Kankermedicijn wekt
enthousiasme en scepsis
Fietshelm voor kinderen stuit op omvangrijk verzet
Kerosine zonder accijns betekent oneerlijke concurrentie
Feiten &Meningen
Behandeling
RARA-duo
lijkt vals spel
MAANDAG 21 NOVEMBER 1994
Advocaat mr. Ties Prakken heeft het moei
lijk. Zij is de raadsvrouw van de twee jour
nalisten die door Justitie zijn aangewezen
als leden van RARA, maar heeft niet het
flauwste idee waarvan haar cliënten nu ei
genlijk worden beschuldigd. Dat is, zacht
gezegd, opmerkelijk. Tegen welke verden
king moet ze het tweetal precies verdedi
gen? Die vraag valt alleen te beantwoorden
als bekend is op basis van welke feiten de
verdenking is gerezen. Maar dat komt de
advocaat niet te weten.
Alles wat ze heeft is een fax waarin staat
dat de twee inmiddels worden verdacht van
deelname aan een criminele organisatie ge
naamd RARA. Verder worden de aanklach
ten uitsluitend via de media naar buiten ge
bracht. Daarbij is de suggestie gewekt dat
de verdachten mogelijk betrokken zijn ge
weest bij de RARA-aanslagen, zoals die op
het huis van oud-staatssecretaris Kosto en
op het ministerie van sociale zaken. Meer
dan een vage suggestie is het echter niet. In
de fax naar de advocaat wordt met geen
woord over deze zaken gerept. Ze tast dus
volslagen in het duister.
Dit maakt geen fraaie indruk. Het valt op
zichzelf wel te begrijpen dat Justitie over het
onderzoek naar RARA zo weinig mogelijk
informatie naar buiten brengt. De persoffi
cier van justitie zou zich dan echter ook
moeten onthouden van verdachtmakingen
via de media. En Justitie moet de regels van
het strafprocesrecht in acht nemen, ook als
het een onderzoek naar terrorisme betreft.
Misschien luistert dat in de RARA-zaak
wel extra nauw, want wie de rechtsstaat wil
beschermen, moet vooral niet zelf de nor
men van de rechtsstaat gaan ondermijnen.
Het gaat in het recht nooit alleen om het
doel, maar ook om
GIJSSCHREUDERS
juridisch
medewerker
de kwaliteit van de
middelen.
Een grondbeginsel
is dat iedereen voor
onschuldig wordt
gehouden totdat
zijn schuld in rechte
is komen vast te
staan. Belangrijker
nog is in dit geval
het grondbeginsel,
dat iedereen tegen
wie een vervolging
is ingesteld er recht
op heeft op de
hoogte te worden
gesteld van de aard
en reden van de te
gen hem ingebrachte beschuldigingen. Dat
moet volgens artikel 6 van het Europees
Verdrag voor de Rechten van de Mens zelfs
„onverwijld en in bijzonderheden" gebeu
ren.
In de RARA-zaak is daar echter geen spra
ke van, integendeel: de feiten worden de
advocaat nadrukkelijk onthouden. In het
Nederlandse strafrecht bestaat weliswaar
geen algemene informatieplicht, zoals in de
VS, maar wel heeft elke verdachte het recht
kennis te nemen van de processtukken. De
inzage van bepaalde stukken kan in het be
lang van het onderzoek worden geweigerd,
zegt de wet. Maar in deze zaak zijn Alle
stukken, zonder enige uitzondering, ont
houden aan de verdachten en hun advo
caat. Dat is voor zover bekend nog niet eer
der vertoond.
De boosheid van de advocaat wordt nog
begrijpelijker in het licht van de voorge
schiedenis. Twee maanden geleden werd
bij haar cliënten huiszoeking gedaan. Op
hun vraag waarom dat was, kregen ze uit
drukkelijk te horen dat ze zelf nergens van
werden verdacht. Het betrof een onderzoek
tegen NN, de latijnse afkorting voor 'naam
onbekend'. Welke verdenking tegen de on
bekende bestond, werd evenmin onthuld.
