Historisch vredesoverleg
na 25 jaar burgeroorlog
'Njet' geen
reden voor
extra zorg
Feiten &Meningen
Pillenfabrikanten
vrezen minister niet
Strafrechter Slagter: Justitieel klimaat doodgriezelig
DONDERDAG 8 DECEMBER 1994
COMMEN TAAR
'Njet' is terug. De Sovjet-minister van bui
tenlandse zaken Gromyko werd met dat
woordje ooit wereldberoemd. Op zeker mo
ment stond de baas van de Sovjet-diploma1
tie zelfs bekend als Mister Njet, Meneer
Nee.
Deze week dook het al bijna vergeten
Russische woordje weer op. De Russische
president Jeltsin nam het in de mond ten
aanzien van een Bosnië-verklaring van de
CVSE, nadat zijn minister van buitenlandse
zaken Kozyrev het al in Brussel had laten
horen toen het er op aan kwam een over
eenkomst met de NAVO te tekenen.
Nu de CVSE-top in Boedapest achter de
rug is, kan het niemand meer ontgaan dat
zich een nieuwe worsteling om invloedssfe
ren afspeelt. Het IJzeren Gordijn van weleer
mag dan zijn verdwenen, dat wil nog niet
zeggen dat Moskou het op prijs stelt als het
Westen onbelemmerd aan de slag gaat in
Ruslands voor- en achtertuin. NAVO-lid-
maatschappen van landen als de Republiek
Tsjechië en Polen stelt Moskou evenmin op
prijs als een vredesmacht van blauwhelmen
waarop het weinig greep heeft in Nagorno-
Karabach.
Het heeft er alle schijn van dat de Russen
glashelder willen laten weten waar het op
staat en ook grenzen willen trekken nu ze
daartoe de kans hebben. Die kans wordt
hen geboden door de weifelachtigheid in
het Amerikaanse buitenlandse beleid. Was
hington vaart een zigzagkoers en dat zal de
komende tijd waarschijnlijk alleen maar er
ger worden.
De verklaring daarvoor is eenvoudig. Met
president Clinton hebben de Democraten
het in het Witte Huis voor het zeggen, maar
sinds kort heeft hij te maken met een Repu
blikeinse meerderheid in het Congres. Clin
ton zelf is al geen groot visionair met rugge-
graat op het gebied van het buitenlandse
beleid, en nu een politieke standwerker als
Helms in het Congres een belangrijke vin
ger in de pap krijgt, valt te verwachten dat
Washington als richtinggevende factor in de
wereldpolitiek steeds meer aan kracht zal
inboeten. President en Congres zullen im
mers voorlopig nog wel blijven touwtrekken
over de buitenlandse politiek. Wie aan het
langste eind trekt, kan van geval tot geval
verschillen.
Maar zelfs als een van beiden het buiten
landse roer stevig in handen krijgt, is het
onaannemelijk dat Washington weer het
baken wordt dat het na de Tweede Wereld
oorlog was. Daaraan ligt een verschijnsel
ten grqndslag die de Brits-Amerikaanse his
toricus Paul Kennedy fraai heeft omschre
ven als imperial overstretch. Simpel gezegd:
de Amerikaanse wereldmacht is het laatste
decennium uit zijn krachten gegroeid. De
alles overheersende rol van de Amerikaanse
economie is uitgespeeld en daarmee is ook
Amerika's politieke en militaire macht on
dergraven.
Aangezien het voormalige Sovjet-rijk
eveneens is bezweken, kent de wereld nu
niet meer het simpele schema van twee su
permachten die de dienst uitmaken, maar
een veelheid aan machtspolen die ieder
voor zich èn onderling hun nieuwe rol
moeten zien te vinden. Dat zelfs een gesle
pen machtspoliticus als de Franse president
Mitterrand niet meer zo goed weet hoe het
met het evenwicht -in Europa verder moet,
is een teken aan de wand. De internationale
diplomatie is simpelweg nog steeds in ver
warring. Wat dat betreft is de recente treur
nis in Brussel en Boedapest dus geen reden
voor extra ongerustheid. Wel is het zaak de
wereldpolitiek wat realistischer te beschou
wen en van internationale fora als CVSE,
NAVO en VN geen krachttoeren te verwach
ten die ze niet aan kunnen. Evenzeer is het
van belang dat elk machtscentrum behoed
zaam opereert. In een onzekere
kunnen overhoedse acties i
voorspelbare reacties leiden.
