Passie achter een laag pancake
wild child
Fleetwood Mac:
terug naar af
Cultuur Kunst
Na Natte Sneeuw
verblijd naar huis
Bibliotheek Ritman nu
beschermd cultuurbezit
Engelhards foto's schetsen
sfeer vrouwengevangenissen
Cursus 'Leids Goed'
in Museum Boerhaave
TATERDAG 3 DECEMBER 1994
'Zoetermeer' bij Burcht Literair
leiden De onder studenten razend populaire Ronald Giphart
f komt naar Leiden waar hij geïnterviewd wordt door Ron Rijg-
ls' ei" hard, free-lance journalist. Giphart is redactielid van het literaire
tijdschrift 'Zoetermeer' en schreef in 'Hard Gras' over voetbal en
literatuur. Het vraaggesprek is op 6 december in de Burcht.
Burgsteeg 14 in Leiden en begint om 20.15 uur. Kaarten a 10 gul
den zijn onder andere verkrijgbaar bij Boekhandel Kooyker. Do-
tneri nateurs van Kunstkring De Burcht hebben gratis toegang.
Daisy Bell in De Jongejuffer
Jazz-zangeres Daisy Bell en het Patrick van Helsdin-
gen Trio zijn morgenmiddag te beluisteren in Grand Café De
Jongejuffer aan De Grent 4. Bell staat erom bekend de zaal 'plat'
1 te krijgen met haar rijk-geschakeerde stemgeluid. Pianist Van
l0 Helsdingen speelde vele malen op het North Sea Jazz Festival.
Het jazz-programma begint om half vier en duurt tot half zeven.
u Swingend programma Elephant Club
warmond Eddy Doorenbos, Rob Agerbeek, Frits Katee, Lode-
wijk Bouwens, Dolf Delprado en Jan Opgenhaeffen laten mor-
;e 1 gen de Millers herleven in de Warmondse Elephant Club. Het
publiek kan van drie tot zeven uur niet alleen luisteren naar de
ze jazz-musici, meeswingen kan ook in de Veerpolder 14. De
club is al om twee uur open. Aan de zaal zijn kaarten voor
I twaalfeneenhalve gulden per stuk verkrijgbaar.
^Personeel uitgeverij Arena stapt op
amsterdam anp
(20.30 uur); 4-12 (15 uur).
in: try out is. Orkaters try out is las-
ld? tig te omschrijven. Een show
boordevol mafte invallen, veel
geestige nonsens, een paar dra
matische momenten en vooral
een overmaat aan verrassingen.
Een uitstekend melig koor, ver-
ie_ handelingen over het omgaan
met spin-chrysanten, een zin-
gende kerststal, een interview
25 met prof. v.d. Schoor, verbon-
Theater-travestiet Georgette Dee in Leidse Schouwburg
Pe vier personeelsleden van de Amsterdamse uitgeverij Arena heb
ben collectief ontslag genomen. Ze zijn het oneens met de plannen
van directeur Maarten Muntinga, die de uitgeverij vijf jaar geleden
overnam. Muntinga is ook de uitgever van Rainbow pockets.
Het opgestapte personeel wil een eigen uitgeverij oprichten on
der de naam Vassallucci. Michel Vassallucci, oprichter van Arena,
—overleed begin dit jaar. Muntinga wil de komende tijd drastisch be
zuinigen bij Arena. Om kosten te besparen ontsloeg hij afgelopen
juni twee medewerkers. Nu wil hij het kantoor onderbrengen bij
zijn andere uitgeverij. Dat stuitte op verzet van het personeel.
theater den aan de Riagg in Helmond,
een wraakzuchtig lied van Car
men Krulset en Bannegien te
eten. God weet hoeveel verras
singen er nog bij komen want
de premiere is pas over twee
weken.
Arjan Edefveens oerhollandse
kersttrauma's creëren een reuze
gezellig saamhorigheidsgevoel.
Hij verstaat de kunst van het
'beheerst optillen van het deksel
van je beerputje' om je wereld
problemen en levensvraagstuk
ken draaglijk te maken. Als eeu
wig klein broertje blijft hij wat
in de luwte van de problemen,
die zij voor zijn grote zus, Loes
Luca. Zij is tenslotte de oudste
en het familiedier.
Na 'Natte Sneeuw' ga je in elk
geval verblijd naar huis.
DO 8 DEC. - STADSGEHOORZAAL-LEIDEN
1 DEC. - OOSTERPOORT-GRONINGEN
5 DEC. - MARCANTIPLAZA- AMSTERDAM
support act HURRICANE JOY
I den haag anpker de collectie te gelde te ma1
ken. De boeken mogen niet
De boekencollectie van de za- naar het buitenland worden
kenman en verzamelaar Joost verkocht.
