Cultuur Kunst
Tentoonstelling over het paradijs
s# n
f
•3
ewondering
99
A. I fvs
Spy
'Prijs die we moeten betalen'
Christo ontvouwt plannen voor Reichstag
DONDERDAG 1 DECEMBER 1994
Sinterklaas
r Sinterklaas mag graag een
3 boekje weggeven. Vandaar
tips voor groot en klein op de boe
kenpagina. En de kerstman kan er
ook zijn voordeel mee doen.
CHEF ANNEMIEK RUYCROK. 071 -356471PLV.-CHEF JAN RIJSDAM. 071 -356473
Exposities Duin- en Bollenstreek
regio In de openbare bibliotheek in Hillegom exposeert Truus
van Drunen-Koot haar handgemaakte sprookjes en karakter
poppen. Ook in Hillegom, maar dan in Galerie Catharina, zijn
tot 30 december meerkleuren-etsen van Jack Prins te zien. In ga
lerie 'Het Oude Raadhuis' in Warmond is nog tot 4 december
een tentoonstelling over Sinterklaas. Het Genootschap Oud
Rijnsburg houdt vanaf vrijdag 2 december in het museum aan
de Oude Vlietweg een thema-expositie over amateurkunste
naars. In de hal van het Noordwijkerhoutse gemeentehuis is nog
tot 10 februari schilderwerk van de Zilkse kunstenares Bep van
der Lans te bezichtigen. Gedurende de hele maand december
staat de bibliotheek in Sassenheim in het teken van de natuur-
schilderijen van Coby Nieuwenhuis.
Tentoonstellingen Leiden
leiden Na de expositie 'Tulp 400' in het Gulden Tulip hotel aan
de Schipholweg in Leiden is daar nu tot het einde van dit jaar
kunstwerk van Judith Karstens-van den Berg te bezichtigen.
'Humor en ernst' is de titel van een tentoonstelling van Lieke
Schoneman en dochter die nog tot 28 december duurt in het
Leidse Diaconessenhuis. Kapsalon Alex Kappers aande Nieuwe
Rijnn opent op 3 december een bijzondere expositie met werk
van verstandelijk gehandicapten. Marion Schrier exposeert tot
10 januari bij restaurant Bernsen in de Breestraat in Leiden haar
werk 'van binnenuit'. Het Indonesisch Documentatie- en Infor
matiecentrum aan het Rapenburg brengt vanaf 2 december
Indonesische kinderen in beeld.
R.E.M. op TorhoutAVerchter
torhout/werchter» De groep R.E.M. wordt de afsluitende topact
van het jaarlijkse dubbelfestival Torhout/Werchter in België. De
organisatoren hebben dat gisteren laten weten. De rest van het
programma is nog niet bekend. Het festival, dat altijd veel Ne
derlandse muzieldiefhebbers trekt, is op zaterdag 1 juli (Tor
hout) en zondag 2 juli (Werchter). De voorverkoop van de kaar
ten begint zaterdag. Ze kosten zeventig gulden.
Djenné, de mooiste stad van Afrika in Leids Volkenkunde
ARNO van der HEIJDEN
Zaterdag 10 december, 20.30 uur
KAPELZAAL K&O
tel. 071-131943/141141
Indiase muziek
in Katwijkse
Soefitempel
Uitgeverij Panta Rhei en de In
ternationale Soeli Beweging
presenteren op 3 december een
CD met Indiase liederen van de
bekende soefimeester en musi
cus Inayat Khan. Het is voor het
eerst sinds 85 jaar dat de in
1909 opgenomen liederen te
beluisteren zijn. Joep Bor, au
teur van het bij het schijfje be
horende tekstboekje, geeft uit
leg over de 31 opnamen die de
CD bevat. Shaikh-al-mashaikh
Mahmoud Khan vertelt over het
Khan's leven als musicus en
over de teksten van de liederen.
De zoon van Inayat Khan houdt
een welkomswoord.
De presentatie is zaterdag 3
december van 14.30 tot 16.30
uur in de Universal Murad
Hassil (de Soefitempel) aan de
Sportlaan in Katwijk.
Toen de Fransen in 1893
Djenné innamen, waren ze
onder de indruk van de bij
zondere bouwstijl van de
stad. Deze nederzetting in
de Westafrikaanse repu
bliek Mali is namelijk ge
heel uit leem opgetrokken.
Niet uniek voor Afrika.