Zo'n huiszoeking bij iemand anders dan
een verdachte is uitzonderlijk, maar op
zichzelf niet verboden. Achteraf is nu echter
wel duidelijk geworden dat de twee op het
moment van de huiszoeking wel degelijk
zelf al verdacht waren in de ogen van Justi
tie. Dat is verzwegen omdat anders ook de
reden voor de huiszoeking moest worden
gemeld.
Dit lijkt op vals spel. Justitie mag onder
bepaalde voorwaarden spullen in beslag ne
men, maar niet op een willekeurige manier.
Anders zou de politie overal zomaar huis
zoekingen kunnen verrichten om pas daar
na, op basis van wat eventueel wordt aan
getroffen, een verdenking op te vatten. Dat
mag niet, want nogmaals: het doel heiligt
niet de middelen.
Voorlopig overheersen de raadsels in de
ze zaak. Bijvoorbeeld: waarom zijn de ver
dachten niet gearresteerd? Misschien om
dat iedereen die wordt vastgezet direct op
de hoogte moet worden gesteld van alle fei
ten die tegen hem zijn ingebracht. En die
feiten, als ze al bestaan, houdt Justitie ken
nelijk liever achter.
Bijwerkingen blijven onderzoekers frustreren
,Bij chemotherapie tegen borstkanker heb ik nog nooit een medicijn gezien dat zo veel effect
heeft", roept internist-oncoloog dr. W. ten Bokkel Huinink enthousiast. Opgewonden vertelt hij
over Taxotere, het nieuwe middel dat wordt gebruikt bij chemotherapie om kanker te behande
len. „Tien jaar lang hebben we honderden medicijnen getest die helemaal niets deden. Nu heb
ben we een middel dat de tumor zeker in het beginstadium actief aanpakt. Ja, dat vind ik schok
kend".
Ik
■AAI
tori
fe-j
ItTi.:
Ten Bokkel Huinink, werkzaam in het Antoni van Leeu
wenhoekziekenhuis in Amsterdam, is een van de spre
kers op het internationale congres voor chemotherapie
dat het afgelopen weekeinde in Lissabon begon. Het is
een soort 'kankermarkt' waar artsen hun nieuwste on
derzoeksresultaten presenteren. Nederland speelt een
leidinggevende rol op het congres, omdat hier interna
tionaal vooraanstaand onderzoek wordt gedaan op het
gebied van chemotherapie.
De deelnemers hebben dan ook veel belangstelling
voor Taxotere, het middel dat is afgeleid van het al be
kende Taxol en dat onder meer in het Antoni van Leeu
wenhoekziekenhuis en de Rotterdamse Daniël den
Hoedkliniek wordt onderzocht. Borstkankerpatiënten
hebben 60 tot 70 procent kans dat het medicijn de tu
mor aanpakt. Datzelfde geldt voor de helft van het aan
tal longkankerpatiënten die niet eerder met chemothe
rapie zijn behandeld.
Het woord 'doorbraak' is echter een groot taboe onder
de congresgangers. Want Taxotere garandeert geen
overleving, maar slechts een tijdelijke, betere conditie
van de patiënt. Waarom is Ten Bokkel Huinink dan
toch zo razend enthousiast?
De oncoloog: „Het is een actief middel tegen kanker
dat in de toekomst in het beginstadium van de ziekte
kan worden gebruikt. Neem bijvoorbeeld een borstkan-
kerpatiënt. Die heeft na de operatie nog zo'n veertig
procent kans op uitzaaiing van de kankercellen. Een ac
tief medicijn als Taxotere zou dit kunnen voorkomen.
Daarmee wordt uiteindelijk de overlevingskans van de
patiënt groter".
