'Je moet doen watje kunt voor de mensen in Bosnië' Feiten &Meningen Versoepelen WAO-keuring lost niets op Van Mierlo's ster valt niet, zij dooft Vendex 'staken' zitten niet te wachten op beursintroductie ZATERDAG 10 DECEMBER 1994 COMMENTAAR De WAO, het nationale drama bij uitstek, is het volgende bedrijf ingegaan. PvdA en D66 willen de keuringsnormen verruimen zodat meer mensen dan een WAO-uitkering krij gen of houden. Vooral dat laatste, want bij de herkeuringen vallen harde klappen: de helft gaat zonder of met een lagere uitke ring terug naar huis. Slechts één op de tien van hen vindt vervolgens een baan, de rest verdwijnt in de WW en naar het zich laat aanzien uiteindelijk in de bijstand. Die cijfers zullen de komende jaren nog dramatischer worden: dit jaar worden de WAO'ers tot 35 jaar herkeurd, de groep die gezien de leeftijd en relatief korte verblijfs duur in de WAO nog de beste kansen op werk heeft. Naarmate de herkeuringen vor deren, komen de veertigplussers onder de hamer. Zij zijn veelal onder een veel soepe ler (af)keuringsregime in de WAO beland en van hen zal dus waarschijnlijk een groot deel weer arbeidsgeschikt worden ver klaard. Tegelijkertijd is het een groep die gezien leeftijd en lange verblijfsduur in de WAO veel slechtere kansen heeft op de ar beidsmarkt. De vraag waar het in feite om draait, is dezelfde als die bijna twee jaar geleden speelde bij de WAO-besluiten: hoe kun je 'onomkeerbare gevallen' scheiden van* de WAO'ers die nog wèl aan de slag zouden kunnen komen. Iedereen vond destijds dat je dat onderscheid zou moeten maken, maar niemand zag kans om daarvoor werk bare criteria te ontwikkelen. Het kabinet kwam uiteindelijk niet verder dan een leef tijdsgrens: iedereen boven de 50 hoefde niet te worden herkeurd, omdat die man of vrouw toch geen enkele kans meer op werk had. Ontegenzeggelijk waar, maar ook toen wist iedereen natuurlijk wel dat die grens in werkelijkheid een fiks aantal jaren lager ligt. Wellicht hoopte de PvdA nog stilletjes dat de herkeuring niet zo hard zou uitpakken, maar die hoop is ijdel gebleken. PvdA en D66 gooiden daarom deze week nieuwe balletjes op over een definitie van dat 'on omkeerbare geval'. D66 opperde een lijst van tweehonderd chronische ziekten die de lijders automatisch recht op WAO geven. De eerste waag is dan natuurlijk welke kwa len op die lijst moeten komen. Elke lijst is aanvechtbaar, merkte staatssecretaris Lin- schoten (sociale zaken) al terecht op. Daar komt nog eens bij dat veel chronische ziek ten lang niet bij iedereen in hetzelfde tem po verlopen en een zelfde effect op de ar- beids(on)geschiktheid hebben. De D66-lijst heeft als voorspelbaar effect dat er opnieuw een tamelijk willekeurige en ongecontro leerde instroom in de WAO komt en dat is nu juist niet de bedoeling. Het plan van de PvdA zit echter geen haar beter in elkaar. Woordvoerster Adelmund stelde voor de keuringsartsen meer vrijheid te geven bij de keuring. Daarmee begeeft ze zich echter net als haar D66-collega Schim mel op het spiegelgladde ijs van willekeur. Het plan is des te ijzingwekkender als wordt bedacht dat veel van de beste keuringsart sen inmiddels al onderdak hebben gevon den bij de ARBO-diensten. Zijn er dan geen oplossingen? In feite niet. Je kunt door veranderingen in de keu ringscriteria de uitkomsten van de herkeu ringen manipuleren, maar de mensen die bij de herkeuring (gedeeltelijk) worden goedgekeurd, hebben geen reële kans op de arbeidsmarkt. Zo bezien is het enige eerlijke het stoppen van alle herkeuringen en ieder een laten houden wat hij heeft. De