Britse verdediging een open boek
i
Kinderbijslag zaak van algemeen belang
Lang niet iedereen heeft kinderbijslag nodig
Feiten &Meningen
100 dagen
eenzaamheid
VRIJDAG 25 NOVEMBER 1994
Ze hebben gelachen en ze vinden elkaar
nog steeds aardig. Zelfs de eerste bedrijfs
ongevalletjes hebben het plezier dat de
nieuwe bewindslieden beleven aan hun
paarse coalitie niet bedorven. De politiek is
weer léuk, en dat is een hele verdienste voor
een bedrijfstak die zucht onder een saai
imago. Dat het wondertje zich uitgerekend
voltrekt onder regie van de oerdegelijke
Wim Kok doet de vingers aan het Binnen
hof helemaal tintelen. Honderd dagen
duurt het paarse experiment komende
dinsdag op de kop af. Alleen voor militai
ren, hoogleraren, uitkeringsgerechtigden,
AOW'ers, ambtenaren en werklozen is het
geen feest. Want Paars regeert in eenzaam
heid. De feestpret is strikt voor Haagse ge
nodigden.
Wat valt er 'te lachen' om een bezuini
ging van een half miljard op de universitei
ten, een verlies van ettelijke duizenden
hoogwaardige banen en het snoeien op de
studiebeurzen? Wat is er 'aardig' aan het
kortwieken van de arbeidsbureaus, ondanks
een stortvloed van kritiek nog altijd de
laatste hoop voor tienduizenden langdurig
werklozen? Wat is er 'leuk' aan de miljoe
nen-greep in de beurs van de kleine groep
AOW'ers die het geluk hebben met een jon
gere partner te zijn getrouwd?
Het zijn drie vragen van het Buitenhof
aan het Binnenhof; drie vragen die de gren
zen van de paarse euforie duidelijk maken.
Gierend van de pret, elkaar op de schouders
slaand en in innige lotsverbondenheid
zwaaien en zwieren de veertien kersverse
ministers nu al drie maanden over hun ei
gen kermis. 'Lachen', 'aardig' en 'leuk' zijn
de trefwoorden geworden van een kabinet
dat zonder ideologische vlag vaart.
Maar de schijn dat sociaal-democraten,
liberalen en Democraten zonder pretenties
en zonder leidraad met elkaar optrekken, is
bedrieglijk. Paars heeft wel degelijk tal van
ambities en plannen met Nederland. Wie
voor achttien miljard gulden aan bezuini
gingen in zijn boeken schrijft, ontkomt er
niet aan het snoeimes diep in de verzor
gingsstaat te zetten. Het ziekenfonds wordt
uitgekleed, de ambtenarensalarissen staan
onder druk, de uitkeringen stijgen niet mee
met de welvaartsgroei. Voor voorzieningen
waar wij, burgers, vroeger van de wieg tot
het graf bijna voor niets een beroep op kon
den doen, moet binnenkort flink worden
betaald.
Die sanering van de verzorgingsstaat gaat
echter, en dat is de keerzijde van het paarse
profiel, anders dan onder vorige kabinetten
niet gepaard met zwaarwichtige ideologi
sche bespiegelingen. Uit vrees dat ouder
wetse socialistische en liberale sentimenten
opspelen en met elkaar in botsing komen,
presenteert het kabinet zich als praktische
zaakwaarnemer. Moeilijke discussies over
de sociale zekerheid, het buitenlandse be
leid en de gezondsheidszorg schuift hel
voor zich uit. Het kabinet lijkt een bestuur
dersvereniging, die van probleem naar pro
bleem hobbelt en telkens een oplossing
vindt. Vormen goede persoonlijke verhou
dingen voor elk normaal kabinet al de sleu
tel tot succes of crisis, in het geval van deze
innerlijk gespleten coalitie geldt die oude
wijsheid des te meer.
De balans van honderd dagen paars ver
toont dan ook een gemengd en diffuus
beeld. Buiten Den Haag lijkt de ernst van
het saneringsprogramma nog nauwelijks
doorgedrongen. Waar heftige protesten
ontstaan, zoals onder studenten en aan
universiteiten, leiden die bovendien Won
derlijk genoeg nog niet tot een onder
mijning van het maatschappelijke draag
vlak voor de ploeg-Kok.