Ritman wordt op de lijst van be- ING werd eigenaar van de bi-
schermd cultuurbezit geplaatst, bliotheek toen Ritmans bedrijf
Staatssecretaris Nuis van cul- De Ster in financiële problemen
I tuur heeft het advies daarover kwam. Het bedrijf had bij huis
van de Raad voor het Cultuur- bankier ING een schuld van
beheer overgenomen. De verza- vijfhonderd miljoen gulden op-
meling, beter bekend als de Bi- gebouwd. De bank greep in en
bliotheca Philosophica Herme- nam de boekenverzameling
tica, is uniek in de wereld. over. De bank gaat zich de ko-
Plaatsing op de lijst van be- mende tijd beraden op de nu
schermd cultuurbezit maakt het ontstane situatie. Een woord
voor de huidige eigenaar, de voerder zegt dat de bank 'geen
ING Bank, aanzienlijk moeilij- haast'heeft.
Zarah Leander, Lotte Le-
nya, Mariene Dietrich, Hil-
degard Knef, moeder en
dochter Hagen, Lotti Hu-
ber. De Duitse theaterge
schiedenis is dank ver
schuldigd aan vrouwen
met een monumentale uit
straling. Georgette Dee
hoort in dat rijtje thuis,
met dien verstande dat zij
in werkelijkheid een hij is,
al zou je dat niet zeggen als
je deze sloerie aan het werk
ziet. Wat een femme fatale!
berlun john oomkes
elkaar voor een
lang gesprek tijdens de Berliner
Festspiele van 1993. Het is
hoogzomer. Op het terrasje
dwalen de gedachten af naar de
zomer van 1982, toen Georgette
haar Nederlandse theaterde
buut maakte in een van de cir
custournees die Terts Brinkhoff
opzette. „De enige reden dat ik
nu een ster ben, is dat ik ben
blijven doen wat ik toen deed.
en er niet het bijltje bij heb
neergegooid zoals ik destijds
nog elke twee jaar, en tegen
woordig ieder half jaar van plan
ben".
Wie avond aan avond van «lk
podium haar huiskamer annex
stamkroeg weet te maken, die
komt zichzelf vroeg of laat tegen
daar helpen de Duitse thea
terprijzen die Georgette de
laatste jaren heeft weten te ver
garen niets aan. „Destijds was
ik geloof ik tamelijk slecht, ze
ker als het er om ging de routi
ne te vermijden, nu heb ik geen
remmingen meer op het podi
um", zegt ze temend. Op dit re
latief vroege uur van de dag ver
mijdt ze de onvermijdelijke wit
te wijn die 's avonds zo rijkelijk
over de Bühne stroomt.
Georgette over Mannen, Ge
orgette over Romances, Geor
gette over die Dikke Man in
Bonn, Georgette over de sfeer
die uit films van Schlöndorff,
Fassbinder, Wenders of uit de
Ufa-dagen spreekt. Op het po
dium loopt ze leeg in conféren
ces die a la minute lijken te ont
staan, maar in werkelijkheid
knap ingestudeerde improvisa
ties zijn, doorregen met een
wirwar van invallen. Wie haar
autobiografie leest, kan zich
niet aan de indruk onttrekken
dat haar dagelijkse leven net zo
Georgette Dee: „Op het podium kan ik mezelf zijn, maar hoe is dat naast de planken?"
in elkaar steekt. Hef is onver
mijdelijk het resultaat van een
forse dosis passie, lukraak ver
pakt in een laag pancake.
Vrijheid
„De kernvraag tussen doorgaan
en ophouden is wat er naast
zo'n carrière overblijft van het
beleven van je persoonlijke vrij
heid. In onze, (lacht) kapitalisti
sche maatschappij is er altijd
wel een manier om in je onder
houd te voorzien geld is het
probleem niet", zegt Georgette.
„Als ik nou geen geluk en geen
talent had bezeten, dan zat ik er
überhaupt niet mee. Maar als je
praat over mijn centrale pro
bleem is dat het: op het podium
kan ik mezelf zijn, maar hoe is
dat naast de planken?"
