Tsjetsjenen zweren wraak
Feiten &Meningen
Nederland moet
snel uit
Bosnië weg
Voorlopig
akkoord in
Kaukasus
Belasting besparen is
soms kinderlijk eenvoudig
WOENSDAG 7 DECEMBER 1994
Het levenswerk van maarschalk Tito ligt de
finitief aan diggelen. Van het eens zo welva
rende Joegoslavië is vrijwel niets meer heel.
Allerhande etnische en nationalistische
groepen staan elkaar ondertussen naar het
leven. Het is een land geworden waar 'war
lords' heersen en waarin het volstrekt on
duidelijk is waar het goed en kwaad zetelt.
Tito was een verlicht heerser die allerhan
de vormen van kapitalisme in zijn land toe
liet, waardoor het tot de welvarendste
staatssocialistische landen behoorde. Op
één punt was hij echter onverbiddelijk. Op
het aanscherpen van etnische en nationa
listische verschillen stonden (zeer) zware
straffen. Om die verschillen te overbruggen,
heeft hij bovendien jarenlang een ver-
mengingspolitiek gevoerd in de verwach
ting dat het met elkaar leven ook de onder
linge verschillen van hun scherpe kanten
ontdoet.
Nu kunnen we vaststellen dat deze poli
tiek haar vruchten afwierp voor de duur van
Tito's leven. Na zijn dood was het vrijwel
onmiddellijk raak. De oude etnische en na
tionalistische tegenstellingen staken de kop
weer op. Een nu gerespecteerde man als
Milosevic, president van Servië, heeft in het
opkloppen van die tegenstellingen een be
langrijke en zeer destructieve rol gespeeld.
Joegoslavië viel in rap tempo uit elkaar en
daarna kon de burgeroorlog beginnen.
De vermenging door Tito van verschillen
de bevolkingsgroepen moest met terugwer
kende kracht onge
daan worden ge
maakt. Grote etni
sche en nationalisti
sche schoonmaak-
operaties werden op
touw gezet. Er is
geen partij die zich
aan deze praktijken
niet schuldig heeft
gemaakt. Daardoor
valt geen lijn meer
te trekken tussen
goed en kwaad. Zo
gauw men ergens de
macht heeft en de
middelen, wordt ge
moord en verdreven, volgens de eindeloos
repeterende breuk van oog om oog, tand
om tand.
Toen het nog kon en vooral de voormali
ge Sovjetunie genoeg aan zichzelf had, heb
ben de Westeuropese landen geweigerd om
snel militair in te grijpen. De Verenigde Sta
ten voelden er om belangrijke redenen ook
niet voor. En zo kon in hoog tempo het
conflict verschuiven van politiek naar mili
tair. Mannen van dik vijftig jaar die elkaar
bevechten met modern wapentuig. Weer
zinwekkender en kinderachtiger is nauwe
lijks denkbaar.
Na lang wikken en wegen is een VN-le-
germacht gevormd waaraan ook ons land
deelneemt. We zijn een van de grotere leve
ranciers van voertuigen en manschappen.
Enige tijd hebben Europese landen, vooral
Groot-Brittannië en Frankrijk met op de
achtergrond Duitsland, een belangrijke rol
gespeeld in het op gang brengen van een
vredesproces. Dat is allemaal op niets uitge
lopen.
Ondertussen zijn het wel voornamelijk
Westeuropese landen die de VN-leger-
macht vormen. Nederland speelt qua
kwantiteit in die legermacht een grote rol,
maar heeft op het politieke vlak slechts lege
briefjes in te brengen. We worden gewoon
over het hoofd gezien en de wereld weet
nauwelijks dat onze jongens en meisjes
daar, met gevaar voor eigen leven, zijn in
gezet.
Nu de Westeuropese onmacht duidelijk
zichtbaar wordt, verdwijnen ook grote lan
den als Frankrijk en Groot-Brittannië van
het politieke toneel. We staan aan de voor
avond van de overname van de politieke
macht in dit conflict door de VS en Rusland.
Beide landen hebben nauwelijks VN-be-
moeienis met het conflict, maar zijn wei be
zig om via hun eigen invloedssferen een
bloedige oplossing van het conflict te be
werkstelligen.