Maar de stijl, die nergens
anders navolging vond, is
wèl opmerkelijk. Onder de
titel 'Djenné, mooiste stad
van Afrika' is vanmiddag in
het Rijksmuseum voor Vol
kenkunde in Leiden een
tentoonstelling over deze
plaats aan de Nigerdelta
geopend.
leiden marco van pelt
Sommigen menen dat Djenné
Arabisch is voor 'het paradijs'.
Volgens Rogier Bedaux, conser
vator Afrika en samensteller van
de tentoonstelling, moeten we
dat niet zo serieus nemen. Toch
moet de stad er in het verleden
als een paradijs hebben uitge
zien. „Het is één van de oudste
steden ten zuiden van de Saha
ra", aldus Bedaux. „En één van
de belangrijkste plaatsen in
Afrika." De stad, waarschijnlijk
in de derde eeuw voor Christus
gesticht, groeide in de loop van
de tijd uit tot een beroemde
handelsstad in de trans-Sahara-
route.
Met de komst van het gemo
toriseerde wegverkeer verloor
Djenné echter meer en meer
aantrekkingskracht. Toch kent
de stad nu nog grote faam als
T"3* W'..
f «4
'4
1
- y
Een oud huis met Marokkaanse gevel in 'de mooiste stad van Afrika', Djenné.
islamitisch centrum, met de
moskee als aandachtstrekker.
Vanuit Nederland is er grote be
langstelling voor de stad. Be-
datL\: „Alleen al in ons land
hebben vijf mensen zich in hun
proefschrift met Djenné bezig
gehouden. Als je bedenkt dat er
in het buitenland ongeveer vier
personen zijn die dat doen, dan
i i 'i.Lnnr Tirvrvr inwoners van u enne reageer-
t kaarten bescnikbaai voor cjen nogai gewelddadig. Park
loopt Nederland behoorlijk
voorop."
Zo vlak voor de opening leg
gen de medewerkers van het
museum de laatste hand aan de
expositie. Ze plaatsen het glas
voor de vitrines en timmeren
hier en daar nog wat. De expo
sitie begint met de 'ontdekking'
van Djenné door de Schot Park
in 1796. „Hij heeft de stad al
leen vanuit zijn boot gezien. De
inwoners van Djenné reageer-
êf The
PHANTOM >4
of the fag
OPERA8 n
PHANTOM-PHONE 06-300.100
VSB CIRCUSTHEATER SCHKVKNINGEN
moest zijn vaartuig met koeie-
huiden tegen de pijlen bescher
men", aldus Bedaux.
HAITINK. Bernard Haitink staat
vanavond en morgen weer voor
het Koninklijk Concertgebouw
orkest. Op het programma staat
de opera Hertog Blauwbaards
burcht van Bela Bartók en de
eenakter Erwartung van Arnold
Schönberg.
Intact
Uit de periode van de Franse
kolonisatie stammen de eerste
foto's en ansichtkaarten. Kopie-
en van deze fraaie plaatjes uit
1906 zijn in de museumwinkel
te koop. Bedaux: „De Fransen
hebben de stad vrijwel intact
gelaten. De taal is de enige erfe
nis. Eigenlijk vonden de Fran
sen Djenné wel mooi. Ze wilden
het houden zoals het was en
hielpen zelfs mee met het bou
wen van de moskee in 1907. Vrij
uniek toch wel."
Waar de Fransen zo van on
der de indruk waren, was de
aparte bouwstijl van de stad,
FOTO G JANSEN
een fraaie maar kwetsbare vorm
van lemen architectuur. De we
reldtentoonstellingen van 1900
en 1931 brachten Djenné inter
nationale bekendheid. In Parijs
had men gedeelten van Djenné
in beton nagemaakt. Volgens
Bedaux bestaan er zelfs theorie-
en dat de Spaanse kunstenaar
Gaudi door de stijl van Djenné
beïnvloed is.
Op de tentoonstelling in het
museum is er veel aan gedaan
om de sfeer van de Afrikaanse
stad tot leven te brengen. De
ontwerpers hebben gips ge
bruikt om de typische huizen
na te bootsen. Nu nog werpen
felle spots hun licht op de re
constructies. „Straks ziet het er
met gedempt licht perfect uit",
verzekert Bedaux. Hij legt uit
dat de ingang van veel huizen
gebruikt wordt voor onderwijs
in de islamitische godsdienst.
Twee medewerkers dragen on
dertussen een kleedje in één
van de 'huisjes'. „Voor de mara
bout", legt Bedaux uit. „Dat is
de godsdiensleraar.