De Duitse Vergangenheit
draag je als chansonnière of ca
baretière hoe dan ook mee. Het
leidt bij Georgette Dee tot be
spiegelingen over de altijd on
gemakkelijke Duits-Nederland-
FOTO FRISO KEURIS
ook tot
se verhoudingen,
een uitspraak over de cesuur
die de Tweede Wereldoorlog in
cultureel opzicht heeft veroor
zaakt. „In dat opzicht is er na de
oorlog in Duitsland eigenlijk
niets overgebleven van de grote,
glorierijke periode die het caba
ret in de jaren twintig en vroege
jaren dertig doormaakte. Eigen
lijk is dat de grootste culturele
straf die we ons zelf hebben op
gelegd; door op het oorlogspad
te gaan hebben we de eigen cul
tuur grote schade toegebracht,
ja, hebben we die voor een
groot deel verloren. Het heeft
heel lang geduurd voordat er
weer wat de kop op durfde ste
ken."
Georgette, inmiddels 35 jaar,
meent dat ze somberder gewor
den is met het klimmen der ja
ren. Ze analyseert in lange,
zorgvuldig geformuleerde vol
zinnen, die elk moment iets van
hun gewicht kunnen verliezen
als haar ironische humor door
klinkt. „De kinderen van de
naoorlogse geboortegolf nemen
nu zo langzamerhand de voor
aanstaande posities in onze
maatschappij en onze cultuur
in. Langzaam is bij hen, en ook
dus bij mij, het besef gekomen
dat we niet langer zelf kinderen
zijn, dan wel de eeuwige jeugd
moeten verbeelden, maar dat
we zelf de verantwoordelijkheid
voor deze tijd moeten dragen".
Schuldgevoel
Bill Clinton is jonger dan de
Stones we hebben het over
die trend. Georgette: „Gelijktij
dig willen we het anders doen
dan de vorige generaties: niet
ons collectieve schuldgevoel
over het verleden zo overdragen
als onze ouders hebben gedaan,
maar ook iets positiefs brengen,
iets dat hoe moeilijk ook
dat schuldgevoel deels kan ver
vangen. Het is altijd moeilijk
om daar over te praten, zeker
met buitenlanders die op hun
beurt de collectieve herinnering
aan de onderdrukking door na
zi's met zich meedragen. Zelfs
onze Hollandse leeftijdgenoten
koesteren grote wrok jegens
Duitsland hoewel het land
van Kohl zeer verschilt van dat
van Hitier. Als natie wordt het
de hoogste tijd dat we eens iets
groots in positieve zin laten
zien."
„Natuurlijk heb ik ook zelf, in
het theater de beperkingen er
varen waartegen je in Duitsland
altijd oploopt. Je krijgt hier altijd
te maken met afwijzingen waar
uit een verbazingwekkend vij
andige houding spreekt, zodra
mensen zich niet in jouw kun
stenaarsschap kunnen vinden.
Het kost bijvoorbeeld jaren om
bepaalde toonaangevende thea
ters in te komen; nu ik zelf een
kasmagneet ben, overkomt me
dat niet zoveel meer."
Georgette Dee's voorstelling
is op zaterdag 10 december in
de Leidse Schouwburg te zien.
beeldende kunst
recensie roos van put
Expositie 'Vrouwengevangenissen' Foto's
van Rebekka Engelhard. Te zien t/m 15
dec., ma. t/m za. 1000-22.00 uur. zo
12 00-22.00 uur Fotogalerie De Kleine
Klup. Nieuwe Rijn 1Leiden
Zonnen, op bedden hangen,
strijken, eikaars haren vlechten,
opmaken, aan- en uitkleden, dit
zijn allemaal handelingen die je
niet direct verwacht bij een on
derwerp als 'Vrouwengevange
nissen'. De foto's van Rebekka
Engelhard hebben het dagelijks
leven van een vrouwelijke ge
vangene als onderwerp. In haar
foto's heeft zij getracht de ver
schillen en overeenkomsten
tussen de verschillende gevan
genissen vast te leggen. De drie
gevangenissen die zij in beeld
brengt bevinden zich in Pardu
bice (Tsjechië), Bedford Hills
(USA) en Breda. Engelhard richt
zich niet op het werk dat de
vrouwen in de gevangenis ver
richten. In haar foto's komen
vooral de sfeer van de gevange
nis zelf en de onderlinge ver
standhouding tussen de gedeti
neerden naar voren. Zij richt
zich daarbij op de relaties tus
sen de vrouwen, de vriend
schappen, de ruzies, het ver
driet. Soms zijn op een foto tra
lies te zien, of een klein ogend
kamertje waarin een vrouw op
bed ligt.
Engelhard heeft aan de Ko
ninklijke Academie voor Beel
dende Kunst de fotografie-op
leiding gevolgd. Tijdens deze
studie heeft zij een half jaar in
Praag aan de Famu academie
gestudeerd waar zij zich specia
liseerde in documentaire foto
grafie. In Pardubice is zij begon
nen aan de serie 'Vrouwenge-
vangenissen'.Op de expositie in
de Kleine Klup is niet aangege
ven welke foto's in welke gevan
genis gemaakt zijn, de toe
schouwer moet dan ook goed
kijken, om te zien om welke ge
vangenis het gaat.