PvdA zette daar indertijd ook op in. Dat plan haalde het echter niet, omdat het niet was te verkopen aan de nieuwkomers in de WAO die wèl streng zouden worden ge keurd, èn omdat het een enorm financieel probleem opleverde. In die situatie is nog niets veranderd. Linschoten heeft nu besloten tot een uit stelmanoeuvre. Hij gaat eerst nog eens pra ten met de keuringsartsen over de vraag of die niet te streng de hand aan de normen houden (overigens onvoorstelbaar na de stortvloed van kritiek de afgelopen jaren dat de artsen juist veel te soepel keurden). De uitkomst van dat gesprek is voorspelbaar: als de politiek vindt dat de nieuwe regels te hard zijn, moet ze die maar veranderen in plaats van de keuringsartsen verwijten dat ze hun werk nauwgezet doen. Daarmee verschuift de discussie naar het voorjaar, als het door Linschoten beloofde onderzoek naar de effecten van de nieuwe regels is afgerond. Maar opgelost is er dan niets en de discussie volgend jaar zal daar aan niets veranderen. Want ook dan draait alles om het onoplosbare probleem dat de onomkeerbare gevallen wel bestaan, maar dat niemand ze objectief kan aanwijzen. Voorhoeve wil niets weten van terugtrekking blauwhelmen Blijven of weg gaan, blijven of weg gaan. De argumenten voor en tegen voortgezette aanwezigheid van Nederland se blauwhelmen in Bosnië golven dezer dagen heen en weer. Voor de Nederlandse minister van defensie, Voor hoeve, is het geen vraag. De blauwhelmen moeten blijven anders is straks het leed helemaal niet meer te overzien. Toen hij nog directeur was van Clin- gendael, instituut voor buitenlandse betrekkingen, merkte Voorhoeve in een interview tamelijk cynisch op: ,,Er wordt een hoop diplomatieke schijn- actie uitgevoerd en er wordt veel hu manitaire hulp verleend, maar wat baat het om iemand voedsel en me dicijnen te geven wanneer zijn keel wo rd t afges n ed en? Nu, twee jaar later, wordt in Bosnië nog steeds voedsel rondgereden en worden er nog altijd kelen doorge sneden. Voorhoeve nu: ,,Ik heb echt de stellige overtuiging dat de afgelo pen jaren, onder meer dankzij de Ne derlandse inzet, duizenden, zo niet tienduizenden mensenlevens zijn ge red. Ik had óók een effectieve interna tionale reactie op de crisis in het voormalige Joegoslavië gewild. Ik had óók gewild dat er een vredesregeling was geaccepteerd. Natuurlijk ben ik óók gefrustreerd. Maar ondanks die frustratie moeten we binnen de mo gelijkheden die we nu hebben onze verantwoordelijkheden zo goed mo gelijk zien waar te maken." Maar wat valt er nog waar te maken? De Serviërs hebben feitelijk de oorlog gewonnen. De leiders in het Ameri kaanse Congres willen dat de VN- troepen uit Bosnië worden terugge trokken en dat het wapenembargo te gen de moslimregering wordt opge heven. Voorhoeve is het daarmee niet eens. „Dan besluit je vanachter je bureau over vele tienduizenden mensenle vens. Nederland wil zo veel mogelijk levens zien te redden. Mijn lijn is: Ne derland moet doorgaan met de taken die wij als troepenleverancier van Unprofor hebben om de eenvoudige reden dat er ontzettend veel afhankelijk van ons zijn. Wie rijdt i Minister Voorhoeve. in het licht van de hongersnood voedsel rond in Bosnië als wij de handdoek in de ring gooien? Wie pa trouilleert langs de bestandslijnen in de oostelijke enclaves? Wat men in de kranten leest, zijn de berichten over gijzeling van VN-militairen en be perkte luchtaanvallen die weinig ef fect hebben. Maar wat men niét leest is alles wat door de aanwezigheid van blauwhelmen op de grond in Bosnië wordt voorkomen. Kijk naar het