransman Jacques Delors. Het probleem is echter dat hij de voorzit tershamer binnenkort neerlegt. Bovendien lijkt hij het enige commissie-lid, dat ver gaande consequenties wil trekken uit de veroordeling van acht Koerdische parle mentariërs door het Turkse Hof voor Staats veiligheid. De EU heeft wel 'fel' geprotesteerd tegen die zware straffen en in de slotverklaring van de Europese top in Essen is de uit spraak van de Turkse rechter nog eens ver oordeeld, maar daarbij blijft het. De voor bereidingen om tot vergaande samenwer king te komen tussen de EU en Turkije gaan gewoon door. Daarmee sluit de Europese Unie de ogen voor de harde realiteit in het zuidoosten van het land waar al tien jaar een onge meen harde strijd woedt tussen het Turkse leger en de Koerdische beweging PKK. Deze guerrilla-groepering vecht voor een onaf hankelijke staat en schuwt daarbij het terro risme bepaald niet. Zo was de PKK in juni van dit jaar nog verantwoordelijk voor bomaanslagen in Marmaris en Fethiye waarbij tien buitenlandse toeristen en acht Turken gewond raakten. In die confrontatie, die inmiddels aan meer dan tienduizend mensen het leven heeft gekost, is het begrijpelijk dat leger, re gering en parlement niet altijd even zorg vuldig handelen. Flet is echter ontoelaat baar dat ook zij zich niets aan de mensen rechten gelegen laten liggen. Het parlement hief in maart de politieke onschendbaar heid op van acht volksvertegenwoordigers die werden verdacht van samenzwering met de PKK. Zonder dat het bewijs daar voor werd geleverd, veroordeelde het Turk se Hof de parlementariërs tot gevangenis straffen van drieëneenhalf tot vijftien jaar. Daarnaast heeft het leger in een poging meer vat te krijgen op de PKK de afgelopen maanden honderden dorpen in de Koerdi sche provincie Tunceli in het zuidoosten van Turkije met de grond gelijkgemaakt. Honderdduizenden mensen zijn verdreven en worden bijeengebracht in zogeheten 'collectieve dorpen'. Gedetailleerde infor matie is de afgelopen week naar buiten ge bracht door de Stichting Nederland Koer- distan. In oktober stelde de Turkse minister zon der portefeuille en belast met mensenrech ten, Azimet Koyluoglu, die misstanden ook al aan de kaak. „We hebben vastgesteld dat 218 gehuchten door het leger in brand zijn gestoken in de regio Ovacik in de provincie Tunceli". zo liet Koyluoglu via het dagblad Cumhüriyet weten. De minister tekende daar overigens bij aan dat het terrorisme zowel door de staat als door de PKK wordt gepleegd. Met die klacht van Koyluoglu is echter niets gedaan, zoals ook aan een oproep van Amnesty International geen gehoor is gege ven. Amnesty wilde een onderzoek naar de repressie in Turkije en wilde vooral ophel dering over het spoorloos verdwijnen van 24 mensen, van wie de meesten Koerden, sinds begin dit jaar. Turkije heeft daarmee eens te meer aan getoond dat het de mensenrechten niet se rieus neemt en dat het meer dan ooit het principe huldigt dat het doel alle middelen heiligt. Redenen genoeg derhalve voor de Europese Unie om Turkije gewoon in de wachtkamer te laten zitten. Strafpleiter Piet Doedens over intimidaties door onderwereld: Strafpleiter Piet Doedens uit Utrecht werd door velen deze week verguisd. Een grote crimineel verdedigde hij voor het Hof met gebruikmaking van bij Justitie gestolen informatie. Ondermijning van de rechtsstaat. Aantasting van het aanzien van de advocatuur. Maar gaandeweg zwakte de kritiek op Doedens af. Dat de Amsterdamse officier van Justitie Valente door de onderwereld is bedreigd, keurt Doedens niet goed. „Maar Valente is bezeten. Hij wil heel ver gaan om mensen achter tralies te krijgen. Te ver." Piet Doedens: „Al die kritiek op mij, het zal me een