Dat beeld kan echter snel omslaan. Opi
niepeilingen tonen dat het volk paars wel
leuk en aardig vindt, maar dal van enthou
siasme en solide steun nauwelijks sprake is.
Het kabinet-Kok wordt maatschappelijk ge
doogd en dat is een wankele basis voor gro
te avonturen.
In de Tweede Kamer staat de vrienden
club van Wim Kok, Hans Dijkstal en Hans
van Mierlo regelmatig met de mond vol
tanden. Ze mogen dan nog zulke dikke ma
ten zijn geworden, in de Tweede Kamer zijn
ze kwetsbaar. Het amateurtheater rond
Borssele en Beek, het gedoe over de bezui
nigingen op de krijgsmacht en de ontwikke
lingshulp aan de Derde Wereld hebben ge
toond dat het drie-partijen-kabinet niet op
een stevige parlementaire meerderheid kan
rekenen. Telkens moet worden geleund op
de steun van de oppositie en de bejaarde en
christelijkesplinterpartijtjes.
Toegegeven, ook dat is leuk voor het spel.
De publieke discussies tussen de drie coali
tiepartijen zijn een verademing na de jaren
van verkrampt voorkoken van besluiten die
het Lubbers-bewind kenmerkten. Maar de
betekenis van die gezelligheid reikt voorals
nog niet verder dan de muren van het Bin
nenhof. Zodra het op politiek zaken doen
aan komt, is de feestpret over. De waar
schuwing van WD-jeider Frits Bolkestein
deze week dat hij desnoods een kabinetscri
sis forceert indien het kabinet de afgespro
ken bezuinigingen niet haalt, spreekt wat
dat betreft boekdelen. Na honderd dagen
ontbreekt het de ploeg-Kok nog steeds aan
een stevig parlementair en maatschappelijk
draagvlak. Achter de gezelligheid gaat diepe
politieke eenzaamheid schuil.
den haag peter de vries
Geheime informatie niet moeilijker te achterhalen clan willekeurig telefoonnummer
De lokaties van geheime raket- en radarstations en militaire communicatiecentra in Groot-Brittannië staan in de
tail in de computer van British Telecom (BT) en zijn niet moeilijker op te zoeken dan een willekeurig telefoon
nummer. Uit onthullingen van de Britse krant The Independen t gisteren, waar ook deze krant over heeft bericht,
blijkt dat een computerhactererin is geslaagd door te dringen tot gevoelige militaire informatie.
BT (de Britse PTT) heeft geprobeerd de identiteit van
enkele van de meest geheime Britse militaire installa
ties te verhullen. Maar desondanks kon de hacker, die
was doorgedrongen tot de centrale database van de
computer, achter de huisadressen komen van hoge of
ficieren.
In de gegevens van BT is een hele serie gevoelige loka
ties beschreven; brandstofdepots van de NAVO, afgele
gen communicatieposten in de Hooglanden van Schot
land, raketbases en tactische luchtcontrolecentra. Ook
bevat de informatie gedetailleerde gegevens over de lo-
katie van geheime seinoperaties in heel Groot-Brittan
nië.
Sommige van de meest gevoelige nummers hebben
een misleidende omschrijving gekregen. Zo wordt het
telefoonnummer van een militaire eenheid toegeschre
ven aan 'glaszetters' en wordt een communicatiebasis
van de Koninklijke Luchtmacht (RAF) omschreveh als
een 'vereniging'. De hacker slaagde er echter moeite
loos in de werkelijke bezitters van de telefoonnummers
te achterhalen.
Het gaat niet alleen om gewone telefoonlijnen, maar
ook om telefooncentrales die het leger gebruikt. Met
deze informatie kunnen hackers ongemerkt gesprekken
afluisteren.
Op de lijsten staan ook geheime telefooncentrales in
het veld, waarnaar op militaire stafkaarten slechts met
coördinaten wordt verwezen. Sommige nummers zijn
van kernonderzeeërs die in Schotland in de haven lig
gen, andere van fregatten op zee. Ook staan er tele
foonnummers op van opslagplaatsen voor kernwapens.
