Niemand houdt van Brussel
Ook de Belgische economie splijt langs de taalgrens
B
HA
De Belgische hoofdstad wordt alom verguisd. Niemand
houdt van Brussel. De Vlaming vindt Brussel te Frans. De
Waal vindt Brussel niet Frans genoeg. De in Brussel
tewerkgestelde Eurocraat kampt regelmatig met heftige
aanvallen van 'Brussel-depressie'.
DOOR ALY KNOL
De Duitstalige Belg heeft al he
lemaal niets op met de stad.
Voor hem is Aken het centrum
van de wereld. Alleen de echte
Brusselaars houden nog van
Brussel, maarzij worden ieder
jaar ouder en minder in getal.
Het is geen toeval dat hét stan
daardwerk over de stad Arm
Brussel heet.
Brussel is een stad van één mil- K
joen inwoners, die uitgesmeerd
zijn over negentien verschillen
de gemeenten. Elk van die ge
meenten heeft zijn eigen poli
tieke kleur, zijn eigen beleid en
niet zelden zijn eigen taalperi-
kelen. Officieel is Brussel twee
talig en daar wordt op aandoen
lijke, maar soms ook krampach
tige wijze aan vastgehouden.
Daardoor ontaardt het leven in
Brussel vaak in een dagelijks ge
vecht tussen 'goedendag' en
'bonjour'.
De kaart van de stad is een on
doordringbare brij kleine letter
tjes van Avenue Winston
Churchill Laan, Place Guy
d'Arezzo Plaats, Rue de l'In-
dustrie Nijverheidsstraat,
Schaarbeekse Haardlaan Rue
du Foyer Schaerbeekois en Cen-
tre/um. Vooreen uitsluitend
Franstalige taxichauffeur met
een uitsluitend Nederlandstali
ge klant kan dat soms een
nachtmerrie worden. Hoe moe
ten ze erachter komen dat de
Hooitijdstraat identiek is met de
Rue de la Fenaison, de Akenkaai
met de Quai des Péniches en de
Lieveheersbeestjeslaan met de
Avenue des Coccinelles?
Zo zat een uitheemse taxichauf
feur onlangs met een groot pro
bleem. Waar bevond zich in
vredesnaam de Verheyden-
straat? Toen zijn klant hem er
tenslotte naartoe had gediri
geerd en hij het straatnaam
bordje zag, wist hij het ineens.
Daar stond het immers: Rue Isi
doreVerheyden Straat. „Ziet
u", legde hij uit, „deze straat
heet Rue Isidore, dat is Frans
voor Verheydenstraat!
Wie slechts een weekeindje
Brussel doet en alleen de ge
baande paden van Grote Markt,
Beenhouwersstraat en Zavel be
treedt, kan zich moeilijk voor
stellen dat sommigen een ware
haat tegen de stad of, beter, te
gen zijn bestuurders hebben
ontwikkeld.
De toerist slentert in de zomer
gemoedelijk van terras naar ter
ras. Laaft zich in de Mort Subite
aan een Gueuze-bier of laat zich
op het Sint-Katelijne-plein ver
leiden door grote schalen mos-
selen, oesters, alikruiken en
kreeften, die kunstzinnig op een
berg fijngehakt ijs zijn gerang
schikt. De vissoep geurt en de
garnalenkroket is knapperig.
Aan de Louizalaan heb je zowel
een zaak die in dlle soorten ka
viaar is gespecialiseerd, als een
winkel die voor spotprijzen
tweedehands kleren verkoopt,
die in perfecte staat verkeren.
Ze zijn van Dior of Calvin Klein
MANNEKE PIS
(1142 of 1388-h
Dm
ka<
De oudste en beroemdste D
inwoner van België woont inFe'
Brussel. Of Geraardsbergen, dL_
zou ook kunnen. Daar komt nj
steeds niemand uit. Maar hi
gaat in elk geval om dezelfd^
persoon: Manneke Pis, 55
centimeter groot.
Aan het bekvechten over de
vraag waar het échte Mannek
staat, ligt een ontvoering in 17
ten grondslag. Engelse soldatt
gingen er toen vandoor met H
Manneke en bereikten
Geraardsbergen met hem.