De gedachtengang daarachter is om par
tijen werkelijk het conflict onbelemmerd
gewapenderhand te laten uitvechten. Daar
toe willen de VS de moslims bewapenen en
militair ondersteunen, en zullen de Russen
hetzelfde doen met de Kroaten en de Ser
viërs. Je moet er niet aan denken, aan deze
Darwinistische oplossing. Het idee is dat
het conflict op die manier gelijk een brand
aan zichzelf uitwoedt. Cynischer is nauwe
lijks denkbaar. Slachtoffers zijn zeker al die
burgers dfe zich met man en macht buiten
deze negentiende-eeuwse waanzin trachten
te houden. Wij gaan straks met de armen
over elkaar zitten kijken hoe het afloopt.
Ondertussen valt aan dit scenario weinig
te verhinderen. Het is nog een kwestie van
weken en dan zullen de VN-troepen uit het
voormalige Joegoslavië worden terugge
trokken. Door de strijdende partijen wor
den we aan de lopende band belachelijk ge
maakt. Onze minister van defensie zag zich,
met het oog op de veiligheid van de gegij
zelde Nederlandse militairen, genoodzaakt
te spreken over het afstoppen van zijn troe
pen in plaats van klip en klaar te kunnen
stellen dat zijn manschappen werden gegij
zeld.
Men slaat zich daarginds van het lachen
op de knieën. De gijzelende generaal steelt
voor iedereen zichtbaar een Nederlandse
Mercedes voor eigen gebruik, zonder dat
daar iets van wordt gezegd. Er is voor ons
maar één oplossing: wegwezen! Daarna
moeten we er nog maar eens stevig over na
denken of we de volgende keer weer mee
moeten doen. Als we politiek niet naar rato
van onze militaire inspanning mogen mee
praten, is het wellicht beter om maar mee
te betalen of om onze troepen direct onder
het bevel van de politiek wel invloedrijken
te plaatsen. Dat scheelt onze
defensie een beschamende afgang!
'Ik ben een beschaafd man. Maar ik haat Russen
RamzanAlijev,
president van de
Tsjetsjeense Natio
nale Luchtvaart
maatschappij, laat
foto's zien van wat
tot vorige week
zijn vloot was: ze
ven passagiers
vliegtuigen van het
type Tu-134 op
een rij op de taxi-
baan. Ook toont
hij een foto van la
chende piloten en
stewardessen die
de nieuwe unifor
men aanpassen
die de oude kle
ding vervangen die
de maatschappij
samen met de
vliegtuigen van
Aeroflot had
geërfd.
Aanhangers van president Doedajev dragen een slachtoffer weg van het bombardement dat Rusland onlangs op de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny uitvoerde. De Tsjetsje-
hebben wraak gezworen.
Alles wat nu van de Tsjetsjeense Nationale
Luchtvaartmaatschappij over is zijn smeulen
de hoopjes metaal die met het asfalt zijn sa
mengesmolten op het gebombardeerde vlieg
veld van Grozny, de hoofdstad.
„Wij zullen de verantwoordelijken hiervoor
vinden", zegt Alijev over de Russische militaire
vliegtuigen die vorige week tijdens vier ver
schillende aanvallen zijn geparkeerde vliegtui
gen een voor een uitkozen. „We zullen hun ge
zinnen weten te vinden. We gaan naar hun
huizen. We zullen ze vragen: waarom heb je
dit gedaan? Dan zullen we ze doden." Hij is
even stil. „En hun gezinnen. Laat ze dat goed
weten."
Hij praat met een ingehouden woede die het
moeilijk maakt hem niet te geloven. En het
toont ook de manier waarop een moslim-be
volking van nauwelijks een miljoen mensen zo
veel jaren nadat Moskou in 1864 de verovering
van de Kaukasus voltooid had, de autoriteit
van Rusland aanvecht. Hun geloof in de islam
is niet erg star, maar ze zijn onbuigzaam in
hun weerspannigheid tegenover Rusland. „Ik
haat ze gewoon", verklaart Alijev. „Ik ben een
beschaafd man. Ik heb 22 jaar in de burger
luchtvaart gewerkt. Maar ik haat de Russen."