De gegevens in de computer van BT schilderen een ge
detailleerd beeld van de manier waarop Groot-Brittan-
nië in tijd van oorlog zal worden bestuurd en verde
digd. Het bestaan van het Netwerk Defensiecommuni
catie, in oorlogstijd een alternatief voor het telefoonnet
van BT, is een goedbewaard geheim dat tot nu toe
nooit eerder in zoveel details in de openbaarheid is ge
komen.
De regering heeft in februari het telecommunicatiesys
teem voor het noodnetwerk verbeterd. De computer
laat zien waar overheidsdepartementen tijdens een
oorlog zullen worden gehuisvest en waar de belangrijk
ste communicatiecentra voor zowel militaire als bur
gerlijke verdediging zullen worden ondergebracht.
Centraal in dat stuk land, een paar honderd kilometer
ten westen van Londen, ligt een enorme ondergrondse
bunker. De documenten geven voorts de exacte lokatie
van speciale telefooncentrales die tijdens een noodtoe
stand de communicatie verzorgen. Als de vijand daar
van op de hoogte zou zijn, kan hij die centrales onklaar
maken. De bunker, die de codenaam Burlington heeft,
is ongeveer 40.000 vierkante meter groot en reikt tot 40
meter onder de grond. Hij is ingericht als zetel van de
regering en kan in totaal 55.000 mensen huisvesten.
Het Netwerk Defensiecommunicatie wordt bestuurd
vanuit de bunker. Er zijn drie aansluitingspunten voor
telefoongesprekken vanuit het nationale telefoonnet.
Als er een wordt gebombardeerd, kan het net nog blij
ven opereren. De documenten geven echter voldoende
informatie om achter alle drie de aansluitingspunten te
komen.
De documenten onthullen ook de ingewikkelde struc-
THE INDEPENDENT
tuur van het geheime nationale telefoonnet. Veel o
schuldig ogende gebouwen zijn aangemerkt als cor^
municatieposten; de kelder in een stadhuis in het \j
ten van het land zal in geval van nood door Binnentjc
landse Zaken worden overgenomen als regionaal
hoofdkwartier voor de civiele verdediging. De mardon
kan vanuit een commercieel radiostation in Cornwjchï
communicatielijnen uitzetten en een middelbare Jers
school in Schotland kan probleemloos worden omjjiee
vormd tot politiebureau. In v
Alle lokaties die zijn gekozen als centra voor civielelpoi
dediging zitten al in het systeem ook als zij dat zj
niet weten. Dit omvangrijke verdedigingsplan wortW
leen operatief in geval van oorlog. Mocht dat gebeuM^
dan kan BT alle andere telefoonverbindingen in hei
Verenigd Koninkrijk afsnijden om de druk op het s
teem te verlichten. 'Gewoon' telefoneren is dan om
gelijk.
londen tim kelsey
vertaling: luutje niemantsverdriet
!W
Kinderbijslag ter discussie.
ARCHIEFFOTO
Kleine veranderingen in het spraakgebruik kun
nen zeer onthullend zijn. Lange tijd kregen we
kinderen; tegenwoordig némen we ze. Sinds de
ontdekking van 'de' pil zijn kinderen niet langer
het onvermijdelijke gevolg van verbintenissen
tussen man en vrouw. Ook kinderloze echtparen
worden niet langer meewarig aangestaard, omdat
ze 'zielig' zouden zijn. Een kind is hedentendage
het resultaat van een weloverwogen, individueel
besluit.
Het is daarom niet verbazingwekkend dat veel
Nederlanders vinden dat de kinderbijslag kan
worden afgeschaft. De kinderbijslagsommigen
spreken grimlachend van een fokpremie wordt
veelal gekenschetst als overbodig. Je kiest toch
zelf voor kinderen, zeggen de critici. Dan moet je
er ook maar zelf voor zorgen.
Ja maar, zeggen de ouders die een groot deel van
het inkomen zien opgaan aan de zorg voor hun
kroost. Weet je wel hoe duur kinderschoenen zijn,
wat een judoclub kost, hoeveel geld het vergt om
een kind te laten studeren? Maar deze argumen
ten treffen geen doel bij de tegenstanders. Eigen
schuld, dikke bult, zeggen ze dan.