De foto's die in Bedford Hills
gemaakt zijn tonen duidelijk
hoe de verstandhouding bewa
ker-gevangene is: het toezicht
dat de bewakers houden zal
daar streng zijn. Er is bijvoor
beeld een foto te zien waar een
bewaker weliswaar met de rug
naar de gevangenen staat, maar
uit de houding var
Rebekka Engelhard richt zich op de relaties tussen de vrouwen, de vriendschappen, de ruzies, het verdriet.
spreekt haast een soort van on
derdanigheid. Ze converseren
schijnbaar met elkaar, maar
met een speelse ondeugend
heid houden zij de bewaker uit
de ooghoeken in de gaten.
In Pardubice heeft de gevan
genis veel weg van een meisjes-
De kamers worden
gedeeld met vier tot acht vrou
wen en de bedden zijn aan el
kaar geschoven. In Bedford Hills
zijn intimiteiten tussen de vrou
wen verboden. De foto's van
twee vrouwen -opvallend uitge
dost- die waarschijnlijk een ver
houding hebben, zullen dan
ook niet daar gemaakt zijn. Ook
FOTO REBEKKA ENGELHARD
is een foto te zien van
die in de zon liggen en op de
zelfde foto maakt de ene vrouw
de andere op. Het pakje Sam-
sonshag dat op de grond ligt,
verraadt de plaats. In de Neder
landse vrouwengevangenis
heerst zo te zien een behoorlijk
ontspannen sfeer.
Als er in Sarajevo iemand door
een sluipschutter wordt dood
geschoten, doet me dat door
gaans niets. Een kind in Cam
bodja dat op een landmijn
trapt, het laat me koud. Een ket
tingbotsing in de mist met 10
zwaargewonden en mijn leven
gaat gewoon door. Maar na de
aanslag op Rob Scholte was ik
volkomen van de kaart. Een
nacht lang droomde ik van
geamputeerde benen, Dagen
bleef ik turen naar een groot
portret van de schilder in 'Het
Parool'. De foto's van zijn uitge
brande limousine knipte ik uit.
Ik probeerde me zijn fatale au
toritje van begin tot eind voor te
stellen, en het ellendige leven
dat hem nu te wachten staat.
Medeleven is, net als rijkdom,
oneerlijk verdeeld.
Ik heb niets met Rob Scholte,
ik hou niet eens van zijn werk.
En toch ben ik zeker een volle
week opgegaan in een vlam
mende afschuw over zijn onge
luk. Een afschuw die ik niet voel
voor zoveel andere afschuwelij
ke dingen.
Het is me te simpel om te
zeggen, dat dit alles komt, om
dat Rob Scholte een bekende
kunstenaar is. Ja hèhè, natuur
lijk. Maar dan nog: er zijn ook
beroemde artiesten wier toch
ook niet onaanzienlijke onheil
mij volstrekt onverschillig heeft
gelaten. Ik noem een Koos Al
berts, ik noem een Manke Nelis.
Het verschil is, denk ik, dat de
catastrofe van Rob Scholte iets
van een oei beeld heeft. Een
glamourboy die zijn benen ver
liest, dat is even gruwelijk als
betekenisvol. Het lijkt of de sa
menloop van omstandigheden
hier meer dan toevallig was. De
ze gebeurtenis was zo godver
geten beeldend, dat je er koud
van wordt. De manier waarop
alle ingrediënten onderling op
elkaar inwerkten was zo explo
sief, dat het bericht over de aan
slag met een even harde knal
mijn bewustzijn binnenbrak als
de granaat onder Scholtes auto
ontplofte.
Het incident wierp een bijna
verblindend helder licht op het
tijdsgewricht waarin we leven.
Allerlei maatschappelijke me
chanismen werden op dat ene
moment zichtbaar: misdaad,
sterrendom, kunst, massame
dia, verdovende middelen, wa
penhandel, Joegoslavië, teveel
om op te noemen. Hier werd de
waan van de dag geconfron
teerd met een noodlotswen
ding, waar Shakespeare en Sop
hocles van zouden watertan
den.
De kunstenaar Scholte geli
quideerd (zij het mislukt) door
de drugsmafia is als de zanger
Orpheus verscheurd door Bac
chanten. Scholtes spreekwoor
delijke hoogmoed en zijn suc
cessieve smak terug in de reali
teit zijn als de vlucht en de val
van Icarus. Scholtes beproeving
in de vuurzee van zijn auto is
als Dantes afdaling in het Infer
no. Zal hij nu ook gelouterd te
rugkeren onder de levenden?