Ne- derlands-Belgischetransportbataljon. Dat heeft al fors meer dan honderd duizend ton voedsel door dat land heen en weer gereden." „Ik ben in Srebrenica geweest. Dat is een bergdal waar zo'n veertigduizend moslims samengedreven zitten. De bevolking verkeert in een hopeloze si tuatie. Daar omheen zitten Servische milities met veel artillerie. Als de 700 Nederlandse blauwhelmen niet iede re dag de bestandslijnen zouden in specteren, dan zouden de moslims weerloos zijn tegenover de Serviërs." De kritiek vooral uit de VS is juist dat de humanitaire hulp de oor log nodeloos verlengt. De VN zorgen immers voor voedsel en medicijnen; daar hoeven de strijdende partijen (lees: de Serviërs) zich dus niet druk over te maken. Daarom zei het pro minente Amerikaanse Congreslid Newt Gingrich onlangs ook dat de VN incompetent zijn en door hun optre den meewerken aan de dood van De altijd correcte Voorhoeve wordt zowaar een beetje kwaad. „Dat Gin grich dat zegt, betekent niks! Gin grich, met alle respect, zegt soms bui tengewoon vreemde dingen over in ternationale politiek. Ik heb zelf ge zien wat de blauwhelmen hebben be reikt. Ze moeten levens redden, be standslijnen inspecteren en als het kan bijdragen tot een politieke oplos sing. Dat laatste kunnen de blauwhel men nu niet. Degenen die nu zeggen dat Unprofor weg moet uit Bosnië, hebben geen antwoord op de vraag wie de bevolking in de oostelijke en claves voedt en beschermt. Dat laten ze maar op z'n beloop." „Ik ben een heel goede kennis van Bosnië's ambassadeur bij de VN, Sacirbey, die mij zegt wat-ie er wer kelijk van vindt. En de Bosnische re gering heeft één duidelijke prioriteit: het overleven van de bevolking. Als in het licht van de komende winter de blauwhelmen worden weggehaald, breekt daar een geweldige hongers nood uit. Als wij in Srebrenica inpak ken en naar huis gaan, is het afgelo pen met de moslims. Als het aan mij ligt, gaat Unprofor dus niet weg uit Bosnië." In Londen en Parijs gaan steeds meer stemmen op om dat nu juist wel te doen. Voorhoeve: „Ik maak mij zor gen over berichten dat de Franse mi nister Juppé heeft gezegd dat het tijd is om naar huis te gaan. De enige die je daarmee treft, is de bevolking van Bosnië. Het gaat toch om het redden van mensen? Soms moet een land zich ernstige beledigingen laten wel gevallen, zoals de Servische blokka des van onze blauwhelmen, omdat je door je humanitaire doelstelling nu eenmaal in de klem zit." En over twee jaar, zit Nederland dan nog steeds in de klem in Bosnië? Voorhoeve: „Ik weet het niet, ik weet het niet. Het enige wat ik weet, is dat je moet doen wat je kunt." DEN HAAG MARIJN DELAERE D66-leider heeft zich op functie verkeken Het diner in de Nieuwzee- landse hoofdstad Welling ton duurde veel langer dan was voorzien. En hij was ei genlijk al moe toen hij eraan begon. Het geserveerde druivensap port bij het voorgerecht, rode en witte wijn bij het hoofdgerecht, muskaat na steeg de be windsman langzaam naar het hoofd. Toen het dessert eenmaal was opgediend, zag de toenmalige woord voerder Bertens zijn minis ter van buitenlandse zaken boven de slagroom knikke bollen. Een seconde later was Van der Klaauw in slaap gevallen en met zijn neus in het toetje gedoken. Bertens aarzelde geen moment en deed hetzelfde, uitroepend: This is a Dutch habit!, Dit is een Nederlandse gewoonte. Daarmee was een diploma tiek incident voorkomen. De Nieuwzeelandse minister van buitenlandse zaken kon de grap wel waarderen. Deze anekdote, zonder twij fel de smakelijkste uit de re cente geschiedenis van het ministerie van buitenlandse zaken, circuleert