Woedend over zoveel gebrel
aan eerbied voor een national na
bezit, nam de bevolking van
Geraardsbergen het beeldje
beslag en gaf het terug aan d
Brusselaars, Daar nu begint d g
slopende discussie. Is het
origineel terug gegaan naar dfeij
hoofdstad of was het een
replica? In Geraardsbergen
hebben ze het
overleveringsverhaal met die k
nobele daad al lang naar
Fabeltjesland verwezen. 'Hetprii
echte Manneke staat bij ons.
Dat claimt Brussel ook. In elk
geval: een van de twee is eer iut
namaker.
Maar: replica of niet, Mannek
Pis is Brussel en omgekeerd,
immers, daar geboren. Wanne
precies, weet ook al niemand
uit welke creatieve
zwangerschap gebaard, is
evenmin bekend. De oudste vi
de vijf grote legendes gaat ten
tot 1142, wat zou betekenen d
Het Manneke 852 jaar is. De y
autoriteiten houden een andei
telling aan. In september 198 1
vierden ze zijn 600ste verjaard
(Manneke Pis plaste toen wijn
plaats van water), waardoor h4nb
beeld thans officieel 606 jaar is
Was het politieke paranoia, electoraal stuntwerk of een scherpe
taxatie hoe de Vlaamse emancipatie via de omweg van het
bedrijfsleven door Frankrijk wordt uitgehold? Feit is dat de
Vlaamse minister-president Luc van den Brande met zijn oproep
sleutelbedrijven uit Franse handen te houden twee jaar geleden
een wel heel gevoelige snaar raakte.
DOOR PETER DE VRIES
Het vertrouwen van de internatio
nale investeerders in de Belgische
ondernemers gold tot voor kort als
één van de belangrijkste troefkaar
ten van een land waar de overheid
failliet is en de traditionele industrie
teloor is gegaan. Maar de Vlaamse
vrees het 'slachtoffer te worden van
geo-politieke ambities' zit diep.
Voor gelovige marxisten is België
een schitterend voorbeeld van hoe
politieke macht meedeint op de
golven van de economische ver
houdingen. Het is immers nog niet
zo heel erg lang geleden dat de
Franstalige minderheid niet alleen
in het staatsapparaat, maar ook in
de bedrijven de dienst uitmaakte.
Tussen Charleroi en Mons/Bergen,
in 'le pays noir', lagen de schatrijke
kolenmijnen van Wallonië. In de
staal- en wapenindustrie van de
'vurige stede' Luik verdienden tien
duizenden arbeiders een goedbe
legde boterham. Samen met de al
even Franstalige aristocratie, die de
hele bancaire wereld in zijn greep
had, heersten de Waalse industrië
len over België. Vlaanderen was tot
de Tweede YVereldoorlog slechts
een achterlijk stukje platteland.
Die verhoudingen zijn na de oorlog
snel omvergeworpen. De Waalse in
dustrie is volledig in elkaar gestort,
de mijnen zijn gesloten en met hun
torenhoge werkloosheid zijn Char
leroi en Luik tot de armste streken
van Europa gaan behoren. Vlaande
ren daarentegen is economisch op
gebloeid, vooral dankzij een nijvere
middenstand, die van de kleine fa
miliebedrijfjes de ruggegraat van de
Belgische economie heeft gemaakt.
De hoge scholing van de Vlaamse
beroepsbevolking heeft daarnaast
talloze buitenlandse high-tech be
drijven, waaronder opmerkelijk veel
Amerikaanse, aangetrokken.
De economische revolutie heeft zijn
politiek^pon?miagelater^^ger^^
over een zelfbewust Vlaanderen
maken de Franstaligen niet langer
politiek de dienst uit. De typisch
Belgische 'wafelijzerpolitiek', waar
bij elke overheidsinvestering in het
éne gewest automatisch wordt ge
compenseerd met een even grote
bijdrage aan het andere landsge
deelte, heeft de staatsschuld echter
tot recordhoogte opgejaagd. Die
schuld, twee keer zo groot als in Ne
derland, hangt als een loden last om
de nek van de Belgische overheid
en maakt de nationale munt uiterst
kwetsbaar voor internationale spe
culatie.