zorg zijn." Een telefoontje naar Jo Valente vindt hij wat te ver gaan. „Het zou hypocriet zijn als ik dat deed." Maar de eerste de beste keer dat hij zijn in de vernieling zittende tegenspeler uit de rechtszaal tegenkomt, zal hij op hem afstappen en hem de hand schud den. Zo is hij ook wel weer. No hard feelings van de kant van Piet Doedens voor wie succes haast routi ne is geworden. „Ik zou Valente zeggen dat ik het verschrikkelijk vind wat hem is overkomen. Dat meen ik. Ook ik was verbijsterd. Ik had de afgelopen dagen zowat mijn bed bij het Hof in Amsterdam staan. Ze zijn me aan het slopen, zei ik tegen mijn secretaresse. Tussendoor volgde ik het nieuws. Wat er deze week weer niet allemaal los kwam. Hoe ze Valente te gra zen hebben genomen. Ik kon mijn ogen niet gelo ven." Valente is niet zijn vriend. Net zomin als diens baas Vrakking en de na het IRT-schandaal stilletjes uit Amsterdam vertrokken misdaadjager Van Capelle, om nog eens iemand te noemen. Maar molesteren en intimideren noemt hij ronduit misdadig. Nee, hij heeft niet gegniffeld, ook al gaat de strijd tussen sommige aanklagers en verdedigers in een aantal opzienbarende hasjzaken er momenteel voor Ne derlandse begrippen ongekend hard aan toe. „Ik zou doodsbang zijn als ik niet langer veilig over straat kon. Ik zie het al gebeuren dat ze met een au to op me in komen rijden als ik aan het joggen ben. Of dat ze me van mijn fiets trekken en in de sloot flikkeren. Daar zou voor mij de grens liggen. Ik zou kappen." De van veel kanten gekritiseerde Utrechtse advo caat weegt zijn woorden. „Maar ik zou me, als ik Valente was, ook afvragen in hoeverre het ook aan mezelf heeft gelegen dat ik zo duidelijk het slacht offer van een terreurcampagne vanuit het criminele milieu was geworden." Moet Valente de hand in eigen boezem steken? Hoe ver zijn we in Nederland nog af van Italiaanse wan toestanden, als het begin er al niet is? Werkt u met zo'n opmerking dan toch niet mee aan de onder mijning van de rechtsstaat? Hij zuigt aan zijn onafscheidelijke Miss Blanche-si- garet. „Valente is bezeten. Hij is in een grote drug zaak helemaal gefixeerd op enkele mensen of één persoon in het bijzonder. Fanatisme is verkeerd. En Valente rust niet voordat de crimineel voor enkele jaren achter de tralies zit. En dan wil hij heel ver gaan. Te ver. Er zijn officieren van justitie die zich strikt aan de regels houden en elke medewerking weigeren aan politie-opsporingsmethoden die wet telijk niet of nog niet zijn geregeld. Maar er zijn er ook die deals met criminelen sluiten. Ze bedienen zich van kroongetuigen onder de belofte van straf vermindering. Je roept daarmee een ongelooflijke agressie over je af van mensen die voor weinig te rugdeinzen." Hij beschouwt de Valentes als exponenten van de hardere lijn van Hirsch Ballin. „Een zegen dat die man als minister van justitie is afgelost door me vrouw Sorgdrager. Hirsch Ballin liet de wind uit Amerika komen. Hij en de rest van de politiek zijn er verantwoordelijk voor dat de politie zich steeds meer van dubieuze opsporingsmethoden ging be dienen en het een vuile oorlog werd tussen politie en Justitie en de strafpleiters." Hij haalt voorbeelden aan van politiemensen die al heel lang zonder noemenswaardig resultaat aan een onderzoek werkten en van Justitie te horen kre gen dat zij voor een bepaalde datum toch echt met iets bruikbaars moesten komen. „Want alles bij el kaar had het al veel geld gekost. En dan kom je in een sfeer terecht van: lukt het niet goedschiks dan maar kwaadschiks. Soms lichtte de politie niet eens de verantwoordelijke officier in over de werkwijze. Want dat was toch maar een houten Klaas. Je kréég opsporingsoperaties die wettelijk