de laatste tijd weer in politiek Den Haag. De vermoeidheid die is af te lezen van de huidige bewindsman, Hans van Mierlo, heeft de herinnering aan Chris van der Klaauw (1977-1981) weer wakker gemaakt. De D66-leider heëft zich volgens vriend en vijand behoorlijk verkeken op het slopende bestaan dat hét reizende visitekaartje van de regering moet leiden. Van Mierlo voerde afgelo pen zondag zelf zijn ver moeidheid op als excuus voor zijn alom als 'zwak' ge kwalificeerde optreden in de Tweede Kamer. Bij de* ver dediging van zijn begroting werkte de minister centime- tersdikke stapels ambtelijk proza door, soms geïrriteerd reagerend als hij door ka merleden werd onderbro ken. Terwijl zijn collega-be windslieden van D66 Wij- ers, Borst en Sorgdrager met glans voor hun kamer examen slaagden, kwajjyde doorgaans mild oordeleiïde GPV'er Van Middelkoop na het optreden van Van Mier lo tot de conclusie: „Dit had wel iets van éen déconfitu- In zorgwekkend snel tempo is Van Mierlo zijn krediet als minister van buitenlandse zaken aan het verspelen. De incidenten rijgen zich zo snel aaneen dat voorzichtig de vraag klinkt hoe het ver der met hem moet. Het ge weeklaag na het begrotings debat was nog niet ver stomd, of hij beging een nieuwe misstap. Tijdens de NAVO-top in Brussel deed Van Mierlo, zonder daarover eerst zijn collega van Defen sie te raadplegen het royale aanbod Nederlandse troe pen te leveren voor de in oorlog gedompelde Ar meense enclave Nagorno Karabach. Op hetzelfde mo ment was defensieminister Voorhoeve in de minister raad aan het uitleggen dat 'onze jongens' pas naar de Kaukasus afreizen als aan een vijftal onmogelijke voorwaarden is voldaan. „De klokken van Voorhoeve en Van Mierlo lopen niet helemaal gelijk", reageerde de woordvoerder van Voor hoeve zuinigjes. De voorbarige uitspraken over de uitzending van troe pen vormen niet het enige kerfje op Van Mierlo's stok. Kort voor zijn begrotingsbe handeling in de Tweede Ka mer schoffeerde hij de WEU-assemblee (West- europese Unie) in Parijs door voortijdig te vertrek ken; de WEU-parlementari- ërs kregen geen tijd meer voor hun traditionele vra- genrondje. De volgende dag stuurde het departement een excuustelegram. Ver warring zaaide de minister met zijn uitspraken begin november dat de 'kritische grens' bij de defensiebezui nigingen bereikt was. Er moest een persconferentie belegd worden om duidelijk te maken dat hij daarmee niet bedoeld had dat verder bezuinigen onmogelijk is. Het internationale toneel blijkt voor Van Mierlo toch een stuk glibberiger dan de beslotenheid van de D66- fractiekamer, waar hij de af gelopen jaren als 'gouwe ouwe' van zijn eigen bewe ging op handen werd gedra gen. Dat de D66-leider soms dagenlang niet aanspreek baar was als hij een speech moest voorbereiden en ge prikkeld reageerde als een fractielid zijn wijdlopige be togen niet helemaal kon vol gen, werd hem graag verge ven. Van Mierlo en nie mand anders had er im mers voor gezorgd dat D66 na het rampzalige tijdperk- Terlouw uit zijn as herrees. Als kroon op zijn restaura tiewerk trakteerde hij de na tie ook nog op het paarse kabinet. Maar de 'rechtse houwde gens' van CDA en WD in de Tweede Kamer, de buiten landspecialisten Jaap de Hoop Scheffer en Frans Weisglas, hebben minder clementie. Het moment na dert dat dit tweetal de twij fels over Van Mierlo's diplo matieke gaven openlijk gaat ventileren. Moet de D66-leider zich daar grote zorgen over ma ken? Het antwoord op die vraag luidt verrassend ge noeg: nauwelijks. Van Mier lo kan zich er immers op be roepen dat hij een