Sinn Fein schaart zich morgen met Britten om onderhandelingstafel
Op 30 augustus werd in Noord-lerland een staakt-het-vuren van kracht. It's
dersonstown op een openluchtbijeenkomst van Sinn Fein. Het staakt-het-vu
er (Het is voorbij) kopte een krant in chocoladeletters. Deze foto is destijds genomen in An-
n vormde de inleiding op de vredesbesprekingen die morgen beginnen.
FOTO EPA CERRY PENNY
In het nog prille vredesproces in Noord-lerland wordt een historische stap gezet wanneer leiders
van Sinn Fein, de politieke vleugel van het Ierse Republikeinse Leger (IRA), morgen in Belfast een
officiële ontmoeting hebben met vertegenwoordigers van de Britse regering.
Nadat de wapens van de republikeinse guerrillabe
weging IRA drie maanden lang hadden gezwegen,
kondigde de Britse premier Major vorige week de
historische, hoewel nog verkennende besprekingen
aan. Morgen begint het proces dat moet leiden tot
een vreedzame regeling van het conflict tussen ka
tholieken en protestanten in Noord-lerland. In de
25 jaar durende, bloedige burgerstrijd zijn meer
dan 3.000 doden gevallen, hebben naar schatting
30.000 mensen verwondingen opgelopen en werd
bij 10.000 bomaanslagen voor miljarden guldens
schade aangericht.
De bijeenkomst is het eerste resultaat van het vre
desplan dat Major en zijn toenmalige Ierse collega
Albert Reynolds een jaar geleden lanceerden in hun
'Verklaring van Downing Street'. Het worden de
eerste officiële contacten tussen Britse functionaris
sen en Sinn-Feinleiders sinds 1922, toen Groot-
Brittannië Ierland opdeelde in de onafhankelijke
Ierse Republiek en Ulster, dat onder Brits bestuur
bleef vallen.
De gesprekken tussen de gezworen vijanden zullen
niet gemakkelijk zijn. Flet wantrouwen is groot tus
sen de Britse regering en de IRA. De terreurbewe
ging pleegde jarenlang afschuwelijke moorden en
bomaanslagen in Ulster en Groot-Brittannië zelf.
Londen eist daarom dat de IRA zijn wapens en ex
plosieven inlevert.
Adams zegt dat zijn Sinn Fein permanent contact
wil onderhouden met de Britse regering, maar die
weigert overleg op ministerieel niveau. Martin Mc-
Guinness, die de besprekingen namens Sinn Fein
zal voeren, heeft verklaard dat hij nog meer noten
op zijn zang heeft. Terugtrekking van de Britse troe
pen uit Ulster en de kwestie van IRA-gevangenen
moeten wat hem betreft hoog op de agenda van de
besprekingen staan.
De diepgewortelde tegenstellingen tussen pro
testanten en katholieken in Ulster worden gesym
boliseerd door de Slag bij de Boyne, ruim 300 jaar
geleden. De legers van de Nederlandse prins Wil
lem III, koning van Engeland, versloegen er de ver
dreven katholieke koning Jacobus. De overwinning
van de 'orangisten' wordt nog jaarlijks met veel
tromgeroffel door honderdduizenden Noordierse
protestantanten gevierd.
De eeuwenoude protestantse hegemonie in Ulster
leidde in 1968 en 1969 tot onlusten door de katho
lieke bevolking in Londonderry, die zich econo
misch en sociaal achtergesteld voelde. Symbool van
de emancipatiestrijd werd Bernadette Devlin, die
de katholeike eisen voor gelijkheid, werkgelegen
heid en betere huisvesting verwoordde. In die tijd
nam ook het oude Iers-nationalistische IRA de wa
pens weer op tegen 'de troepen van de Kroon'. Lon
den reageerde door Ulster onder direct Londens
bestuur te stellen. Bovendien stuurde de Britse re
gering meer troepen naar de roerige provincie.
