Politie in Zuid-Afrika voelt
zich als blauwhelmen in Bosnië
Feiten &Meningen
Van Traa: een
eigengereide
doordrammer
Fietstocht
naar het
verleden
Van Mierlo maakt ontredderde indruk op Kamer
DONDERDAG 1 DECEMBER 1994
„Ik ben geen Don Quichot", heeft hij eens
gezegd. Alleen die ontkenning al geeft aan
dal PvdA-kamerlid mr. Maarten van Traa
(49) door anderen wèl eens wordt be
schouwd als een vechter tegen windmolens.
De nieuwbakken voorzitter van de parle
mentaire enquêtecommissie die de opspo
ringsmethoden van de politie gaat onder
zoeken, heeft zijn reputatie vooral te dan
ken aan de eigengereidheid en vasthou
dendheid waarmee hij van het gevestigde
gedachtengoed durft af te wijken.
Politieke tegenstanders vinden hem daar
om nogal eens drammerig. Zo'n soCiaal-de-
mocraat die nog hoopt de wereld te kunnen
verbeteren, of althans voor nog meer
slechtheid te behoeden. Maar dat is slechts
één kant van de medaille. Want Van Traa is
dan wel een strijder tegen onrecht, hij is
ook een intellectueel met ontzag voor 'fei
ten' en 'gezond verstand'. Hij beschikt dan
ook over een gezond relativeringsvermogen
en moet niets hebben van Haagse blaaska
kerij.
Behalve Buitenlandse Zaken 'doet' Van
Traa voor zijn partij het vreemdelingenbe
leid. Hij behoort tot het vreemdeling-vrien
delijke kamp D'Ancona/Pronk en kruiste
dan ook menigmaal de degens met zijn
partijgenoot en oud-staatssecretaris Kosto,
die als een 'realo' te boek stond.
Het vreemdelingenbeleid bleek de afgelo
pen kabinetsperiode een splijtzwam in de
PvdA. Terwijl menig partijgenoot Kosto met
pek en veren besmeurde, kon Van Traa
ondanks hun vaak diepgaande verschillen
van mening wel begrip opbrengen voor
Kosto, ook in het openbaar. Kosto, die zich
zeer gekwetst heeft gevoeld door de haat en
nijd vanuit eigen kring, noemde kortgele
den Van Traa dan ook als iemand waarmee
de verhoudingen nooit verstoord zijn ge
raakt.
En dat, terwijl juist Van Traa vorig jaar bij
de behandeling van de Vreemdelingenwet
zijn eigen staatssecretaris het vuur na aan
de schenen legde. Terwijl Hirsch Ballin en
Kosto het hoger beroep in vreemdelingen
zaken wilden afschaffen, vocht Van Traa
een eenzame strijd om het overeind te hou
den. Tevergeefs.
Hoewel Van Traa een generalist is, leest
en spaart hij ook de nationale en internatio
nale spoorboekjes. In zijn woning in Am
sterdam-Zuid staan de boekenkasten er vol
mee. Voor het slapen gaan, al dan niet in
gezelschap van zijn vriendin (het oud PSP-
kaïtierlid Andrée van Es), kan hij zich bezig
houden met vragen als: „Rijdt het stoom-
treintje nog steeds op het smalspoor tussen
Northausen en Werningrode?"
Tijdens de behandeling van de ingewik
kelde Vreemdelingenwet bleek al evenzeer,
dat Van Traa het detail niet schuwt. Hij
diende tientallen, veelal gecompliceerde
amendementen in, en dreef er de justitiële
ambtenaren mee tot wanhoop. Nadien ver
klaarde Van Traa: „De, speelruimte was be
perkt, maar ik heb er alles uit willen halen
wat er inzat."
Sociaal- en financieel economische on
derwerpen zijn aan Van Traa nauwelijks be
steed. Den Uyl beschouwt hij als zijn poli
tieke vader. I lij is opgegroeid in een gezin
van salonsocialisten, met een vader die
hoogleraar was, en een moeder die de jour
nalistiek bedreef.
Na zijn rechtenstudie koos Van Traa zelf
eveneens voor de journalistiek. Hij werkte
onder meer voor het Handelsblad, het Pa
rool, de VPRO en de buitenlandrubriek Pa-
noramiek van de NOS. In 1979 werd hij in
ternationaal secretaris van de PvdA. Dat
bleef hij tot hij in 1986 kamerlid werd.