Kinderen
Na nog wat vitrines met voor
werpen van verschillende am
bachten, onder andere met le
ren laarzen waarvan de schoen
kan worden verwijderd (handig
bij de ingang van een moskee),
komt er een speciale kamer
voor de kinderen. Floor Scholte,
van de educatieve afdeling,
heeft voor kinderen allerlei 'at
tracties' verzonnen. Bij 'Achter
Djenné's deuren' kunnen ze
kennismaken met verschillende
aspecten van de stad. Er is de
mogelijkheid om hout of een
emmer op het hoofd te dragen,
om mee te maken hoe dal voelt.
Kinderen kunnen ook een nep-
geit melken.
Op het laatste onderdeel van
de tentoonstelling besteedt hel
museum aandacht aan de onze
kere toekomst van Djenné.
Door regenval spoelt de leem
laag van de huizen weg, die
daardoor kunnen instorten.
Geld om daar iets aan te doen,
ontbreekt. „Mali heeft andere
prioriteiten", aldus Bedaux. „Dj
enné staat momenteel op de
wereldmonumentenlijst van
UNESCO. Waarschijnlijk begint
de organisatie een project om
de stad te redden. Want dat
moet zeker gebeuren."
De tentoonstelling 'Djenné,
mooiste stad van Afrika' is tot
en met 27 augustus 1995 te
zien in het Rijksmuseum voor
Volkenkunde, Steenstraat 1 in
Leiden. Openingstijden: di-vr
van 10.00 tot 17.00 uur; Za-ZO
van 12.00 tot 17.00 uur. Op
maandag gesloten.
Tweederde collectie Volkenkunde naar depot buiten Leiden
In deze rubriek komen al
dan niet bekende
streekgenoten aan het
woord die, hetzij direct,
hetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
hebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
en alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt Theo
Robben, eigenaar van
koffieshop/galerie Fenix
aan de Botermarkt, zijn
bewondering uit voor een
schilderij van een
overleden vriendin. ,,Als ik
ergens heen moet en ik
mag vijf schilderijen
meenemen, is dit het
eerste wat ik zou pakken."
Het is een schilderij
van een goede
S vriendin van me,
Virginie Janssens. Ze
is inmiddels alweer
een jaar of veertien geleden
overleden. Dit schilderij maakte
ze rond 1968. Virginie kwam
toen net terug uit Marokko,
waar ze twintig jaar gewoond
had. En waar ze een beetje als
kunstenares werkte.
Toen ze in Nederland terug
kwam, was het winter. Koud en
kil. Niet alleen wat het weer
betreft, maar ook de mensen.
Virginie moest er ontzettend
aan wennen dat de mensen hier
anders zijn dan in Marokko.
Wat koeler en afstandelijker. Na
een paar weken terug in
Nederland reed er een wagentje
met plantjes langs. Achterin
stond zo'n roodgloeiend
straalkacheltje. Dat was het
eerste puntje van warmte dat ze
in al die tijd tegenkwam. En dat
heeft ze geschilderd.
Eigenlijk wilde ik eerst een ets
laten zien voor deze rubriek.
Omdat die ook een bijzondere
waarde heeft. Het was één van
de eerste dingen die ik heb
gekocht. Op die ets zie je een
ladder met kapotte sporten. Een
vriend van me zag daar het
leven in. Steeds maar weer
worstelen om naar boven te
komen.
Toch ben ik van gedachten
veranderd. Het schilderij van
mijn vriendin is me heel
dierbaar. Als iets niet lukt, of
niet gaat zoals je wilt, kijk je
even naar het doek en zie je het
weer zitten. Je vindt altijd wel
een lichtpuntje als je dat wilt.
Het symboliseert voor mij 'de
grip op zaken'. Niet dat ik nou
elke avond ga zitten staren om
dat puntje te zien. Zo is het ook
weer niet. En met die vriendin is
het later toch weer helemaal
goed gekomen.
De persoon die je op het doek
ziet, is een oud vrouwtje met
een bosje bloemen. Als je goed
kijkt, lijkt het net of ze een
hoofddoek draagt. Ze doet me
een beetje Marokkaans aan. Het
schilderij laat volgens mij heel
goed zien wat voor mensen
geldt die in Nederland komen
wonen. Ze moeten wennen aan
een andere cultuur. De koele,
afstandelijke houding van de
Nederlanders. Het is hier toch
een beetje ieder voor zich.
Eigenlijk detoneert het
schilderij wat compositie bereft.
Maar met het verhaal erachter
begrijp je waarom het een rood
vlekje moet zijn dat eruit
springt. Normaal gesproken
hangt het schilderij op de
schouw. Dat heeft eigenlijk
meer met het aantal geschikte
plaatsen in huis te maken dan
met dierbaarheid. Ik woon in
een oud huis en dat betekent
veel kleine stukjes muur en zo.