Misschien kan het verhaal
van Rob Scholte nog het best
omschreven, worden als een
pop-art variant van de klassieke
tragedie. De wrange ironie wil,
dat Scholte als kunstenaar nu
juist altijd in de weer is geweest
met dat soort onderwerpen. Als
hogepriester van de Hollandse
pop-art heeft hij keer op keer de
ikonen van de massacultuur in
gezegend. Nu is hij zelf, tegen
wil en dank, geworden tot zo'n
ikoon van de massacultuur: een
beklagenswaardig motief in een
ijzersterk, eigentijds beeld, dat
vrijwel niemand onberoerd
heeft gelaten. Voor Rob Scholte
is er één schrale troost: we zul
len dit nooit meer vergeten.
ONNOSCHILSTRA
leiden
De tentoonstelling 'Leids Goed' in de Lakenhal krijgt een leer
zame aanvulling in de vorm van een cursus. Tijdens vier bij
eenkomsten en twee excursies gaat 'Schering en inslag in een
Lakenstad' dieper in op de rijke lakenhistorie van Leiden.
Al in de vijftiende eeuw vervaardigde Leiden laken en sinds
dien stond de stad bol van activiteiten voor de produktie van
uiteenlopende soorten textiel. De Lakenhal was het centrum
van de lakennijverheid en vormde het trefpunt voor textielon
dernemers en kooplieden.
In de cursus gaat de aandacht niet alleen uit naar de op
komst, bloei en het verval van de Leidse textielindustrie, maar
komen ook schilderijen over lakennijverheid en de architec
tuur van de Lakenhal aan de orde. Twee wandelingen langs tal
loze huizen, openbare gebouwen, hofjes en andere plaatsen la
ten de cursisten kennis maken met de Leidse lakengeschiede-
De vier bijeenkomsten en de twee excursies beginnen van
af 14 januari en duren tot en met 4 februari. Plaats van de
cursus is het Museum Boerhaave. De kosten bedragen 200
gulden. Voor meer informatie: Het Kunsthistorisch Cen
trum, tel 020-6265490.
pop
Fleetwood Mac Mick Fleetwood - drums,
John Mc Vie - bas. Billy Burnette - gitaar,
Dave Mason - gitaar, Bekka Bramiet -
zang, Steve Tome - toetsen Gezien:
Na vier jaar staan ze er dan
weer. Een vernieuwde Fleet
wood Mac met hun nieuwe tour
'Another link in the chain'. Het
publiek moest het alleen zonder
de frontbepalende figuren Lind-
sey Buckingham - al afgehaakt
tijdens 'Tango in the Night' -
Stevie Nicks en Christene Mc
Vie doen.
Centrale vraag was gisteren
dan ook of er nog leven in Fleet
wood Mac zit na het verdwijnen
van deze drie.
'Never bt^ke the chain' van
het album 'Rumours' was onte
genzeggelijk een lekkere bin
nenkomer, maar wie zat te
wachten op meer werk uit deze
periode werd lang op de proef
gesteld. De band ging eerst dui
delijk terug naar de beginperio
de met 'So well' om daarna tijd
in te lassen, o.a met het bluesy
'Blow by blow', voor nieuw nog
niet op album verschenen werk.
De debuterende zangeres
Bekka Bramiet zong rauw met
een lekkere Janis Joplin-stijl en
het blueskrepertoire past zon
der enige twijfel uitstekend bij
haar stem.
Voor een band met zo'n uit
gebreid repertoire is het onbe
grijpelijk dat er zo in de cover-
ton werd gegrabbeld. Dave
Mason van de legendarische
band Traffic mocht eerst 'All
Fleetwood Mac: startklaar voor de I
along the watchtower' vertol
ken, speelde daarna een oudje
van zijn eigen werk, en gitarist
Billy Burnette maakte het ge
heel af met een oude rockabilly-
song: 'Tear me up'.
iropese toer.
Ook de onvermijdelijke
drumsolo van Mick Fleetwood
met drumelementen op zijn li
chaam was veel te voorspelbaar
en werd apathisch gadegesla
gen door het nubliek.
Met 'Go you own way' sloeg
de vlam nog even in de pan en
de aanstekers kwamen bij de
toegift 'Imagine' van John Len-
non zelfs nog even in de lucht.
Over belegen coverkeuze ge-
FOTO HIELCO KUIPERS
sproken. Als de band deze weg
inslaat is ze ten dode opge
schreven.