De oprichting van de TNL maakte deel uit van
de vete: een symbool van de staat die drie jaar
geleden door president Doedajev is uitgeroe
pen, wat door Rusland is verworpen als ge
vaarlijk en dwaas gedrag. De enige buitenland
se leider die de onafhankelijkheid van Tsjetsje
nië erkende, was de afgezette president van
Georgië, Gamsachoerdia. Hij pleegde later
zelfmoord.
Anders dan Georgië, Azerbeidzjan en Armenië
onafhankelijke staten aan de zuidkant van
het Kaukasusgebergte heeft Tsjetsjenië zelfs
nooit de status van soevereine staat van socia
listische sovjet-republiek gehad. Ondanks olie
reserves en een petroleumindustrie die dateert
uit de 19de eeuw, behoorde Tsjetsjenië tijdens
de gehele Sovjet-periode tot de tweederangs
republieken binnen de Russische Federatie.
Alleen al in de Noord-Kaukasus liggen zes van
zulke republieken.
Achter de treurige details van bestuurlijke ver
deling loert de herinnering aan de meest trau
matische en bloedigste episode van de Russi
sche imperialistische expansie. De Kaukasus is
nooit een gemakkelijk terrein geweest voor
imperiumbouwers. En het meest verraderlijk
van al was een klein stukje land rond wat be
kend werd als Groznyverschrikkelijk'm het
Russisch.
Het duurde bijna een halve eeuw voordat het
tsaristische leger de Tsjetsjenen versloeg. De
Tsjetsjenen die door de etnologen uit de Sov
jet-periode werden aangemerkt als slecht een
van de 33 etnische minderheden in de regio.
(Hun weerspannigheid zou legendarisch wor
den, de angst van gewone Russen bijna zieke
lijk. In zijn boek de Goelag Archipel onder
scheidde Soltsjenitsyn de Tsjetsjenen als enige
groep gevangenen die de 'psychologie van on
derwerping' weerstonden.
Een enthousiast voorstander van de Russische
overheersing over de Kaukasus in de 19de
eeuw was Leo Tolstoj: „Met alle kracht die in
mij is en met de hulp van een kanon zal ik bij
dragen aan de vernietiging van de roofzuchti
ge en wilde Aziaten", schreef hij vanaf het
Tsjetsjeense front als jong artillerie-officier in
1852. Hij zou later het leger de rug toekeren en
zichzelf tot pacifist uitroepen.
De geest van Tolstoj is er echter ingehamerd
bij de soldaten die nu schuttersputjes graven
in de bevroren grond, hun tenten opzetten in
de sneeuw en tanks rijden in de richting van
de grenzen van Tsjetsjenië. In Mozdok, het
centrum van de Russische militaire opbouw in
het naburige Noord-Ossetië, beschrijft com
mandant Vladimir Moezjajev Tsjetsjenië als
„een bananenrepubliek die niet alleen versla
gen maar ook vernietigd moet worden". Hij ci
teert generaal Jermolov, van 1816 tot 1827
commandant van het Kaukasische Korps. De
ze was meer voorstander van uitroeiing dan
van pacificatie als de enige methode om de
overheersing van Rusland op de lange termijn
veilig te stellen.
In 1944, toen Stalin in het Kremlin zat, in heel
FOTO REUTER GRICOR TAMBOELOM
Europa oorlog woedde en genocide aan de or
de van de dag was, nam Rusland een beleid
aan van liquidatie. Een half miljoen Tsjetsje
nen werden in veewagens gedreven en naar
Centraal-Azië gedeporteerd. Zo'n 200.000
mensen kwamen om. Pas na de dood van Sta
lin begonnen overlevenden eind jaren vijftig
terug te keren.
In het jaar dat deze nachtmerrie van gedwon
gen exodus plaatsvond werd de president van
deze regio, Doedajev, geboren. Uit deze ver
schrikking vloeit, afgezien van een algemene
meedogenloosheid, zijn grote talent als poli
tiek leider voort: zijn gave om de woede tegen
Rusland uit te buiten. Hij heeft talloze critici.
Die variëren van Roeslan Chasboelatov, de
voormalige voorzitter van het Volkscongres
van Afgevaardigden in Moskou en de enige
Tsjetsjeen die in het buitenland bekend is, tot
Oemar Avtoerchanov, hoofd van de zoge
naamde Voorlopige Raad, en Roeslan Labaza-
nov, een voormalige instructeur in Oosterse
gevechten en veroordeeld voor moord.