De economische recessie van de af
gelopen jaren heeft de onderhuidse
spanningen bij de Belgen opnieuw
blootgelegd. De Vlaamse betaal
meesters van België ervaren de aan
lager wal geraakte Walen steeds va
ker als profiteurs, die weigeren de
peperdure sociale zekerheid te sa
neren. Ook het bedrijfsleven heeft
fors te lijden gehad onder de reces
sie. In 1993 kromp de Belgische
economie met 1.3 procent en na
men de investeringen met tien pro
cent af, zo blijkt uit het dit voorjaar
gepubliceerde jaarverslag van de
Nationale Bank. De export liep,
door de internationale malaise en
het hoge kostenpeil van de Belgi
sche bedrijven, zware klappen op.
In een jaar tijds gingen meer dan
vijftigduizend banen verloren.
De rooms-rode regering-Dehaene
reageerde eind vorig jaar met een
'sociaal pact' op de dreigende voor
uitzichten van een staatsfaillisse-
ment en een werkloosheid die in
1997 naar 14,6 procent (635.000
mensen) zou oplopen. Het sociaal
pact bevatte draconische maatrege
len, zoals een verhoging van accijn
zen op sigaretten en benzine, forse
bezuinigingen en een loonstop voor
drie jaar. Ondanks massale stakin-
gen slaagde de regering erin de
plannen aanvaard te krijgen.
Nu ook de Belgische economie 'aan
de beterhand' is, lijkt het ergste
achter de rug. Maar ondertussen
zetten een aantal trends gewoon
door. De grote Amerikaanse inves
teerders laten België links liggen en
wijken uit naar andere Europese
landen. De enige die nog wel be
langstelling hebben voor Belgische
ondernemingen, zijn Nederlandse
en Franse investeerders.
Blokker, Hema en C&A worden in
de doorsnee Vlaamse winkelstraat
langzamerhand vertrouwde ver
schijnselen. Minder goed gaat het
echter met de grote overnames.
Verschillende Nederlandse banken,
waaronder ABN/AMRO en ING,
hebben de afgelopen jaren gepro
beerd een Brusselse collega op te
kopen. De KLM was lang in de race
voor de overname van de noodlij
dende luchtvaartmaatschappij Sa
bena. De meeste van die fusies en
participaties mislukten op het
laatste moment. De calvinistische
noordelingen stuitten op 'cultuur
verschillen'. Sabena werd uiteinde
lijk opgekocht door Air France.
Vooral in de bancaire wereld, de
verzekeringssector en de energiebe
drijven hebben Franse onderne
mingen zich door een bewuste stra
tegie een ijzersterke positie verwor
ven, zo blijkt uit een vertrouwelijk
(Franstalig) rapport van het Belgi
sche nationale ministerie van eco
nomische zaken. Het is een beeld
dat de Vlamingen dwars zit. Hun
christendemocratische premier Luc
van den Brande luidde in 1992 de
alarmklok over de 'golf van overne
mingen door buitenlandse bedrij
ven'. „Het kan niet langer dat
Vlaanderen en de Vlaamse econo
mie het slachtoffer worden van de
Franse geo-politieke ambities om
België en Luxemburg in de Franse
invloedssfeer op te nemen."
Van den Brande pleitte voor een
'Vlaamse verankering', waarbij de
eigen regionale investeringsmaat
schappij als dam tegen de 'verfran
sing' zou fungeren. De Waalse pers
reageerde furieus, Vlaamse onder
nemers haalden hun schouders op
dat het hen niet uitmaakte „of de
telefonie Belgisch of Chinees is, als
het maar minder duur wordt". Het
idee heeft dan ook nog nauwelijks
handen en voeten gekregen. Maar
de rekening van de taalstrijd is nog
altijd niet volledig opgemaakt.
De toerist slentert in de zomer gemoedelijk van terras naar terras. foto's hans van weel
en meestal slechts eenmaal ge
dragen door de een of andere
verveelde diplomaten-me
vrouw. De toerist denkt dan al
gauw 'wat wil een mens nog
meer' en keert tevreden huis
waarts.
De bewoners van Brussel, Euro-
craten en aanverwanten inbe
grepen, weten beter. Zij identifi
ceren de Belgische hoofdstad
met altijd kapotte wegen en
trottoirs, huizenrijen die er als
rotte gebitten bij staan, wijken
die aan architectuur met Albert
Speer-allures zijn opgeofferd en
her en der in de stad vier, zes of
nog meer rijstroken vol met
stinkende, ronkend langs
scheurende auto's.