Van 'Traa wordt voorzitter van de enquê
tecommissie omdat hij ook al het vooron
derzoek naar de wenselijkheid van zo'n en
quête heeft geleid. Dat deed hij niet tot ie
ders tevredenheid. Belangrijkste kritiek
punt: Maarten is nogal breedsprakig, en als
hij eenmaal aan het woord is houdt hij
nooit meer op.
den haag harm harkema
Tcixi-oorlog in Kaapstad: ondanks bestand vallen er doden
Sinds de rivaliserende taxibedrijven Cata en Codeta in Kaapstad vorige week een bestand sloten, zijn in de
Kaapse taxi-oorlog alweer zeven mensen omgekomen. Ditmaal behoorden een passagier en een toevallig
passerende automobilist tot de slachtoffers in een strijd die sinds half oktober al aan bijna zestig mensen
het leven heeft gekost.
In een even wanhopig als machteloos ge
baar heeft de Westkaapse regionale rege
ring een algeheel wapenverbod in taxi's af
gekondigd. Nadat een colonne taxi's maan
dag op een snelweg bij Kaapstad in een hin
derlaag liep en met stenen en AK'47-machi-
negeweren werd bestookt, trok politiekolo-
nel Raymond Dowd de vergelijking met de
positie van de VN in Bosnië.
De Zuidafrikaanse politie heeft volgens
hem even weinig middelen om een einde
aan deze oorlog te maken als de blauwhel
men in voormalig Joegoslavië: „We kunnen
alleen maar hopen dat we het deksel op de
pan houden." Bij de hinderlaag bij de loot
ten wijk Crossroads raakte overigens nie
mand gewond.
De nieuwe taxi-oorlog roept herinneringen
op aan de hoogtijdagen van het geweld in
de townships tijdens de apartheid. Toen
kon de keuze van een verkeerde taximaat
schappij in de zwarte woonwijken over le
ven of dood beslissen. Als ANC-aanhanger
stapte je niet in een Inkatha-taxi, en als pas
sagier van een Inkatha-taxi deed je iedere
keer een schietgebedje als je voertuig langs
erkend ANC-terrein moest.
Het was een strijd om macht, invloed en re
routes, die vooral zo hoog kon opvlammen
omdat het apartheidsregime de zwarte taxi
bedrijven allerlei beperkende regels opleg
de. De taxi-oorlogen hebben ontelbare
mensen het leven gekost. Maar ze leken
voorbij, mede omdat de strijd eind jaren
tachtig, begin jaren negentig voor een flink
deel van buitenaf werd gestuurd.
Maar sinds een paar maanden zijn de
schietpartijen tussen rivaliserende taxibe
drijven overal in Zuid-Afrika weer opge
vlamd. In Kaapstad begon de oorlog half
oktober. Na afloop van een politieke bijeen
komst in de zwarte woonwijk Khayelitsha
vielen elf doden en raakten twintig mensen
gewond, toen sluipschutters het vuur open
den op chauffeurs van de Cata, de Kaapse
Gemengde Taxi Organisatie.
Cata was enkele weken daarvoor opgericht
als afsplitsing van Codeta, de Conventie
voor een Democratische Taxi Organisatie.
Codeta geldt als min of meer aan het ANC
gelieerd, terwijl sommige Cata-chauffeurs
banden hebben met de radicalere PAC.
Maar hoewel de meeste taxidrijven nog
steeds een zekere band met politieke groe
peringen hebben, wordt de huidige oorlog
toch vooral als een strijd van de onderwe
reld gezien. Veelal zijn er dezelfde mensen
bij betrokken als in het verleden, maar hun
vaak erg dunne ideologische rechtvaardi
ging van destijds heeft plaatsgemaakt voor
een pure machtsstrijd tussen verschillende
misdaadbendes.
Een van de hoofdfiguren in de Kaapse oor
log. Cata-leider Victor Sam, is tot grote er-
genis van de politie tot twee keer toe door
de rechter op borgtocht vrijgelaten, nadat
hij wegens moord op Codeta-chauffeurs
was gearresteerd. Kleine Sam, zoals hij in de
townships bekend staat, wordt inmiddels
van drie moorden verdacht.
Zijn borgstelling is des te opmerkelijker,
omdat hij volgens ingewijden ook betrok
ken was bij de 'Grote Acht', een met bivak
mutsen uitgeruste waakzaamheidsgroep
die tijdens de taxi-oorlogen in het verleden
verantwoordelijk was voor een groot aantal
moorden. Bovendien staat hij bekend als
een belangrijke bendeleider.