De chemotherapie, die al sinds 1940 bij kankerpatiën
ten wordt toegepast, staat echter bekend om de nare
bijwerkingen. In totaal zijn er zo'n vijftig soorten mid
delen voor deze behandeling. Het probleem is, dat de
medicijnen niet gericht de kwaadaardige kankercellen
aanvallen, maar ook gezonde cellen een flinke tik ge
ven. Dat geldt ook voor Taxotere. De patiënt kan last
krijgen van haaruitval, loslatende nagels, misselijkheid,
diarree en benauwdheid. Ook komt het voor dat er te
weinig witte bloedlichaampjes worden aangemaakt,
waardoor de patiënt sterker vatbaar wordt voor infec
ties.
Tijdens een discussie over de kwaliteit van het onder
zoek naar medicijnen tegen kanker uitte de Franse
hoogleraar E. Cvitkovic felle kritiek op de ontwikkeling
van een middel als Taxotere, omdat het zoveel bijwer
kingen heeft. Hij vraagt zich af of het wel zin heeft geld
te steken in-dergelijk onderzoek. „Zo'n medicijn is niet
goed genoeg. Patiënten kunnen hiermee niet overle
ven. Bovendien moeten ze daarnaast andere medicij
nen gebruiken om de bijwerkingen te onderdrukken.
Wat schieten we hier mee op?", aldus Cvitkovic.
Ook de Ierse oncologie-verpleegkundige K. Redmond
heeft twijfels over het eindeloos testen van medicijnen
op uitbehandelde patiënten. „Voor hen is er geen enke
le kans op genezing. Ze weten dat ze slechts meewer
ken voor de wetenschap, maar toch beschouwen ze
zo'n onderzoek als hun laatste redding. En dan doet het
veel pijn als ze ervaren dat ze er zelf geen enkele baat
der
bij hebben. Dat leidt weer tot extra psychische probli
men. Daarom moeten alleen nog medicijnen wordei sMS
getest die duidelijk méér effect hebben. Anders is het jjst
de ellende niet waard. Bovendien koeten dergelijke o 'e
derzoeken ons handen vol geld.
Ook Ten Bokkel Huinink noemt de bijwerkingen van
Taxotere „frustrerend", maar dat is voor hem geen n $a
den om met dit onderzoek te stoppen. In het Antoni fdj'
van Leeuwenhoekziekenhuis wordt op dit moment t
keken hoe de bijverschijnselen met andere medicijni
kunnen worden terugdrongen. De internist-oncolooj
„Ik ben oud genoeg om te hebben meegemaakt dat -
van de ene op andere dag een geweldig medicijn kan
worden ontdekt. Dat zag je met Cisplatin, een midde
tegen zaadbalkanker. Mannen met deze kwaal haddi
geen enkel vooruitzicht en opeens was de kans op ge ,ej,
nezing bijna honderd procent. Dat houdt mijn motivfcatl
tie op peil". ;ak
LISSABON CARINE NEEFJES
Als het aan TNO ligt, fietsen alle
kinderen tussen de vijf en veer
tien jaar binnenkort met een
helm op. In het geel of oranje,
dat maakt niet uit. Als ze maar
iets op het hoofd hebben. Zo'n
helm zou een hoop fietsertjes-
leed bij verkeersongevallen kun
nen voorkomen.
Dat klinkt mooi en is in landen
als Duitsland en Denemarken al
heel gewoon, maar de bescher
mers van verkeersdeelnemers
zijn helemaal niet zo enthou
siast. „Misschien gaan automo
bilisten nog wel veel harder rij
den als ze weten dat die kinde
ren toch een helmpje op heb
ben", zo wordt opgemerkt.
Volgens gegevens van de Lan
delijke Medische Registratie lo
pen in Nederland jaarlijks onge
veer duizend jeugdige fietsers
tussen de 0 en 19 jaar hoofd- en
hersenletsel op bij verkeerson
gevallen. Dat is ongeveer de
helft van alle verkeersslachtof
fers in die leeftijdscategorie. Uit
een studie die de Stichting We
tenschappelijk Onderzoek Ver
keersveiligheid (SWOV) vorig
jaar deed, blijkt dat het dragen
van een helm op de fiets de
kans op hoofd- en hersenletsel
acht maal kleiner maakt. De
conclusies van TNO zijn dus niet nieuw,
maar vinden vooralsnog weinig gehoor bij
de belangenorganisaties van fietsers.