Jarenlang is het Brusselse stads
bestuur door wanbeheer geken
merkt. Waar anders dan in
Brussel kon het gebeuren dat
een Art Deco-huis, dat op de
monumentenlijst stond, op een
donkere vrijdagavond in één
keer tegen de vlakte ging, dom
weg omdat de burgemeester
was gezwicht voor enkele
nieuwbouw-wellustelingen met
zeer waarschijnlijk een
steekpenninkje of twee in de
achterzak?
„Bombardementen zijn Brussel
in de twintigste eeuw bespaard
gebleven", schreef publicist
Geert van Istendael al in Arm
Brussel „In vredestijd is het ver
nietigingswerk achteraf uitge
voerd, met een vakkundigheid
welke die van de Luftwaffe diep
in de schaduw stelt."
Voor vele Brusselaars is er maar
één schuldige voor de hoofdste
delijke malaise en dat is Europa.
Maar het gekke is dat de andere
twee steden met grote Europese
vestigingen, Straatsburg en
Luxemburg, er florissant bij lig
gen. Er is maar één conclusie
mogelijk: de Brusselaar heeft
gewoonweg een hoop van de el
lende aan zichzelf en zijn geld
zucht te wijten.
Iedereen die ergens in Brussel
een huis erft van een overleden
oom, knapt het een beetje op,
zet er een dure keuken in en
verhuurt het voor twintig keer
de normale huurprijs aan een
Euro-ambtenaar.
Is het huis niet meer te redden,
dan wordt er de ramen en
deuren dichtgespijkerd net
zo lang gewacht, totdat zich een
meestal Franse projectontwik
kelaar meldt, die op die plek wel
In de staal- en wapenindustrie van Luik verdienden tienduizenden arbeiders een goedbelegde boterham. Nu
behoort de stad, met zijn torenhoge werkloosheid, tot de armste gebieden van Europa, foto hans van weel
zwervers uit de Brusselse bin
nenstad wilde weren door de I
stadsbanken te verwijderen. Iac
Na Demaret kwam de sodalis!
Thielemans. Nu bestuurt, sim
de gemeenteraadsverkiezing!
van 9 oktober, ridder Fran.coi
Xavier de Donnéa, een liberaa
Brussel-Stad. Zijn bewind be
looft eindelijk een andere poli
tiek, mede omdat er Franstali
groene 'Ecolo's' op ruimtelijk
ordening en leefmilieu zitten,
is al een 'onverbiddelijke bela
ting op leegstand' aangekon
digd. Verkrotting mag niet mt
lonen. Bovendien mogen er
voorlopig geen nieuwe hotels
en kantoren meer worden ge
bouwd. Het is de vraag of dez
ingrepen op tijd komen voor
wat nog resteert van het oudeL
Brussel.
een kantoor wil neerpoten.
Geen enkele andere Europese
stad telt per hoofd van de bevol
king zoveel vierkante meters
kantoorruimte als Brussel, maar
een groot deel ervan staat per
manent leeg.
Alleen al tussen 1976 en 1982
werden in Brussel op deze ma
nier zeshonderd waardevolle
bouwwerken gesloopt, die op
de officiële Urgentie-inventaris
van het bouwkundig erfgoed
van de Brusselse agglomeratie
stonden. Sindsdien is het tempo
alleen nog maar hoger komen
te liggen.
De Leopoldswijk, waar 'Europa'
zetelt, heeft in de afgelopen ja
ren het hevigst te lijden gehad
onder wanbestuur, maar Brus
sel-Stad, het toeristische Cen-
tre/um, is een goede tweede.
Tegenover het Centraal Station
rijzen momenteel nep-oude-ge-
vels op, die naar volksverlakkerij
rieken. Tegelijkertijd verpaupe
ren en verkrotten echte mooie
oude panden rond de Beurs op
nog geen twee minuten lopen
van de Grote Markt.
In twee jaar tijds is Brussel-Stad
zojuist aan zijn vierde burge
meester begonnen. Nadat ja
renlang Paul Vanden Boey-
nants, ooit nog eens wegens
fraude veroordeeld, de stad had
bestuurd, kwam de socialist
Brouhon. Deze overleed in '93
volgens ingewijden aan een
overdaad aan recepties. Zijn op
volger, de christen-democraat
Demaret (een ex-bui ten wipper
oftewel uitsmijter), moest op
stappen, omdat hij te kritisch
over de paus was geweest en de