Ongelukkigerwijs was een dikke week na
het begin van de oorlog de opening van een
nieuwe centrale taxistandplaats in het cen
trum van de stad voorzien. Die standplaats
had vooraf al voor veel gemor gezorgd, om
dat passagiers nu verder moesten lopen.
Maar toen de oorlog eenmaal was opge
vlamd, werkte het centrale taxi-vertrekpunt
als olie op het vuur. Niet alleen klaagden
Cata-leden dat Codeta-leden een betere
plek hadden gekregen. Maar bovendien
stonden de gezworen vijanden nu pal naast
elkaar, met alle ruimte voor nieuwe conflic
ten en nieuwe schietpartijen, die dan ook
onvermijdelijk volgden.
Onder toeziend oog van de politie werden
wapenstilstanden gesloten, nadat de agen
ten de onderhandelaars eerst hadden ver
zocht hun schietijzer bij de buitendeur af te
geven. Maar een aantal keren ontaardde de
handdruk die het staakt-het-vuren moest
bevestigen al bijna in een volgende vecht
partij.
Intussen hoopt de politie na de hinderlaag
afgelopen maandag met een nieuw, straf
beleid een verdere escalatie te voorkomen.
Kolonel Dowd waarschuwde de inwoners
van Kaapstad dat ze de komende tijd reke
ning zullen moeten houden met wegblok
kades en uitgebreide politiecontroles.
In tegenstelling tot vroegere taxi-oorlogen
kunnen de agenten ditmaal in de townships
op alle medewerking rekenen. De bevolking
is het geweld zat en verwijt de politie eerder
een te lankmoedig dan te hard optreden.
De angst zit er bij veel mensen goed in en
het aantal passagiers is flink gedaald. Dat
taxi's desondanks nog klanten hebben,
komt vooral omdat mensen in de towns
hips vaak geen keuze hebben.
Maar weinigen hebben een auto. Het bus
vervoer is zeer slecht georganiseerd, traag
en bovendien duurder dan de taxi. Een bus
kaartje van Khayelitsha naar de stad kost
vijf rand, een taxi slechts de helft. De in nor
male tijden overvolle taxi-minibussen, die
min of meer een vaste route rijden en langs
die route klanten oppikken en afzetten, zijn
voor velen de enige manier om naar hun
werk te komen. Maar een klantenboycot is
vermoedelijk de enige echt effectieve maat
regel tegen de taxi-oorlog.
kaapstad runa hellinga
correspondent
kanchanaburi Dertig Japanse
f ietslief hebbers passeren de
spoorbrug over de rivier de Kwai,
ten westen van de Thaise hoofd
stad Bangkok. De brug, die tijdens
de Tweede Wereldoorlog werd
gebouwd, was van groot belang
voor de bevoorrading van de Ja
panse troepen in Birma (het huidi
ge Myanmar). Met de tocht pro
beren de Japanse fietsers hun
landgenoten te interesseren voor
dit deel van hun geschiedenis.
FOTO EPA KULTIDA PIRIYAPHAN
STEVENHAGEN
Ruim vijf uur was D66-minister Van Mierlo gisteren
aan het woord in de Tweede Kamer. Af en toe het
spoor bijster in de duimendikke stapel A4'tjes waarop
zijn betoog was samengevat, maar soms ook bijna
struikelend over zijn eigen woorden en gedachten. De
welbespraakte D66-leider, die bij de kabinetsformade
per se minister van 'de wereld' wilde worden, maakte
gisteren op de Tweede Kamer een ontredderde indruk.
GPV-kamerlid Van Middelkoop: „Het klinkt hard,
maar dit had wel iets van een deconfiture."
Van Mierlo's (r)entree op het wereldtoneel en in het
kabinetsvak in de grote vergaderzaal van de Tweede
Kamer heeft vooralsnog geen oogverblindende indruk
gemaakt. Eerder deze week wekte hij irritatie bij de As
semblee van de West Europese Unie (WEU) door over
haast uit de vergadering te vertrekken 'omdat ik an
ders mijn vliegtuig mis'. De parlementariërs waren
verbijsterd. „Of het is een smoes, of de minister weet
zijn macht nog niet te gebruiken", aldus een van de
assemblee-leden.
Eerder dit jaar grepen de buitenlandwoordvoerders
van CDA en WD verbaasd naar hun hoofd toen Van
Mierlo voor de Algemene Vergadering van de VN in
New York onverwacht het idee lanceerde een perma
nente VN-brigade in het leven te roepen. „Een onbe
kookt voorstel", luidde hun oordeel. De minister rea
geerde kribbig. „De Kamer moet het mij niet kwalijk
nemen als ik ideeën krijg als de Kamer niet in vergade
ring bijeen is."