Het vreemde is dat de meeste mensen die de kin
derbijslag willen afschaffen het tegelijkertijd
doodnormaal vinden dat de overheid zorg draagt
voor goede openbare voorzieningen voor kinde
ren, dat onderwijs gratis moet zijn zolang de leer
plicht geldt en dat de overheid kinderdagverblij
ven moet financieren. De pijn zit 'm in de directe
inkomenssubsidie, die de kinderbijslag nu een
maal is. Zonder er iets voor te doen, krijgen 1,8
miljoen gezinnen elk kwartaal gemiddeld ruim
negenhonderd gulden op de giro overgeschreven,
en dat steekt.
Verdedigers van de kinderbijslag voelen zich vaak
in een lastig parket gebracht. Meestal gebruiken
zij praktische argumenten om het nut van de re
geling aan te tonen. Maar zelden wordt de kin
derbijslag ten principale verdedigd als een groot
goed dat wij moeten koesteren. En toch zijn daar
steekhoudende argumenten voor.
Behalve als uitkomst van een individuele wens,
kan een kind namelijk worden beschouwd als van
nut voor de samenleving. Een nut dat door veel
mensen wordt ondergewaardeerd, omdat ze hun
directe belang erbij niet goed inschatten. In de
economische wetenschap heet zo'n nut een merit
good. En volgens diezelfde economische weten
schap heeft de overheid een taak om door middel
van subsidies dit 'nut' te steunen. De overheid
dient daarbij het algemeen belang en niet het in
dividuele belang van ouders.
Het nut van kinderen voor onze samenleving is
onomstotelijk. Ze houden de gemeenschap le
vend en beweeglijk. Ze geven een toekomst die
verder strekt dan het kortstondige eigenbelang.
Ook economisch zijn kinderen van belang. Ze
vormen de reden voor investeringen en ze hou
den als het goed is de verzorgingsstaat op
langere termijn betaalbaar. Een gemeenschap
heeft er alle baat bij dat haar jeugd fatsoenlijk op
groeit.
Als we dat vinden, moeten we daarvoor ook de
middelen beschikbaar stellen. Net zoals we mid
delen beschikbaar stellen voor de bescherming
van onze veiligheid, het milieu of onze rechts
staat. Daarbij kan het best gebeuren dat, met een
blik op de lege schatkist, op de kinderbijslag
wordt bezuinigd.
Waar het om gaat is dat ouders die de taak op
zich hebben genomen om kinderen groot te
brengen, daarbij als tegemoetkoming in de kos
ten een 'fokpremie' zeer goed kunnen gebruiken.
Niet omdat ze zonodig naar de wintersport moe
ten, maar omdat ze hun kinderen goed willen
voeden, goed willen séholen, willen laten kennis
maken met wat de wereld heeft te bieden. Zulke
dingen kosten geld. En dat geld moet komen van
de hele gemeenschap, want de hele gemeenschap
heeft er baat bij dat ouders hun taak naar beho
ren kunnen vervullen.
den haag yvonne zonderop
Ruim een jaar geleden baarden de econo
men Van Praag en Plug enig opzien met
een pleidooi voor het inkomensafhankelijk
maken van de kinderbijslag. Niet het
pleidooi op zichzelf was opmerkelijk, maar
wel de argumentatie die daaraan ten grond
slag ligt. Kinderen, zo redeneerde het duo,
vormen niet alleen een kostenpost, maar
ook een batenpost. Onderzoek laat zien dat
stellen mét kinderen over het algemeen ge
lukkiger zijn dan vergelijkbare koppels zón
der kroost.
Vele statistische analyses later produceer
den de twee economen zelfs een heuse ta
bel over kosten danwel baten van kinderen
uitgedrukt in harde guldens. De grote lijn:
mensen met hogere inkomens beleven per
saldo meer plezier aan hun kinderen, om
dat ze evenveel schaterend kindergelach
horen als ouders met minder geld, maar
géén kopzorgen hebben over de contributie
voor de judoclub.