De IRA-aanhang breidde zich in 1981 nog uit door
de propagandaslag rond tien IRA-honderstakers in
de Maze-gevangenis in Belfast. Onder hen was
Bobby Sands, die als eerste de hongerdood stierf.
Londen, dat veel geld in Ulster stopte in de hoop
dat welvaart de tegenstellingen zou verminderen,
weigerde echter consequent te praten met Sinn
Fein, de politieke tak van de IRA.
Uiteindelijk moest Londen echter concluderen dat
die weigerachtige (ïouding tot niets zou leiden. Bo
vendien kreeg de Britse regering van haar com
mandanten in Noord-lerland te horen dat het con
flict langs militaire weg nooit te beslechten zou zijn.
daarnaast heeft Amerikaanse druk volgens Britse
dagbladen een grote rol gespeeld bij het totstand
komen van de morgen beginnende gesprekken.
Niet voor niets was Sinn-Feinleider Adams juist de
ze week in Washington op bezoek.
LONDEN Rtr-ANP
Wie dacht dat de paniek bij de
farmaceutische industrie is
uitgebroken, heeft het mis. De
aankondiging van minister
Borst (VWS), maandag, dat ze
de prijzen van medicijnen wet
telijk aan banden gaat leggen,
is gelaten ontvangen. „We we
ten niet precies wat de minis
ter bedoelt. Eind december
hebben we een gesprek met
haar en dan zullen wij het wel
horen", formuleert Puck Bos-
sert namens de Nefarma, de
organisatie van de geneesmid
delen-industrie, voorzichtig.
Toch bekruipt de industrie on
derhuids wel een gevoel dat het
beste kan worden samengevat
met: 'daar gaan we weer'. Al
sinds jaar en dag wordt vanuit
de overheid gesteld dat de prij
zen van geneesmiddelen te
hoog zijn en dat daaraan iets
moet worden gedaan. Zo kon
digde het tweede kabinet-Lub-
bers in 1988 een Tijdelijke Wet
Geneesmiddelenprijzen aan.
Die moest ervoor zorgen dat de
medicijnprijzen tot 1990 op het
niyeau van maart 1987 bevroren
zouden worden. De actie was
eigenlijk alleen bedoeld om alle
betrokken partijen in de zorg te
dwingen zelf maatregelen te ne
men. Dat gebeurde. Begin 1990
lag het zogenoemde Omni-par-
tijen akkoord (OPA) op tafel.
Dat voorzag in een bezuiniging
van 420 miljoen gulden per jaar
op de medicijnkosten.
De tijdelijke wet werd op 25 ja
nuari 1991 nog wel van kracht,
maar had eigenlijk geen effect
meer. Zeker niet toen in datzelf
de jaar het geneesmiddelen ver-
goedings systeem (GVS) werd
ingevoerd. Krachtens dat sys
teem werd voor groepen medi
cijnen een maximum-vergoe
ding vastgesteld. Was het mid
del düurder, dan moest de klant
de rest zelf bijbetalen. Op 1 ja
nuari 1993 stierf de tijdelijke
wet een stille dood.
OPA en GVS hebben echter niet
opgeleverd wat de overheid er
van verwachtte. Vanaf halver
wege vorig jaar worden nieuwe
(en dus dure) medicijnen niet
meer onder het GVS gebracht.
Om nieuwe ingrepen te voorko
men, verlaagde de industrie op
1 juni 1994 de medicijnprijzen
met vijf procent. Een bezuini
ging van 200 miljoen gulden.
Voor minister Borst is dat alles
echter niet genoeg. De medi
cijnkosten lopen uit de hand,
meent zij. Voor komend jaar is
staat een tegenvaller van zo'n
320 miljoen gulden te wachten.
Bovendien zijn de prijzen in
Nederland de hoogste van Eu
ropa.
Bij Nefarma zet men vraagte
kens achter Borst's stellingna-
me. Puck Bossert wijst op het
Financieel Overzicht Zorg
(FOZ), de basis voor het over
heidsbeleid. Dat stuk maken de
VWS-ambtenaren zelf, waarbij
ze ook het effect verwerken van
door henzelf bedachte bezuini
gingsmaatregelen. Om vervol
gens op basis van die bereke
ningen de ziekenfonds- en
AWBZ-premies te bepalen.