Was de inbreng van Van Mierlo in het debat over zijn
begroting voor 1995 beter voorbereid? Al in zijn eerste
zin, greep de bewindsman naast de feiten. In een na
mens de regering voorgelezen verklaring deed hij
voorkomen dat er honderd Nederlandse blauwhelmen
in Bosnië werden vastgehouden, terwijl het er negen
tig waren. Slordig. Er waren meer misstapjes: zijn par
tijgenoot Bob van den Bos werd aangesproken als
'mevrouw Van den Bos', de Russische Federatie hoor
de éénmaal weer tot de Sovjetunie en het NAVO-idee
van Combined Joint Task Forces werd omgedoopt tot
Common Joint Task Forces.
Ernstiger was de kwetsbaarheid tegenover kritiek uit
de Kamer en het onvermogen, tussen alle bespiegelin
gen door, duidelijke standpunten voor het voetlicht te
brengen. Emotioneel werd Van Mierlo toen CDA-ka-
merlid De Hoop Scheffer precies deze vraag aan de or
de stelde. De CDA'er: „Uw betoog over de herijking
van het buitenlandse beleid is geen standpunt." Van
Mierlo, geïrriteerd: „Ik vind het onredelijk dat hier
wordt gesteld dat ik geen standpunt inneem." De
Hoop Scheffer: „De minister mag van mij wel een
standpunt hebben." Van Mierlo, nu boos: „Ikhèb een
standpunt!!!" De CDA'er weer: „Ik word er niet boos
over. u mag een standpunt hebben." De minister, ver
ongelijkt: „U zei daarstraks dat er geen standpunt
was." Het kamerlid: „Dat herhaal ik."
Ook PvdA-kamerlid Van Traa, meermalen aan de in
terruptiemicrofoon om de minister in bescherming te
nemen, kon zijn verbazing over de inbreng van Van
Mierlo niet helemaal voor zich houden. Hij adviseerde
de D66'er zich te beperken tot hoofdlijnen 'en niet vij
anden na te jagen die er niet meer toe doen'.
Na afloop van de begrotingsbehandeling echoot in de
wandelgangen van de Tweede Kamer de verbazing
over het optreden van Van Mierlo na. Groen Links-ka
merlid Sipkes: „Was is het me tegengevallen. Zijn ver
haal was warrig, ongeïnspireerd. Ik verwacht weinig
meer van de discussie die nog moet komen over het
buitenlands beleid." GPV'er Van Middelkoop: „Van
Mierlo beheerste duidelijk niet de materie. Je zag hem
meermalen freewheelen, het debat liep volledig uit de
hand. Hij wist zich nauwelijks te handhaven. Het
klinkt hard, maar het had wel iets van een deconfiture.
Zijn intellectuele kwestbaarheid heeft hij vandaag over
de volle breedte gedemonstreerd. Op mij maakte hij
aan het slot een ontredderde indruk."
WD'er Hessingis voorzichtiger. „Als fractievoorzitter
hield hij al van grote bespiegelingen. We kennen hem
toch? Hij is niet veranderd. Als de pers meent dat dit
een zwak optreden was, dan is mijn reactie: misschien
heeft de pers wel een goed waarnemingsvermogen."
CDA-kamerlid De Hoop Scheffer denkt dat zal wei
nigen verbazen alweer met heimwee terug aan de
'kanjers' van zijn eigen partij: Kooijmans en Van den
Broek. „Die waren veel directer, daar kon je tenminste
mee debatteren. Van Mierlo houdt ervan zaken van al
le kanten te bekijken, maar het gevolg is dat je lang
moet zoeken naar een duidelijke opvatting. We heb
ben hem vandaag urenlang horen spreken over allerlei
abstracte onderwerpen terwijl in het voormalige Joe
goslavië veel meer aan de hand is. Dat zit me dwars."
Bob van den Bos. partijgenoot van Van Mierlo, trekt
echter een verbaasd gezicht als hij wordt geconfron
teerd met de slechte rapportcijfers die zoal aan 'zijn'
bewindsman worden uitgedeeld. „In alle objectiviteit:
ik vond dat hij het niet slecht deed. Als minister van
buitenlandse zaken moet je op je woorden passen en
dat deed hij uitstekend. Nee, ik moet echt aan mijn te
nen trekken om ze krom te krijgen."
den haag paul koopman