helemaal niet zijn toegestaan!" Natuurlijk was het een uitgekiende verrassingsactie van hem zoals hij de afgelopen week in de zaak te gen hasjbaron en ex-autocoureur Charles Z. het Hof in Amsterdam met nieuwe feiten als inkijkope raties confronteerde. Gestolen politie- en justitie- documenten die 'tot hem waren gekomen'. „Ik had voor mezelf besloten te zeggen dat ik de feiten op hun authenticiteit had gecontroleerd. Het woord had ik eerst thuis nog in het woordenboek opge zocht." „Ik wist wat ik deed. Want ik opereer nooit impul sief. Ik wilde het Hof op het juiste moment con fronteren met dingen waarvan ik vond dat ze niet toelaatbaar zijn. Het gaat er niet om of de informa tie die ik aan een zaak toevoeg wel of niet van dief stal afkomstig is. Die informatie lag in dit geval trouwens al op straat. Ik zou als verdediger gek zijn als ik er in het belang van mijn cliënt geen gebruik van zou maken. Maar natuurlijk is ook voor mij wel van belang hoe die informatie mij heeft bereikt. Ik archieffoto anp a u niet wijzer maken, maar het kon door de beu- Dat zegt u nu wel, maar moet ik u dan op uw woord geloven?Sommigen kijken toch tegen de verdediger van het crème de la crème van crimineel Nederland aan als een man met weinig scrupules. „Geloof me, als ik een enveloppe met een paar diskettes in mijn brievenbus zou aantreffen zonder te weten wie daarvoor gezorgd had, dan zou ook ik van gebruik afzien. Ik heb deze week ook duidelijk gemerkt dat commentatoren die mijn handelwijze voor het Hof eerst nog afkeurden gaandeweg deze week hun me ning veranderden. En uiteindelijk tot de conclusie kwamen dat er niets mis mee was. Los daarvan: het interesseert me niet wat de buitenwacht vindt. Ik heb geen seconde aan mezelf getwijfeld." Het enige discutabele zou volgens hem de presen tatie voor het Hof kunnen zijn. Ook zo'n punt van discussie, de afgelopen dagen. Hij geeft toe dat het altijd goed gebruik was nieuw explosief materiaal eerst vooraf mee te delen aan de rechter en de offi cier. Om vooral de tegenpartij in de rechtszaal zelf niet voor een complete verrassing te plaatsen. In dit geval heeft hij daar bewust van af gezien. „Die tijd komt wellicht weer, maar nu is het klimaat er niet naar. De onderlinge verhoudingen zijn ver ziekt. Bij het lezen van de getuigenverklaringen in de IRT-affaire zijn ook mij de schellen van de ogen gevallen. Mijn cliënten spreken sinsdien als spot tend over de georganiseerde criminaliteit tegen de ongeorganiseerde criminaliteit. Politiemensen heb ik voor de rechter onder ede horen verklaren dat zij zich niet aan grensverleggende opsporing als inkij koperaties hadden schuldig gemaakt. Soms voelde ik aan mijn water dat ze logen." De reacties met name op de zitting van vorige week zaterdag voor het Amsterdamse Hof hebben hem overigens zeer verbaasd. Na afloop was hij voor zijn rust naar het zuiden afgereisd. „Ik ben de rest van het weekend geen ogenblik meer met de zaak Z. bezig geweest. Maandag las ik de kranten. Er was veel meer kabaal over mijn optreden dan ik had verwacht. De leukste reactie hoorde ik van een stu- denticoos type op straat. 'Doedens', riep hij, 'het wordt tijd datje eens minder je best gaat doen'. UTRECHT JOHAN CARBO Het was halverwege de jaren zeventig. De marxistische mi litaire raad had de macht ge grepen in Ethiopië en leider Mengistu Haile Mariam vond dat een grote schoonmaak onder de bevolking zijn zaak het beste diende. Dus kregen districtsbestuurders in het land opdracht iedereen te eli mineren die als vijand van het regime werd beschouwd. Dat gold ook voor schoolkin deren, zoals de vader van de toen 16-jarige Wolde Mariam vertelt. „Het lijk van mijn zoon werd voor de ingang