„Het FOZ houdt geen rekening
met de werkelijkheid", meent
Bossert. „Zo wordt geen reke
ning gehouden met de vergrij
zing van de bevolking, terwijl de
ouderen toch de grootste slik
kers van medicijnen zijn. Het
stuk is niet realistisch." Met an
dere woorden: de financiële te
genvallers die de overheid sig
naleert om daarna ingrepen te
eisen, zijn er volgens Nefarma
Minister Borst.
niet. Nog afgezien van het feit
dat de burger zelf via de verze
keringspremies voor de kosten
opdraait en niet 'de overheid'.
Dan het andere punt: de kosten
van de medicijnen in Neder
land. Volgens de minister liggen
die 48 procent hoger dan in an
dere Europese landen. Nefarma
houdt het op 20 procent, een
percentage dat bovendien ge
staag daalt. Bossert: „Het on
derzoek waarop de minister
zich beroept, is door het Insti
tuut voor Onderzoek van Over
heidsuitgaven als slordig en
aanvechtbaar bestempeld
Blijft wel de vraag recht over
eind waarom een pilletje hier
meer moet kosten dan over de
grens. Het lage verbruik en het
feit dat vrijwel alle middelen uit
het buitenland moeten worden
geïmporteerd, verklaart Bossert.
Nederland heeft maar één me
dicijnproducent: Organon in
Oss.
Dat ons land maar één 'pillenfa-
briek' kent betekent tegelijk een
fors obstakel voor het door mi
nister Borst gesuggereerde al
ternatiefvoor een prijsingreep:
het Franse systeem. In Frankrijk
maken overheid en producent
afspraken over prijs en verbruik
van een medicijn voordat het
op de rqarkt wordt toegelaten.
In ruil daarvoor krijgt de produ
cent belastingvoordelen.
Frankrijk kent echter een grote
eigen farmaceutische industrie,
'zodat het Systeem daar kan
werken. Voor Nederland, waar
95 procent import is, ligt dat an
ders. Nog afgezien van het feit
dat de overheid niet graag werkt
met belastingvoordelen voor
bedrijven die hier investeren.
Terug dus naar de ingreep in de
prijzen. De tijdelijke wet uit
1991 bestaat niet meer. Op ba
sis van de Prijzenwet kan minis
ter Borst niets beginnen. Die
wet staat alleen prijsmaatrege
len toe bij een snel stijgende in
flatie, veroorzaakt door een eco
nomische noodsituatie. En
daarvan is geen sprake.
De bewindsvrouw zou hooguit
kunnen teruggrijpen op de tij
delijke wet om die zonder het
woord 'tijdelijk' weer bij de
Tweede Kamer in te dienen. Bij
Nefarma gelooft men daar niet
in. Bossert: „Wij zijn niet in pa
niek. De minister is zelf arts ge
weest en weet dus hoe belang
rijk medicijnen zijn. Wij maken
ons niet zo'n zorgen. Bovendien
ligt er een rapport van de Alge
mene Rekenkamer waaruit
blijkt dat overheidsmaatregelen
niets opleveren. Dat is alleen zo
als de'hele branche zelf iets
doet".
WIM STEVENHAGEN
Nederlandse rechters moeten op het ergste zijn voorbe
reid. Er zullen nog meer maatregelen moeten worden
genomen om hen en de gegevens waarmee zij werken
te beschermen. Dat zegt strafrechter mr. S. Slagter in
een reactie op de inbraken bij het Amsterdamse parket
en een officier van justitie. Door die inbraken kreeg de
top van crimineel Nederland gevoelig materiaal in han
den. Inmiddels heeft de vergadering van procureurs
generaal besloten dat er maatregelen moeten worden
genomen.
Slagter: „Ook rechters hebben nu te maken met een
cultuuromslag. In het verleden hadden we van doen
met nette misdadigers en nette advocaten. We konden
rustig alles open en bloot op tafel laten liggen en stuk
ken mee naar huis nemen. Nu is er wantrouwen. We
moeten eraan wennen dat de situatie gevaarlijk is en al
les achter slot en grendel opbergen."
Sommigen vergelijken het optreden van de georgani
seerde misdaad in Nederland met de Italiaanse maffia.