Rusland steunt Doedajevs vijanden zonder
enige beperking. „Zij zijn niet de oppositie,
maar de vijand", sneert Doedajevs in Jordanië
geboren minister van buitenlandse zaken.
JusefShamshuddin.
Om Tsjetsjenië voor te bereiden op een moge
lijke Russische invasie en om de vechtlust aan
te wakkeren, zond de plaatselijke televisie de
afgelopen weken herhaaldelijk gevechtsscènes
uit de film Lawrence of Arabia uit. Alijev praat
over de opbouw van een nieuwe vloot vliegtui
gen: „Volgende keer kopen we vliegtuigen van
Boeing. We willen geen Russische." Maar hij
geeft toe dat dit plan, zoals alles op dit mo
ment in Tsjetsjenië, misschien nog even moet
wachten: „Alles hangt op dit moment een
beetje in de lucht".
MOSKOU ANDREW HIGGINS
Een oorlog tussen Rusland en
de afgescheiden Kaukasus-re-
publiek Tsjetsjenië is voorlopig
afgewend. Gisteren werden de
Russische minister van defen
sie, Gratsjov, en de Tsjetsjeen
se leider Doedajev het er na
een uur praten over eens dat
voor de Tsjetsjeense kwetie
een diplomatieke oplossing
moet worden gevonden.
Details over het akkoord zijn
niet bekend. Maar Doedajev
zou in elk geval hebben toege
zegd dat gevangen Russische
militairen worden vrijgelaten.
Gratsjov zei alleen dat de Vei
ligheidsraad van de Russische
president jeltsin morgen ver
gadert over Tsjetsjenië.
Een aanbod van de Russi
sche parlementariër Grigori
Javlinski om zichzelf als gijze
laar ter beschikking te stellen
teneinde de Russen vrij te krij
gen, hebben de Tsjetsjeense
autoriteiten als 'onnodig' van
de hand gewezen. Javlinski
blijft met vier collega's in de
Tsjetsjeense hoofdstad Grozny
om nieuwe Russische bombar
dementen te verhinderen.
Nadat Gratsjov maandag
eindelijk had toegegeven dat
de 'geheimzinnige' bombarde
menten op Grozny door de
Russische strijdkrachten wa
ren uitgevoerd, bleef het giste
ren vrij rustig. Wel vlogen tij
dens de besprekingen enkele
malen Russische gevechtstoe
stellen dreigend over Grozny.
Er zijn geen aanwijzingen dat
de Russische troepenmacht die
zich aan de grenzen van Tsets-
jenië heeft verzameld, snel
wordt teruggetrokken.
De onderhandelingen, de
eerste op dit niveau sinds
Tsjetsjenië zich in 1991 onaf
hankelijk verklaarde, werden
gehouden in het dorpje Ordz-
joirkidzevskoje vlak bij de
Tsjetsjeense grens. Rond het
regionale bestuursgebouw
waar Doedajev en Gratsjov el
kaar spraken, was een dubbele
beveiligingsring getrokken.
Zwaarbewapende Russische
militairen vormden de binnen
ste ring, met granaatwerpers
sjouwende aanhangers van
Doedajev de buitenste.
Moskou wilde behalve vrijla
ting van de gevangenen ook
bereiken dat Doedajev aftreedt
en de macht, eventueel na ver
kiezingen, overgedraagt aan
een door Moskou gesteunde
'Voorlopige Nationale Raad'.
Die wordt geacht Tsjetsjenië
weer binnen de Russische Fe
deratie te brengen. Maar zegs
lieden van Doedajev onder
strepen dat zulke eisen niet
worden ingewilligd.
De kritiek op Jeltsins beleid
inzake Tsjetsjenië is intussen
hevig. In de Doema, het Lager
huis, heerst verontwaardiging
over de 'leugens en het gedraai
van het Kremlin' over de bom
bardementen en de inzet van
militairen. Jeltsin diende giste
ren een ontwerp-resolutie in,
waarin amnestie wordt ge
vraagd voor 'deelnemers aan
illegale acties in Tsjetsjenië'.