van zijn school gegooid. De tweeduizend leerlingen moesten er één voor één overheen lopen. Ik werd erbij geroepen en moest er naar kijken." Mensenrechtenorga nisaties schatten dat gedu rende deze periode van zui veringen, de zogenaamde Ro de Terreur, vele tienduizen den Ethiopiërs zijn vermoord. De lijken werden eerst op openbare plekken gedumpt, als een waarschuwing voor de burgers, en vervolgens in massagraven gegooid. Direct na de val van Mengistu in mei 1991 kwamen de gru welverhalen op grote schaal naar buiten en al snel ont stond een luide roep om be rechting van de schuldigen. Na twee jaar voorbereiding en met financiële steun van de internationale gemeen schap is het vandaag eindelijk zo ver: het oorlogstribunaal voor Ethiopië kan officieel van start gaan. Naar verwach ting zullen tientallen Mengistu-adepten de doodstraf krijgen. Een van de mensen wie dat boven het hoofd hangt, is Gessegesse Fereja. Hij was gouverneur van het Indibre- district èn werd samen met honderden andere functiona rissen vrijwel onmiddellijk na de val van het Mengistu-regi- me opgepakt. Wie in die da gen naar de Ethiopische tele visie keek, kreeg huivering wekkende programma's te zien waarin ex-politici de gru welijkste daden bekenden, vaak ten overstaan van fami lieleden van hun slachtoffers. Zo bekende Gpssegésse 22 vermeende opponenten van Mengistu te hebben ver moord. Hij ontkende 65 an- dere moorden. Een oude vrouw bleef echter volhouden i dat hij ook haar zoon had i doodgeschoten en dat hij ver- i volgens had bevolen het lijkt i drie dagen in de open lucht te i laten liggen, zodat het werd verscheurd door wilde bees- Nu, drieëeneenhalf jaar later, krijgende voormalige junta- j leden en ondergeschikten op- nieuw de kans in het open baar hun daden toe te lichten of te ontkennen. Volgens het Rode Kruis zitten zo'n 1.700 verdachten in de gevangenis. Ze zijn in 1991 opgepakt of hebben zich na een oproep van de nieuwe regering van Meles Zenawi vrijwillig ge meld. In totaal zijn er aanklachten tegen 73 juntaleden, maar ze ven ervan zijn reeds dood en 21 aangeklaagden kunnen slechts bij verstek worden be recht. Zoals de initiatiefne mervan de volkerenmoord, Mengistu zelf, onder wiens vijftienjarige dictatuur meer Afrikanen zijn gedood dan onder welk ander regime op het continent ook. „Bij hem vergeleken was Idi Amin slechts een speelgoedpoppet je", aldus een waarnemer. Mengistu wist in mei 1991 Ethiopië te ontvluchten en verblijft sindsdien in Zimbab we, dat tot op heden weinig animo heeft getoond voor uitlevering. Ondanks Mengistu's afwezig heid zal het vandaag geopen de tribunaal een belangrijke voorbeeldfunctie vervullen voor de oorlogstribunalen voor Rwanda en het voorma- lige Joegoslavië. Van buiten aangetrokken advocaten me- j nen dat het er eerlijk en open aan toe zal gaan, en de Ethio piërs krijgen eindelijk een ge voel van gerechtigheid. „Mijn familie krijg ik er niet door te- laat de wereld zien dat je niet zomaar ongestraft massa slachtingen kunt aanrichten." CORRESPONDENT |l nj J Voormalig dictator Mengistu Haile Mariam zit veilig in Zimbabwe. archieffoto WIM STEVENHAGEN Er dreigt een koude sanering in het ho ger onderwijs. Dat lijkt het resultaat van de nieuwste plannen van minister Rit- zen (onderwijs). Zijn voornemen het collegegeld met 1.000 gulden per jaar te verhogen, zal onvermijdelijk leiden tot een vermindering van het aantal stu denten, zonder dat de veelal bureaucra tische instellingen voor hoger onderwijs worden aangepakt. Schattingen voorspellen dat zo'n 10.000 potentiële studenten zullen afzien van een opleiding aan hogeschool of uni versiteit. Die vermindering van het stu dentental zal echter niet gepaard gaan met een