Marion Schreuder van de Pressiegroep Kin
deren Voorrang! vindt het „persoonlijk een
akelig idee" om haar kinderen met helmen
op naar school te sturen. Als woordvoerster
van de pressiegroep zegt ze: „Voor ons is
die helm een soort lapmiddel. Je kunt beter
het verkeer aanpassen aan de langzame
deelnemers, zodat die zonder helmen over
straat kunnen".
Veilig Verkeer Nederland (WN) denkt er
)d<
Ronan Pensee (links) en Gert-Jan Theunisse leiden de dans in de Amstel Gold Race 1990. Wielerprofs zetten vaak een helm op, omdat ze weten dat die bescherming biedt.
Voor fietsende kinderen lijkt een helmpje daarom ook een goede gedachte. Maar de zaak blijkt watsingewikkelder te liggen. archieffoto anp cor mulder
net zo over. Woordvoerder B.J. Wouden
berg: „Helmen? Daar willen we helemaal
niets van weten. Als we zo doorgaan kun
nen we de kinderen straks wel een com
pleet pantser aandoen: volop reflecterende
kleding, kniebeschermers, lichtjes om de
armen en benen, noem maar op. Laten we
nou eerlijk zijn, dat is toch de omgekeerde
wereld?"
Fietsers zelf zijn trouwens ook niet zo hap
pig op de helm. Ja, bij het recreatieve ge
bruik van racefiets of mountainbike, dan is
het verstandig en staat het stoer. Maar uit
bovengenoemde SWOV-studie blijkt ook
dat zowel volwassenen als kinderen bij het
alledaagse fietsen, dus van en naar school
of werk, geen helm willen dragen. Dat zou
een uiterlijk teken van onkunde, zwakheid
of angst zijn. Een helm staat 'stom' en zit
volgens de geïnterviewden niet lekker. Door
de week geen helm, luidt dus het algemene
oordeel.
Tom Godefrooij van de fietsersbond ENFB
sluit zich daar bij aan. „Wij hebben er een
beetje moeite mee dat het fietsen als ex
treem gevaarlijk wordt bestempeld. Lopen
in het verkeer is net zo riskant. Voetgangers
zouden dan ook een helm op moeten. En
als je kijkt naar het aantal hoofdkwetsuren
bij automobilisten, zouden die ook maar
beter een helm op kunnen zetten".
Godefrooij wijst erop dat hoofdletsel niet de
enige vorm van kwetsuur is bij fietsers. Brit
se en Amerikaanse onderzoeken tonen aan
dat knieën, ellebogen en schouders zeker zo
kwetsbaar zijn. „Dan zou je die dus ook
moeten beschermen." Schreuder ziet het al
voor zich: „Straks kun je alleen nog maar in
een soort astronautenpak over straat".
k
Schreuder als Godefrooij gaa
er van uit dat de meeste ongt
vallen met kinderen in het ve
keer worden veroorzaakt doe
automobilisten. Het onderzo -
van TNO wijst echter uit dat i§I
in lang niet alle gevallen zo is
In 1990 bijvoorbeeld kwam e e
bij 69 procent van de ongelul?n
ken met jonge fietsers geen
to aan te pas. Volgens TNO
worden de meeste ongelukke !n
veroorzaakt doordat kindereiv'
hun fiets niet goed in bedwaï:n
kunnen houden. De fiets is
vaak te groot om goed in bal^
te houden. Er is dan weinig n
dig voor een valpartij.
WN vindt bovendien dat er
eindelijk eens eisen moeten
worden gesteld aan fietsen.