Vaak hang ik verschillende
dingen ook bij elkaar omdat ik
vind dat dat goed
past. Ik voel me dan
leiden» letty stam
Vervolg voorpagina
Aan het feit dat Volkenkunde nu
een behuizing op maat krijgt, zit
ook een keerzijde. „We moeten
tweederde van onze collectie in
het buitendepot veertig kilome
ter verderop bergen", vertelt di
recteur Engelsman. „En dat be
tekent nogal veel voor ons. Die
3000 vierkante meter wilden we
graag in Leiden houden, maar
dat bleek onmogelijk. Het is de
prijs die we moeten betalen. En
dat is heel jammer voor de
mensen die dagelijks met de
collectie bezig zijn."
Engelsman vertelt dat het
structuurplan het sleutelwoord
is geweest waarmee Volkenkun
de de miljoenen kreeg in een
tijd dat OCW overal aan het
snijden is. „Het is het ministerie
verdraaid menens om dit muse
um er weer boven op te helpen.
Vandaar dat we zo'n gulle greep
uit de kas kregen."
Aan dat Structuurplan ging
nog wat vooraf: de staat van het
museum. „Wat zich wreekt, is
dat het museum in het oude
ziekenhuis kwam. En er nooit is
gekeken hoe je hier een goed lo
pend museum van kunt maken.
Wel is er af en toe wat geschil
derd en behangen maar verder
is het niet gekomen. Volken
kunde is toen om de tafel gaan
zitten met het ministerie en de
Rijksgebouwendienst om een
structuurplan op te stellen om
van het oude ziekenhuis een
modern museum te maken."
Ingenieur Martin Jansen van
het bureau OD 205 heeft vervol
gens alle ideeën op de tekenta
fel vertaald. „Ontzettend mooi.
En ontzettend slikken. De op
knapbeurt ging in z'n geheel 60
miljoen gulden kosten. Mooi
plan, maar potverdorie wat
duur. Inmiddels was het ook
duidelijk dat Volkenkunde zelf-
Engelsman met een impressie van de nieuwe hal na de verbouwing.
FOTO HENK BOUWMAN
net in een soort hal,
omringd door dingen
die me plezieren.
Soms krijg je ook wel
eens lelijke dingen
van iemand. Die hanj
je dan toch maar op.
standig zou worden per l janu
ari 1995. En dat mag volgens de
Tweede Kamer pas als zowel de
collectie als de huisvesting op
orde zijn. Het museum, OCW
en de Rijksgebouwendienst
hebben vervolgens alles op alles
gezet. De plannen zijn nu
rond."
Van die 60 miljoen gaat 43
miljoen gulden in de verbou
wing zitten inclusief zaken als
klimaatbeheersing en beveili
ging. Tien miljoen is bestemd
voor vitrines, kantoren, video's
en een filmzaal. De overige 7
miljoen moet Volkenkunde zelf
bij elkaar sprokkelen. „Dat is
heel ambitieus maar ik geloof
dat het lukt. En als we straks
een Sikkensvleugel krijgen vind
ik dat niet erg. Een sponsor'
snapt zelf ook wel dat hij niet
hinderlijk aanwezig moet zijn.
Dan krijgt hij het publiek tegen
in plaats van mee. Nee, hier ko
men we wel uit. Nu dit rond is,
ga ik graag verzelfstandigen."
tekst marco van pelt
foto loek zuyderduin
De Amerikaanse kunstenaar Christo, bekend van
het inpakken van de Parijse Pont Neuf en grote
gebouwen, heeft deze week in Berlijn een toelich
ting gegeven op zijn plannen voor liet hullen van
de Duitse Rijksdag in een zilveren kleed.
Sommige Duitse politici vinden het inpakken
van het 100 jaar oude gebouw een aantasting van
de waardigheid van de Rijksdag, maar Christo
gaat voort met de plannen want het Duitse parle
ment heeft toestemming gegeven.
Christo, een tot Amerikaan genaturaliseerde
Bulgaar, wil met het inpakken beginnen op 17 ju
ni. De Rijksdag blijft tot 6 juli ingepakt. Met hulp
van 160 assistenten zal 75.000 vierkante meter zil
verkleurig synthetische doek, propyleen, worden
aangebracht. Christo (59) koos voor zilverkleur
'want dat past bij het gebouw en de lucht en het
licht in Berlijn'. Het project kost zeven miljoen D-
mark (ongeveer 7,8 miljoen gulden).