evenredige daling van het we tenschappelijk personeel. Zoals studen tenleider Kystia Hekster zondag zei: „Het is de instellingen gelukt de bezui nigingen naar de studenten door te schuiven." Inmiddels zijn de VSNU (verenigingen van universiteiten) en de FIBO-Raad (hoge scholen) op hun schreden teruggekeerd, maar de minis ter wil daar niet van weten. Ritzen houdt vast aan de afspraken die hij het afgelopen weekeinde met hen heeft ge maakt. Alles wijst erop dat de studenten nog meer pijn staat te wachten. Vanaf ko mende zomer geldt denten de prestatiebeurs, een regeling waarbij een studielening pas na het be halen van voldoende resultaten wordt omgezet in een beurs. Maar deze zal ook niet het eeuwige leven hebben, net zomin als de (huidige) tempobeurs dat had. Aan de stijging van de studiekosten kan pas een einde komen wanneer de do centen en onderzoekers uit de naoor logse geboortegolf met VUT of pen sioen gaan. Dat moment komt over tien jaar. Tot het jaar 2004, wanneer een aantal bezuinigingen hun beslag krijgt, zullen achtereenvolgende ministers van onderwijs dan ook voortdurend met geldgebrek kampen. Het ligt voor de hand dat allereerst wordt gekeken naar het beurzenstelsel, want daar valt direct financieel gewin te behalen. Voor de hand ligt dat het hui dige stelsel geleidelijk wordt omgezet in een leenstelsel. Formeel werpt een der gelijke maatregel geen drempel op die deelname aan het hoger onderwijs be moeilijkt. Het protest is nu al voorspelbaar, maar daarom op zich niet minder onterecht. Voor Ritzen staat immers voorop dat studenten bereid moeten zijn zowel geestelijk als financieel in de eigen toe komst te investeren. Daarbij komt dat hij de financiering van basis- en voort gezet onderwijs ten principale be langrijker vindt. Onderwijsdeskundige Van Vught, ver bonden aan het Centrum voor Studies van het Hoger Onderwijsbeleid in En schede, deelt die mening. Hij vindt het niet meer dan vanzelfsprekend dat stu denten een groter deel van de kosten van het wetenschappelijk onderwijs zelf dragen. Elke andere oplossing voor het dreigend tekort zal de toegankelijkheid van het hoger onderwijs inperken. Volgens Van Vught behoort de invoe ring van de prestatiebeurs nog tot de 'redelijke' maatregelen, omdat een stu dent jaarlijks slechts de helft van de stu diepunten hoeft te halen. In Denemar ken bij voorbeeld moeten alle punten worden gehaald, wil de student recht hebben op een beurs. De invoering van een leenstelsel is een logische volgende stap, willen de kosten van het hoger onderwijs beheersbaar blijven. Alternatieven, zoals een aan zienlijke vermindering van het weten schappelijk personeel, zetten door de wachtgeldregeling geen zoden aan de dijk. Ook een drastische vermindering van het studentental, door de invoering van toelatingsexamens en dergelijke, is uitgesloten. Nederland loopt dan inter nationaal uit de pas. Slechts een fundamentele herziening van het stelsel biedt uitzicht op een de finitieve oplossing. Uitgangspunt zou moeten zijn dat alle studenten een be roepsgerichte opleiding volgen die na drie of vier jaar wordt afgesloten met het kandidaats (het bachelors in termen van het ministerie). Slechts een kleine groep zou de kans moeten krijgen op eigen kosten of met een studielening door te gaan met een gespecialiseerde beroepsopleiding of een wetenschap pelijke cursus. In tegenstelling tot de plannen van 'paars' komt er via deze weg weer struc tuur in het hoger onderwijs. Dat ont breekt bij het huidige ratjetoe aan op leidingen en diploma's. Mogelijk wor den dan zelfs de kosten weer beheers baar, en daar heeft iedereen belang bij. DEN HAAG LOUIS BURGERS

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2