Woudenberg: „Nog steeds w<
den er ondeugdelijke fietsen
geïmporteerd, waar van alles
snel afbreekt of waarmee kin
deren vallen omdat ze bijvoo^.
beeld veel te gemakkelijk de
nen tussen de spaken krijgen
Die wankele balans van kinde
ren op de fiets zou voor de EI
FB de enige reden zijn om de D(y
helm te verplichten. „Hun vo
tuigbeheersing is inderdaad at;
minder en de kans op valpart ,j.a
en dus groter", erkent Go- ?rt
defrooij. „Maar zo"n helm is niet de prett
ste manier om leed te voorkomen. Hoe vi a.
voelt een kind zich nog? Door zo'n helm
worden ze in hun bewegingsvrijheid enoi a^
beperkt. Mensen vallen af en toe en soms
bezeren ze zich. Dat is nu eenmaal zo. Mi
dat risico moeten ook kinderen leren om
gaan. Wij steken liever onze energie in he
kindvriendelijker maken van het verkeer,
dan in kindonvriendelijke verpakkings
maatregelen".
ZWOLLE EVELIEN DE JAGER
►PP
Keulen en Aken zijn niet op één dag gebouwd. De
aanhangers van de Vereniging Milieudefensie weten
dat inmiddels maar al te goed. Zeker als het gaat om
hun pleidooi om accijns in te voeren op kerosine
(vliegtuigbenzine). Al in 1987 werd in het Europees
Parlement gezegd dat accijns heffen een goed idee
was, maar dan wel over de hele wereld. In maart dit
jaar werd in datzelfde parlement nog geopperd dat
het misschien, wellicht zelfs vóór het jaar 2000, lukt
om binnen de Europese Unie en op intercontinenta
le vluchten zo'n belasting in te voeren.
Zolang wil de milieubeweging echter niet wachten.
Vorige week bracht Milieudefensie op Rotterdam Air-
port een wielklem aan bij een vliegtuig met Deense
en Nederlandse Europarlementariërs. Het toestel zou
juist op weg gaan naar Straatsburg. Door TV-beelden
en artikelen in de pers is heel Nederland herinnerd
aan het feit dat op kerosine nog steeds geen accijns
wordt geheven, terwijl de luchtx'aart bepaald niet de
milieuvriendelijkste bedrijfstak is.
Op trips van rond de duizend kilometer is een trein
per zogenoemde reizigerskilometer gemiddeld vijftig
tot tqchtig procent zuiniger dan een vliegtuig en een
auto vijftig procent. Op kortere vluchten tot rond de
vijfhonderd kilometer is de bezuiniging nog groter.
Woordvoerder Kees van Hoogelander van Milieude
fensie wijst er op dat dat blijkt uit een rapport van
het Centrum voor Energiebesparing en Schone Tech
nologie. Reden voor Milieudefensie om voor reisjes
als naar Straatsburg het vliegtuig te ontraden.
Uiteraard werd vorige week de soep niet zo heet ge
geten als ze werd opgediend. Na een kort oponthoud
en nadat de Koninklijke Marechaussee vier arresta
ties had verricht wegens vernielen van een hekwerk,
werd de klem weer verwijderd. De Europarlementari
ërs konden hun reis vervolgen met in hun midden
Hedy d'Ancona (PvdA). Die had nog juist wat tijd
over om voor de RTL-camera te zeggen dat dp actie
haar sympathiek was.
Dat is uiteraard koren op de molen van de milieu-ac
tivisten. De komende weken staat de Europese richt
lijn voor de harmonisatie van motorbrandstoffen
weer op de agenda van het Europees Parlement. Om
de twee jaar wordt die opnieuw vastgesteld. Een uit
stekend moment om accijns in te voeren voor de
burgerluchtvaart, vinden de milieu-activisten. Enkele
jaren geleden werd die ingevoerd voor privé-vluch
ten (nu 52 cent per liter). Waarom zou het bulkver-
voer van personen en vracht door de lucht niet een
zelfde bedrag aan accijns kunnen betalen, redeneren
Milieudefensie, de stichting Natuur en Milieu en de
Initiatiefgroep 'Wijs op weg' in koor.