Het verhaal van Plug en Van Praag kon re
kenen op de nodige scepsis. Want ging het
hier niet om het vergelijken van appels met
peren, van immateriële met materiële goe
deren? En kun je dat in geld uitdrukken, tot
op de gulden nauwkeurig zelfs? Dat was op
zichzelf steekhoudende kritiek, maar het er
varingsfeit dat uit hun tabel naar voren
kwam, zal vrijwel iedereen onderschrijven.
Del kinderbijslag dateert uit een periode
waarin het krijgen van kinderen niet ter dis
cussie stond. Ook toen was dat natuurlijk
wel een persoonlijke keuze, maar die is on
tegenzeggelijk tegenwoordig veel vrijer nu
de pastoor niet meer op de stoep staat wan
neer de volgende telg naar zijn smaak te
lang op zich laat wachten. Daar komt bij
dat de welvaart zodanig is toegenomen, dat
voor de meeste mensen geldt dat het krij
gen van een kind hen niet onderdompelt in
materiële armoede.
Dat veel mensen de kinderbijslag niet meer
nodig hebben, neemt niet weg dat er nog
steeds een groep is waarvoor de kinderbij
slag zo geen bittere noodzaak is, dan toch
in elk geval een meer dan welkome aanvul
ling op het huishoudgeld is. Het stelt kinde
ren uit die huishoudens in staat nog
enigszins te kunnen meedoen met hun leef
tijdsgenoten, waarbij het nu eenmaal voor
een deel draait om Nike, Levi's en Benet
ton. Voor hen heeft de kinderbijslag net als
onderwijs en gezondheidszorg daarom een
belangrijke immateriële waarde; het draagt
bij tot het kunnen deelnemen aan het
maatschappelijke verkeer met hun leeftijds
genoten en vormt aldus een voorwaarde
voor een volwaardig sociaal functioneren
en daarmee voor het scheppen van gelijke
kansen. Die immateriële waarde heeft de
kinderbijslag niet voor kinderen uit de ho
gere inkomensgroepen: zij kunnen ook
zonder kinderbijslag wel Nikes van hun ou
ders lospeuteren.
Al het gepraat over kinderen als merit goods
ten spijt, de kinderbijslag dient voor de rijk
(er)en wel degelijk als leuke opsteker voor al
even aangename pleziertjes. En dan hoort
de overweging dat mensen zélf voor kinde
ren hebben gekozen en daar dus best mate
riële offers voor mogen brengen, de door
slag te geven.
Die overwegingen wijzen allemaal in de
richting van een inkomensafhankelijke kin
derbijslag. Toch is die er niet gekomen. De
reden is een economisch-ideologische, die
zich laat vatten in het begrip armoedeval.
De verzorgingsstaat kent tal van inkomens
afhankelijke subsidies, die dus afnemen
naarmate het inkomen stijgt. Dat is op zich
heel terecht, maar het betekent anderzijds
dat een werknemer die van het minimum
loon naar modaal stijgt, daar in zijn porte
monnee nauwelijks beter van wordt. Dat is
bepaald geen motivatie om een stapje har
der te lopen of om bijvoorbeeld werk te
zoeken, zo heet het. Die nivellerende wer
king van inkomensafhankelijke regelingen
stond bovendien haaks op de tijdgeest van
de jaren tachtig, die er toch één was van
no-nonsense, beloning naar prestatie, de*
vellering.
Wanneer je, zoals ook de paarse coalitie ok
doet, deze redenering volgt, kies je autoi
tisch vooreen (onnodig) durekinderbijs )e
De fout van het kabinetsvoorstel is dat h xc
die consequentie niet wenst te nemen, ft i
zoals blijkt uit de voorgenomen verlagin olc
van de bijslag voor alle kinderen boven er
zes jaar. Het kabinet miskent daarmee zi en
verantwoordelijkheid. En dan gaat het ni e
om de verantwoordelijkheid om de oüde er;
te belonen voor het feit dat ze kinderen i ek
len opvoeden want daar hebben ze ze m
voor gekozen. Maar wél om de verantwo L
delijkheid om ieder lid van de maatschaj e
een zo gelijk mogelijke kans te geven op ia
volwaardige deelname aan die maatscha >or
PU-
haarlem sjaak smakman
vel