aantal andere dossiers van zijn mi nisterie wel met succes heeft afgerond. Zo verliep de lobby voor CDA-Euro- commissaris Van den Broek zonder brokken. Dat was méér dan een verademing na het mislukte kampioen- schap-Lubbers op Korfu. Bij de lobby voor Van den Broek bleek tevens dat de verhoudingen met Duits land en Frankrijk inmiddels aanzienlijk verbeterd zijn en ook dat is geen geringe ver dienste. Waar het gefilosofeer van Van Mierlo over de nieuwe Europese Unie eindigt, weet nog niemand. Maar diplo maten achten het uitgeslo ten dat hij net als zijn voor ganger Van den Broek tegen de muur loopt met utopi sche vergezichten over een 'federaal Europa'. Nog belangrijker is het feit dat Van Mierlo als vice-pre mier en D66-voorman in het kabinet een welhaast onaantastbare positie be kleedt. Wie aan zijn stoelpo: ten zaagt, zet tevens het kwetsbare 'paarse experi ment' op scherp. Kritiek op H AF.M.O. is nog tot daar aan toe, het beschadigen of zelfs heenzenden van de D66-voorman zullen de De mocraten nooit toestaan. Het zal daarom met Van Mierlo, zelfs in het zwartste scenario, niet anders ver gaan dan met Van der Klaauw. Zijn ster zal niet vallen, maar doven. Het is nog even afwachten wat de Kerst opbrengt, maar als het in het vierde kwartaal meezit, gaat Vendex International nog volgend jaar naar de Amster damse effectenbeurs. Mits de aandeelhouders akkoord gaan. Want: willen de machtige fami lie 'staken' Vroom, Drees- mann, Vehmeijer. Barge en Peek hun jarenlang gekoes terde aandelen eigenlijk wel zo snel mogelijk verkopen? Ja. zegt voorzitter mr. J.M. Hes sels van de hoofddirectie. „Zij willen net als alle andere fami- lies ook wel eens hun hypo theek aflossen." Wie een kijkje neemt op de onderhandse markt, die vier banken ABN AMRO, Van Lanschot, Staal Bankiers en MeesPierson sinds 1990 in de aandelen on derhouden, moet Hessels op het eerste oog gelijk geven. Door de stijgende winsten en de beursplannen is de koers van de aandelen spectaculair gestegen van 2.800 a 3.000 gul den begin dit jaar tot 4.400 4.600 gulden begin december, ruim achttien keer de winst per aandeel. Een wel zeer hoge waardering. Bij branchegenoot KBB (Bijenkorf, Hema) ligt die ratio net onder de tien. Vooral institutionele beleggers tonen een opvallende belang stelling. Familieleden die hun stukken bij de bank hebben be leend, happen gretig toe. Maar schijn bedriegt. De handel is bijzonder dun. „Als er per maand meer dan tien aandelen van eigenaar verwisselen, is dat veel", zegt een vertegenwoordi ger van één van de staken. Vol gens deze ingewijde zitten de aandeelhouders niet te wach ten op een introductie. „Er is niet zoveel nood onder de aan deelhouders. Als we zouden willen, kunnen we onze stuk ken nu toch ook onderhands kwijt?" Zeker nu de resultaten bij V&D aantrekken, wordt de drang om het familiebezit te verzilveren, steeds kleiner. „U moet het zien als een huis waarin je ple zierig woont. Zolang het droog blijft, zit je lekker. Maar als er lekkage optreedt, wil je er zo snel mogelijk vanaf. Met de Vendex-aandelen is het net zo." Beursnotering is volgens de prominente grootaandeelhou der zeker niet de enige optie. As ik Hessels was, zou ik ook voor de beurs kiezen. Voorzit ter zijn van een beurs-NV is na tuurlijk prachtig. Maar v of een ge deeltelijkebeursintroductie wellicht veel lucratiever. Er zijn genoeg alternatieven. Over een beursintroductie in delen wordt druk gespeculeerd. Zo zouden bijvoorbeeld de Food-groep (Edah, Konmar, Dagmarkt en Basismarkt), de detailhandelspoot (ondermeer Kijkshop, Kien en Dixons) en de uitzendbureaus (ASB, Ve- dior, Dactylo) heel goed apart naar de beurs kunnen. Voor een eventuele overname van de warenhuizen rouleert onder meer de naam van de Britse warenhuisketen Marks Spen cer. Medewerking van de invloed rijke staken bij een eventuele introductie is van eminent be lang. Minimaal een derde van de 850 familie-aandeelhouders moet het plan steunen, wil de operatie slagen. De clans mogen dan nog steeds oppermachtig zijn, van een ex clusieve familie-aangelegen heid is al bijna tien jaar geen sprake meer. De in totaal 383.385 gewone aandelen zijn voor tien procent in handen van institutionele beleggers (pensioenfondsen en verzeke raars). Bij de beursintroductie komen allereerst deze stukken in aanmerking. Aegon (16 pro cent), Nationale-Nederlanden (10 procent), Ameven Delta Lloyd (5 procent) bezitten sinds 1985 gezamenlijk 35 procent van de 365 miljoen preferente aandelen. De rest van het kapi taal is eigendom van de familie, die een groot deel van haar be langen heeft ondergebracht in Vede BV, goed voor 41 procent van de gewone aandelen en 13 procent van de prefs. Bekende particulieren die zich inmiddels toegang hebben ver schaft tot het familiebastion zijn Joep van den Nieuwenhuy- zen (Begemann), Jaap Blokker van de gelijknamige winkelke ten en Jaap Rosen Jacobsen van investeringsmaatschappij Wolters Schaberg. Hoe de aan delen precies zijn verdeeld over de verschillende staken, is al leen bekend op De Klencke, Vendex' hoofdkantoor in Am sterdam. In 1974, bij het ont staan van het huidige Vendex, was het merendeel van de A- en B-aandelen eigendom van de families Vroom, Dreesmann en Vehmeijer. De familie Vroom, de Amster damse tak, vtas destijds met een belang van 37,5 procent de grootste aandeelhouder, ge volgd door de Dreesmannen (26,4 procent) en Vehmeijers (21,6 procent). De aangetrouw de Barges en Peeken hadden beide participaties van 7,2 pro cent. Bij de preferente aande len (prefs) lag die verdeling iets anders. De Vehmeijers bezaten daarvan slechts 16,3 procent, terwijl de andere staken naar verhouding over iets meer prefs dan gewone aandelen beschik- Prof. Anton Dreesmann, de voormalige peetvader van de warenhuisdynastie, deed in zijn hoogtijdagen vaak alsof hij persoonlijk eigenaar was van het bedrijf. Hij heeft naar alle waarschijnlijkheid nooit meer dan 13,7 procent van de gewo ne aandelen en 15,4 procent van de prefs in handen gehad. Deze aandelen, gedeeltelijk on dergebracht in Port O'Call, zijn inmiddels formeel eigendom van zijn zoons en dochter. Bestaat er bij de vierde genera tie aandeelhouders voldoende animo om het familiebezit te verzilveren? De officiële kana len doen er het zwijgen toe. Jhr. mr. W. Calckoen, voorzitter en woordvoerder van de in vloedrijkeaandeelhouders- verwijst naar Hes sels. Die noemt de kwestie 'prematuur'. Directe consultatie van aan deelhouders leert dat de mees te familieleden de kat uit de boom kijken. De Peeks, Veh meijers en Vrooms hebben geen commentaar. De Barges, die binnen het aandeelhou derspresidium tevens de aan getrouwde families Nauta, Kor- tenhorst, Kerckhoff en de niet- familieleden representeren, vinden een beursintroductie 'beslist niet zaligmakend'. Ook de kinderen van Anton sr. staan 'niet te trappelen'. Zolang 'me neer Anton' nog in leven is, zal dat niet gebeuren, weet een fa milielid. Anton, inmiddels 72 jaar en geveld door twee be roertes, is nog steeds 'bijzonder happy met zijn belang'. Vluchtelingen uit Bihac wachten in door de VN beveiligd gebied op een arts. FOTO- - SASA KRAU

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2