Het doet de Nederlandse milieubeweging vast plezier
in d'Ancona een pleitbezorger aan haar zijde te we
ten. De afgevaardigden van Groen Links en D66 in
het Europarlement zullen zeker &n soortgelijke duit
in het zakje doen. De eerder genoemde Van
Hoogelander heeft goede hoop dat ook het CDA zijn
beste beentje zal voorzetten. Het blijft echter een
zaak van de lange adem. Niet voor niets wordt al
vanaf 1987 wereldwijd door de politiek gesproken
over wereldwijde invoering. Het haalt kennelijk wei
nig uit.
Wat Milieudefensie betreft mag best vast in Europees
verband worden begonnen. Een accijns van bijvoor
beeld 52 cent per liter kerosine, zoals nu voor privé-
vluchten, betekent dat een liter brandstof de grote
luchtvaartmaatschappijen 89 cent gaat kosten. Nu is
die prijs nog 37 cent. Tickets worden dan zo'n twintig
procent duurder, heeft Milieudefensie becijferd, en
ook de prijs per kilo luchtvracht gaat vermoedelijk
fors omhoog.
Dat zou best eens tot minder luchtverkeer kunnen
leiden. Iets dat de zakelijk betrokkenen oliemaat
schappijen, vliegtuigindustrie, luchtvaartmaatschap
pijen, luchthavens, vakantie-industrie en tal van toe
leverende bedrijven snel in de portemonnee voe
len. Positief voor het milieu is echter dat vakantie
gangers dan wellicht vaker met de auto of het spoor
reizen. Al ziet de milieubeweging uiteraard het liefst
dat mensen in zijn algemeenheid minder ver reizen
zodat niet zoveel brandstof hoeft te worden ver
stookt.
Voormalig milieuminister Alders, partijgenoot van
d'Ancona, heeft zowel in Europees verband als bij de
Verenigde Naties namens de Nederlandse overheid
aandacht gevraagd voor de kwestie. Hij pleitte in
New York voor de internationale invoering van bij
voorbeeld een milieudollar per vliegticket. De wereld
wilde er (nog?) niet van horen.
Dat geldt overigens ook voor de uitkomst van een
onderzoek van de Europese Federatie van Verkeer en
Milieu van vorig jaar. In dat rapport stellen onder
zoekers dat het wegverkeer, maar ook het luchtver
keer onvoldoende meebetalen aan zogenoemde 'ex
terne kosten' van het totale personen- en vrachtver
keer in Europa. Die extra kosten bedragen jaarlijks
een slordige 250 miljard gulden, waarvan Nederland
ongeveer tien miljard voor zijn rekening neemt. Het
gaat om kosten om milieuvervuiling tegen te gaan,
voorzieningen tegen geluidhinder, kosten van onge
vallen maar ook het aanleggen van infrastructuur
(wegen, spoorlijnen en luchthavens).
Aan de politiek in Nederland ligt het niet. De meeste
partijen hebben aangegeven dat ze graag een ac
cijnsheffing zien op kerosihe. Voormalig minister
Maij-Weggen van verkeer en waterstaat zei echter
voorjaar nog dat een eenzijdige Nederlandse stap je
luchtvaart het land uit jaagt. Ze merkte op dat op
landingen in Nederland al een milieuheffing wordt
geheven en dat een milieuheffing op vliegtickets in en
de maak is. Accijns op kerosine is volgens haar een
brug te ver.
De milieubeweging wil zich echter niet neerleggen
bij die patstelling. Zij redeneert dat, waar elke polit
ke partij de mond vol heeft van het milieu, het lo- y
gisch is om naast kilometers in de auto ook die in
lucht te belasten. Natuurlijk vinden luchtreizigers le,
niet leuk. Maar, zegt Milieufedensie, vliegen is nu ee|
veel te goedkoop. Woordvoerder Van Hoogelander 3 e
„Wie de cijfers kent, kan alleen maar tot de conclu!
komen dat door accijnsheffing achterwege te laten
oneerlijke concurrentie is met het vervoer per auto
trein. De vraag is of je dat in stand wilt houden".
HAARLEM JAN PETER VERSTEEGE