Deze militairen werden aan
vankelijk als huurlingen ge
brandmerkt; later noemde
Gratsjov ze 'vrijwilligers'.
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
BELASTING BELICHT
Is de Nederlandse burger nog wel zo vrij
om zijn zaakjes zó in te richten dat hij
volgens de wet zo weinig mogelijk be
lasting betaalt? Dat is de vraag die prof.
Niessen, hoogleraar aan de Rijksuniver1
siteit Limburg, zichzelf stelt in zijn
nieuwste boek 'De fiscaal voordeligste
weg'.
Nederland is een vrij land waarin de
burgers tegenover de staat niet meer
verplichtingen hebben dan in de wet
omschreven. Dat geld ook voor de be
lastingwetgeving. Nederlanders hoeven
niet meer belasting te betalen dat de
belastingwet hen voorschrijft. Men mag
de fiscaal voordeligste weg kiezen.
In de jaren zeventig bleek de belasting
wet zo lek als een zeef. Vooral welge
stelde burgers wisten met de hulp van
dure belastingadviseurs op legale wijze
onder de belastingwet uit te komen.
Maar de overheid sloeg terug. De wet
gever repareerde het ene lek na het an
dere. De rechter haalde op zijn beurt
een streep door steeds meer construc
ties wegens ontoelaatbare belastingont
duiking.
In zijn boek onderzoekt prof. Niessen in
hoeverre de Nederlandse burger heden
ten dage nog vrij is om de fiscaal gun
stigste weg te nemen. Wordt iedereen
langzaam in een soort fiscaal keurslijf
geperst?
Niessen beschrijft tientallen
ties zoals die in de afgelopen jaren zijn
bedacht om onder belastingheffing uit
te komen. Talloze 'BV-constructies' ko
men aan bod, zoals de turbo-BV, de
management-BV en de kasgeld-BV,
maar ook het omstreden American
Land Program van een aantal jaren ge
leden waar talloze Nederlanders geld in
staken in de verwachting slapende rijk
te worden.
Na bestudering van deze constructies
beschrijft Niessen een aantal methoden
die men kan gebruiken om belasting te
besparen. Hieruit blijkt dal belasting
besparen soms kinderlijk eenvoudig is.
Want waarom bijvoorbeeld in goud
speculeren als men weet dat kunst on
belast is voor de Vermogensbelasting?
Ook zijn er nog tal van regelingen die
voor velen voordelig zijn. Spaarloonre
gelingen, belastingaftrek bij investerin
gen, noem maar op. Volgens Niessen
kan een werkelijk slimme speculant
met weinig eigen geld, veel durf en de
hulp van de fiscus groot geld verdienen.
Maar de overheid is aan de winnende
hand. De ruimte die er is om spectacu
laire voordelen te behalen, is aanzien
lijk geringer dan voorheen. Bovendien
zijn de belastingdienst en de wetgever.
alert op het bestrijden van oneigenlijk
gebruik van de belastingwetgeving.
Niessen stoort zich aan het feit dat de
overheid op steeds meer terreinen in
grijpt. De wetgever weet het steeds va
ker beter. Voor een deel onvermijdelijk,
maar de centrale regelzucht gaat vol
gens hem op een aantal punten verder
dan nodig is.
De staat bemoeit zich steeds vaker met
de wijze waarop de burgers hun inko
men verdienen en hun bestedingen
doen. Hij die geld verdient met onder
nemen wordt fiscaal beter behandeld
dan diegene die zijn geld belegt: wie
speur- en ontwikkelingswerk doet krijgt
fiscaal voordeel, maar degene die meer
arbeidskosten maakt dan zijn gemid
delde dromende collega in de kantoor
ruimte, mag geen extra arbeidskosten
aftrekken. Daar heeft de staat kennelijk
geen boodschap aan.
Het kotnt volgens Niessen allemaal op
één ding neer: Wie zoet is, krijgt lekkers.
Ofte wel wie zich gedraagt zoals 'Den
Haag' het goed vindt, hoeft minder te
betalen.
prof.dr. R.E.C.M. Niessen: De fiscaal
voordeligste weg, kenzevrij ofstaats-
dwang?, Uitg. Gouda Quint, 32,50.
constmt
VOOR tiOt}
mmo
wsmsMtzR
ïmmKw
WopA v