Ook Slagter vindt het klimaat 'doodgriezelig'. „Nie
mand weet meer wie wel en niet is te vertrouwen. De
rechtsstaat wankelt. Wie weet wat er de komende tijd
nog meer boven water komt. De politie laat steken val
len. Justitie heeft volgens minister Sorgdrager geen
greep meer op het opsporingsapparaat. Er zijn te wei
nig officieren van justitie die dit gigantische karwei
het aanpakken van de grote criminaliteit kunnen
klaren. Wie weet waar het moet eindigen?", aldus de
rechter.
De belangrijkste taak bij het oplossen van de criminali
teit ligt volgens Slagter bij het Openbaar Ministerie en
de pojitie, waarbij het OM de leiding heeft. „Maar tus
sen die twee botert het niet. Bovendien blijken weinig
officieren van justitie goed opgewassen te zijn tegen
hun zware taak. Kopstukken bij de bestrijding van de
georganiseerde criminaliteit verdwijnen naar hogere
posten. Zowel officieren als rechters zullen juist nu
doorlopend moeten worden bijgeschoold in tal van za
ken die de georganiseerde criminaliteit betreffen" .al
dus Slagter.
In tegenstelling tot veel rechters is Slagter wél bereid de
houding van de rechtspraak en vooral die van het
Amsterdamse gerechtshof kritisch onder de loep te
nemen. Hij kan er, nu hij niet meer nauw betrokken is
bij grote strafzaken, ook wat afstandelijker naar kijken.
Slagter was jarenlang een van de belangrijkste vice-pre-
sidenten bij de Amsterdamse rechtbank. Hij stond be
kend om zijn kritische houding ten opzichte van het
politie-apparaat. Het OM speelde hem meermalen za
ken toe waarbij de politie op een negatieve manier was
betrokken. Echt manipuleren vindt Slagter dit niet.
„Maar het is zeker waar dat een officier een zaak bij een
bepaalde strafkamer kan aanbrengen waarvan hij weet
dat de rechters daar op een bepaalde manier denken."
Dat ook Valente op een dergelijke manier een bepaalde
rechter zou hebben omzeild, betekent volgens Slagter
niet dat die rechter corrupt was.
Slagter heeft bewondering voor het optreden van de
voorzitter van de strafkamer van het Amsterdamse hof,
mr. J. Willems, die zaterdag de politie beval te laten we
ten welke opsporingsmethoden zij heeft gebruikt. Slag
ter: „Ik zou hetzelfde hebben gedaan. Als de politie op
sporingsmethoden gebruikt die niet conform wet en
recht zijn, moet de rechter dat weten om een goed oor
deel over de zaak te kunnen vellen. Onrechtmatig ver
kregen materiaal mag nu eenmaal niet als bewijs wor
den gebruikt. Ook niet als dat zou betekenen dat crimi
nelen daarmee misschien vrijkomen."
Hoewel Slagter de actie van Willems begrijpelijk en ver
standig vindt, is hij van mening dat die eigenlijk over
bodig had moeten zijn. „Al twaalf jaar geleden was ik
voorzitter van een commissie die de politiepraktijken
bekeek en vaststelde wat wel en niet mag. Ook de offi
ciële staatscommissie die hierop volgde, legde die nor
men en waarden bij opsporingsmethoden vast, gevolgd
door de Hoge Raad. Steeds weer werd gezegd dat op
sporingstactieken op de een of andere manier, bij voor
keur via het proces-verbaal, moeten zijn te toetsen. De
landelijke toetsingscommissie die volgend jaar gaat
werken, had ook eigenlijk jaren geleden al moeten wor
den ingesteld", aldus Slagter. Die commissie gaat voor
af bekijken welke opsporingsmethoden in bepaalde za
ken kunnen worden gehanteerd en onder welke voor
waarden. Zij is ingesteld naar aanleiding van de IRT-af-
faire.
Een parlementaire enquête vindt Slagter volstrekt over
bodig. „Zet een paar ervaren strafrechters bij elkaar.
Die kunnen zo zeggen wat niet en wat wel mag en on
der welke voorwaarden. Een enquête is alleen maar on
gunstig. Je weet niet welke zaken je losmaakt."
AMSTERDAM
